bjhl® k‰W« KGikahd kÂ¥ÕL

x‹gjh« tF¥ò

m¿éaš

MÁça® ifnaL

(Kjš gUt«)

khãy¡ fšéæaš MuhŒ¢Á gæ‰Á ãWtd«,

br‹id - 600 006.

(Draft Copy)

jahç¥ò¡ FG

nkyhŒths®

ÂU nf. ÏuhkhD#« Ïiz Ïa¡Fe® (£l«),

khãy¡ fšéæaš MuhŒ¢Á gæ‰Á ãWtd«, br‹id-600 006.

xU§»iz¥ghs® m¿éaš FG¤jiyt®

Kidt® v°. é‹br‹br‹£ o ghš thrf®,

khãy¡ fšéæaš MuhŒ¢Á gæ‰Á

ãWtd«, br‹id-600 006.

Kidt®. nr. Ïuhn#°tç, cjé¥ nguhÁça®

khãy¡ fšéæaš MuhŒ¢Á gæ‰Á ãWtd«, br‹id – 600 006.

FG cW¥Ãd®fŸ

ÂU R .kântš,

thrf®,

khãy¡ fšéæaš MuhŒ¢Á gæ‰Á ãWtd«, br‹id-6.

ÂU D. Ãughfu‹ cjé¥ nguhÁça®,

khãy¡ fšéæaš MuhŒ¢Á gæ‰Á ãWtd«, br‹id-6.

ÂU.mUzh¢ry« (Ïa‰Ãaš) KJãiy éçÎiuahs®,

kht£l MÁça® fšé gæ‰Á ãWtd« FKS®, ÂU¢Á kht£l«

ÂU. ÂUPhdr«gªj« (ntÂæaš) KJãiy éçÎiuahs®,

kht£l MÁça® fšé gæ‰Á ãWtd« ÂU_®¤Â ef® nfhit kht£l«

Kidt®. S.õÛ« (éy§»aš) KJãiy éçÎiuahs®,

kht£l MÁça® fšé gæ‰Á ãWtd« ÂUtšè¡nfâ, br‹id

ÂUkÂ.tåjh nlåaš (éy§»aš) KJãiy éçÎiuahs®,

kht£l MÁça® fšé gæ‰Á ãWtd« FW¡f¤Â, ehf¥g£od« kht£l«

ÂU. v‹. Ïuhn#ªÂu‹ (Ïa‰Ãaš) éçÎiuahs®

kht£l MÁça® fšé gæ‰Á ãWtd« ÑH¥gSñ®

Kidt®.í. m‹òkâ (jhtuéaš) éçÎiuahs®

kht£l MÁça® fšé gæ‰Á ãWtd« »UZz»ç kht£l«

ÂUkÂ.e.òåjt éçÎiuahs®

kht£l MÁça® fšé gæ‰Á ãWtd« ÂUtšè¡nfâ, br‹id

ÂU.m. rutz‹ éçÎiuahs®

kht£l MÁça® fšé gæ‰Á ãWtd« FKS®, ÂU¢Á kht£l«

ÂU.g. brh¡fè§f« (ntÂæaš) KJfiy MÁça®, muRnkšãiy¥gŸë, tlnrç, ehf®nfhæš f‹åahFkhç kht£l«

Kidt® m. ehf«ik (jhtuéaš) KJfiy MÁça® muRnkšãiy¥gŸë, ÂU¡nfhf®z« òJ¡nfh£il kht£l«

ÂU.R. Ïuhn#ªÂu‹ (Ïa‰Ãaš) g£ljhç MÁça® muR ca®ãiy¥gŸë m«ikeha¡fDh® ©L¡fš kht£l«

ÂUkÂ,S. Rk (jhtuéaš) KJfiy MÁça® F©^® R¥igah nkšãiy¥ gŸë T.ef®, br‹id

bršé. S. fiythâ (éy§»aš) g£ljhç MÁça® muR kfë®nkšãiy¥gŸë ÂU¥ghòèô® flYh® kht£l«

bršé Ã.fiythâ (ntÂæaš) g£ljhç MÁça® muRca®ãiy¥gŸë JsnrªÂuòu« ehf¥g£od« kht£l«

mâªJiu

fšé äFªÂoš fêªÂL« klik...

jukhd fšé neh¡»a jäHf muÁ‹ Ïy¡»š K‹ Ka‰Áahf K¥gUt¡ fšé KiwÍ« bjhl® k‰W« KGikahd kÂ¥ÕL« 2012-2013M« fšéah©oèUªJ jäHf¤Â‹ mid¤J¥ gŸëfëY« x‹WKjš v£lh« tF¥òtiu eilKiw¥gL¤j¥g£LŸsJ. bjhl®ªJ tU« 2013-14M« fšéah©oš x‹gjh« tF¥Ã‰F m¿Kf¥gL¤j¥gL»wJ.

ϪÂahéš Kj‹Kiwahf K¥gUtKiw¡ fšéiaÍ« bjhl® k‰W« KGikahd kÂ¥Õ£L KiwiaÍ« jäHfnk xUnru m¿Kf¥gL¤ÂÍŸsJ. fhyªnjhW« f‰wšKiwfëš brŒa¥g£L tU« kh‰w§fisaL¤J¤ j‰nghJ kÂ¥Õ£L KiwæY« òÂa kh‰w« m¿Kf¥gL¤j¥g£LŸsJ. Ï«kh‰w« MÁça®fis C¡Fé¥gnjhL khzt®fisÍ« nk«gL¤Â k»H¢ brŒÍ«.

tF¥giwfëš Ï«kÂ¥Õ£L Kiwæid eilKiw¥gL¤j MÁça®fS¡F¥ gæ‰Á më¡F« bghU£L khãy¡ fšéæaš MuhŒ¢Á gæ‰Á ãWtd«, x‹gjh« tF¥ò, bjhl® k‰W« KGikahd kÂ¥Õ£L Kiw¡fhd têfh£L¡ ifna£ilÍ«, òÂa kÂ¥Õ£L Kiwia¢ brašgL¤Jtj‰fhd mid¤J¥ ghl MÁça® ifnaLfisÍ« toik¤JŸsJ. fšé¢brašghLfŸ k‰W« fšé Ïiz¢ brašghLfŸ vd Ïu©lhf¥ ghl¥gFÂfŸ Ãç¡f¥g£LŸsd. fšé¢ brašghLfSŸ jäœ, M§»y«, fz¡F, m¿éaš, r_f m¿éaYl‹ K‹ndho ehLfS¡F Ïizahf cl‰fšéÍ« x‹whf Ïiz¡f¥g£LŸsJ. fšé Ïiz¢ brašghLfSŸ thœéaš Âw‹fŸ, kd¥gh‹ikfŸ, kÂ¥òfŸ, ey¡fšé¢ brašghLfŸ, nrit¢ brašghLfŸ, fiy¡fšé, thœ¡if¡ fšé ngh‹wit Ïiz¡f¥g£LŸsd. tsu¿, bjhF¤j¿ M»a kÂ¥ÕLfŸ f‰F« nghJ« f‰wš Koªj¥Ã‹ò« Kiwna ãfœ¤j¥gL»‹wd. tsu¿

kÂ¥Õ£LŸ brŒKiwÍ« (Practicals) x‹whf Ïiz¡f¥g£LŸsJ khzt®fë‹ mDgttê¡ f‰wiy cWÂ¥gL¤J«.

Ï«Kiwædhš, khztç‹ fšé¢ brašghLfë‹ têahf kÂ¥Ãl¥gL« ghlm¿Î k£Lä‹¿, fšé Ïiz¢ brašghLfë‹ têahf btë¥gL« r_f m¿Î« Ïiz¤J kÂ¥Ãl¥gL»‹wd. Ïjdhš, khzt®fë‹ mid¤J¤ Âw‹fisÍ« f©l¿ªJ C¡Fé¡F« thŒ¥ò »£L»wJ; khzt®fë‹ MSik ts®¢Áia KGikahf m¿a Ko»wJ. nkY«, Ï¡ifnaLfëš kh‰W¤Âwdhëfë‹ f‰wš Ïašò k‰W« ntf¤Â‰F V‰g kÂ¥ÕLtj‰fhd be»œÎ¤j‹ikfS« és¡f¥gL»‹wd.

MÁça®fŸ, ifna£oYŸs fU¤Jfis KGikahf cŸth§»¡bfh©L tF¥giwæš brašgL¤Jjš nt©L«. m¥nghJjh‹ ÏsªjiyKiwædiu MSikä¡ft®fshfΫ, j‹d«Ã¡if cilat®fshfΫ, tU§fhy¤ij totik¥gt®fshfΫ cUth¡f ÏaY«. ϪÂahé‹ K‹nd‰w« eh‹F Rt®fS¡FŸns cUth»wJ v‹gjid¡ fU¤Â‰bfh©L x›nth® MÁçaU« brašglnt©L« v‹gJ midtç‹ mththf cŸsJ. vdnt MÁça®fŸ, j§fS¡F më¡f¥g£l bghW¥Ãid m¡fiwÍlD« bghW¥òz®ÎlD« brašgL¤jnt©Lbkd éiH»nwh«.

khãy¡ fšéæaš MuhŒ¢Á gæ‰Á ãWtd«,

br‹id 6. 03.05.2013.

1

bghUsl¡f«

t v©

jiy¥ò g¡f v©

1 m¿Kf« 2

2 m¿éaš f‰Ã¤jè‹ neh¡f§fŸ 2

3 Kjš gUt«- ghlxJ¡ÑL 3

4 tsu¿ kÂ¥ÕL

4.1 braštê kÂ¥ÕL

4

4.2 brašghLfŸ mik¥gj‰fhd é KiwfŸ 4

4.3 braštê kÂ¥Õ£o‰fhd braš bjhF¥ò 5

4.4 brašfŸ kÂ¥Õ£o‰fhd goãiyfŸ 5

4.5 khÂç brašghLfŸ- ghlthçahf 6

jhtuéaš 6

éy§»aš 13

ntÂæaš 19

Ïa‰Ãaš 24

5 tsu¿ kÂ¥ÕL (m) nj®Î tê kÂ¥ÕL 30

5.1 kÂ¥Õ£o‰fhd édhtif 31

5.2khÂç édh¡fŸ jhtuéaš 32

éy§»aš 34

ntÂæaš 36

Ïa‰Ãaš 39

6 tsu¿ kÂ¥ÕL brŒKiwfë‹ g£oaš 41

7 bjhF¤j¿ kÂ¥ÕL édh¤jhŸ £ltiuÎ 43

ghlthçahd édh xJ¡ÑL 44

bjhF¤j¿ kÂ¥Õ£L khÂç édh¤jhŸ 45

8 juãiyfŸ 50

2

bjhl® k‰W« KGikahd kÂ¥ÕL - x‹gjh« tF¥ò

1.m¿Kf«

fšé v‹gJ FHªijfë‹ xU§»izªj clš ts®¢Á, MSik¤Âw‹ k‰W« r_f cz®Îl‹ Toa m¿th‰wiy V‰gL¤j nt©L«. thœ¡if¡F ga‹gL« tifæš fšéia më¥gš MÁça® k‰W« gŸëæ‹ g§F K¡»akhdJ. m¿éaš v‹gJ nfŸéfŸ nf£L c©ikfis njlš MF«. gŸëfëš m¿éaš f‰Ã¤jš bghU¤jkhd braš tê mQF Kiwfshš el¤j¥bgwéšiybaåš, mJ khzt®fë‹ kdš btW« brŒÂfis ãu¥g KoÍnk jéu, ga‹gh£L Âw‹fis ts®¡f ÏayhJ. m¿éaš M®t«, nrhjid Âw‹fŸ k‰W« bg‰w fU¤J¡fis thœéaš NHèš ga‹gL¤J« Âw‹ ngh‹wt‰iw cUth¡» tU§fhy¤Âš m¿P®fshf tsu tF¥giwæš bghU¤jkhd brašfis totik¤J eilKiw¥gL¤Â, f‰wiy vëjh¡Fjš nt©L«. ÏJ khzt®fë‹ cŸsh®ªj Âw‹fŸ, gil¥gh‰wš g©òfŸ k‰W« KG mSik ts®¢Á¡F tê tF¡F«. Ϥjifa Âwikia, m¿éaèš gšntW Í¡ÂfŸ têahf kÂ¥Õ£L khzt® Âw‹ nk«gh£o‰F cjÎjš MÁçaç‹ bghW¥ghF«.

