YANGIN GÜVENLİĞİ VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ · 2019. 12. 23. · YANGIN GÜVENLİĞİ VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ SAYI 6 • TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL 2018 • Yangın Alarmı,

TÜYAK YANGIN MÜHENDİSLİĞİ SAYI 6 A

ISSN 2587-047510 TL.

YANGIN GÜVENLİĞİ VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ

SAYI 6 • TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL 2018 • www.tuyak.org.tr

Yangın Alarmı, Kablolama ve Alarm Devreleri

Otopark Tasarım Yöntemlerinde Jet-Fan Sistemleri: Performansa Genel Bir Bakış ve Değerlendirme

Allianz Türkiye Teknik Uw & Riziko Kontrol Grup Başkanı Dr. Ceyhun Eren ile Söyleşi

NFPA 2018 Konferansı İzlenimleri

Bina Yerleşiminde İtfaiye Ulaşım Yollarının Tasarımı

NFPA 13 Sprinkler Sistemleri Kurulumu Standardında Değişiklikler

B TÜYAK YANGIN MÜHENDİSLİĞİ SAYI 6

Tüm ıslak borulu sistemler için özel olarak üretilmiştir.

Hassas geciktirme hücresi sayesinde farklı basınçlar altında yanlış alarmı önler.

Dik kullanıma uygun trim seti.

Yarı montajlı trim seti ile kolay kurulum.

Ölçü: 2 ½” - 8”/ DN65 - DN200

Anma Basıncı: 300 psi (20,6 bar)

Çalışma Sıcaklığı: +4˚C

Testler: FM 1041 - UL 193 TS EN 12259-2

ISLAK ALARM VANASIDry Alarm Valve

Osmangazi Mh. 2653 Sk. No:7 Esenyurt/ İstanbul

444 8262

www.duyarvana.com.tr | www.duyarvalve.com

* UL Belgesi DN150 çap için geçerlidir.

HABERLER

TÜYAK YANGIN MÜHENDİSLİĞİ SAYI 6 1

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

8465_SP_ATES_KES_20x27.pdf 1 21/05/18 09:29

Tüm ıslak borulu sistemler için özel olarak üretilmiştir.

Hassas geciktirme hücresi sayesinde farklı basınçlar altında yanlış alarmı önler.

Dik kullanıma uygun trim seti.

Yarı montajlı trim seti ile kolay kurulum.

Ölçü: 2 ½” - 8”/ DN65 - DN200

Anma Basıncı: 300 psi (20,6 bar)

Çalışma Sıcaklığı: +4˚C

Testler: FM 1041 - UL 193 TS EN 12259-2

ISLAK ALARM VANASIDry Alarm Valve

Osmangazi Mh. 2653 Sk. No:7 Esenyurt/ İstanbul

444 8262

www.duyarvana.com.tr | www.duyarvalve.com

* UL Belgesi DN150 çap için geçerlidir.

2 TÜYAK YANGIN MÜHENDİSLİĞİ SAYI 6

Türkiye Yangından Korunma ve Eğitim Vakfı ile Yangından Korunma Derneği (TÜYAK) başarıyla sürdürdüğü eğitim uygulamalarından bir yenisini Erzurum’da gerçekleştirdi. 21-22 Temmuz 2018 tarihleri arasında Erzurum

Büyükşehir Belediyesi’nin ev sahipliğinde Sayın Dr. Gökhan Balık tarafından verilen eğitimin konusu “Mimari Yangın Tasarım” olarak belirlendi. İki gün süren ve belediye personelinin geniş katılım gösterdiği program karşılıklı olarak verimli geçti.

Yeni yönetim kurulu tarafından Tüyak bünyesinde ilk kez oluşturulan “Kurumsal İlişkiler Komitesi” çalışmalarına başladı. Öncelikli olarak ortak paydalara sahip olduğumuz STK’larla ilişkilerin geliştirilmesi amaçlandığı için komite, Makine Mühendisleri Odası ve Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul şubeleriyle görüştü. İş birliği sürecinin adımlarını yine sizlerle paylaşıyor olacağız.

Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Taner Kaboğlu ve Yönetim Kurulu Başkan Vekili Sayın Özlem Güneç, NFPA 2018 Konferansı’nda Tüyak’ı temsil etmek amacıyla 11-14 Haziran tarihleri arasında Los Angeles’ta bulundular. İzlenimlerini ortak kaleme aldıkları bir yazıyla paylaşan Sayın Kaboğlu ve Güneç’e teşekkür ediyoruz.

İstanbul’da yılın ilk altı ayında 78 fabrika yangını gerçekleşmesi nedeniyle gözler sanayi bölgelerine çevrildi. Herkes bir cevap istiyor. İstatistiklere göre bu beklenen bir sayı mı, yoksa sıradışı bir durum söz konusu mu, fabrikalar kasten yakılıyor olabilir mi? Bu sayı biz de farklı fabrika yangınlarını haber yaptık. Konuyla ilgili Sayın Prof.Dr. Abdurrahman Kılıç’ın görüşlerini aldığımız bir değerlendirme yazısı paylaşıyoruz. Ayrıca yangın ve risk yönetimi mühendisi, sigortacılık alanında deneyimli ve yetkili bir isim Sayın Dr. Ceyhun Eren’le söyleşi gerçekleştirdik. Kendisi aynı zamanda Tüyak Yönetim Kurulu üyesi.

Küresel bir iklim değişikliği yaşadığımızı herhalde artık dünyada inkar edebilecek kimse kalmamıştır. Yeryüzünde halen yaşamakta olan bütün canlılar bu etkiye maruz kalıyor. Isınmanın en ürkütücü sonuçlarından biri orman yangınları ve bu yangınlardan kaynaklanan şehir yangınları. Temmuz ayı içerisinde Kuzey Kaliforniya’yı etkisi altına alan ve bir haftadan fazla süren yangın 6 can alırken 1500’den fazla binayı onarılamaz hale getirdi. 38.000’den fazla insanın evlerinden tahliye edildiği yangının bu kadar az ölümle sonuçlanabilmesi hem yerleşim birimlerinin yapısından, hem de bölge insanının daha önce de felaketler yaşamış olmasından kaynaklanıyor olsa gerek.

Aynı tarihlerde başlayan Atina yangını ise maalesef 92 kişiyi hayatından etti. Halen 20’den fazla insan kayıp. Şehrin dar sokakları, kaçak yapılaşma ve ekonomik nedenler yangın altındaki Atina’yı bir ölüm kapanına çevirdi. Felaketin bu kadar yakında yaşanması ve yıkımın boyutu hepimizi çok üzdü, bir yandan da derin düşüncelere sürükledi. Çevrecilerin iklim değişikliği, yanlış kentleşme ve aşırı nüfus nedeniyle enerji sıkıntısı, kuraklık ve açlıkla betimlediği gelecek o ihtimallerden önce devasa şehir yangınlarıyla mı geldi? Yangın korunum sektörü olarak bu soruları herkesten önce sormak ve cevabını bulmak bizim görevimiz olsa gerek.

Saygılarımızla...

TÜYAK Adına SahibiTaner Kaboğlu

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüÖzlem Güneç

Yayın Kurulu BaşkanıProf. Dr. Abdurrahman Kılıç

Yayın KuruluDeniz AtikCeyhun ErenSerhat GökeÖzlem GüneçTaner KaboğluHaluk Yanık

Bilim KuruluDr. Saadet AlkışDr. Sedat AltındaşDr. Kazım BecerenDr. Mustafa BilgeProf. Dr. Füsun DemirelDr. Oğuz GündoğduProf. Dr. Neşet KadırganProf. Dr. Haluk KaradoğanProf. Dr. Adnan KaypmazDr. Necmi ÖzdemirProf. Dr. Mustafa ÖzgünlerProf. Dr. Recep YamankaradenizProf. Dr. Zerrin Yılmaz Halkla İlişkiler ve Reklam MüdürüŞengül Çifçi

Yazı İşleri MüdürüDilek Merter

Yazı İşleriNalan SavaşEbru Faytoncu UçarVilmer Özçınar

Grafik TasarımCihan Demir

YapımTeknik Dergiler Yayıncılık ve Organizasyon Ltd.Şti.

Yönetim YeriHalil Rıfat Paşa Mah.Perpa Ticaret Merkezi, B Blok Kat: 9No: 1376, 34384 Şişli - İstanbulTel: (0212) 320 24 04Faks: (0212) 320 24 [email protected]

ISSN: 2587-0475

Baskı ve CiltMurat Ofset Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti.Davutpaşa Caddesi Davutpaşa Emintaş Sanayi Sitesi No: 103/272 Topkapı/İSTTel: (0212) 567 52 24

Tüm Türkiye’de dağıtılmaktadır.Basın Kanunu’na göre yerel süreli yayındır.

www.tuyak.org.tr

YANGIN GÜVENLİĞİ VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ

Yayın Kurulu

SUNUŞ


Yayınlarımız

Yayınlarımızı temin etmek için lütfen iletişime geçiniz:

[email protected]

(0212) 320 24 04

“TÜYAK Yangın Mühendisliği Dergisi” aboneliği hususunda bilgi almak için lütfen [email protected] adresine mail atınız.