2.m¿éaš f‰Ã¤jè‹ neh¡f§fŸ

NCERT k‰W« NCF 2005‹ gçªJiu¥go Ïilãiy tF¥gséš f‰wè‹

m¿éaš f‰Ã¥gj‹ neh¡f§fŸ ÑnH bfhL¡f¥g£LŸsd.

o khzt®fŸ m¿éaš brašghLfëš M®tKl‹ g§nf‰wš.

o m¿éaš bjhl®ghd ãfœÎfis c‰Wneh¡fš o khÂçfis totik¤J cUth¡fš.

o édho édh, fU¤ju§f« ngh‹w m¿éaš brašfis £lä£L

el¤ÂL« Âw‹ ts®¤jš. o nrhjid brŒJ f‰F« Âw‹fis ts®¤jš

o m¿éaš fU¤J¡fis/ brŒÂfis brašfŸ têahf m®¤jKl‹ f‰F« Âw‹ ts®¤jš.

o f‰w m¿éaš fU¤J¡fis thœéaš NHèš ga‹gL¤J« Âw‹

ts®¤jš. o m¿éaš M®t« k‰W« Ïa‰ifæid ghuh£L« g©ig nk«gL¤jš.

o FGéš ÏizªJ Âw«gl brašgL« Âw‹ ts®¤jš. o Ãu¢Áidfis v®bfhŸS«nghJ, m¿éaš neh¡Fl‹ Ô®Î

fhQ« Âw‹ ts®¤jš

3

3.m¿éaš - x‹gjh« tF¥ò KjšgUt« ghl xJ¡ÑL

t.v© ghl« ghl¤jiy¥ò ghlntis

1 éy§»aš éy§Fyf« 20

2 jhtuéaš bršfŸ 18

3 ntÂæaš 1.gU¥bghU£fŸ 2.mQ mik¥ò

11 11

4 Ïa‰Ãaš 1.mséL« fUéfŸ 2.Ïa¡f« 3.Âut§fŸ

9 12 8

bkh¤j« 89

4.m¿éaèš kÂ¥ÕL

4.1. tsu¿ kÂ¥ÕL

f‰wš eilbgW«bghGJ f‰wš nk«gh£o‰fhf nk‰bfhŸs¥gL« kÂ¥Õ£L

Kiw

MÁça® k‰W« khzt®fS¡F f‰wš f‰Ã¤jèš j‹ ãiy¥gh£oid cz®ªJ, Ïy¡if miltj‰fhd têfis MŒtj‰F cjλ‹wJ

bjhl® k‰W« KGikahd kÂ¥ÕL

tsu¿ kÂ¥ÕL (40)

tsu¿ kÂ¥ÕL(m) braš tê

(20)

tsu¿ kÂ¥ÕL (M) nj®Î tê (10) brŒKiw (10)

bjhF¤j¿ kÂ¥ÕL(60)

4

f‰wèš V‰gL« Ïl®ghLfis milahs« f©L mjid fistj‰Fça

Ka‰ÁfŸ nk‰bfhŸs cjλwJ

tsu¿ kÂ¥Õ£L Kiw ÏU têfëš nk‰bfhŸs¥gL»wJ

tsu¿ kÂ¥ÕL (m) – (braštê kÂ¥ÕL)

tsu¿ kÂ¥ÕL (M) – (nj®Îtê kÂ¥ÕL)

4.1.1. tsu¿ kÂ¥ÕL (m) (braštê kÂ¥ÕL)

brašfis mo¥gilahf¡bfh©L kÂ¥ÃL« KiwahF«.

khzt®fŸ f‰wš brašfëš <Lg£L f‰F«bghGJ, mt®fë‹ <LghL,

M®t«, g§nf‰ò, f‰wš milÎ ãiy M»at‰¿‹ mo¥gilæš kÂ¥ÕL

brŒa¥gL»wJ.

jå eg® k‰W« FG kÂ¥Õ£L c¤Âfis cŸsl¡»aJ.

khzt®fë‹ brašÂw‹ mo¥gilæš kÂ¥ÕL brŒa¥gLtjhš

m¿éaèš brŒÂ fU¤J¡fis kd¥ghl« brŒJ f‰F«Kiw Ú¡f¥g£L

m®¤jKŸs f‰wY¡F têtF¡»‹wJ.

nkY« m¿éaš Âw‹ milÎ mo¥gilæš brašfŸ totik¡f¥g£L kÂ¥ÕL brŒa¥gLtjhš, m¿éaš kd¥gh‹ik, gF¤jhŒÎ, m¿éaš

M®t« k‰W« MŒÎ¢Áªjid ts®¡f¥gL»wJ.

jåahf k‰W« FGthf brašghLfëš <LgL«bghGJ jhnd f‰gj‰F«,

rfkhzt®fë‹ JizÍl‹ f‰gj‰F« têtF¡»‹wJ.

4.1. 2 brašghLfŸ mik¥gj‰fhd éÂKiwfŸ

tF¥Ãš cŸs khzt®fë‹ v©â¡if

khzt®fë‹ ta‰nf‰g brašghL

brašgh£o‹ j‹ik- FG/jåahŸ

brašghL brŒtj‰fhd fhy mtfhr«

NHèš cŸs ts§fŸ

ghl¡fU¤Jl‹ braš bghU¤j¥ghL

Fiwªj bryÎ-mÂf bryéš ÏU¤jš TlhJ.

M®t¤ij Jh©Ltjhf ÏU¤jš nt©L«.

jhnd f‰wY¡F têtF¡f nt©L«.

m¿éaš Âw‹fis miltj‰F VJthŒ ÏU¤jš mtÁa«.

5

4.1. 3 braštê kÂ¥Õ£o‰fhd brašfë‹ bjhF¥ò

1. gçnrhjidfŸ (Experiment) 2. fU¤Jtiugl« (Concept Map) 3. brašgâ¤jhŸ (Students Worksheet) 4. x¥gilÎfŸ (Assignment) 5. brašÂ£l« (Project) 6. khÂç cUth¡fš (Model Preparation) 7. g§nf‰W eo¤jš (Role Play) 8. fs¥gaz« (Field Trip) 9. ò¤jf§fŸ thÁ¤jš (Reading Books) 10. fyªJiuahlš (Discussion) 11. éthj« (Debate) 12. gl« tiujš (Drawing) 13. gl¤bjhF¥ò k‰W« JQ¡F bjhF¥ò ò¤jf« (Album and Scrap book) 14. m¿éaš fU¤J¡fis tH§Fjš (Presentation) 15. Ïizajs njlš (Web Searching) 16. bghUŸés¡f« jUjš(Interpretation) 17. m¿éaš mfuh (science Dictionary)

Ïiz¡f¥g£LŸs braš bjhF¥Ãš cŸs brašfŸ jéu MÁça® j‹ NHš, ts« k‰W« f‰gid ÂwD¡nf‰g m¿éaš brašfis cça kÂ¥Õ£L TWfSl‹ totil¤J kÂ¥Õ£il nk‰bfhŸsyh«.

x›bthU kztD« Fiwªj g£r« xU gUt¤Â‰F nk‰bfhŸsnt©oa eh‹F brašfëš, Áwªj Ïu©L brašfis kÂ¥Õ£o‰F vL¤J¡bfhŸs nt©L«.

4.1. 4 brašfŸ kÂ¥Õ£o‰fhd goãiyfŸ

MÁça® ÑnH bfhL¡f¥g£LŸs kÂ¥Õ£L goãiyfë‹ mo¥gilæš brašfŸ têahf khztUila braš Âw‹fis kÂ¥Ãlyh«

1. neu« k‰W« brašgh£L Kiw 2. ghl¤jiy¥ò k‰W« ghl¥bghUŸ 3. f‰wš neh¡f§fŸ 4. kÂ¥Õ£L braš 5. njitahdit 6. brŒKiw 7. kÂ¥Õ£L TWfŸ 8. f‰wš milÎ 9. gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

6

MÁça® ftd¤Â‰F

vëš »il¡f¡Toa éiya‰wbghU£fŸ k‰W« cŸq® ts§fis

ga‹gL¤Â brašfis mik¤Âl nt©L«. bj®nkhnfhš khÂçfŸ jahç¤jiy j鮡f nt©L«. filfëš é‰f Toa Ma¤j khÂçfis (Readymade model ) th§Fjš

TlhJ. khzt®fis khÂç / brašghLfis totik¤J brŒtj‰F MÁça®

tê¡fh£l nt©L«. brašÂ£l§fis (project) khzt®fŸ brŒtj‰F V‰g vëa tifæš

MÁça® më¤jš nt©L«. bg‰nwh® tê brŒJ bfh©L tUtij j鮡f nt©L«.

4.1. 5 khÂç brašghLfŸ- ghlthçahf - jhtuéaš

1. fU¤J tiugl« (Concept Map)

neu« – 10 ãäl§fŸ jå brašghLfŸ

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– bršfŸ- bršè‹ E© mik¥ò

neh¡f« – 1. jhtubršè‹ mik¥ig m¿ªJ bfhŸSjš 2. jhtubršè‹ E©QW¥òfis m¿ªJ

bfhŸs¢brŒjš

kÂ¥Õ£L braš – fU¤J tiugl«(Concept Map)

njitahdit – btŸis¤jhŸ, bg‹Áš, vGJnfhš, t©z¥bg‹Áš brŒKiw – jhtubrš mik¥ò g‰¿ khzt®fŸ m¿a¢brŒjš.

jhtubršè‹ E©QW¥òfis tçir¥gL¤Jjš. tçir¥gL¤j¥g£l fU¤J¡fS¡F Ïilna gâfëš

cça Ïiz¥ig cUth¡Fjš. jhtu bršè‹ mik¥ò k‰W« gâfŸ g‰¿a

fU¤J¡fis Áijahkš bjëthf khzt®fë‹ f‰gid¤ÂwD¡F V‰wthW fU¤J tiugl« tiua brŒjš.

7

fU¤J tiugl« (Concept Map)

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

Kj‹ik¡ fU¤Jfis

cŸth§Fjš

rçahd tçir¥go vGJjš

brh‰fS¡F Ïilnaahd Ïiz¥ig

cUth¡Fjš

K‹d¿Îl‹ bjhl®ògL¤Jj

š

bjëthf és¡Fjš

kÂ¥ bg©fŸ

2 2 2 2 2 10 f‰wš milÎ

jhtubrš mik¥ò ü©QW¥òfŸ k‰W« gâfis e‹F m¿ªJbfhŸt®

fU¤Jfis xU§»iz¤J fU¤Jtiu¥glkhf tiuÍ« M‰wš bgWt®

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

MÁça® jhtubrš gl¤ij fh£o, ghl¥bghUis Û©L« xUKiw

khzt®fS¡F és¡Fjš

jhtubršè‹ VnjD« eh‹F K¡»a ghf§fis vGÂ mj‹ gâfis

rfkhzt®fë‹ cjéÍl‹ bjëÎ bgw¢brŒjš

8

2. khzt® gâ¤jhŸ- gl« tiujš(Drawing)

neu« –30ãäl§fŸ jå brašghLfŸ

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– bršfŸ - éy§F bršè‹ mik¥ò

neh¡f« – éy§Fbršè‹ E©mik¥ig gl« tiuªJ ghf§fis F¿¤jš kÂ¥Õ£L braš – khzt® gâ¤jhŸ - gl« tiujš (Student worksheet)

njitahdit – btŸis¤jhŸ, bg‹Áš, msÎnfhš,t©z¥ bg‹ÁšfŸ

k‰W« më¥gh‹ brŒKiw – 1. khzt®fS¡F btŸis¤jhis tH§fnt©L«.

2. fU«gyifæš/tiugl¤jhëš tiua¥g£LŸs éy§F bršè‹ E© mik¥ògl« mšyJ éy§F bršè‹ E©mik¥ig¡ fh£L« ãiyahd khÂçia khzt®fŸ c‰Wneh¡F«go brŒjš nt©L«.

3. btŸis¤jhëš éy§F bršè‹ E© mik¥Ãid gl¤ij gh®¤jË bg‹Áyhš tiuÍ«go brŒjš nt©L«.

4. tiua¥g£l gl¤ij t©z¥bg‹ÁšfŸ bfh©L t©z« Ô£l brŒjš nt©L«.

5. E©QW¥òfis bjëthf¡ F¿¡F«go brŒjš nt©L«. 6. KGikah¡f¥g£l gâ¤jhis khzt®fëläUªJ bg‰W

kÂ¥ÕL brŒjš.

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

ghl¥ bghUS¡F

V‰wthW gl« tiujš

KGik¤ j‹ik

c©ik¤ j‹ik

bjëthf és¡Fjš

bjëthf fh£ÁgL¤Jjš

kÂ¥bg©fŸ

2 2 2 2 2 10 f‰wš milÎ

éy§F bršè‹ E©mik¥ig bjëthf tiut®

gšntW E©QW¥òfis milahs« f©L F¿¥ÃLt®

gl« tiuÍ« Âw‹ nk«gL«.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

éy§Fbršè‹ E©mik¥ig khzt®fë‹ K‹åiyæš

fU«gyifæš Û©L« tiuªJ fh©Ã¤jš

KGika‰w gl¤ij jhëš tiuªJ khzt®fS¡F bfhL¤J,mªj gl¤ij

KGikahf tiuabrŒjš

9

3. Ïa§fhj khÂç cUth¡Fjš(Static Model)

fhy« –5 eh£fŸ FG brašghLfŸ

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– bršfŸ - o. v‹. V mik¥ò - khÂç cUth¡Fjš

neh¡f« – o. v‹. V mik¥ig òçªJbfhŸS«go brŒjš o.v‹. V khÂçæid totik¤J cUth¡F« Âw‹ ts®¤jš

kÂ¥Õ£L braš – Ïa§fhj khÂç cUth¡Fjš

njitahdit – jokdhd m£il, Ô¡F¢ÁfŸ, t©z EhšfŸ, t©z rä¡»fŸ /ghÁkâfŸ, bg‹Áš, x£L« gir, t©z bgho, t©z vGJnfhšfŸ, m¿éaš ghl¥ò¤jf«

brŒKiw – 1. xU jokdhd m£ilia vL¤J mš btŸis¤jhëid x£L«go brŒjšnt©L«.

2. ghl¥ò¤jf¤ij¥gh®¤J o. v‹. V mik¥ig btŸis¤ jhëš tiua¢brŒjš nt©L«.

3. o. v‹. V mik¥Ã‹ Ïu©L ÏiHfisÍ« Ïu©L éjkhd t©z Ehšfshš gir _y« x£Ljš nt©L«.

4. moid‹, Fthid‹, ir£nlhÁ‹ k‰W« ijä‹ ngh‹w fhu§fS¡F t©z« Ô£oa Ô¡F¢Áfis¥ ga‹gL¤Â x£lnt©L«.

5. o.v‹.V é‹ ÏU ÏiHfëY«, r®¡fiu k‰W« gh°ng£ _y¡TWfë‹ ÏU¥Ãl¤ij t©z rä¡»fŸ mšyJ ghÁ kâfŸ bfh©L x£Ljš nt©L«

6. khzt®fŸ tH§»a Ïa§F« khÂçia MÁça® bg‰W kÂ¥ÕL brŒaΫ.

7. tF¥giwæš cŸs khzt®fë‹ v©â¡if¡F V‰g FG¡fshf Ãç¤J Ï¢braiy nk‰bfhŸsyh«.

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

khÂçæ‹ fU¤J

khÂç brŒtj‰F njitahd ts§fis f©l¿jš

khÂçæ‹ mik¥Ãid totik¤jš

fU¤J bjhl®ò

khÂç tH§Fjš

kÂ¥bg©fŸ

2 2 2 2 2 10 f‰wš milÎ

o.v‹.V é‹ mik¥ig òçªJ bfhŸt®.

khzt®fŸ o.v‹.V é‹ mik¥ig tiua¤ bjçªJbfhŸt®.

gil¥gh‰wš Âw‹ k‰W« f‰gidÂw‹ ts®¢ÁailÍ«

10

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® brašghLfŸ

MŒtf¤Âš cŸs o.v‹.V - é‹ rh®£oid khztU¡F fh©Ã¤J

és¡Fjš.

rf khzt®fë‹ cjénahL o.v‹.V khÂç cUth¡f¢brŒjš.

4. bjhl®ãfœÎgl« (Flow chart)

neu« –10ãäl§fŸ jå brašghLfŸ

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– bršfŸ – bršÃçjš – ik£lhÁ°

neh¡f« – bršÃçjè‹ tiffis m¿ªJ bfhŸSjš ik£lhÁ° brš Ãçjè‹ ãiyfis òçªJ bfhŸSjš

kÂ¥Õ£L braš – bjhl® ãfœÎ gl«(Flowchart) njitahdit – éLg£l f£l§fSl‹ Toa bjhl® ãfœÎ gl« k‰W«

vGJnfhš brŒKiw – khzt®fS¡F éLg£l f£l§fSl‹ Toa bjhl®

ãfœÎ gl« tH§f¥glnt©L«. khzt®fŸ bjhl® ãfœÎgl¤ij thÁ¡F«go

brŒjšnt©L«. éLg£l f£l§fis khzt®fŸ rçahd brh‰fshš

ãu¥òkhW m¿ÎW¤jš nt©L«. ó®¤Â brŒa¥g£l bjhl®ãfœÎ gl¤ij MÁça® bg‰W

kÂ¥ÕLbrŒjš nt©L« khÂç bjhl® ãfœÎ gl« ÑnH bfhL¡f¥g£LŸsJ.

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

bjhl®òila fU¤Jfis f©l¿jš

bjhl®¢Áahd fU¤JfŸ

brh‰fS¡F Ïilnaahd Ïiz¥ig

cUth¡Fjš

ghl¥bghUŸ tçir¥gL¤Jjš

KGikahd jftš

më¤jš

bkh¤j kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10 f‰wš milÎ

bršÃçjè‹ tiffis m¿ªJbfhŸSjš ik£lhÁ° bršÃçjè‹ ãiyfis m¿ªJ bfhŸt® gF¤jhuhŒªJ tçir¥gL¤J« Âwid bgWt®

11

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

ik£lhÁ° brš Ãçjš ãiyfis fh£L« tiugl¤jhis khzt®fŸ

K‹åiyæš fh©Ã¤J és¡Fjš

bfhL¡f¥g£LŸs bjhl® ãfœÎgl¤Âš (Flow chart) éLg£LŸs fhèahd f£l§fis rçahd brh‰fshš ãu¥òf

bršÃçjš

Vik£lhÁ° äahÁ°

Ïilãiy

bk£lhãiy Onyhãiy

Fnuhnk£o‹ tiy Fnuhknrh«fshf

njh‹Wfë‹wd

°Ã‹oš eh®fŸ

12

5. g§nf‰W eo¤jš(Role Play)

neu« –30ãäl§fŸ FG brašghLfŸ

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– bršfŸ - brš E©QW¥òfŸ

neh¡f« – brš E©QW¥òfë‹ gâfis g§nf‰W eo¤jš _y« khzt®fis m¿a¢brŒjš

kÂ¥Õ£L braš – g§nf‰W eo¤jš(Role Play)

njitahdit – tiugl¤jhŸ, bg‹Áš, t©z vGJnfhŸfŸ.

brŒKiw M®tKŸs – khzt®fis, g§nf‰W eo¤jèš <LgL¤Jjš khzt®fŸ j§fS¡FŸshfnt gh¤Âunk‰W eo¡f¡Toa

brš E©QW¥òfis nj®Î brŒJ bfhŸS«go brŒjš nj®Î brŒJ bfh©l E©QW¥òfë‹ gl§fis tiuªJ,

ÏJ bjhl®ghd gâfis trdkhf (Scrip Writing) vGÂ tU«go gobrŒjš

MÁça® khzt®fisE©QW¥òfë‹ gâfis g§nf‰W eo¤jY¡F têfh£Ljš

tF¥giwæš k‰w khzt®fŸ K‹åiyæš Âw«gl gh¤Âunk‰W eo¤J¡fh£L«gobrŒjš

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

ghl¥ bghUSl‹

bjhl®ò gL¤Jjš

gh¤Âunk‰W eo¤jš

eo¥Ãš bjëÎ/ fjhgh¤Âu¤Âš

x‹¿¥ò

eo¥Ãš g‹Kf¤ j‹ikia

btë¥gL¤J« Âw‹

ika¡fU¤J btë¥ghL

kÂ¥bg©fŸ

2 2 2 2 2 10

f‰wš milÎ

brš E©QW¥òfë‹ gâfis khzt®fŸ m¿ªJ bfhŸt®

ãidth‰wš Âw‹, gh¤Âu« eo¤jèš bjëéid bgWt®.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® brašghLfŸ

ef®gl«, FWªjfLfŸ _y« bršE©QW¥òfŸ g‰¿a brŒÂfis

khzt®fS¡F fh©Ã¤jš

rfkhzt®fë‹ cjéÍl‹ m¿ªJ bfhŸS«go brŒjš.

13

khÂç brašghLfŸ- éy§»aš

6. tif¥gL¤Jjš

neu« –10ãäl§fŸ jå/FG brašghLfŸ

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– myF 1 -éy§Fyf«- tif¥gh£oaš

neh¡f« – fodkhd fU¤ij brašghLfë‹ _y« vëikahf¥ òçªJ

bfhŸS« Âw‹ ghl¤ÂYŸs fU¤ij vëa brašghLfë‹ _y« òçªJ

bfhŸSjš khzt®fëilna tif¥gL¤J« Âwid nk«gL¤Jjš

kÂ¥Õ£Lbraš – tif¥gL¤Jjš njitahdit – tiugl¤jhŸ, ÏUòwK« x£l¡Toa ehlh, °bf£¢ ngdh,

f¤jç¡nfhš

brŒKiw – tif¥gh£oaè‹ mo¥gil myFfshd Á‰¿d«, ngçd«, FL«g«, Jiw, tF¥ò, bjhFÂ, cyf« M»at‰iw ntWg£l t©z§fis ga‹gL¤Â VG fh»j J©Lfëš jah® brŒjš

x£l¡Toa ehlhit x›bthU fh»j J©o‹ ËòwK« bghU¤jΫ

bghU¤j¥g£l tiugl jhëš khztid ÃiHæ‹¿ fh»j J©Lfis bghU¤j¢ brŒjš

VnjD« xU NHèš khzt®fS¡F bjçªj xU cæçia (jtis,fu¥gh‹ó¢Á) tif¥gh£oaš TWfë‹ mo¥gilæš bghU¤Â, g©òfis Tw¢ brŒjš v.fh. uhdh bA¡rh l¡oyh

bjhF KFbfY«òŸsit tF¥ò ÏUtœéfŸ tçir MDuh FL«g« buånl ngçd« uhdh Á‰¿d« bA¡rh l¡oyh

14

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

tif¥gL¤jY¡fhd fU¤J¡fis Ïd«

fhQjš

tif¥gL¤j¥g£l fU¤J¡fis

t H§Fjš

tif¥gL¤jY¡fhd goãiyfisÍ«

òçªJbfhŸSjš

g§nf‰wèš cŸs

M®t«

bg‰wm¿it fU¤J

cUth¡f¤Âš ga‹gL¤Jjš

bkh¤j kÂ¥bg

©

2 2 2 2 2 10

f‰wš milÎ

vëa éisah£o‹ _y« fU¤ij òçªJ bfhŸSt®.

tif¥gL¤J« Âw‹ nk«gL«.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

rçahd Kiwæš tçir¥gL¤j¥g£l tiugl¤ij bfh©L khztD¡F òça it¤jš

7.tH§Fjš – fh£Á¥gL¤Jjš(Powerpoint)

neu« – 10 ãäl§fŸ FG¢brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– éy§Fyf« - gwitfŸ òfèl«

neh¡f« – gwitfë‹ g©òfis g‰¿a fU¤J¡fis khzt®fŸ òçªJ bfhŸSjš (Áw¥ÃašòfŸ, òfèl«, tyir nghjš)

khzt®fë‹ fh£Á¥gL¤J« Âwid nk«gL¤Jjš kÂ¥Õ£Lbraš – tH§Fjš –fh£Á¥gL¤Jjš (Powerpoint Presentation)

njitahdit – gwitfŸ g‰¿a gšntW EhšfŸ,FWªjfL, Ïizajs«

brŒKiw – khzt®fë‹ M®t¤Âwnf‰g 10 khzt®fŸ ml§»a FGéid

nj®Î brŒJ bfhŸsnt©L« Ehyf«, Ïizajs«, m¿Î¡fsŠÁa« ngh‹w ts Mjhu§fëš

ÏUªJ gwitfëd Áw¥ÃašòfŸ, òfèl«, tyir nghjš g‰¿a jftšfis nrfç¤jš

nrfç¤j jftšfis¡ Ñœ¡f©l jiy¥òfëš tçir¥gL¤jnt©L«. cjhuzkhf

gwitfë‹ òfèl«, òfèl¤Â‰F tUtj‰fhd fhuz§fŸ, tyir nghtj‰fhd fhuz§fŸ, jäœeh£oYŸs gwitfŸ òfèl§fŸ,

15

òfèl§ëš fhz¥gL« gwitfë‹ éj«, gwitfis¡ fh¥gš khzt®fë‹ g§F

tçir¥gL¤j¥g£l jiy¥òfë‹ mo¥gilæš khzt®fŸ eGt§fis jahç¡fnt©L«.

MÁçaç‹ têfh£Ljè‹go, 10 ãäl§fŸ gl¡fh£Áia brŒÂfSl‹ tF¥giwæš bjhF¤J tH§Fjš nt©L«

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

ghl¥bghUnshL bjhl®òila

jftšfŸ nrfç¤jš

bghU¤jkhd jftšfŸ

eGt§fëš Ïl« bgWjš

bghU¤jkhd gl« k‰W« jftšfis Ïiz¤jš

fh£Á¥gL¤Jjš òJik (xè,xë

neu«,vG¤jikÎ, Jšèa«,ftd<®¥ò

TLjš jftšfŸ

bkh¤j kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10

f‰wš milÎ

gwitfë‹ Áw¥ÃašòfŸ, òfèl« k‰W« tyir nghjš F¿¤J khzt®fŸ bjëthf¥ òçªJ bfhŸt®

gwitfisg ghJfh¡F« éê¥òz®Î bgWt®.

m¿éaè‹ ghuh£L« cz®Î nk«gL¤j¥gL»wJ.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

rçahd Kiwæš jahç¡f¥g£l fh£Á¥gl§fis khÂçahf fh©Ã¤J khzt®fë‹ òçjiy nk«gL¤Jjš.

8.x¥gilÎ

neu« – 10 ãäl§fŸ jåeg®brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– éy§Fyf«-x£L©âfë‹jftik¥òfŸ–cUis¥òG¡fŸ, j£il¥òG¡fŸ

neh¡f« – x£L©âfŸ (cUis kwW« j£il¥òG¡fŸ) j§fŸ x£L©â thœ¡ifia bt‰¿fukhf thH bg‰WŸs jftik¥òfis m¿ªJ bfhŸsš

khzt®fëilna jftšfis nrfç¤J gF¤J MuhŒªJ x¥gilÎ jahç¡F« Âw‹ ts®¤jš

kÂ¥Õ£Lbraš – x¥gilÎ njitahdit – x£L©âfŸ g‰¿a Ehyf¥ò¤jf§fŸ m¿Î¡fsŠÁa«, ca®

tF¥ò ò¤jf§fŸ Ïizajs¤ jftšfŸ

16

brŒKiw – MÁça® ghl¡fU¤J¡F V‰w jftšnrfç¡F« ts Mjhu§fis T¿ têfh£Ljš

ts Mjhu§fëèUªJ x£L©â òG¡fë‹ mik¥ò, thœ¡if RH‰Á, gl§fŸ jftik¥ò M»a jftšfis Âu£Ljš

Âu£l¥g£l jftšfis ghl¡ fU¤njhL bjhl®ògL¤Jjš nrfç¤j jftšfis Kiwahf bjhF¤jš njit¥gL« Ïl§fëš gl§fŸ, tiu gl§fŸ,

m£ltizfis nr®¤jš bjhF¡f¥g£l jftšfis x¥gilÎgL¤Â cça fhy¤Âš

rk®¥Ã¤jš kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

njitahd jftšfis nrfç¤jš

ghl¥bghUnshL bjhl®ògL¤Jjš

jftšfis Kiwahf

tçir¥gL¤Jjš

bjhF¤jY« f‰wš

mDgtK« rk®¥Ã¤jš

bkh¤j kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10 f‰wš milÎ

cUis k‰W« j£il¥ òG¡fŸ x£L©â thœ¡if Kiw¡F bg‰WŸs jftik¥ig¥ g‰¿ bjëthf m¿jš

Mjhu ts§fis¥ ga‹gL¤Â gšntW jftšfis nrfç¤jš, x¥gilÎ jahç¤J rk®¥Ã¤jš

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

cUis k‰W« j£il¥òG¡fë‹ x£L©â thœ¡if Kiwia ÁW g¤Âahf vG tu¢ brŒJ C¡f¥gL¤jyh«.