3 AYDA BİR YAYINLANIR.

SAYI 6TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL 2018

ilan indeksi6Haberler

3Sunuş

İÇİNDEKİLER

A. Bhatia 40Yangın Alarmı, Kablolama ve Alarm Devreleri

Özlem Güneç 36NFPA 13 Sprinkler Sistemleri Kurulumu Standardında Değişiklikler

Wojciech Węgrzyński 52

Otopark Tasarım Yöntemlerinde Jet-Fan Sistemleri: Performansa Genel Bir Bakış ve Değerlendirme

Guylène Proulx, Ph.D. 60Yangın Alarmlarına Tepki

80Etkinlikler Takvimi

64Allianz Türkiye Teknik Uw & Riziko Kontrol Grup Başkanı Dr. Ceyhun ErenSöyleşi

28NFPA 2018 Konferansı İzlenimleriİzlenimler

30Prof. Dr. Abdurrahman KılıçBina Yerleşiminde İtfaiye Ulaşım Yollarının Tasarımı

76Brain A. DockMerdivenlerin Artıları ve Eksileri

AKSAY 7

ATLAS TEKNİK 9

AYVAZ 10-11

BTS 13

DUYAR VANA Ö.K.İ.

EEC 15

FETAŞ A.K.

FOKUS 17

INKA 19

İZOCAM 21

KOLAGOM A.K.İ.

KURTARIR 23

MATRİKS 25

MAVİLİ 27

NORM TEKNİK 2

PROTEK 67

REN MÜHENDİSLİK 69

STANDART POMPA 1

STS YANGIN 71

TEKNO YANGIN 73

TESAR 75


HABERLER

TÜYAK, Erzurum’da “Mimari Yangın Tasarım Eğitimi” Düzenledi

E ğitimin önemini her fırsatta vurgulayan TÜYAK, eği-tim programına yaz aylarında da hız kesmeden de-vam etti.

Yeni çalışma dönemiyle birlikte çalışma alanı kamu kurum ve kuruluşlarını kapsayacak şekilde genişletilen TÜYAK, “Bi-naların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” in daha iyi anlaşılması ve doğru uygulanmasını sağlamak üzere ülke genelinde itfaiye teşkilatları ve kamu kurumları ile görüş-meler yapmayı ve bu kurumlar aracılığı ile eğitimler düzen-lemeyi kararlaştırdı.

Bu amaç kapsamında gerçekleşen ilk eğitim, 21-22 Tem-muz 2018 tarihleri arasında Erzurum Büyükşehir Belediye-si’nin ev sahipliğinde yapıldı. Sayın Dr. Gökhan Balık tara-fından verilen eğitimin başlığı “Mimari Yangın Tasarım” ola-rak belirlendi ve iki gün süren eğitime çok sayıda belediye personeli katıldı.

Erzurum Büyükşehir Belediyesi adına açılış konuşması yapan Sayın Erzurum Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter

Yardımcısı Av. Cevat Öksüz; eğitim programını gerçekleşti-ren TÜYAK’a ve Sayın Dr. Gökhan Balık’a teşekkür etti. Ar-dından söz olan Sayın Balık önce eğitim programı hakkında bilgi verdi: “Mimari tasarımında yangın güvenliğini ilgilen-diren konular genel olarak; kaçış yolları, yangın kompart-manları ve yapı malzemeleri başlıkları altında değerlendi-rilir. Ülkemizde binaların mimari yangın tasarımı ‘Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY)’ hü-kümlerine uygun olarak yapılmak zorundadır. Bu eğitimin amacı, mimari yangın tasarımı ile ilgili yönetmelik hüküm-lerinin uluslararası standartlarla (NFPA 101) karşılaştırmalı olarak anlatılmasıdır.”

Sayın Balık ilgiyle dinlenen konuşmasını şöyle sürdürdü: “Eğitim programında ele alacağımız konu başlıkları: Giriş ve tanımlar, yönetmelik ve standartlar, yangın merdivenlerinin genel özellikleri ve bina dışına tahliyesi, çıkışların sayısı ve konumlandırılması, tek yönlü ve iki yönlü kaçış mesafeleri ile ölü koridorlar, kullanıcı sayısı ve çıkış kapasitesi hesabı, yangın kompartmanları, yangın kompartman duvarlarının tesisat geçişlerindeki önlemleri, taşıyıcı sistemler için yan-gın dayanımı, çatı ve cephe sistemlerinin yangına tepki sı-nıfları, duvar, tavan ve döşeme kaplamalarının yangına tep-ki sınıfları, bina içinde kullanılan diğer yapı malzemelerinin yangına tepki sınıfları”.

Kendine has sakin anlatımıyla konu başlıkları hakkında eğitim veren Sayın Gökhan Balık, katılımcılardan büyük be-ğeni topladı. Eğitimin ikinci günü katılımcıların yüksek ilgisi devam ederken, özellikle soru cevap bölümünde Sayın Ba-lık tüm soruları yanıtlamaya özen göstererek, katılımcıların eğitimden istedikleri verimi almalarını sağladı.

Eğitimin bitiminde yapılan anket sonucunda katılımcıların eğitimden ne kadar memnun oldukları ve bu tarz eğitimle-rin devam etmesini istedikleri görüldü.

Av. Cevat ÖksüzErzurum Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı


HABERLER

Fabrika Yangınları Kasıtlı Mı

İstanbul’da bu yıl içerisinde ilk 6 ayda 78 fabrika yangını ol-ması dikkat çekerken; bu yangınların ekonomik sebeplerden dolayı sigortadan para alabilmek için kasten çıkarıldığı teo-

rileri kaçınılmaz olarak üretiliyor. Gerçek sebep bu mu, yok-sa böyle akıl yürütmeler yüzünden altta yatan asıl sorunları gözardı mı ediyoruz?

İstanbul İtfaiyesi’nin istatistiklerine göre 2018 yılının Ocak ve Haziran ayları arasında 78 fabrika yangını gerçekleşti. Son 5 yılın verilerine göre bu sayı, 2017’den sonra görülmüş en yüksek sayı oldu. 2017 yılının ilk 6 ayında 89 fabrika yangı-nı kayıtlara geçmişti.

Genelleme yapmanın, sorunun kaynağına inmeyi engelleye-ceğini vurgulayan sektörün duayen ismi TÜYAK Türkiye Yangın-dan Korunma ve Eğitim Vakfı / Derneği Onursal Başkanı Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç konuyla ilgili çok yönlü izlenimlerini paylaştı:

“Türkiye’de baktığınız zaman bütün yangınların, çöp yan-gınları da dahil %7’si kasıtlı olarak çıkartılıyor. Fabrikalara baktığınız zaman bu oran %2 ile %5 arasında. Bu neden-

le ‘Çok fazla kasıtlı fabrika yangını oluyor’ demek için kesin delil lazım. Bu durumda sadece ‘O ihtimal de var’ denebilir.

Birçok fabrika olduğu yerden taşınacağı için veya ölü yatı-rım olarak gördüklerinden yangın önlemlerini yeterince almı-yorlar. Yeterli bakım yapılmadığından zaman içinde eskiyen cihazlar yangın sebebi olabilmekte.

Sigortacılara göre hepsi kasıtlı. Fabrika sahibi gerçekten fabrikayı kapatacaksa, iflas durumuna gelmişse belki bazı-larında bu olabilir ama önemli olan işletme sigortadan para alırken bir yandan müşteriyi kaybediyor, bunu herkes göze alamaz. Konunun asıl dikkat etmemiz gereken diğer sebep-leri üzerine konuşursak; bir taraftan fabrikalardaki tesisatın eskimesi, bir taraftan fabrikaların şehir içinde kalması, ‘Fabri-kayı taşıyacağız’ denildiği için gerekli tedbirlerin alınmaması, fabrika ve atölye sayısının artması, bir taraftan aynı kabloya birden fazla cihaz bağlanması, depolarda üst üste yığıntı ya-pılıp gerekli düzenlemenin yapılmaması, önlemlerin yetersiz olması, tesislerde çalışan personelin yangın konusunda yeterli eğitime sahip olmaması, denetimlerin düzenli yapılmaması, sigorta şirketlerinin gerekli özeni göstermemesi gibi sebep-lerden dolayı fabrika yangınları artmaktadır.

Aslında fabrika yangınları her sene %20 ile %50 arasında gerçekleşiyor. Bu sene şimdiye kadar 78 yangın olmuş. Genel ortalama içerisinde %10 oranında artış olduğu doğru. Diğer yandan atölyelerin sayısı artıyor, orada da üretim yapıldığı için oralara da fabrika deniyor. Bir başka örnek; Beykoz’da çıkan yangın da fabrika yangını değil, orada dizi çekmek için kullanılan çadırlar yandı. Zaten orada bir fabrika yok uzun yıllardır. Bu yangının ‘Fabrika yangını’ olarak değerlendiril-memesi gerekir.”

Tüyak ve Sivil Toplum Kuruluşları Arasında İş Birliği Görüşmeleri

N isan 2018’de gerçekleştirilen Genel Kurul ile göreve baş-layan mevcut TÜYAK Yönetim

Kurulu ve bu dönemde oluşturulan “Kurumsal İlişkiler Komitesi” yangın ve ilgili tesisat mekanik konularda fa-aliyet gören sivil toplum örgütleriyle görüşmelere başladı.