9.JQ¡F¥ ò¤jf« jahç¤jš

neu« –20 jåeg®brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– éy§Fyf« - KJbfY«òŸsit

neh¡f« – KJbfY«òŸs cæçd§fë‹ gl§fŸ, éa¤jF/ mça jftšfŸ M»at‰iw nrfç¤jš

nrfç¤j jftšfis mo¥gilahf¡ bfh©L JQ¡F¥ò¤jf« (Scrap book) jahç¤jš

kÂ¥Õ£Lbraš – JQ¡F¥ ò¤jf« (Scrap book) jahç¤jš

17

njitahdit – gl§fŸ, jftšfŸ, brŒÂ¤jhŸbjhF¥ò, Ïizajs«, rŠÁiffŸ,

ÁWt® ò¤jf«, tiugl¤jhŸ, gir, °bf£¢ ngdh

brŒKiw – MÁça® JQ¡F ò¤jf« jahç¡F« Kiwia és¡Fjš khzt®fis 5 FG¡fshf Ãç¡f nt©L« x›bthU

FGé‰F« xU jiy¥ig bfhL¡f nt©L« (Û‹fŸ, ÏUthœéfŸ,C®td, gwitfŸ, ghYh£ofŸ)

x›bthU FGΫ j§fŸ jiy¥ò¡nf‰w cæçd§fë‹ gl§fŸ, mJ bjhl®ghd éa¤jF/mça jftšfŸ M»at‰iw Mjhu ts§fëèUªJ nrfç¡f têfh£Ljš

xU thu fhy¤Â‰F Ë nrfç¤j gl§fis tiugl¤jhëš tçir¡»ukkhf x£Ljš. K¡»akhd jftšfis K‹åiy¥gL¤Â, mHFz®Îl‹ rk®¥Ã¤jš. x›bthU FGΫ JQ¡F ò¤jf¤ÂYŸs fU¤J¡fis g»®ªJ bfhŸSjš. Ïj‹_y« ghl¤bjhl®ò cila TLjš jftšfis m¿a¢brŒjš

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

gl§fŸ jftšfŸ

ãfœÎfis Âu£Ljš

tçir¥gL¤Jjš bghU¤jkhd jftšfis bfhL¤jš

mHFz®Î éçthd

f‰wš bkh¤j

kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10

f‰wš milÎ

KJbfY«ò cŸsit F¿¤j TLjš jftšfis m¿jš

Ïa‰if éªijfis¥ g‰¿a ghuh£Lz®Î bgWt®.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

tiugl¤jhëš »il¡F« ghl§fisÍ«, JQ¡FfisÍ« x£o bfh©L tu¢brŒa C¡Fé¤jš

18

10. fs¥gaz«

neu« – 1ehŸ FG¢brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– éy§Fyf« - cæçfë‹ gštif¤j‹ik (Biodiversity)

neh¡f« – xnu thêl¤Âš thG« gytifahd cæçd§fŸ g‰¿ m¿ªJ bfhŸSjš. c‰Wneh¡F« Âw‹ m¿tš M®t« k‰W« Ïa‰ifia ghuh£L« Âw‹ nk«gL¤Jjš

kÂ¥Õ£Lbraš – fs¥gaz« njitahdit – F¿¥ngL,ngdh, c‰Wneh¡fY¡fhd thêl«, igdhFy®. brŒKiw – MÁça® ghl¡fU¤jhd cæçfë‹ gštif¤j‹ikia

és¡Fjš. c‰Wneh¡fY¡fhd gštif cæçd§fë‹

thêl§fis¤nj®ªnjL¤jš v.fh: (gŸë tshf«, ó§fh, fl‰fiu, Fs¡fiu, òšbtë, gŸë tshf¤ÂYŸs ku§fŸ)

nj®ªbjL¤j thêl¤Â‰F br‹W c‰Wneh¡» F¿¥bgL¤jš.

F¿¥bgL¤jij ghl¡fU¤njhL bjhl®ò gL¤Jjš. fs¥gaz mDgt¤ij bjhF¤J ÁW F¿¥ghf vGÂ tH§f¢

brŒjš kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

neh¡f« m¿jš /

òçªJ bfhŸSjš

fs¥gaz« bršY« Ïl« nj®ªnjL¤jš

c‰Wneh¡fš k‰W«

F¿¥bgL¤jš bjhl®ògL¤Jjš

bjhF¤J tH§Fjš

bkh¤j kÂ¥bg©fŸ

2 2 2 2 2 10

f‰wš milÎ

gštif cæçd§fis¥ g‰¿a neçilahd mDgt«

Ïa‰ifia/m¿éaiy ghuh£L« cz®Î

ghl¥bghUS¡F tYñ£l¡Toa tifæš, cæçd§fë‹ jftik¥ò, Ãw

cæçd§fSl‹ cŸs bjhl®ò M»at‰iw m¿jš

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

nkY« ntW Áy thêl§fS¡F br‹W cæçfis c‰W neh¡f brŒjš

19

11.ntÂæaš brašghLfŸ- éthj Kiw

neu« – 30 ãäl§fŸ FGbrašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– e«ik¢ NœªJŸs gU¥bghUŸfŸ JhŒikahditah? – fh‰W khR¥gLtj‰fhd fhuz§fŸ.

neh¡f« – fh‰¿‹ Ïiaò, fh‰W xU fyit v‹gij m¿ªJ bfhŸSjš.

fh‰W khRgLtj‰fhd fhuz§fŸ k‰W« éisÎfis òça¢brŒjš.

fh‰W khRgLtij f£L¥gL¤J« KiwfisÍ« éê¥òz®itÍ« V‰gL¤Jjš.

kÂ¥Õ£L¢braš – éthjKiw njitahdit – éthjnkil, jiy¥òfŸ ml§»a tiugl m£il. brŒKiw – khzt®fis IªJng® bfh©l ÏU FG¡fshf

Ãç¤J¡bfhŸsnt©L«. x›bthU FGé‰F« xU jiy¥ò vGÂa tiugl m£ilia

tH§fnt©L«. e«ik R‰¿ÍŸs fh‰W JhŒikahdJ vd xU FGé‰F«

JhŒika‰wJ vd k‰bwhU FGé‰F« jiy¥ò tH§fnt©L«.

fh‰W khRgLtj‰fhd fhuâfisÍ« mij jL¡F« KiwfisÍ« éth¡f nt©L«..

ÏUFGé‰F« MÁça® VJthsuhf ÏU¤jšnt©L«. kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

jftšnrfç¤jš

ftå¤jš k‰W« gš

më¤jš

j‰fU¤ij rh‹WfSl‹ ãiyeh£Ljš

gh®itahs®fë‹ ftd¤ij <®¤jš

gF¤jhŒjš k‰W«

bjhF¤jš

bkh¤j kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10 f‰wš milÎ

fh‰W khRgLjY¡fhd fhuz§fis m¿ªJ mij f£L¥gL¤J« Kiwfis éthj«_y« bjçªJbfhŸt®.

R‰W¢NHš ghJfh¤jš g‰¿a éê¥òz®it bgWt®.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

fh‰W khRgLtij f£L¥gL¤J« têKiwfis Clf§fëš tU« brŒÂfë‹ _y« bjëÎgL¤jyh«.

gRik¥gil brašghLfëš khzt®fis <LgL¤jyh«.

20

12.ò¤jf« thÁ¤jš

neu« – 30 ãäl§fŸ jåeg®brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– mQmik¥ò – Inrhnlh¥òfŸ

neh¡f« – kU¤Jt«, ntsh©ik, bjhêšJiw ngh‹w gšntW Jiwfëš Inrhnlh¥òfëš ga‹ghL F¿¤J m¿ªJ bfhŸSjš.

kÂ¥Õ£Lbraš – ò¤jf« thÁ¤jš. njitahdit – ghl¥ò¤jf«, Ehyf«, Ïizajs«. brŒKiw – gŸë k‰W« mUfhikæš cŸs bghJ Ehyf§fëš ÏUªJ

Inrhnlh¥òfë‹ ga‹fŸ F¿¤j ò¤jf§fis nrfç¡fnt©L«.

MÁça®, khzt®fS¡F jiy¥ò bjhl®ghd ò¤jf§fis nj®ªnjL¤J thÁ¡f têfh£Ljš nt©L«.

Ïizajs Kftçfis F¿¥Ã£L njlš brŒa cjÎjš nt©L«.

thÁ¤J m¿ªj fU¤J¡fis rf khzt®fS« bjçªJ bfhŸS« tifæš tF¥giwæš bjçé¡fnt©L«.

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

thÁ¡F« M®t« <LghL Ãw® cl‹

fyªJiuahlš bjhF¤jš tH§Fjš

bkh¤j kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10

f‰wš milÎ

Inrhnlh¥òfŸ gšntW Jiwfëš v›thW ga‹gL»wJ v‹gij ò¤jf§fŸ k‰W« Ïizajs« _y« bjçªJbfhŸt®.

TLjš m¿éaš brŒÂfis M®tKl‹ m¿ªJ bfhŸt®.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

rfkhzt® cjéÍl‹ ò¤jf§fis nj®ªnjL¤J thÁ¡f MÁça®

têfh£lyh«.

21

13.òÂad vGJjš (Creative Writing)

neu« – 30 ãäl§fŸ jåeg®brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– e«ik¢NœªJŸs gU¥bghUŸfŸ JhŒikahditah? - thiy to¤jš

neh¡f« – thiyto¤jš Kiwæš Úiu¤ JhŒikah¡Fjš.

kÂ¥Õ£Lbraš – gil¥gh‰wš.

njitahdit – fh»j«, vGJbghU£fŸ.

brŒKiw – khzt®fël« ghl¤Â‰F bjhl®òila VnjD« xU Nœãiyia¡ T¿, m¢NHèš mt®fŸ v›thW brašgLth®fŸ v‹gij f‰gidea¤Jl‹ vGj¢ brhšYjš (m) tiuªJ és¡Fjš.

NHš - rh‹whf, gÁá bgU§flèš cŸs xU Ôéš f¥gš x‹W gGjilªJ ã‰gjhf¡ bfhŸnth«. ÏU¥ÃD« gaâfŸ éwFf£ilfŸ, Ô¥bg£o k‰W« Áy ghidfis¡ bfh©L tU»wh®fŸ. gaâfŸ, flš Úçš ÏUªJ v›thW JhaÚ® bgW»wh®fŸ v‹gij gl¤Â‹ cjéÍl‹ és¡Fjš.

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

M®t« fU¤Jl‹

bjhl®ò vG¤jh‰wš

bjhl®¢Áahd Kiwæš

éth¤jš

btë¥gL¤J« j‹ik

bkh¤j kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10

f‰wš milÎ

thiyto¤jš Kiwæ‹ _y« flšÚiu¤ JhŒikah¡F« Kiwia

m¿ªJbfhŸt®.

m¿éaš rh®ªj gil¥ò¤ Âwid khzt®fŸ ts®¤J¡ bfhŸt®.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

mU»š cŸs Ú® R¤Âfç¥ò ãiya§fS¡F khzt®fis miH¤J

bršyyh«.

22

14. gl¤bjhF¥ò

neu« – 30 ãäl§fŸ jåeg®brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– mQ mik¥ò – mQkhÂçfis cUth¡»a m¿éaš m¿P®fŸ.

neh¡f« – mQ MuhŒ¢Áæš <Lg£l m¿éaš m¿P®fis¥g‰¿ m¿ªJbfhŸSjš.

kÂ¥Õ£Lbraš – gl¤bjhF¥ò. njitahdit – tiugljhŸ, m¿éaš ò¤jf§fŸ, m¿éaš ÏjœfŸ, Ïizajs«,

gir, f¤Âçnfhš. brŒKiw – MÁça®, khzt®fël« m¿éaš m¿P®fë‹ òif¥gl«

k‰W« mt®fë‹ f©LÃo¥òfŸ g‰¿a étu§fis nrfç¤J tU«go m¿é¤jš nt©L«.

nrfç¤j òif¥gl« k‰W« étu§fis (bga®, f©LÃo¥ò –M©L) MÁça® K‹åiyæš tçir¡ »ukkhf(M©L) jhëš x£Ljšnt©L«.

Ë gl§fSl‹ Toa jhŸfis fiyea¤Jl‹ Ïiz¤J gl¤bjhF¥ò jahç¡f nt©L«.

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

gl§fŸ nrfç¤jš

bghU¤jkhd Kiwæš

tif¥gL¤Jjš

bghU¤jkhd jiy¥ò

gâtêahf M®t¤Âid

btë¥gL¤Jjš

ftU« t©z«

rk®¥Ã¤jš

bkh¤j kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10

f‰wš milÎ

mQ MuhŒ¢Áæš <Lg£l m¿éaš m¿P®fŸ g‰¿a étu§fis

gl¤bjhF¥ò _y« bjëthf m¿ªJbfhŸt®.

m¿éaš m¿P®fis¥ g‰¿ bjçªJ bfhŸtj‹_y« m¿éaš M®tK«

òÂadt‰iw f©LÃo¡F« kd¥gh‹ikÍ« ts®¤J bfhŸt®.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

Ïizajs¤Â‹ cjéÍl‹ mQMuhŒ¢Áæš <Lg£l m¿P®fë‹

òif¥gl« k‰W« f©LÃo¥òfis fââæš Âiuæ£L khzt®fS¡F

bjëÎgL¤j nt©L«.

23

15.brašÂ£l«

neu« – 1ehŸ FG brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– e«ik¢NœªJŸs gU¥bghUŸfŸ JhŒikahditah? – Úiu¤ JhŒikah¡fš.

neh¡f« – khRŸs Úiu¤JhŒik brŒjš.

kÂ¥Õ£Lbraš – brašÂ£l«. njitahdit – Kfit, THh§f‰fŸ, kzš ,FHhŒ brŒKiw – MÁça® khztçl« Úiu¤ JhŒik¥gL¤J« vëa

Kiwfis f©l¿a brŒa nt©L«. mš khzt®fshš brašgL¤j¡Toa x‹iw

nj®ªbjL¤J MÁça® têfh£lnt©L«. JhŒika‰w Ú® v›thW JhŒikahd Úuhf kh‰w¥gL»wJ

v‹gjid ftå¤J m¿¡if rk®¥Ã¡f brŒa nt©L«. kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

ika¡fU¤iij òçªJ bfhŸSjš

bjhl®ghd jftš

nrfç¤jš

Kiwahf gÂÎ

brŒjš KobtL¤jš

m¿¡if rk®¥Ã¤jš

bkh¤j kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10

f‰wš milÎ

khzt®fŸ Úiu¤ JhŒikah¡F« vëa Kiwia m¿ªJ bfhŸt®.

khzt®fŸ òÂa fUéfis cUth¡», mt‰iw ga‹gL¤J« Âwid

ts®¤J bfhŸt®.

khzt®fŸ m¿éaš M®t¤ijÍ« MŒÎ kd¥gh‹ikÍ«

ts®¤J¡bfhŸt®.

Ãu¢rid¡F¤ ԮΠfhQ« Âw‹ bgWjš.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

Úiu¤ JhŒikah¡F« Kiwia gl§fŸ _yK«, fââæš Âiuæ£L«

khzt®fS¡F és¡fyh«.

24

Ïa‰Ãaš brašghLfŸ

16. tiugl Kiw

fhy« - 15 ãäl§fŸ jå¢brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– Ïa¡f«

neh¡f« – 1. bghU£fë‹ Ïa¡f« g‰¿ m¿a¢brŒjš 2. ntf« g‰¿ m¿a¢brŒjš 3. m‹whl thœéš tiugl Kiwæ‹ K¡»a¤Jt¤ij

m¿a¢brŒjš kÂ¥ÕL brŒjš – tiuglKiw

njitahdit – tiugljhŸ, ngdh bg‹Áš bfhL¡f¥g£l NHèš tiugljhŸ

Kiwæš flªj bjhiyÎ ntf« k‰W« ruhrç ntf¤ij f©l¿jš

NHš – FUthô® éiuÎ t©o fhiy 8.00 kâ¡F br‹id vG«ó® uæš ãiya¤Âš ÏUªJ òw¥g£L éG¥òu«, ÂU¢Á, ©L¡fš, kJiu, ÂUbešntè ehf®nfhéš ÂUtdªjòu« kh®¡fkhf kWehŸ fhiy 6.30 kâ¡F FUthô® rªÂ¥ig mil»wJ. Ñœf©l m£ltizæš K¡»a uæš ãiya§fis milÍ« neuK«, mt‰¿‰fhd bjhiyΫ bfhL¡f¥g£LŸsd.

ãiya¤Â‹ bga® br‹wilÍ« neu« (kâæš)

flªj bjhiyÎ (».Û)

br‹id 08.00 0 éG¥òu« 10.30 150 ÂU¢Á 13.10 330 ©L¡fš 15.05 420 kJiu 16.30 500 ÂUbešntè 19.45 625 ehf®nfhéš 21.40 750 ÂUtdªjòu« 23.30 850 FUthô® 30.30 1150

25

brŒKiw - xUtiugljhis vL¤J¡bfhŸ X k‰W« Y m¢Rfis rçahd myFfëš F¿¤J bfhŸf X -m¢Áš fhy¤ijÍ«, Y -m¢Áš bjhiyitÍ«

vL¤J¡bfhŸf. Ï¥bghGJ m£ltizæš bfhL¡f¥g£l égu§fis

ga‹gL¤Â ne®nfh£L¥gl«tiuf. tiugl¤ÂèUªJ ÑnH bfhL¡f¥g£LŸs édh¡fS¡F

éilaë 1. FUthô® éiuÎ t©o flªj bkh¤j bjhiyÎ

v›tsÎ? 2. FUthô® éiuÎ t©o br‹idæèUªJ FUthô®

bršy vL¤J¡ bfhŸS« neu« v›tsÎ? 3. tiugl¤ÂèUªJ ÂU¢Á¡F« ehf®nfhéY¡F« cŸs

bjhiyit¡ fh©f. 4. tiugl¤ij ga‹gL¤Â khiy 6.00 kâ¡F tiuÎ t©o

v›tsÎ Jhu¤ij flªJ ÏU¡F« v‹gij f©LÃo 5. t©oæ‹ ruhrç ntf¤ij fz¡»Lf.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

8 10.3 1.1 3.05 4.3 7.45 9.4 11.3 30.3

bj

hiy

λ

.Û

neu« (kâ)

26

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

rçahd kh¿fis

nj®ªbjL¤jš

bjhl®Ãid cUth¡Fjš

ghlfU¤J¡fS¡F« kh¿fS¡F«

Ïilna bjhl®ò

tiugl¤ij ga‹gL¤Â

ô»¤J m¿jš

KoÎfhzš k‰W«

m¿¡if jahç¤jš

kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10 f‰wš milÎ

tiugl¤ÂèUªJ Ïa¡f« k‰W« ntf« g‰¿ Ïa¡f¤Â‹ tiffis m¿ªJ«, Ïa¡f¤Â‹ Åj¤ij fz¡»l òçªJ bfhŸt®

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

m‹whl thœéš tiugl Kiwæ‹ K¡»a¤Jt¤ij és¡» TWjš fââ _y« tiuglKiw ga‹gL¤Jtij C¡f¥gL¤Jjš

F¿¥ò - tisajs¤ij (www.indianrail.gov.in) ga‹gL¤Â, uæš t©oæ‹ m¥nghija ãytu¤ij bjçªJ bfhŸsyh«.

17.m¿¡if më¤jš

neu« –10 ãäl§fŸ jåeg® brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– mséL« fUéfŸ

neh¡f« – gšntW msÅ£L¡ fUéfë‹ Û¢Á‰wsitia m¿a¢ brŒjš

kÂ¥Õ£Lbraš – m¿¡if më¤jš njitahdit – Û£l® msÎnfhš, m«Û£l®, nthš£ Û£l®, bt®åa® msé ÂUF

msé, Ïa‰Ãaš juhR, ntÂæaš juhR, ntf« fh£L« fUé, rhjhuz juhR, éš juhR, mG¤jkhå, bt¥gãiykhå

brŒKiw – MŒtf¤Âš k‰W« R‰W¥òw¤Âš (tF¥giw, ÅL) »il¡f¡Toa gšntW mséL« fUéfë‹ äf¢Á¿a mséid f©LÃo¤J, Ë m£ltiz¥gL¤Â tF¥giwæš m¿¡ifahf jh¡fš brŒJ éth¤jš

t.v© mséL« fUé Û¢Á‰wsit 1 Û£l® msÎnfhš 1 mm 2 bt¥gãiykhå 10C 3 4 5

27

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

jftš nrfç¤jš

fU¤J¢br¿Îl‹ bjhl®ò

bghU¤j¥ghL Kiwahd btë¥ghL

bjhF¤jš bkh¤j«

2 2 2 2 2 10 f‰wš milÎ

gšntW mséL« fUéfë‹ Û¢Á‰wsitia khzt®fŸ m¿ªJ bfhŸt®

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

jtwhf mséL« khzt®fis Ïd« f©l¿ªJ Âwid mila cjé brŒjš

18.nrhjid brŒJ f‰wš

neu« – 10 ãäl§fŸ jåeg®brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– Âut§fŸ

neh¡f« – Âut§fë‹ nkšneh¡F cªJ éiria m¿a¢brŒjš kÂ¥Õ£Lbraš – nrhjid brŒJ f‰wš njitahdit – Ãsh°o¡ thë, gªJ, Ú®, j¡if fhèahd Ú®¡FLit,

f©zho Õ¡f® brŒKiw – Ãsh°o¡ thëæš njitahd msÎ Úiu

vL¤J¡bfhŸf gªÂid ÚçDŸ m䜤jΫ m䜤J«nghJ Ú v‹d cz®»whŒ gªÂid ÚçDŸ MHkhf m䜤jΫ MHkhf m䜤J« nghJ Ú v‹d cz®»whŒ

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

ghl¥bghUis nrhjidÍl‹

bjhl®ò gL¤Jjš

njitahd bghU£fis

nrfç¤jš

nrhjid brŒjš

c‰Wneh¡fš k‰W« gÂÎ

brŒjš

»il¤j Koéid neh¡f¤Jl‹

x¥Ã£L rçgh®¤jš

bkh¤j«

2 2 2 2 2 10 f‰wš milÎ

ÚU¡F nkšneh¡F cªJéir cŸsJ vd cz®t®.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

khzt®fŸ nrhjid brŒÍ« nghJ«, fU¤J¡fis òçªJ bfhŸS«nghJ«, Ïl®ghL V‰go‹ mjid¡ fisÍ« bghU£L nkY« és¡f§fŸ bfhL¤jš.

28

19. Ïa§F« khÂçia cUth¡Fjš

fhy« – 15 ãäl§fŸ jåeg®brašghL

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

– Âut§fŸ

neh¡f« – Ú®_œ»¡f¥gš brašgL« j¤Jt¤ij m¿a¢brŒjš

kÂ¥Õ£Lbraš – Ïa§F« khÂç cUth¡Fjš

njitahdit – äj¡f¡Toa bfhŸfy‹, Ú®¤bjh£o, Úiu btëna‰w¡Toa mik¥ò.

brŒKiw – äjitéÂfŸ äj¡F« bghUë‹ vilahdJ, mjdhš

btëna‰w¥gL« Âut¤Â‹ vil¡F¢ rk«. äj¡F« bghUë‹ <®¥ò ikaK«, btëna‰w¥gL«

Âut¤Â‹ <®¥ò ikaK« xnu br§F¤J¡nfh£oš mikant©L«.

äjit éÂfis ga‹gL¤Â, bfhL¡f¥g£l bghU£fis cgnahf¥gL¤Â Ïa§F« khÂç Ú®_œ» f¥giy cUth¡Fjš nt©L«.

kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

khÂçæ‹ fU¤J

cUth¡f«

khÂç cUth¡f njitahdt‰iw

f©l¿jš

khÂçahd mik¥ò

ghl¡fU¤ij khÂç _y«

btë¥gL¤Âa j‹ik

khÂçia és¡Fjš

kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10 f‰wš milÎ

Ú®_œ» f¥gš Ïa§F« j¤Jt¤ij m¿ªJ bfhŸt®

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

f¥gš/glF khÂçia Úçš äj¡fé£L, mJ Ïa§F« éj¤ij m¿a¢

brŒjš, mj‹_y« Ú®_œ» f¥gš Ïa§F« éj¤ij és¡Fjš.

29

20 mfuhÂ

ghl¤jiy¥ò & ghl¥bghUŸ

- m¿éaš mfuhÂ

neh¡f« - ghl¥ò¤jf¤Âš cŸs fodkhd brh‰fS¡F bghUis bjçªJ bfh©L ga‹gL¤Jjš

kÂ¥Õ£L braš - m¿éaš mfuhÂia ga‹gL¤Jjš

njitahdit - m¿éaš ghl¥ò¤jf«,m¿éaš mfuh fiy¡fsŠÁa«,bg‹Áš, jhŸ.

brŒKiw - m¿éaš ghl¥ò¤jf¤ÂYŸs fodkhd brh‰fis milahs« f©L bg‹Áyhš mo¡nfhL Ïlnt©L«.

m¢brh‰fis xU F¿¥ng£oš vGjnt©L«.

m¢brh‰fS¡F m¿éaš mfuhÂia ga‹gL¤Â cçabghUŸ f©l¿ªJ F¿¥ng£oš vGjnt©L«.

f©l¿ªj brh‰fis ga‹gL¤Â mfuh jahç¤jš nt©L«.

fod brh‰fis f©l¿jš

bghUis f©l¿jš

ga‹gL¤Jjš òçªJbfhŸSjš

bjhF¤jš ga‹

gL¤Jjš kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10

f‰wš milÎ

fodkhd brh‰fS¡F bghUis òçªJ bfhŸt®.

gçªJiu¡f¥g£l FiwÔ® braš

khzt®fŸ Ehyf¤Â‰F br‹W m¿éaš mfuhÂia gh®¡f gH¡fyh«. khzt®fis Ïizajs¤Âš m¿éaš mfuhÂia ga‹gL¤j têfh£lyh«.