Makine Mühendisleri Odası ve Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul şubesiyle yapılan görüşmelerde; tek-nik alt yapı desteği, yönetmelik ve var olan mevzuatın revize edilmesi, ortak faaliyetlerin hayata geçirilmesi hususunda iş birliği imkanları görü-şüldü. Olumlu bir havada gerçekle-

şen görüşmelerde karşılıklı iyi niyet dile getirildi.

Tüyak Kurumsal İlişkiler Komite-si, yangın korunumuyla ilgili disip-linler arası uyum ve koordinasyonu sağlamak üzere başlatılan temasların sektörün diğer paydaşlarıyla da ger-çekleştirileceğini belirtti.


SAĞLIK KURULUŞLARI

GAZLI SÖNDÜRME SİSTEMLERİ

ENERJİ SANTRALLERİ & ENDÜSTRİYEL TESİSLER

Sizin için değerli olanı biz koruruz.

ARŞİV ODALARI

VERİ MERKEZLERİ (DATA CENTER)

MÜZE VE SANAT GALERİLERİHAVALİMANLARI

Sizin için değerli olanı biz koruruz.

ARŞİV ODALARI

VERİ MERKEZLERİ (DATA CENTER)

MÜZE VE SANAT GALERİLERİHAVALİMANLARI

HABERLER

Yunanistan’da Yaşanan Yangın Tarihin En Ağır Facialarından Biriydi

Başkent Atina’ya yaklaşık 25 kilo-metre mesafedeki ormanlık alan-da 23 Temmuz Pazartesi günü çı-

kan yangın, şiddetli rüzgârla kısa süre-de yerleşim bölgesine yayılmıştı. Son açıklamalara göre ölü sayısı 92’ye yük-selirken, 25 kişi halen kayıp.

Yunanistan İtfaiye Teşkilatı Sözcüsü Stavroula Malliri açıklamasında, yangı-nın üzerinden geçen 6 günün ardından ulaşılamayan 25 kişi için arama çalış-malarının devam ettiğini belirtti. Mal-liri ayrıca, yoğun bakımda bulunan 4 kişinin daha hayatını kaybetmesiyle ölü sayısının 91’e yükseldiğini açıkla-dı. Sözcü, yanarak can verenlerden 59 kişinin kimlik tespitinin tamamlandı-ğını ifade etti.

Yangında, ölümlerin dışında 180’den fazla kişi yaralanmış, 1000’in üzerin-de ev hasar görmüş ve yüzlerce araba kullanılamaz hale gelmişti.

BBC’ye konuşan Yunanistan Savun-ma Bakanı Panos Kammenos ise yan-gının bu kadar büyümesini ve zarar vermesini etkin olduğu bölgelerdeki kaçak yapılaşmayla açıkladı.

Meteoroloji yetkilileri ise; kış ayların-da yağış oranının beklenenden düşük gerçekleştiğini, yeraltı su kaynakları-nın yetersiz kaldığını ve 2017 yazında-ki yüksek sıcaklıklarla bitki örtüsünün

kendi normalini yakalayamadığını dile getirdi. Söz konusu etkenlerin bu yıl ya-şanan felaket için zemin hazırladığına, hava sıcaklığının 40 dereceyi bulmasıy-la yangının tetiklendiğine işaret ettiler.

İngiliz Guardian gazetesinin haberine göre alevler, kuvvetli rüzgârın etkisiy-le itfaiye ekipleri bölgeye ulaşmadan geniş alanlara yayıldı. Ölü sayısının bu kadar fazla olmasının sebebi yangının yerleşim bölgelerine yakın bölgelerde başlamasıydı.

Yunanistan Greenpeace Başkanı Ni-kos Charalambides ise Avrupa genelin-de ve kuzey ülkelerinde görülen sıcak hava dalgalarının, iklim değişikliğinin etkisini gösterdiğini ifade ederek uz-

manların Yunanistan’da son iki yılda meydana gelen yangınların bu sebeple tekrarlanabileceği uyarısında bulundu-ğunu hatırlattı.

Charalambides, ağaç ekmenin ve orman idaresini geliştirmenin kurak-lık, sıcak hava dalgaları ve yangınlara karşı doğanın daha dayanıklı olmasını sağlayacağını dile getirdi. “Ormanlar bölge iklimi için soğutucu etkiye sahip ve biyolojik çeşitlilik yaratıyor” diyen Charalambides, yangınların önlenmesi-ne odaklanılması gerektiği görüşünde.

Yunanistan’da özellikle çam orman-larının yerleşim yerlerine yakın olduğu bölgelerde kalıcı tahliye çalışmalarının yapılması gerektiği uyarısı yapılıyor.


HABERLER

Friends of Earth (Yeryüzünün Dost-ları) adlı iklim değişikliğine karşı kam-panya yürüten sivil toplum kuruluşun-dan Rachel Kennerley, “Acil öncelik bu korkunç yangınlarla mücadele ve ev-leri, yaşamları, tarlaları tehlike altında olanlara ve yıkılanlara destek olmak-tır” diyor.

Atina Yangınının Sebebine Dair Yeni Açıklamalar

Yangının başladığı Pentelis bölgesi-nin belediye başkanı Dimitris Stergiou, Thema 104.6 radyosuna yaptığı açık-lamada yangının eski model elektrik kablolarında yaşanan arıza nedeniyle başladığını söyledi.

Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras ise yangının devam ettiği günlerde yap-tığı açıklamada sabotaj ihtimali üzerinde durmuş ve ‘Asimetrik tehlike’ ifadesini kullanmıştı. Yunan basınında yer alan haberlerde ise faciaya “Yıllarca süren ihmallerin, dikkatsizliklerin ve siyasi alış-verişlerin” yol açtığı vurgulanmıştı.

Konuyla ilgili olarak henüz itfaiye birimlerinden resmi bir açıklama ya-pılmadı.

Sahil Kasabası Mati Haritadan Silindi

23 Temmuz Pazartesi günü birçok noktadan yükselen alevlerin önüne geçilememiş ve Yunanistan’da tarihinin en ağır facialarından biri yaşanmıştı. Sahil kasabası Mati haritadan silinir-ken, uluslararası haber ajansı Reuters gökyüzünden çekilen feci fotoğrafları servis etti.

Hayatını kaybedenlerin 23’ü çocuk; kurbanlar arasında İrlandalı, Polonyalı ve Belçikalı turistler de var. Atina yö-netimi, yangında yakın akrabalarını kaybedenlere 10 bin Euro, yıkılan ev-lerin sahiplerine ise 5 bin Euro tazmi-nat ödeyecek.

İzinsiz İnşa Edilen Yüzlerce Bina Yıkılacak

Yunanistan Şehircilik ve Enerji Ba-kanı Yorgos Stathakis, 92 kişinin ha-yatını kaybettiği yangınların ardından tüm ülkede ormanlık alanlar ile sahil yerlerinde usulsüz ve izinsiz inşa edi-len toplam 3 bin 168 binayı, sonra-dan izin çıkartılmış olsa da yıkacak-larını söyledi.

Yunanistan hükümeti, yangınlar son-rası bir dizi acil önlem almayı karar-laştırdı. Acil ihtiyaçlarını karşılamak için mağdurlara ilk aşamada 5 ila 10 bin Euro arasında değişen mali yar-dımlar yapıldı.

Hükümet yangın, sel ve deprem fe-laketlerinde “Çıkış yollarını kapatan», usulsüz ve izinsiz inşa edilen binala-rın derhal yıkılacağını açıkladı. “2020 yılında hiçbir usulsüz yapı kalmaya-cak” Bakan Stathakis, binalardan 2 bin 500’ünün ormanlık alanlarda ve dere yataklarında, 668’inin de sahil ve kumsallarda inşa edildiğini belirtti.

Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras da yangın bölgelerini ziyareti sırasında, “Siyasi maliyeti ne olursa olsun yasa dışı inşa edilen yapıların yıkımına der-hal başlanacak” demişti.

Yangınlarda ölü sayısının fazla ol-masının nedenleri arasında sayfiye yerlerindeki usulsüz yapıların, denize ve ana caddelere açılan yolları kapat-mış olması ve panik halinde kaçışan insanların daracık yollarda sıkışması da gösteriliyor.


HABERLER

“Carr Fire” Kuzey Kaliforniya Yangını 574 Km2yi Adeta Yuttu

Yetkililerin “Carr Fire” ismini ver-diği yangınla ilgili ilk ihbarın 23 Temmuz 2018’de Whiskey-

town-Shasta-Trinity Ulusal Rekreasyon Alanı’ndan bildirildiği açıklandı. Yangı-nın tamamen söndürüldüğü 3 Ağus-tos itibariyle, toplam 574 km2 arazi ve yaşam alanının yandığı, toplam 6 kişinin hayatını kaybettiği, farklı yer-leşim birimlerinde 38.000’den fazla insanın evlerinden tahliye edildiği ve 1.500’den fazla binanın kullanılamaz hale geldiği açıklandı.