30

jhtuéaš éy§»aš

1

randh gh¡Oçah 1 o«gd«

2 v©nlh¥shr« 2 nfÛ£L

3 »ç°nl 3 ònuh£nlhnrhth

4 nfçnahifd°ì° 4 n#«ôš

5 ãÍ¡»ënahy° 5 ¥sh°nkhoa«

6 °OuhŒlL 6 ã«¥ Ïa‰Ãaš ntÂæaš

1 oí£lš 1 xU go¤jhd fyit 2 ÁÓa« 2 gy go¤jhd fyit

3 bt¡lh® 3 gU¥bghUŸ 4 äj¥ò ika« 4 mÂÅça«

5 IST 5 g»®khd«

6 GMT 6 t©z¥Ãçif

5.tsu¿ kÂ¥ÕL (M) nj®Î tê

x›bthU ghl myF Ko¤jË mšyJ f‰wš eilbg‰W¡ bfh©oU¡F« bghGJ f‰wš ãiy/f‰wš miléid msªj¿a/cW brŒa ga‹gL¤j¥gL« nj®Î tê kÂ¥ÕL MF«.

x›bthU khztD¡F« FW»a fhy mséš(15 Kjš 20 ãäl§fŸ) édh¤jhŸ _y« el¤j¥gL« kWnj®thF«.

Ϥnj®éš mid¤J tifahd òwta édh¡fŸ nf£f¥glnt©L«. khztå‹ f‰wš milÎ ãiyia¥ bghU¤J Ϥnj®Î K‹ m¿é¥òlndh

mšyJ K‹m¿é¥ò Ï‹¿nah el¤jyh«. tsu¿ kÂ¥ÕL (M) khztå‹ f‰wš miléid cW brŒtj‰F«, f‰wèš

j‹ ãiyia m¿tj‰F« cça msÎ nfhyhf és§F»wJ. Fiwa¿ k‰W« FiwÔ® elto¡iffŸ nk‰bfhŸsMÁça®fS¡F têfh£oahf

mik»wJ. x›bthU gUt¤ÂY« ÏU FWªnj®Îfis el¤Â mt‰¿š Áwªj 1 nj®éid

kÂ¥Õ£o‰F vL¤J¡bfhŸs nt©L«. mj‰F 10 kÂ¥bg© tH§f¥gL»wJ. òwtatif édh¡fS¡F xU kÂ¥bg©D« äf Á¿a édh¡fS¡F Ïu©L

kÂ¥bg©fS« ÁW édh¡fS¡F IªJ kÂ¥bg©fS« tH§Fjš nt©L«.

31

5.1 kÂ¥Õ£o‰fhd édh tiffŸ

1. gyΟ bjçÎ (Multiple Choice) 2. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf (Fill in the blanks) 3. bghU¤Jf (Matching) 4. édhoédh (Quiz) 5. äf¢ ÁW édh¡fŸ(Very Short Answers) 6. ÁW édh¡fŸ (Short Answers) 7. gl« tiujš (Draw Diagram)

MÁça® ftd¤Â‰F

FW»a fhymséš nj®Î el¤j¥glnt©L«. (15 Kjš 20 ãäl§fŸ tiu)

Âw‹ milit kÂ¥ÕL brŒtj‰F V‰g gy tif òwta édh¡fS« nf£f¥glnt©L«.

khzt®fë‹ ca® Áªjid¤ Âwid ö©L« tifæš édh¡fŸ nf£f¥gLjšnt©L«.

xU MÁça® x‹W¡F nk‰g£l tF¥òfis ifahS«nghJ, x›bthU tF¥Ã‰F« jå¤jåahf édh¤jhŸfis jahç¡f nt©L«. xnu édh¤jhis všyh tF¥òfS¡F« ga‹gL¤Jjš TlhJ.

x›bthU gUt¤ÂY« ÏU FW¤nj®Îfis el¤j nt©L«. mt‰¿š Áwªj xU nj®éid k¥ÉF vL¤J¡ bfhŸs nt©L«. mj‰F 10 kÂ¥bg©fŸ tH§f nt©L«.

32

5.2 tsu¿kÂ¥Õ£o‰fhd khÂç édh¡fŸ- jhtuéaš

I rçahd éilia¤nj®ªbjL¤J vGJf

1 éy§F bršfëš fhz¥glhj bršE©QW¥ò (m)ik£nlhfh©£çah (M)gR§fâf« (Ï)nfhšif cW¥ò (<)iunghnrh« 2 ònuhnfçnah£Lfëš eilbgW« bršgF¥ò (m) Vik£lhÁ° (M)ik£lhÁ° (Ï) äahÁ° (<)ik£lhÁ° k‰W« äahÁ° II

nfho£l Ïl¤ij ãu¥òf

1 V’ tot¡Fnuhnkhnrh« --------- v‹W miH¡f¥gL»wJ (m) Onyhbr‹£ç¡ (M) bk£lhbr‹£ç¡ (Ï) r¥bk£lhbr‹£ç¡ (<)m¡nuhbr‹£ç¡

2

Ñœ¡f©l gâ¤jhis ãu¥òf

t.v© jhtu brš éy§F brš

1 bršRt® -------- bršRt® --------- 2 ------- fhz¥gL»‹wd -------- fhz¥gLtšiy. III Ñœ¡f©l T‰WfŸ rçah / jtwh vd¡ F¿¥ÃLf 1 bršè‹ f£L¥gh£L ika« iynrhnrh« MF«. 2 éy§Fbršfëš nrä¥ò¥bghUŸ »isnfh#‹ MF« 3 nfçnahifdì° v‹gJ ir£nlhÃshr« gF¥giltij¡ F¿¡F«

IV bghU¤Jf

1 DNA mik¥ò khÂç fhäšnyh fhší 2 òuj c‰g¤Â ÏiyfŸ 3 c£fU th£r‹ k‰W« »ç¡ 4 nfhšif cW¥ò iunghnrh«fŸ 5 gR§fâf« ghu«gça¥ g©òfŸ Ïuhg®£ ~¥bus‹

nt®fŸ

XçU th®¤ijfëš éilaë

1 Fnuhnkhnrh«fë‹ Ïu©L Fnuhnk£oLfŸ ÏizªJŸs gF ahJ? 2 ãô¡ënahÃshr¤Âš fhz¥gL« nfhstot mik¥ò ahJ?

33

ÑnH bfhL¡f¥g£LŸs gl¤ij gh®¤J nf£f¥g£LŸs édh¡fS¡F éilaë¡fΫ

1. bfhL¡f¥g£LŸs E©QW¥ò gl¤ij¥ gh®¡fΫ

m) gl¤Â‹ bgaiu¡ F¿¥ÃLf (M) mJ v›thW miH¡f¥gL»wJ

2. bfhL¡f¥g£LŸs gl¤ij¥ gh®¡fΫ. 1 Kjš 6 tiu F¿¡f¥g£LŸs ghf§fis¡ F¿¥ÃlΫ.

3. ò®

1 2 3 4 5 6 7 8 ik nlh fh £ ç ah « ° £

34

ÑnH bfhL¡f¥g£LŸs brh‰bwhl®fë‹ cjéÍl‹ f£l§fëš kiwªÂU¡F« th®¤ijfis¡ f©L Ão¤J vGJf.

1.tyäUªJ Ïl« - bršè‹ M‰wš ãiya«( 8 vG¤J brhš)

2.nkèUªJ Ñœ - ÏJ bršgF¥Ã‹ xUtif(5 vG¤J brhš)

3.nkèUªJ Ñœ – th¡Fnthè‹ ciw(6 vG¤J brhš)

4nkèUªJ Ñœ – òuj c‰g¤Â ika«(4vG¤J brhš)

FW»a édh¡fŸ 2X2=4

1. xë¢nr®¡if eilbgW« bršE©QW¥ò gR§fâf« MF«.

I. gR§fâf¤Âš ehza§fis mL¡» it¡f¥g£lJ ngh‹W fhz¥gL« mik¥òfë‹ bgaiu¡ F¿¥ÃLf.

II. js¥bghUë‹ ijy¡fhŒL m‰w gFÂ vJ?

2. DNA, RNA Ït‰¿‹ éçth¡f« jUf

xU g¤Âæš éilaë¡f 2X5=10

1.br‹£nuhäa® mikél¤Â‹ mog¥ilæš Fnuhnkhnrh«fë‹ tiffis vGJf, mt‰WŸ VnjD« x‹¿id¥ gl¤Jl‹ és¡Ff.

2.o.v‹.V mik¥ig¥ gl¤Jl‹ és¡Ff.

éy§»aš

rçahd éilia nj®ªnjL¤J vGJf

1 FHšfhšfŸ fhz¥gL« cæç m) M¥ÃŸ e¤ij (M) cUis¥òG (Ï) e£r¤ÂuÛ‹ (<)óuh‹ 2 jtisæ‹ Ïl¥bga®¢Á¡F ga‹gL« cW¥ò

m) JL¥ò (M) éuèil r›Î (Ï) <u¥gjkhd njhš (<)fhšfŸ 3 nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

tif¥gh£oaè‹ äf¢ Á¿a myF --------- 4 tif¥gh£oaè‹ jªij vd miH¡f¥gLgt® __________

35

bghU¤Jf

1 A B C a bfh£L« brš fu¥gh‹ó¢Á K£njhèfŸ b Âwªjbtë Ïu¤jX£l« k£o ó¢Á c e£r¤ÂuÛ‹ månkh‹fŸ kh©oš d bkšYlè T£L¡f© if£o‹ e ã«¥ FHšfhš FêÍlèfŸ

rç/jtW

1. ehlh¥òG kåjåš thG« x£L©â MF«. 2. kåjdhš R‰W NHY¡F V‰wh‰nghš clš bt¥g ãiyia kh‰¿ bfhŸs ÏaY«

M«/Ïšiy

1. btsthš gw¡F« ghYh£o MF«. 2. bkh£LéLjš (m) mU«òjš JisÍlèfëš eilbgW« Ïd¥bgU¡fKiw

MF«.

fhuz« TW

1. éy§Ffëš ó¢ÁfŸ bt‰¿fukhd cæçfshf Âfœ»‹wd. fhuz§fŸ ahit?

2. Âä§fy« bt¥g Ïu¤j Ãuhâah? Fë®Ïu¤j Ãuhâah? c‹ éil¡fhd fhuz§fis¡ TW.

bfhL¡f¥g£LŸsij rçahd tçiræš vGJf

1. FL«g« ngçd« bjhF Á‰¿d« tF¥ò cyf«

2. ghYh£o Û‹ gwit ÏUthœé C®td

xçU tçfëš éilaë¡f 2 X 2 = 4

1. òw¢bré fhz¥gL« KJbfY«Ã tF¥ò vJ? vL¤J¡fh£L jUf.

2. bk£lh bkçr« g‰¿ F¿¥ò vGJf?

xU g¤Âæš éilaë¡f 2 X 5 = 10

1. Û‹fŸ Úçš Úªj bg‰WŸs jftik¥òfŸ ahit?

2. Ú étrhæahf ÏUªjhš, k©â‹ ts¤ij nk«gL¤j v‹d brašghLfis nk‰bfhŸthŒ?cæçfis ga‹gL¤Jthah?

36

ntÂæaš

I.rçahd éilia nj®ªbjL¤J vGJf

1 Inrhnlh¥ò v‹gJ ntWg£l ________ bfh©lJ (m)vy¡£uh‹ (M)ònuh£lh‹ (Ï) ãô£uh‹ (<) ghÁ£uh‹ 2 ÏuhQt¤ÂdU« Ôaiz¥ò Åu®fS« ga‹gL¤J« thÍòfh ftr§fëš ga‹gL«

tof£o (m)Fë®®rhjd tof£o (M) fh®g‹ tof£o (Ï) thfd vçbghUŸ (<)Ú®tof£o II.nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

1. eh« ga‹gL¤J« bg‹Áèš vGj cjΫ gF »uhig£ v‹D« bghUshš MdhJ. »uhig£ ------ nr®ªj fyitahF«.

2 xU mQéš ònuh£lh‹fS« vy£uh‹fS« v©â¡ifæš rk«. Mdhš Ïit v® v® ä‹Rik cilait. ãô£uh‹ ä‹Rik m‰wJ. Ïjdhš mQé‹ j‹ik --------

III.bghU¤Jf

òif - Ú®k¤Âš thÍ vy¡£uh‹ - nfhšL°O‹ nrhlhghd§fŸ - jh«[‹ & nyhu‹° ònuh£lh‹ - thÍéš Â©k«

IV.rçah/jtwh vd vGJf.

1 nfhghš£ 60 Inrhnlh¥ò Ïu¤jnrhif nehŒ¡fhd Á»¢ir¡F ga‹gL»wJ 2 jåk§fŸ v‹git bt›ntW tifahd mQ¡fis¥ bg‰wit V.bghUªjhjij t£läLf.