Yangının sebebinin arızalı bir araç olduğu açıklandı. Yolda istop eden ve defalarca çalıştırmak için zorlanan ara-cın ateşleme bobininden çıkan kıvılcı-mın hızla esen rüzgârın etkisiyle çalıları tutuşturduğu tahmin ediliyor. Kıvılcımın açığa çıktığı nokta ile alevlerin ilk gö-rüldüğü nokta arasında büyük bir me-safe olduğu gözlenirken bunun nedeni olarak yine kuvvetli rüzgarlar gösteri-liyor. Carr Fire’ın Kaliforniya tarihinde görülmüş en yıkıcı 6. yangın olduğu görüşü hâkim.

Yüksek hızlı değişken rüzgâr ve aşırı sıcak nedeniyle kontrol altına alınama-yan yangın 26 Temmuz’da Sacramento Nehri’ne kadar ulaştı. Nehri aşamaya-cağı düşünülürken bir kere daha dev-reye giren şiddetli rüzgarlar alevleri nehrin diğer yakasına kadar sıçrattı. Yangının Redding şehrine doğru hare-ket alma ihtimaline karşı Kuzey Red-ding’e verilen elektrik kesildi ve eş za-manlı olarak halka evlerini terk etme-leri için iki saat süre verildi. Bir bölge

sakini, “Önce gitarımı aldım yanıma. İnsan önemli olan her şeyi kurtarmak istiyor ama o anda neyin önemli oldu-ğuna karar vermek o kadar zor ki... Al-madığım her şey için sonradan pişman olacağıma eminim...” sözleriyle yaşa-dığı çaresizliği dile getirdi.

Carr Fire; Redding’in %40’ı üzerinde yıkıcı etkisini gösterdi ve bölgede yan-gın söndürüldüğünde geride kalanları görmek oldukça üzücüydü. CNN muha-biri izlenimlerini aktarırken düzinelerce evden geriye sadece kül ve umutsuzca evcil hayvanlarının adını seslenen in-sanların kaldığını söyledi.

Redding’i kasıp kavuran yangın şeh-rin yaklaşık yarısının evlerinden uzak-laşmasına neden olurken değişken rüz-gârlar nedeniyle tehlike altında olan tek bölge Reeding değildi. Daha küçük yerleşim birimleri olan Summit City, Keswick, Lewiston ve Fransız Gulch’de de tahliyeler gerçekleşti. Yangın, en az 1.000’i ev olmak üzere 1.579 binayı

tahrip etti ve ek olarak 258’den fazla bina kısmen hasar gördü.

Ulusal Muhafız Taburu Göreve Çağırıldı

Sıcak hava ve dik, erişilemez doğa koşulları itfaiye ekiplerinin çalışmasını olumsuz etkilerken Vali Jerry Brown ta-rafından olağanüstü hal ilan edildi. İtfa-iye için sözleşmeli çalışan bir buldozer operatörü aynı gün hayatını kaybetti. 26 Temmuz gecesi tahliyelerin seri bir şekilde içinde gerçekleşmesini sağla-maları için Ulusal Muhafız Taburu böl-geye çağırıldı.

Cal Fire isimli organizasyon sözcüsü yangının ilk 12 saat içinde 48 bin dö-nümlük araziyi etkisi altına aldığını, ba-şından beri 1700’den fazla itfaiyecinin söndürme çalışmalarına dahil olduğu-nu, ancak aşırı sıcak, değişken sert rüz-garlı hava koşulları ve arazi şartlarının işlerini fazlasıyla zorlaştırdığını açıkladı.

Yangın söndürme ekipleri baştan beri bir koruma hattı oluşturmak istese de buna imkan bulamadı. Basının “Wildfire tornado” adını verdiği yangının agresif ve hızlı hareket etmesi yüzünden gece yarısından hemen sonra Shasta Bara-jı, Summit Şehri ve Batı Redding’teki ek mahalleler için tahliye emri çıktı. Redding Fire Departmanı’ndan Jeremy Stoke adlı ikinci bir itfaiyeci hayatını kaybetti ve Marin County’den üç itfa-iyecinin alevlerden üzerlerine doğru gelen bir ısı patlamasıyla yaralanarak hastaneye kaldırıldığı bildirildi.


HABERLER

Yangın Su Kaynaklarına da Zarar verdi

27 Temmuz akşamı, yangın 500 ya-pıyı daha tahrip etti ve neredeyse 5000 yapıyı daha tehdit ettiği anlaşıldı. Teh-likeli bölgelere bağlanan bütün yolla-ra kırmızı bayrak uyarıları yerleştiril-di. Gece boyunca itfaiyecilerin önce-liği içme suyu hatlarını korumak oldu. Yangın hali hazırda Keswick Barajı ve Shasta Barajı su kaynaklarını doğrudan etkilediği için bölgede su sıkıntısı tehli-kesiyle karşı karşıya kalınmıştı.

Ertesi sabah 38.000’den fazla kişi tahliye edilmiş durumdaydı. Okullar, Kızıl Haç tarafından işletilen sığınaklar ve kiliseler tahliye edilen insanlar için hizmete açılmaya devam etti. Kalifornia Ulusal Muhafızları, bu olayda 800 aske-ri ve hava aracı kullandıklarını açıkladı.

Büyükanne ve Torunlarının Trajik Ölümü

Yangından dolayı 26 Temmuz’da ka-yıp olduğu bildirilen 70 yaşında bir ka-dın ve iki küçük çocuğun ölüm haberi büyük üzüntüye neden oldu. Yetkililer radyo, televizyon ve cep telefonlarıy-la vatandaşlara ulaşırken yaşlı kadının yangından haberi olmadığı ve yardım istemek için kimseye ulaşamadığı anla-şıldı. Aynı şekilde felaketin yaklaştığın-dan haberi olmayan kocası o sırada dı-şarıdaydı ve sevdiklerini kurtarmak için yetişemedi. Herkes arabalarla kaçmaya çalıştığı için bir anda trafik felç olmuştu.

Rüzgârın çok yönlü devam etmesi, havanın aşırı sıcak olması nedeniyle yangın yayılmaya devam etti ve yeni tahliye kararları çıktı. Valilik kararıyla Reddings’ten tahliye edilen bölge sa-kinlerinden Rachel Hines “Bu korku-tucu bir durum çünkü evinize dönüp dönemeyeceğinizi bilmiyorsunuz ve dönseniz bile şehir artık farklı olacak” sözleriyle duygusunu paylaştı.

Son Ölen Kişi Kısa Süre Önce Kalp Ameliyatı Geçirmişti

Carr Fire yangını 29 Temmuz’da yo-ğun nüfuslu bölgelerden Shasta ve Tri-nity İlçelerinin kırsal bölgelerine ulaş-tığında şerif tahliye kararına uymayan bir vatandaşın evine zorla girdi ve kalp hastası adamın cesediyle karşılaştı. Günlerdir devam eden stres ve korku-yu daha fazla kaldıramadığı anlaşılan kurban Carr Fire’ın öldürdüğü 6. kişi olarak kayıtlara geçti.

Tahliye edilmiş mahallelerde yağ-ma vakaları görülmesi üzerine Ulusal Muhafız Taburu, Redding’e atandı. Er-tesi gün, Batı Redding, Shasta Gölü ve Happy Valley bölgeleri de boşaltıldı. Doğu ve batı rüzgârları birleştiği ve it-faiyeciler için zorluk çıkardığı için, gece çalışmaları ve koruma hatlarının güç-lendirilmesi öncelik olmaya devam etti.

31 Temmuz günü bölgeden tahliye-ler devam ederken ünlü şef Guy Fieri tam teşekküllü bir karavanla Redding’e gelerek felaketzedeler için yemek pişir-di ve itfaiye çalışanlarına moral verdi.

Yangını Yangınla Yendiler 31 Temmuz akşamı Carr Fire 457

km2lik alanı yakmıştı. İtfaiye ekipleri de agresif bir tedbir alarak batı yaka-sında yangın çıkardı. Yangının kuvvetli rüzgarlar ve kuru yakıtlar ile büyüme-si sağlandı. 1 Ağustos’a gelindiğinde 8 km2 lik alan itfaiye tarafından bilinçli olarak yakılarak koruma alanı oluştu-rulmuştu. Ve insanoğlu sonunda Carr Fire’ı yenmeye başladı.

Geç saatlerde, Mary Lake Subdivisi-on için verilmiş ancak henüz uygulan-mamış tahliye emirleri kaldırıldı ve bir sonraki gün, henüz yangının ulaşmadığı Plateau Road sakinleri evlerine gönde-rildi. Redding Şehri, bütün kayıp insan-lara ulaşıldığında Carr Fire ile ilgili kayıp kişiler hattını kapattı. Tahliye merkezi olarak hizmet veren Shasta Koleji, nor-mal hizmetine yeniden başladı. Tahliye edilen bölgelerde yağmalama nedeniy-le altı kişi tutuklandı.

Evsiz Kalan Evcil Hayvanları Onlar Düşündü

Kimi kedi ya da köpeğini kaybetti, kimi sahibini. Felaketi yaşayan, evsiz kalan insanların çoğu evcil hayvanla-rına sahip çıkamadı. Redding’in dışın-da yer alan Shasta Gateway Alış-veriş Merkezi yangının başından beri herkes için bir üs oldu. Sadece insanlara değil hayvanlara da kucak açtılar. Alış-ve-riş merkezi evsiz ve sahipsiz kalan 463 küçük dosta ev sahibi olurken 400 kişi de bu organizasyonda gönüllü olarak görev aldı. Kaliforniya Dumandan Bir Kaleye Hapsoldu Adeta

Carr Fire; Kuzey Kaliforniya, Oregon, Washington ve Nevada boyunca hava kalitesini etkiledi. Yangından yayılan duman, Seattle, Washington ve Boi-se, Idaho gibi kuzey bölgelerine kadar ulaştı. Adeta bölge duman ve sisten bir zırh giymiş gibiydi. Bu durum böl-gede yaşayan bütün canlıların sağlığını tehdit etmeye devam ediyor.

Kaynak: www.cnn.com,www.nytimes.com, www.apnews.com, www.thegu-ardian.com


MSSR

HABERLER

Paris’te 18 Katlı Binada Çıkan Yangın 4 Can aldı

F ransa’nın başkenti Paris’in Auber-villiers banliyösünde çıkan yan-gında 4 kişi yaşamını yitirdi, 9 kişi

hafif yaralandı.18 katlı binanın 17’nci katında başla-

yan yangın, kısa sürede alt ve üst kat-lara yayıldı. Yaklaşık 100 kişilik itfaiye ekibinin müdahale ettiği ve 3 saatlik çalışmayla söndürdüğü yangında 1’i kadın ve 3’ü çocuk olmak üzere 4 kişi hayatını kaybetti, 9 kişi ise yaralandı.

Aileyi tanıyanlar gözyaşları içinde kameralara konuşurken kimseyi rahat-sız etmeyen kendi halinde, çok iyi in-sanlar olduklarını söyledi. Olay yerinde toplananlardan bazıları böyle büyük ve

kalabalık binaların tehlikeli olduğunu, komşuların birbirini tanımadığını, belki de içlerinden birinin yangına sebebiyet verdiğini iddia etti. Olayın tanıkları ise felaketin büyümesini engelleyenlerin binada yaşayan genç komşular oldu-ğunu, 17. katta mahsur kalmış başka bir aileyi kapıyı kırmak suretiyle kurtar-dıklarını anlattı. Gençlerin diğer yandan tek tek bütün kapıları çalarak herkesi olaydan haberdar ettiği, yaşlı ve hasta-ları tahliye etmek konusunda itfaiyeye destek verdiği öğrenildi.

Yetkililer 4 kişinin ölümüyle sonuçla-nan yangınla ilgili soruşturma başlattı.

Araç Yangınları Can ve Mal Güvenliğini Tehdit Ediyor

Dünyanın en kalabalık ve araç sayı-sı en fazla şehirlerinden biri olan İstanbul’da son 5 yılda 9 bin 785

araç yangını gerçekleştiği açıklandı. Araçların elektrik aksamında yaşanan arızalar, yangın çıkış nedenleri arasın-da ilk sırada yer alıyor.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) İtfaiye Daire Başkanlığı’nın açıkladığı ra-pora göre, 2013’ten 2018 Temmuz ayı-na kadar toplam 9 bin 778 araç yangını gerçekleşti. Yıllara göre dağılıma baktı-ğımızda 2013’te 1601, 2014’te 1689, 2015’te 1903, 2016’da 1940, 2017’de 1781 ve 2018’in Temmuz ayının sonu-

na kadar 869 araç yangını yaşanmış.Dünyanın en kalabalık ve araç sayısı

en fazla şehirlerinden biri olan İstan-bul’da son 5 yılda 9 bin 785 araç yan-gını gerçekleştiği açıklandı. Araçların elektrik aksamında yaşanan arızalar, yangın çıkış nedenleri arasında ilk sı-rada yer alıyor.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) İtfaiye Daire Başkanlığı’nın açıkladığı ra-pora göre, 2013’ten 2018 Temmuz ayı-na kadar toplam 9 bin 778 araç yangını gerçekleşti. Yıllara göre dağılıma baktı-ğımızda 2013’te 1601, 2014’te 1689, 2015’te 1903, 2016’da 1940, 2017’de

1781 ve 2018’in Temmuz ayının sonu-na kadar 869 araç yangını yaşanmış.

Nedenlere Göre Dağılım 1 Ocak 2018 - 30 Temmuz 2018 ta-

rihleri arasında gerçekleşen 869 araç yangınından 535’i elektrik, 66’sı yüksek ısı, 62’si kasıt, 40’ı sigara, 26’sı parlama, 18’i kıvılcım, 15’i sabotaj, 11’i çocukla-rın ateşle oynaması, 7’si benzin parla-ması, 3’ü LPG oto, 2’si baca, 1’i patlama, 1’i yakıttan kaynaklandı. 84 yangının ise çıkış nedeni tespit edilmedi.

Periyodik Bakımın Önemi İtfaiye Başkanlığı›ndan edinilen bil-

giye göre yangınların önlenebilmesi için, araçların periyodik bakımlarının yapılması şart. Diğer yandan araçlar-da söndürme cihazının bulunması, LPG dönüşüm işlemlerinin yetkili firmalarca yapılması, araçlarda yanıcı ve parlayıcı sıvılarla temizlik yapılmaması, sigara izmaritlerinin araç içinde bırakılmama-sı, araçların ön tarafında çakmak gibi parlayıcıların bırakılmaması ve yaz ay-larında aracın güneşte kalmaması alı-nabilecek önlemler arasında sıralandı.


HABERLER

Antalya OSB’de Karsis Karyapı Firmasına Ait Fabrika Yandı

A ntalya Organize Sanayi Bölgesi (OSB)’de çıkan yan-gında 19 bin m2lik fabrika küle döndü. İlk izlenim-lere göre elektrik aksamından kaynaklanmış olma

ihtimali üzerinde durulurken kesin neden itfaiyenin hazır-layacağı rapordan sonra öğrenilecek. Ölen ya da yaralanan olmadığı, yangının başka bir fabrikaya sıçramadığı açıklandı.

Yangının söndürülmesinin ardından fabrika sahibi Köksal Sarı, OSB Başkanı Ali Bahar, Batı Akdeniz İhracatçıları Birliği Başkanı Hakkı Bahar ve OSB’deki çok sayıdaki sanayici ve

Kar-Yapı firması çalışanlarının da katıldığı bir dayanışma toplantısı düzenlendi. Duy-gusal anlar yaşayan fabrika sahibi Köksal Sarı, destek veren herkese teşekkür etti; “Hepinizden Allah razı olsun. Hiçbir mad-di problemim yok. Hiçbir şekilde geri du-racak durumum da yok. Benim çocuklarım çalışanlarımdır, 250 kişi ve yine aynısını yapacağız, aynı şekilde yaparak devam edeceğiz” dedi.

Antalya OSB Başkanı Ali Bahar ise; Karsis Karyapı’nın OSB’nin en güçlü firmalarından, 5 milyon dolar ihracatı bulunan bir firma ol-duğunu söyledi. Bahar, “Dinamik, son de-

rece güçlü bu şirketin 6 ay içinde bu fabrikayı tekrar ha-yata geçireceği konusundaki iradeyi, Köksal kardeşimizin bizzat kendi gözlerinde gördüm. Türkiye’de kendi alanında en büyük firmalardan biri “ diye konuştu. OSB’de faaliyet gösteren diğer sanayiciler de yaptıkları açıklamada, “Bu yangın sadece Köksal kardeşimizin fabrikasını değil, biz-lerin de yüreğini yakmıştır. Antalya OSB Sanayicileri olarak maddi- manevi hepimiz arkasındayız” mesajı verdiler.

Bursa’da Kereste Fabrikasında Korkutan Yangın

2 8 Temmuz 2018 tarihin-de Bursa’nın Mudanya il-çesinde kereste fabr ika-

sının deposunda çıkan yangın-da büyük hasar meydana geldi. Olay, öğle saatlerinde Mudanya’ya bağlı kırsal Yörükali Mahallesi’nde,

palet üretimi yapılan kereste fabrika-sında gerçekleşti. İsmet Sivritepe’ye ait, zeytinliklerin arasındaki fabrika-nın depo kısmından yükselen alevleri görenler itfaiyeye haber verdi. Bursa Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Müdür-lüğü’nden 10 itfaiye aracı ve Mudanya

Belediyesi’nin su tankerleri ile yangına müdahale edildi. Yanan deponun kar-şısında, çiftçilerin arazi sulamada kul-landığı su deposundan da su takviyesi yapılarak alevler söndürülmeye çalışıl-dı. Yangın, yaklaşık 2 saat süren çalış-mayla kontrol altına alınırken, alevle-rin çevredeki zeytinliklere ve ormana sıçraması önlendi.

Yangında, fabrikanın deposunda bü-yük çapta hasar oluştu. Depoda bulu-nan paletler ve makineler de kül oldu. Olay yerine gelen Mudanya Kayma-kamı Faik Oktay Sözer, itfaiyenin sön-dürme çalışmalarını izledi. Sözer, yan-gının çok üzücü olduğunu; ancak can kaybının olmaması ve itfaiyenin mü-dahalesiyle zeytinlik ve ormanlık ala-na sıçramadan söndürülmesinin sevin-dirici olduğunu belirtti. Yangının çıkış nedeninin belirlenmesi için çalışma başlatıldı.