1. vy¡£uh‹ 2.Inrhnlh¥ 3. ònuh£lh‹ 4. ãô£uh‹ 1.gj§fkhjš 2.to¤jš 3.c‰g¤ÂbrŒjš 4.bjëait¤jš VI.ÑœfhQ« jåk§fis mQv© mo¥gilæš tçir¥gL¤Jf.

bk¡ÜÁa«, òqç‹, fh®g‹, Ëèa«

VII. ó®¤Â brŒf - vy¡£uhå‹ òŸë mik¥ig ãiwÎ brŒf.

fh®g‹ è¤Âa«

37

VIII.ò®fS¡F jFªj éilaë¡fΫ

1. x›bthU eh£oY« vd¡F ntW ntW bga®fŸ. eh‹ fh»jkhfnth, cnyhfkhfnth ÏU¥ng‹. eh‹ Ïšiy v‹whš vijÍ« th§fnth é‰fnth KoahJ eh‹ ah®?

2. FHªijfS¡F äfΫ Ão¤jt‹. ifæš vL¤jhš fiuªJ éLnt‹. fyitah»a eh‹ ah®?

3. R‰¿¡bfh©nl ÏU¥ng‹. ä‹éÁ¿ Ïšiy. vdJ X£l¤jhš jh‹ ä‹éÁ¿na RHš»wJ eh‹ ah®?

IX.bfhL¡f¥g£l jftšfis tiugl« _y« és¡Ff.

fh‰¿‹ Ïiaò

t.v© thÍ ãiw rjÅj« 1 ie£u#‹ 75.10 2 M¡ì#‹ 23.20 3 M®fh‹ 1.0 3 M®fh‹ 1.0 4 fh®g‹ il M¡i[L 0.046 5 Ëèa« ãah‹ äf¡FiwÎ

X. ò®

nkš ÏUªJ Ñœ

1.ntÂéid _ykhf nkY« gF¥ò¡F£glhj bghUŸ(4) 2.k©bz©bzæèUªJ Úiuia Ãç¤bjL¡F« Kiw(5) Ñœ ÏUªJ nkš 3.Úç‹ thÍ ãiyik(3) tyäUªJ Ïl« 4.Ú®k¤Âš thÍ fyit¡F vL¤J¡fh£L jUf

1 2 3 4

38

XI.ÁWédh¡fŸ 2 X 2=4

1 Mšgh JfŸfŸ v‹git ahit? 2 ËtUtdt‰iw fyit, nr®k«, jåk« vd Ãç¤ÂLf 1.M¡ì#‹ 2.rhjhuz c¥ò 3.I°Ñç« 4.fh®g‹ il M¡i[L 3 £lé»j é tiuaW. XII. g¤Â édh¡fŸ 2 X 5 =10

1. rutz‹ nfhæY¡F bršy éU«ò»wh‹. f‰ôuK«, c¥ò« j‰brayhf fyªJé£lJ. m¥bghGJ mtD¡F jdJ m¿éaš MÁça® T¿aJ ãidΡF tU»wJ. mij ga‹gL¤Â f‰óu¤ijÍ« c¥igÍ« jå¤jåahf Ãç¤J é£lh‹. rutz‹ v«Kiwæš f‰óu¤ij c¥ÃèUªJ Ãç¤ÂU¥gh‹ v‹gij gl¤Jl‹ és¡Ff.

2. thiy to¤jš Kiwia gl¤Jl‹ és¡Ff

Ïa‰Ãaš

I. rçah? jtwh? TW

1. xU bghUë‹ Ús¤ij msél Ïa‰Ãaš juhR ga‹gL»wJ 2. bt®åa® mséæ‹ Û¢Á‰wsÎ 0.1 ä,Û MF«. II.Ñœf©l th¡»a§fis go¤J M«/Ïšiy vd gš TWf

1. Nça fofhu« ÏuéY« neu¤ij msél cjÎkh? 2. ϪÂahé‹ Â£l neu¤ij fh£L« mQ¡fofhu« òJšèæš cŸs njÁa

Ïa‰Ãaš MŒtf¤Âš it¡f¥g£LŸsjh? III.Ñœf©lt‰iw éilfëš bghU¤jäšyhjt‰iw nj®ªbjL¤J vGJf.

1. m. Û£l® msÎnfhš M. bt®åa® msénfhš Ï.RUŸéš juhR 2. m. Ú®fofhu« M.mQ¡fofhu« Ï.ehŸfh£o

IV.ÑnH bfhL¡f¥g£LŸs fz¡FfS¡F rçahd éilia f©LÃo.

1. ϪÂahéš ÏuÎ kâ 10 våš, ϧ»yhªÂš kâ v¤jid ÏU¡F«? 2. ÑnH bfhL¡f¥g£LŸs m£ltidæš éLg£l Ïl¤ij ó®¤Â brŒf

t.v© ãiw ».» vil ãô£l‹ 1 10 2 490 3 35 4 60

39

V. rçahdt‰iw nj®ªbjL 1. Âut¤ÂDŸ VnjD« xU òŸëæš mG¤j«(P)

(1)dgm (2)gvh (3)hdg (4) hdt 2. fh‰¿d ml®¤ÂahdJ iA£u#‹ thÍé‹ ml®¤Âia

él Vw¤jhH ______ kl§F mÂf« (1) 14 (2)41 (3)34 (4) 24

3. Âut¤Â‹ x¥gl®¤Â fhz x¥ÕL brŒa¥gL« Âut« (1)Ú® (2)nrhlhÚ® (3)c¥ò Ú® (4) r®¡fiu fiurš

VI bghU¤Jf M®¡»äo° m1 gcm-3

m1-m2 ml®¤Â bghUë‹ ml®¤Â

Úç‹ ml®¤Â x¥gl®¤Â ãiw

gUk‹ Âut¥bghUë‹ x¥gl®¤Â (W1-W2)= (W4-W3) Âl¥bghUë‹ x¥gl®¤Â W1

W2

VII cWÂ¥gL¤Jjš (ASSERTION) (A) X® ÏU«ò¡F©L ghjur¤Âš äj¡F«. Mdhš Úçš _œF«.

fhuz« (Reason) (R) ghjur¤Âd ml®¤Â Úç‹ ml®¤Âia él FiwÎ.

(1) A k‰W« R rç (2) A k‰W« R jtW (3) A rç R jtW (4) A jtW R rç

VIII nfho£l Ïl¤ij ãu¥òf 1. M®¡»äo° _______ eh£il¢ rh®ªjt® 2. Ínufh v‹gj‹ bghUŸ ________ 3. Âutkhåæ‹ mo¥gil j¤Jt« _________ IX mil¥ò¡F¿¡FŸ bfhL¡f¥g£LŸs étu§fis it¤J ãu¥òf 2 x 4 = 8

1. (1000 »»Û-3, 13600»»Û-3) Úç‹ ml®¤Â ______ ghjur¤Â‹ ml®¤Â _______

2.äjit éÂfŸ ahit? 3. Ú®_œ» f¥gèš brašgL« j¤Jt« g‰¿ TWf 4. ghškhåæ‹ ga‹ ahJ? ÏJ v›tifia¢ rh®ªjJ?

40

X. A, B v‹w Ïu©L ngUªJfë‹ Âirntf« - fhy« tiugl« ÑnH bfhL¡f¥g£LŸsJ. tiugl¤ÂèUªJ bfhL¡f¥g£LŸs édh¡fS¡F éilaë. 2x4=8

fhy«(édho)

1. Ïu©L ngUªJfëš Óuhd KL¡f« milÍ« ngUªJ vJ? 2. ÏuzL ngUªJfS« v¤jidahtJ édhoæš xnu Âirntf¤ij mil»wJ .

mj‹ kÂ¥ò v‹d? 3. Ïu©L ngUªJfS« 5tJ édhoæš milÍ« Âirntf« v›tsÎ? 4 ngUªJ A fhy« t=2 é æèUªJ t=5édhoahf khW«nghJ mj‹ Âirntf¤Âš

V‰gL« khWghL v‹d?

X.ÑnH bfhL¡f¥g£LŸs édh¡fS¡F ԮΠfh©f.

1. xU F¿¥Ã£l Ïl¤ÂèUªJ nkšneh¡» br§F¤jhf 60Û/é v‹w Âirntf¤Jl‹ v¿a¥gL»wJ m.bghUŸ milÍ« Ïl¥bga‰Á v›tsÎ? M.bghUŸ Û©L« jiuia mila v›tsÎ neu« MF«? Ï.bghUŸ Û©L« jiuia milÍ«nghJ mj‹ Âirntf« v›tsÎ?

2. cdJ ir¡»Ÿ r¡fu« xUKiw R‰W«nghJ milÍ« Ïl¥bga®¢Á v›tsÎ?

0

10

20

30

40

50

60

70

1 2 3 4 5

A

B

41

6.1 Kjš gUt¤Â‰fhd brŒKiwfë‹g£oaš

t.v© nrhjidæ‹ bga®

1 jhtubrš- eGt« jahç¤jš

2 ghuÛÁa« - f©zho éšiy jahç¤jš

3 E©QæçfŸ Ïd« fhzš

4 Âut¤Â‹ fdmsit msélš

5 fiuršfŸ jahç¤jš

6 nfhstot bghUŸ x‹¿‹ é£l« f©l¿jš

7 Âl¥bghUë‹ x¥gl®¤Â f©l¿jš

m¿éaš nrhjid brŒtj‰fhd têfh£L KiwfŸ

Kjš gUt¤Â‰F m¿éaèš 7 nrhjidfŸ bfhL¡f¥g£LŸsd.

ò¤jf¤Âš bfhL¡f¥g£LŸs têfh£Ljè‹go mid¤J nrhjidfisÍ« khzt®fŸ brŒJ mjid gÂÎ brŒjš nt©L«.

x›bthU nrhjidÍ« kÂ¥Õ£L¡ TWfis mo¥gilahf bfhzL 10 kÂ¥bg©Q¡F kÂ¥Ãl nt©L«.

Fiwªjg£r« eh‹F nrhjidfs kÂ¥ÕL brŒa¥glnt©L«.

4 nrhjidfŸ 4 x 10 =40 kÂ¥bg©fŸ Ëd® Ïjid 10 kÂ¥bg©Q¡F Fiw¤J bfhŸs nt©L«.

6.2 brŒKiwfë‹ kÂ¥Õ£L¡TWfŸ

neu«-40 ãäl« kÂ¥bg©-10

1. jhtubrš- eGt« jahç¤jš

neh¡f« njitahdit brŒKiw fh©gJ KoÎ gÂnt£oš

vGJjš bkh¤j kÂ¥bg©

1 2 2 1 2 2 10 2. ghuÛÁa« f©zho éšiy jahç¤jš

neh¡f« bghU£fŸ nrfç¤jš

c‰Wneh¡Fjš Ïd«

fhQjš gÂnt£oš

vGJjš bkh¤j kÂ¥bg©

2 2 2 2 2 10

42

3 E©QæçfŸ Ïd« fhzš

neh¡f« njitahdit brŒKiw c‰W

neh¡fš gl«tiujš

gÂnt£oš vGJjš

bkh¤j kÂ¥bg©

1 1 2 2 2 2 10

4.Âut¤Â‹ fdmsit msélš

neh¡f« njitahdit brŒKiw m£ltiz KoÎ gÂnt£oš

vGJjš bkh¤j kÂ¥bg©

1 1 2 2 2 2 10

5. fiuršfŸ jahç¤jš

neh¡f« njitahdit brŒKiw m£ltiz KoÎ gÂnt£oš vGJjš

bkh¤j kÂ¥bg©

1 1 2 2 2 2 10 6.nfhstot¥ bghUŸ x‹¿‹ é£l« f©l¿jš

neh¡f« njitahdit thŒghL brŒKiw m£ltiz KoÎ gÂnt£oš vGJjš

bkh¤j kÂ¥bg©

1 1 1 2 2 1 2 10

7.Âl¥bghUë‹ x¥gl®¤Â f©l¿jš

neh¡f« njitahdit thŒghL brŒKiw m£ltiz KoÎ gÂnt£oš vGJjš

bkh¤j kÂ¥bg©

1 1 1 2 2 1 2 10

43

7. bjhF¤j¿ kÂ¥ÕL

bjhF¤j¿ kÂ¥ÕL, x›bthU gUt ÏWÂæY« khzt®fë‹ f‰wš miléid nj®é‹ _y« kÂ¥ÃL« KiwahF«.

édh¤jhŸ £l tiué‹go bjhF¤j¿ kÂ¥ÕL 60 kÂ¥bg©fS¡F Ïu©L kâ neu fhy mséš el¤jJjš nt©L«.

édh¤jhŸ £l tiuÎ m¿éaš ghl ÃçÎfŸ mj‰F xJ¡f¥g£LŸs ghlntisfë‹ mo¥gilæš totik¤jš nt©L«. ghl¤jiy¥ò thçahd £l tiuéid j鮤jš nt©L«.

f‰wš neh¡f§fshd m¿jš,òçjš,ga‹gL¤Jjš k‰W« Âw‹ bgWtij kÂ¥ÃL« KiwahF«.

Kjš gUt ghl üèš cŸs édh¡fŸ nj®Î¡F vL¡f¥glnt©L«. òwta édh, FW tif édh k‰W« g¤Â tif édh ngh‹wit khzt®fë‹ Áªjid Âwid ö©L« tifæš gšntW Âw‹fis nrh¡F« tifæš mik¡f¥glš nt©L«.