HABERLER

Hadımköy’de 3 Katlı İplik Fabrikasında Yangın

H adımköy Atatürk Organize Sanayi Sitesi’ndeki yaklaşık 250 çalışanın bulunduğu üç katlı tekstil fabrikasında henüz belirlenemeyen nedenle yangın çıktı. Olay ye-

rine sevk edilen çok sayıda itfaiye ekibinin müdahalesiyle yangın kontrol altına alındı.

Olay yerine Hadımköy, Arnavutköy, Çatalca, Beylikdüzü, Avcılar, Bakırköy, Başakşehir ve Şişli’den başta olmak üzere çok sayıda itfaiye ekibi sevk edildi. Orman Bölge Müdürlü-ğü’ne ait helikopterin de bölgeye çağrıldığı ancak havadan müdahaleye gerek kalmadığı öğrenildi.

Ölen ya da Yaralanan Olmadıİstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) İtfaiye Daire Başkanı

Ali Karahan, yaptığı açıklamada, yangında mahsur kalan ya da yaralanan olmadığını bildirdi. Karahan, yangının, yakla-şık 4 bin 500 - 5 bin metrekare ve 3 kattan oluşan iş mer-

kezinin çatı katında başladığını belirterek, söndürme çalış-malarına 130 personelin katıldığını ifade etti.

İş Güvenliği Uzmanı O Anları AnlattıHadımköy Atatürk Sanayi Sitesi’ndeki 3 katlı iplik fabrika-

sında yangın çıktığı sırasında yan taraftaki fabrikada saha denetimi yapan İş Güvenliği Uzmanı Alim Gören Güney-su yaşananları anlattı. Yangının çatıdan başladığı söyleyen Güneysu, alarmların çalmasıyla birlikte tahliye çalışmasına başladıklarını söyledi. Yangın sırasında fabrikada yüzlerce çalışanın olduğunu belirten Güneysu, dumandan etkilenen-ler olduğunu fakat can kaybı olmadığını söyledi.

“Bizim tesisimize sıçrama ihtimali vardı”İş Güvenliği Uzmanı Alim Gören Güneysu, “İtfaiye ihbarını

ben yaptım. İlk başta iki itfaiye aracı geldi. İkinci ihbardan sonra gerekli sayıda itfaiye geldi. Şuan itibariyle bir sıkıntı yok. Bu bir tekstil firması, tekstil olunca çabucak alev alıyor. Bizim binamız da plastik firması ve sıçrama ihtimali vardı. Can kaybı yok ancak dumandan etkilenenler oldu, Onlara müdahale edildi” ifadelerini kullandı.

İş yeri sahiplerinden Musa Eryılmaz ise basın mensupla-rının sorularını yanıtlamadı. Öte yanan, yangını haber alan bazı fabrika çalışanlarının yakınları olay yerinde gözyaşla-rına boğuldu.

İsveç Eş Zamanlı Çok Sayıda Orman Yangınıyla Savaşıyor

İ sveç’in orman yangınlarıyla müca-delede zorlandığı açıklandı. Aşırı sıcakların neden olduğu 80 farklı

noktada çıkan yangın halen 35 nok-tada devam ediyor.

Sivil Savunma Dairesi’nden yapılan açıklamada, 20 bin hektarlık alanı tehdit eden yangınların şu ana kadar 8 bin 500 hektarlık ormanlık alanını yok ettiği ve zararın 58 milyon Euro

olduğu kaydedildi. Söndürme faali-yetleri için Norveç’ten 6 helikopter getirildiği ve İtalya’dan 2 Canadair CL 415 uçağı ödünç alındığı belirtilen açıklamada buna rağmen tam başarı elde edilemediği vurgulandı.

Devlet televizyonu SVT’nin haberi-ne göre; İsveç hükümeti AB ülkele-rine yardım çağrısında bulundu. Bu kapsamda Fransa’dan iki yangın sön-dürme uçağının bölgeye hareket et-tiği kaydedildi.

Meteoroloji kurumundan yapılan açıklamada ise ülkede son 66 yı-lın en sıcak yazının yaşandığı, aşı-rı sıcakların kuraklığa neden olduğu ve Nisan-Mayıs ayında yeterli yağış alamayan hububatın yüzde 60’ının biçilemeyecek durumda olduğu ifa-de edildi.


Ataşehir Atatürk Mah. Ekincioğlu Sok. No:21 34758 Ataşehir-Istanbul / Türkiye Tel: +90 216 574 91 91 Pbx Fax: +90 216 574 95 90 [email protected]

www.matrikstr.com

BİNA KONTROL SİSTEMLERİ

Akıllı binalar içinkalıcı çözümler...

Yangın ve CO Alarm SistemleriIP CCTV Sistemleri

Kartlı Giriş Kontrol SistemleriAcil Anons Sistemleri

HVAC Mekanik Otomasyon SistemleriEnerji Otomasyon Sistemleri

KNX Aydınlatma Otomasyon Sistemleri

Sistemler Arası Entegrasyon

HABERLER

Gaziantep’te Hastane Yangını, Ölü ve Yaralılar Var

G aziantep’te özel bir hastanede, sabaha karşı henüz belirlenemeyen nedenle yangın çıktı. 2 kişi hayatı-nı kaybederken, 5 hastane çalışanı da dumandan

etkilendi. O sırada hastanede olan 80 hasta ve personel, kentteki çeşitli hastanelere sevk edildi. Valilik tarafından yangınla ilgili adli ve idari soruşturma başlatıldığı açıklandı.

Olay, saat 04.00 sıralarında, Mücahitler Mahallesi’nde bu-lunan NCR International Hospital isimli hastanede meyda-

na geldi. Henüz belirlenemeyen yangın nedeniyle servisler yoğun dumanla kaplandı. İhbar üzerine hastaneye ulaşan itfaiye ekipleri alevlere müdahale ederken, AFAD görevli-leri ise hastaları tahliye etti. Tahliye sırasında yoğun bakım ünitesinde tedavi gören hastalardan isimleri açıklanmayan 2 kişi hayatını kaybetti. 45’i bebek 80 hasta ise ambulans-larla kentteki çeşitli hastanelere götürüldü.

Şehitkamil Devlet Hastanesi’ne götürülen hastaları ziyaret eden Adalet Bakanı Bakan Gül yangının eksi 3.katta çıktığı-nı, nedeninin araştırılacağını söyledi.

Savcılık 3 Kişilik Soruşturma Heyeti OluşturduGaziantep Cumhuriyet Başsavcılığı da olayla ilgili açıklama

yaptı; “Gaziantep il merkezinde faaliyet gösteren özel bir hastanede sabaha karşı meydana gelen yangın sonucunda hayatını kaybeden iki hasta ile ilgili adli soruşturmaya baş-lanılmıştır. Ölenlerin otopsi işlemleri tamamlanmış, yangı-nın çıkış sebebinin tespiti amacıyla üç kişilik bilirkişi heyeti oluşturulmuştur. Olay tüm yönleriyle araştırılmaktadır.”

Almanya’da Trenden Sıçrayan Kıvılcım 8 Evi Yaktı

A lmanya’nın Siegburg kentinde 07 Ağus-tos 2018 tarihinde kıvılcım sonucu çıkan yan-gında 8 ev yanarak kullanılamaz hale gelirken,

evlerde yaşayan çok sayıda kişinin yaralandığı bildirildi. Yangının Köln’den Frankfurt’a giden bir hızlı trenden çıkan kıvılcımın, aşırı sıcak havanın etkisiyle evlere sıçraması so-nucu çıktığı düşünülüyor. Olayda polis kaynaklarına göre 40 kişi, itfaiyeye göre ise 12 kişi yaralandı. Yangın sonucu Köln ile Frankfurt arasında demiryolu ulaşımının durduğu kayde-dildi. Yangının kontrol altına alındığı ve ardından hasar tespit çalışmalarının başladığı belirtildi.

Konunun ayrıntıları ile araştırıldığını bildiren yetkililer, yan-gının çıkış nedeni hakkında tam kapsamlı rapor tamamlan-dığında kamuoyuyla paylaşılacağını bildirdiler.


TÜYAK İZLENİMLERİ

NFPA 2018 KONFERANSI İZLENİMLERİ

N FPA 2018 Konferansı ve Sergisi önceden belirlenmiş bir tema üzerine yapılandırılmış değildi. Dört günlük konferans boyunca, hemen hemen her eğitim otu-

rumunda, hızla değişen dünyamızda ortaya çıkan yeni tek-nolojilere ve zorluklara yönelik NFPA üyelerinin karşılaştığı bir sorun ya da teknolojiyle ilgili bir konu tartışmaya açıldı.

Konferans kapsamındaki sunumlarda yeni teknolojik ge-lişmeler tanıtılırken, diğer yandan standartlardaki revizyon-lar aktarıldı. Sektörün ve kamunun yangınla ilgili sorunları masaya yatırılırken, büyük hasar yaratan yangınların sebep-leri ve sonuçları değerlendirildi, yapılan yeni testlerle ilgili bilgiler paylaşıldı. Eş zamanlı 12-13 salonda geniş ve inte-raktif katılımlı oturumlarda bilgi alışverişi gerçekleşti. Dün-yanın en önde gelen yangın uzmanlarıyla bir araya gelme imkanı bulunan etkinliğin her yönüyle dünyanın en büyük ve en geniş katılımlı yangın konferansı olduğu söylenebilir.

14 Haziran, aynı zamanda Birleşik Krallık’ın modern ta-rihinin en büyük yangın olayı olan Grenfell Tower yangı-

nının da yıl dönümüydü. Londra’da 24 katlı bir apartman dairesinde başlayan yangın şaşırtıcı bir hızla binanın ya-nıcı dış cephesinden diğer katlara yayılmıştı hatırlarsanız. Gerçekleşen 71 ölüm ve 70 yaralanma İngiltere genelinde infial yarattığından, benzer dış cephe kaplaması olan diğer mevcut binaları da tanımlayabilmek için dünya çapında bir çaba sarf edilmişti. NFPA ise, hangi binaların dış cepheleri-nin en yüksek risk altında olduğunu belirlemeleri konusun-da yetkililere yardım etmek için ücretsiz bir program olan EFFECT ™’i (nfpa.org/ exterior walls) başlattı. Programın nasıl çalıştığı ve nasıl kullanılacağı NFPA 2018 konferansın-da bir eğitim oturumunda aktarıldı. Oturumda bu konuda yapılan en son araştırmalar ve yangın testi standartlarının

NFPA Konferansı her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nin farklı bir şehrinde gerçekleştirilmektedir. On yılı aşkın bir süredir Haziran ayında yapılmakta olan etkinlik 2018 yılında 11-14 Haziran tarihleri arasında Las Vegas kentinde düzenlendi. Toplam 121 sunumun yapıldığı konferansın katılımcı sayısı 5.000’in üzerindeydi. Konferansla beraber, 260’ın üzerinde kuruluşun ürün ve hizmetlerini katılımcılara tanıttığı bir sergi alanı da yer aldı.

Ülkemizde sprinkler sistemleri tasarımında sıkça başvurulan bir kaynak

olan NFPA 13 standardı yapısal olarak büyük değişikliğe uğrayacak görünüyor.

Taner KaboğluTüyak Yönetim Kurulu Başkanı

Özlem GüneçTüyak Yönetim Kurulu Başkan Vekili


TÜYAK İZLENİMLERİ

yanı sıra, günümüzde dünyanın en önemli yangın güvenliği sorunlarından biri olan yanıcı cephe kaplama problemlerini iyileştirmek için neler yapılabileceği de tartışıldı.

Bu seneki konferansta öne çıkan konulardan biri, NFPA 13 standardındaki değişiklikti. Önümüzdeki Ekim ayı içeri-sinde standardın 2019 edisyonu yayınlanacak. Ülkemizde sprinkler sistemleri tasarımında sıkça başvurulan bir kaynak olan NFPA 13 standardı yapısal olarak büyük değişikliğe uğrayacak görünüyor çünkü standart içindeki bölümlerin yerleri ve kapsamları tamamen değişecek. İçeriği çok fazla etkilemeyen bu değişikliğin amacı, standardı çok sık kullan-mayan otoritelerin bilgilere daha rahat ulaşmasını ve an-lamasını sağlamaktır. Standardı sık kullanan tasarımcıların ise, en azından bir süre aradıklarını eskisi kadar kolay bu-lamayacakları tahmin ediliyor.

Sistem tasarımlarını etkileyebilecek bir başka konu ise, depolarda kullanılan ESFR tip başlıkların engellerle ilişkisi konusunda yapılan çalışmalar. Konuyla ilgili varoalan çok

katı kurallar, depolarda sprinkler sistemi tasarımını ol-dukça güçleştirmekte, zaman zaman hatalı uygulamalar yapılmasına neden olmakta idi. Yeni yapılan testlerle en-gel konusu tekrar ele alınmış olup, standartta yapılacak ezber bozan nitelikte düzenlemeler, tasarımcıların daha kolay yerleşim yapabilmesine imkan verecek görünüyor.

İlgi çekici notlardan biri de yeni oluşturulan bir standart. NFPA organizasyonu, son yıllarda ABD’de artan silahlı saldırı olaylarına kayıtsız kalmayarak bir komite oluştur-muş. NFPA 3000 (Standard for an Active Shooter/Hostile Event Response (ASHER) Program) standardını yayınladı. Bu standart, silahlı saldırılara karşı hazırlıklı olmak, olaya doğru tepki vermek, olayı yönetmek ve kurtarmaya ka-dar konuyu tüm yönleriyle ele almakta.

NFPA 2018 Konferansı ve Sergisi’nde önemli bir yer ay-

rılan konulardan biri de “Enerji Depolama Sistemleri”ydi. Ayrıca, bu konuda çalışan profesyoneller için yarım günlük bir eğitim kursu da düzenlendi. Dünyadaki enerji depola-ma sistemlerinin çoğalmasına bağlı olarak bu sistemlerin birçoğunun insanların yaşadığı ve çalıştığı birçok binada bulunması nedeniyle, riskleri tanımlamak ve onlarla na-sıl başa çıkacağını belirlemek, NFPA ve diğer güvenlik ve araştırma kuruluşları için son birkaç yıldır önemli bir odak noktası oldu. Bu çabalar, NFPA 855, Sabit Enerji Depolama Sistemlerinin Kurulumu Standardı’nın geliştirilmesi için itici güç oluşturdu. Geliştirilen bu standart; kurulum, havalan-dırma, bakım, işletme, hizmetten çıkarma ve yangın önle-me gibi birçok konuda, çok çeşitli batarya ve kimyasallar için kılavuz bilgiler içermekte. Taslak ekinde, itfaiyeciler için en iyi uygulamaların yanı sıra, sistem tehlikelerine genel bir bakış da yer almakta. NFPA 855’in ilk baskısının 2019’un başlarında yayınlanması bekleniyor.

NFPA organizasyonu, standartlarının globalleşmesi yö-nünde de ciddi kararlar almakta. Kodların uluslararası bir kimlik kazanması için ne gibi değişiklikler yapılması gerek-tiği konuları tartışılmaya başlandı. Kuzey Amerika’ya özgü kuralların, dünyanın geri kalanındaki alışkanlıkları göz önün-de bulundurularak globalleştirilmesi masaya yatırılmak is-teniyor; örneğin metrik birimlerin kullanılması konusunda adımlar atılması yönünde görüşler bildirilmeye başlandı. NFPA standartlarının dünyayla entegrasyonu konusunda önümüzdeki dönemde çalışmalar hız kazanacak görünüyor.

Biz de Tüyak olarak, Türkiye’de yangın korunum sistem-leri tasarımı aşamasında NFPA standartlarının yaygınlaşarak kullanıldığını, bazı kuralların Türkiye şartlarına adaptasyonu konusunda çalışmalar yapıldığını NFPA yetkililerine aktardık. Bundan sonraki çalışmalarımızda iş birliğimizin artması yö-nündeki niyetimizi bildirdik. Özellikle Yangın yönetmeliğinin yeniden yazılması ve açıklayıcı el kitaplarının hazırlanma-sı konusunda hem bilgi akışı, hem de metodoloji açısından NFPA ile yapılacak iş birliğinin önemini vurguladık.

Konferans sonunda, Vakıf ve Dernek’imizin ulus-lararası platformda tanınması, ülkemizde yapılan uygulamaların gelişmiş ülkeler düzeyine gelmesi konusunda yapılacak iş birliklerinin öneminin altını çizmiş olduk.

NFPA organizasyonu, son yıllarda ABD’de artan silahlı saldırı olaylarına kayıtsız kalmayarak bir komite oluşturmuş. NFPA

3000 (Standard for an Active Shooter/Hostile Event Response (ASHER) Program) standardını yayınladı.

NFPA 2018 Konferansı ve Sergisi’nde önemli bir yer ayrılan konulardan biri de “Enerji Depolama Sistemleri”ydi.


TÜYAK Yangın Mühendisliği Dergisi, Sayı 6, s 30-35, 2018

BİNA YERLEŞİMİNDEİTFAİYE ULAŞIM YOLLARININ TASARIMI

Abdurrahman Kılıç 1

1 Prof. Dr. İ.T.Ü. Makina Fakültesi

ÖZETBir binada oluşan yangına, itfaiyenin dışarıdan müdahale edebilmesi için itfaiye araçlarının binaya belli bir mesafede yaklaşabi-

leceği uygun yol, araçların durabilecekleri yer ve manevra yapabilecekleri alan gereklidir. Binalar tasarlanırken yönetmeliklerde be-lirtilen iç ulaşım yolları oluşturulması, itfaiye araçlarının olay yerine erken ulaşması ve yangın mahalline yaklaşabilmesi, yangına ça-buk müdahale edilmesini ve kolay söndürülmesini sağlar. Bu çalışmada, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, NFPA, İngiliz yönetmelikleri ve Singapur yönetmeliğine göre binaya yaklaşma mesafesi ve yol özellikleri karşılaştırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Yangın, ulaşım, bina yerleşimi, itfaiye ulaşımı

1. GirişYangına ne kadar erken müdahale edilirse, o kadar erken sön-

dürülür. Bunu sağlamak için iç ulaşım yollarının ve itfaiye araç-larının binaya yaklaşma noktalarının belli olması gerekir. İtfa-iye araçlarının binaya iyice yaklaşmasına rağmen yangının ol-duğu cepheye ulaşamadıkları durumlar olduğu gibi, merdiven-li araçların uzakta kaldığı için yangın olan cepheye yetişemedi-ği durumlar da çok olmaktadır. Özellikle üç cephesi kapalı olan bitişik nizam yapılarda, bir cepheden müdahale ederek yangını kontrol altına almak zaman almakta ve hasar miktarı fazla ol-maktadır. Yangınlara etkin müdahale için yangına en az iki cep-heden müdahale edilmelidir. Mevcut yapılarda, yeni yollar aça-rak itfaiyenin cepheye daha fazla yaklaşabilmesini sağlamak çok zordur, ancak yeni projelerde itfaiye ulaşım yolları mutlaka dü-zenlenmelidir. Bu konularda bütün yangın yönetmeliklerinde it-faiye araçlarının binaya erişim yolları ve ulaşım noktaları ile il-gili hususlar yer almaktadır.