édh tif xJ¡ÑL - m¿jš 20%, òçjš 30%, ga‹ghL 30%, Âw‹ tif

20% v‹w mo¥gilæš édh¡fŸ nf£f¥glnt©L«. (Ïj‰fhd khÂç édh bjhF¥ò Ïiz¥Ãš bfhL¡f¥g£LŸsJ)

7.1 KjšgUt« ghlntis, xJ¡ÑL

t.v© ghl« ghl¤jiy¥ò ghlntis kÂ¥bg©fŸ

1 éy§»aš éy§Fyf« 20 23

2 jhtuéaš bršfŸ 18 22

3 ntÂæaš 1.gU¥bghU£fŸ 2.mQ mik¥ò

11 11

21

4 Ïa‰Ãaš 1.mséL« fUéfŸ 2.Ïa¡f« 3.Âut§fŸ

9 12 8

24

bkh¤j« 89 90

44

tF¥ò-9 édh¤jhŸ £ltiuÎ (Blue Print) kÂ¥bg©-60

m¿jš òçªJ bfhŸSjš ga‹gL¤Jjš Âw‹

bk

h¤j

k

Â¥b

g©

1 òé

2 Áé

5 gé

1

òé 2

Áé 5

gé

1 òé

2 Áé

5 gé

1

òé 2

Áé 5

gé

éy§»aš 1 2 0 5 1 1 0 3 1 1 1 8

1 1 7 23

jhtuéaš 1 1 0 3

2 1 9 1 2

5

1 5 22

ntÂæaš 1 2

5 1

1 6

1 1 7 1 1

3 21

Ïa‰Ãaš 1 2

5

2 1 9

1 1 7 1 1

3 24

18 27 27 18 90

ghlthçahf édh¡fë‹ xJ¡ÑL – 9« tF¥ò

t.v©

édh¡fë‹ v©â¡if bkh¤j

kÂ¥bg© òwta édh

FWédh g¤Â édh

bkh¤j édh¡fë‹ v©â¡if

éy§»aš 3(1) 5(2) 2(5) 10 23

jhtuéaš 2(1) 5(2) 2(5) 9 22

ntÂæaš 3(1) 4(2) 2(5) 9 21

Ïa‰Ãaš 2(1) 6(2) 2(5) 10 24

bkh¤j édh¡fë‹ v©âif

10 20 8 38 90

éilaë¡f nt©oa

édh¡fë‹ v©â¡if

10 15 4 29 60

45

bjhF¤j¿ kÂ¥ÕL - khÂç édh¤jhŸ

fhy«: 2 kâ neu« kÂ¥bg©fŸ: 60

gFÂ ‘m’

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJf 10 x 1= 10

1. Ûbahè¤ Âwid¥ ga‹gL¤Â Ïuéš nt£ilahL« éy§F vJ? m. Mªij M. fGF Ï . btsthš <. ehŒ

2. Ñœ¡f©l g©òfëš bjhF - fQ¡fhèfS¡F¥ bghUªjhjJ vJ? m. ifo‹ v‹w fod XL M. T£L¡ f©fŸ Ï . Ïu¤j ehs§fŸ <. Ïiz¡f¥g£l fQ¡fhšfŸ

3. cl‰f©l§fŸ x¤j mik¥òila (bk£lhbkçr«) cæçia¡ f©l¿. m. ehlh¥òG M. k©òG Ï . ignyçaš òG <. m°fhç° òG

4. ònuhnfçnah£o¡ cæçd« vJ? m. <°£, M. itu°, Ï . °ignuhifuh, <. gh¡Oçah

5. clèš fha« V‰g£L M¿tU«bghGJ eilbgW« brš Ãçjš m. Vik£lhÁ° M. äahÁ° Ï . ik£lhÁ° <. ik£lhÁ° k‰W« äahÁ°

6. x‹Wl‹ x‹W fythj ÏU Âut§fis¥ Ãç¤bjL¡F«Kiw (m) tof£Ljš (M) ÃçÎfŸ

(Ï) gj§fkhjš (<) bjëait¤J ÏU¤jš

7. fh®gå‹ ÏizÂw‹ (m) 5 (M) 6 (Ï) 4 ( <) 3

8. Ñœ¡f©l jåk§fëš v¤jåk« Ïa‰Ãaš ãiyæš ntWgL»wJ (m)M¡ì#‹ (M) iA£u#‹ (Ï) è¤Âa« (<) ie£u#‹

9. Ú®k¤Â‹ ml®¤Â mÂfkhF« bghGJ mj‹ cªJéir

m. mÂfç¡F« M. FiwÍ« Ï . khwhJ <. mÂfç¡fyh« mšyJ Fiwayh«

10. SI myF Kiwæš nfhz¤Â‹ myF m. o»ç M.nuoa‹ Ï. nuoa‹ / édho <. nfzoyh

gFÂ – ‘M’

46

II. VnjD« 15 édh¡fS¡F éilaë¡fΫ:-

15 x 2 = 30

11. bghU¤Jf: t.v© m M Ï

1 iA£uh Ïs«cæç bk‹ikahd cly« 2 bt£L¡»ë XL x£L©â 3 ehlh¥òG bfh£L« bršfŸ ghJfh¥ò 4 k£o bfh¡»fS«, c¿ŠÁfS« njhYç¤jš

12. cl‰Fê v‹whš v‹d? 13. jtis¡F« njiu¡F« cŸs ntWghLfŸ Ïu©oid¡ TW?

14. Áy kåj®fë‹ fhšfŸ äfΫ gU¤J ahidæ‹ fhšfis x¤ÂU¡F«. ÏJ vjdhš V‰gL»wJ Ϫnehæ‹ bga® ahJ?

15. ghuÛÁa¤Â‹ gl« tiuªJ ËtU« ghf§fis F¿. 1. Á¿a c£fU 2. f‹ouh¡oaš nt¡ôš

16. Ñœ¡f©l T‰Wfis¥ go¤J mt‰iw ÂU¤Â mik¡fΫ. (m) nfhšif cW¥ò uhg®£ ¥bus‹ v‹gtuhš Kj‹ Kjèš és¡f¥g£lJ. (M)ônfçnah£o¡ bršfëš Vik£lhÁ° bršgF¥ò eilbgW«.

17. bfhL¡f¥g£LŸs gl¤ij¥ gh®¤J Ñœ¡f©l édh¡fS¡F éilaë¡fΫ

(m) gl¤Âš F¿¥Ã£LŸs (m) k‰W« (M) ghf§fis¡ F¿¥ÃLf.

(M)x›bthU ghf¤Â‹ xU gâia vGJf.

47

18. bghUªjhjt‰iw milahsk f©L vGJf.

(m) °£nuhkh, »uhdh , gR§fâf«, »ç°nl.

(M)ãô¡ënahÃshr« , Fnuhnk£o‹, ãô¡ënahy°, ik£nlhfh©£çah.

19. bfhL¡f¥g£LŸs bjhl® ãfœÎ¥gl¤ij¥ gh®¤J éLg£l f£l§fŸ A k‰W« B ia ãu¥òf

20. bghU¤Jf:

1.Fnuhnkhnrh« ik£nlhfh©£çah 2. M‰wš ãiya« nlhndhÃsh°£ 3.iynrhnrh« É‹fŸ 4.th¡Fnthš j‰bfhiy¥igfŸ òuj c‰g¤Â nfhšif cW¥ò 21. ekJ Å£oš ga‹gL¤j¥gL« eh¥jÄ‹ cU©il eh£fŸ Mf Mf mséš

FiwªJ bfh©nl tU»wJ. mj‰fhd fhuz¤ij vGJf.

22. ÏU«ò¤JhS« uitÍ« fyªj fyit ju¥g£LŸsJ. Ïu©ilÍ« v›thW Ãç¤bjL¥ghŒ vd vGJf

23. (m) cWÂ¥gL¤Jjš: bg‹Ó‹ k‰W« blhYÅ‹ Ëd thiy to¤jš Kiwæš Ãç¤bjL¡f¥gL»wJ.

(M) fhuz«:Ï›éU Ú®k§fë‹ bfhÂãiy ntWghL 31 MF« 1. (m)rç (M)jtW

2. (m) k‰W« (M) jtW 3. (m) k‰W« (M) rç

btë®fâf«

a FnshnuhÃsh°L

gR§fâf« t©z¡fâf«

b

fâf§fŸ

48

24. bghU¤Jf: jåk« mQv© ÏizÂw‹ M¡ì#‹ 11 3 ie£u#‹ 8 1 nrhoa« 7 2 25. xU bt®åa® mséæš 1 Kj‹ik¡ nfhš Ãçé‰F«, 1 bt®åa® nfhš Ãçé‰F«

cŸs ntWghL 0.1 ä.Û ÏJ vjid¡ F¿¥ÃL»wJ? 26. ÑGŸst‰iw bghU¤Jf t.v© fUé ga‹gL« Ïl« 1 rhjhuz juhR eif¡fil 2 kU¤Jt vil msé MŒtf« 3 Ïa‰Ãaš juhR kU¤JtkidfŸ 4 v©ây¡f¤juhR m§fho 27. ju¥g£LŸs g£oaèš ÏUªJ m£ltizia ãu¥òf

(Û/é,nuoa‹/é2, nuoa‹, Û/é2, nuoa‹ /é) t.v© Ïa‰Ãaš msÎ myF 1 Âirntf« 2 KL¡f« 3 nfhz Ïl¥bga®¢Á 4 nfhz¤Â‹ Âirntf« 28. T‰W Óuhd t£l Ïa¡f¤Âš, Âirntf¤Âš v©kÂ¥ò«, ÂirÍ« bt›ntW

òŸëfëš khwhÂU¡F«. nk‰f©l T‰W rçah? jtwh? fhuz« TW 29. xU bghUë‹ vil fh‰¿š 20N k‰W« Úçš KœF«nghJ mj‹ vil 18N våš

Ú®k¤Â‹ x¥gl®¤Â fh©f. 30. M‰WÚçš ÚªJtij él flš Úçš ÚªJtJ vëjhdJ V‹? gF ‘Ï’ mid¤J édh¡fS¡F« éilaë:- 4 x 5 = 20 31. K£njhèfS¡F X® v.fh jUf. mit Ïl¥bga®¢Á nk‰bfhŸS« éj¤ij étç.

(mšyJ) t©z¤J¥ó¢Áæ‹ Ïs« cæç v›éj« KG cæçahf khW»wJ. Ï«kh‰w§fis

tiuaW¤J tiugl« _y« és¡Ff. 32. ÑnH bfhL¡f¥g£LŸs gl¤ij¥ gh®¡fΫ

49

(m)gl« ik£lhÁ° brš Ãçjè‹ vªj ãiyia¡ fh£L»wJ (M) gl¤ij¥ gh®¤J, gl« tiuªJ ghf§fis¡ F¿¡fΫ (Ï) mªãiy g‰¿ vGJf. (mšyJ) (m)bršè‹ f£L¥gh£L ika« vJ? (M) mj‹ mik¥igÍ«, gâfisÍ« vGJf.

33. bg‹Ó‹ nlhYÅ‹ fyitia Ãç¤bjL¤jš Kiwia gl¤Jl‹ és¡Ff.

(mšyJ)

bfhL¡f¥g£l jåk¤Â‹ mQmik¥ig T®ªJ ftå¤J Ñœ¡f©l édh¡fis ó®¤Â brŒ ònuh£lh‹ 8 ãÍ£uh‹ 8

(m) jåk¤Â‹ bga® (M) mQ v© (Ï)ãiw v© (<)ÏizÂw‹ (c) ÏizÂw‹ vy¡£uhå‹ t£lghijæ‹ bgaiu vGJf 34. (m) fUéæ‹ Û¢Á‰wsit tiuaW¡f (M)bt®åa® mséæ‹ Rê¥ÃiHæ‹ tiffis és¡Ff. (Ï)bt®åa® mséæid¡ bfh©L bghUë‹ ve¤ xU gçkhz¤ijÍ« mséL«

têKiwfis és¡Ff. (mšyJ)

tiu¥glKiwæš _‹W Ïa¡f¢ rk‹ghLfisÍ« jUé¡fΫ

50

MÁça® kÂ¥Õ£L¥ gÂntL

tF¥ò: 9 ghl«: m¿éaš gUt«: I

FA(a) (Activity)

FA(b) (Test) FA(b) Practical FA SA Total

S. No.

Nam

e

1 2 Total 1 Phy Che Bot Zoo Reduced (10)

FA (a+b+Prac) Exam FA +

SA

10 10 20 10 10 10 10 10 10 40 60 100 1

2

3

fšérh® juãiyfŸ tsu¿ kÂ¥Õ£L¡fhdJ (FA)causÎ 40 kÂ¥bg©fS¡F kÂ¥ÃLjš

kÂ¥bg©fŸ juãiyfŸ juãiy¥ òŸë

37- 40 A1 10

33-36 A2 9

29-32 B1 8

25-28 B2 7

21-24 C1 6

17-20 C2 5

13-16 D 4

9-12 E1 -

8 & below E2 -

51

fšérh® juãiyfŸ bjhF¤j¿ kÂ¥Õ£L¡fhdJ (SA)causÎ 6 0 kÂ¥bg©fS¡F kÂ¥ÃLjš

kÂ¥bg©fŸ juãiyfŸ juãiy¥ òŸë

55-60 A1 10

49-54 A2 9

43-48 B1 8

37-42 B2 7

31-36 C1 6

25-30 C2 5

19-24 D 4

13-18 E1 -

12 & below E2 -

fšérh® juãiyfŸ FA k‰W« SA ( causÎ 100 kÂ¥bg©fŸ)

kÂ¥bg©fŸ juãiyfŸ juãiy¥ òŸë

91-100 A1 10

81-90 A2 9

71-80 B1 8

61-70 B2 7

51-60 C1 6

41-50 C2 5

33-40 D 4

21-32 E1 -

20 & ќ E2 -