2. Binaların Yangından Korunması Hakkındaki YönetmelikBinaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik’in

22.maddesinde “İtfaiye araçlarının yaklaşabildiği son nokta-dan binanın dış cephesindeki herhangi bir noktasına olan yatay uzaklık en çok 45 m olabilir” denilmektedir. Bu maddeye göre itfaiye araçlarının erişemediği yatay düzlemdeki toplam mesa-fe en çok 90 m olmaktadır (Şekil 1).

Şekil 1. BYKHY’ye Göre İtfaiye Araçlarının Erişim Mesafesi

Tarihi binalarda bahçe kapısından itfaiye araçlarının gireme-diği bir çok bina bulunmakta ve kapılar tarihi özellikte olduğun-dan genişletilmesi mümkün olmamaktadır. Bu gibi durumlarda bahçe duvarının bir bölümünün açılması veya yıkılacak şekilde yapılması tercih edilmektedir. Nitekim, Binaların Yangından Ko-runması Hakkındaki Yönetmelik’te “İç ulaşım yolundan bina-ya erişim için gerekli açılı mesafe o bölgeye hizmet verecek it-faiyede bulunan araçların erişim imkânlarından daha uzak ise; bahçe içinde bulunan mevcut yapılarda itfaiye aracının binaya yanaşmasına engel olabilecek çevre veya bahçe duvarları, itfa-iye aracı tarafından kolaylıkla yıkılabilecek şekilde zayıf olarak yapılır. Bu şekilde zayıf olarak yapılan duvar bölümü en az 8 m uzunluğunda olur; kolayca görünebilecek şekilde kırmızı çapraz



işaret konularak gösterilir ve önüne araç park edilemez” hükmü getirilmiştir. Bu fıkranın sadece mevcut yapılar için uygulanma-sı gerektiği, yeni binalar için bahçe kapılarının uygun yapılması gerektiği unutulmamalıdır.

Yönetmelikte, itfaiye araçlarının yaklaşabildiği son nokta-dan binanın dış cephesindeki herhangi bir noktasına olan ya-tay uzaklığın en çok 45 m olması istenirken, binanın yüksekliği ve kat alanı gözönüne alınmamıştır. Küçük bir bina ve çok yük-sek bina aynı şartlarda değerlendirilmektedir. Benzer şekilde bi-nada yağmurlama sisteminin, itfaiye su verme ve su alma sis-temlerinin olup olmamasının da tesiri bulunmamaktadır. İtfa-iye araçlarının binaya erişim mesafesi, İngiltere Yönetmeliği’n-de en büyük kat alanına ve kat yüksekliğine göre, uzak doğu ül-kelerinde kat alanına ve yağmurlama sisteminin olup olmama-sına ve NFPA standardında ise sadece yağmurlama sisteminin olup olmamasına göre değişmektedir.

3. İngiltere Bina Yönetmeliği (The Building Regulations)İngiltere Bina Yönetmeliği’ne göre (Document B, Section B5,

Access and Facilities for the Fire Service) şayet itfaiye su alma ağzı, itfaiye su verme ağzı, kuru sabit boru veya ıslak sabit boru sistemleri varsa, bu takdirde itfaiye araçlarının cepheden sadece su verme ağzına olan mesafesi esas alınmakta ve su verme ağ-zına yanaşma mesafesinin 18 m’den daha az olması istenmek-tedir. Başka bir deyişle, şayet bina içinde itfaiye su alma ve bi-naya su verme hattı mevcutsa, itfaiye araçlarının binaya olan

mesafesi gözönüne alınmamaktadır. İngiltere’de, binaya dışarıdan su verme imkanı olması ve iç

kısımda hortum bağlama ağızlarının bulunması durumunda, binaya dışarıdan müdahaleye gerek duyulmamaktadır. Kuşku-suz yangınlar en etkin şekilde içeriden müdahale ile söndürü-lür, ancak kurtarma işlemlerinde ve çatıya müdahale için itfai-ye merdivenlerinin binaya ulaşması önemlidir. Belki İngiltere’de bina içlerinde alınan pasif önlemler ve kaçış merdivenleri yeter-li olduğu için dışarıdan kurtarma ve söndürme işlemlerine ge-rek duyulmayabilir ama ülkemizde merdivenli araçların binaya yanaşabilmeleri önemlidir. Özellikle eski binalarda çökme ris-kinden dolayı içeri girilmesi riskli olacağından, çoğu zaman dı-şarıdan müdahale zorunlu olmaktadır.

İngiltere’de, şayet itfaiye su alma ağzı, itfaiye su verme ağzı, kuru sabit boru veya ıslak sabit boru sistemler yoksa, itfaiye araçlarının cepheye yaklaşım mesafeleri binanın toplam kulla-nım alanına ve yüksekliğine bağlı olarak verilmektedir (Tablo 1).

Binanın çevresi olarak bitişik olmayan cephelerin toplamı esas alınmaktadır. Şekil 2’de görülen planda iki cephesi kapalı olan binanın çevresi olarak, açık olan cephelerin izdüşümünde ke-narların toplamı alınmaktadır. Şekil 2’deki çevre (AB+BC+CD+-DE+EF)+(GH+HM+MN+NK+KL) olarak hesaplanmaktadır. Eğer, bina yüksekliği 11 m’den daha az ve alanı 2000 m2’den küçük-se, itfaiye araçları binanın çevresinin %15’ine erişebilmeli veya binanın bir cephesindeki herhangi bir noktasına olan yatay uzak-lık en çok 45 m olmalıdır.

Bina Oturma Alanı, A(m2) Bina Yüksekliği (m) İtfaiye Aracı Erişim Mesafesi

A < 2000 m2<11 m

Bina çevresinin %15’ine erişebilmelidir veyaBinanın dış cephesindeki herhangi bir noktasına olan yatay uzaklık

en çok 45 m olabilir

>11 m Bina çevresinin %15’ine erişebilmelidir

2.000 m2 < A < 8.000 m2<11 m Bina çevresinin %15’ine erişebilmelidir


8.000 m2 < A < 16.000 m2<11 m Bina çevresinin %50’ine erişebilmelidir


16.000 m2 < A <24.000 m2<11 m Bina çevresinin %75’ine erişebilmelidir


A > 24.000 m2<11 m Bina çevresinin %100’ine erişebilmelidir


Tablo 1. İngiliz yönetmeliğine göre itfaiye su verme hattı olmayan binalarda itfaiye araçlarının binaya erişim mesafeleri


Şekil 2. İngiltere Bina Yönetmeliği’ne göre itfaiye aracı erişim mesafesi için çevre hesabı

4. NFPA National Fire Protection AssocationNFPA-1 (Chapter 18, Fire Department Access and Water Supp-

ly, 18.2.3.2.2-1) ve NFPA-500 (Chapter 7, Construction Types and Height and Area Requirements, 7.1.5.2.3.1-2) kodlarına göre, itfaiye araçlarının binaların dış cephesinde yaklaşma mesafe-si yağmurlama sisteminin olup olmamasına göre değişmekte-dir. Yağmurlama sistemi yoksa, itfaiyenin binaya erişim mesa-fesinin en çok 46 m olması istenmekte ve binada yağmurlama sistemi olması durumunda binaya erişim mesafesi 137 m’ye çı-karılabilmektedir.

Şekil 2. NFPA 1 (2009)’a Göre İtfaiye Araçlarının Erişim Mesafesi

İtfaiye araçlarının binaya yaklaşma mesafesi için binanın dı-şından binaya herhangi bir giriş kapısına olan mesafenin 15 m’den az olması istenmekte, bir ve iki katlı özel konutlarda bu mesafenin 46 m olabileceği belirtilmektedir.

5. Singapur Yangın YönetmeliğiSingapur yönetmeliğine göre (Chapter 4, Site Planning & Ex-

ternal Fire Fighting Provision) meskûn kısımlarının yüksekliği-nin 10 metreyi geçmediği binalarda itfaiye araçları için ulaşım yolu zorunluluğu bulunmamaktadır. Bununla beraber, bina plan alanı dâhilindeki her noktaya en fazla 45 metre mesafe ka-lacak şekilde tasarlanmış itfaiye aracı ulaşım yolu temin edil-mesi gereklidir. Bina yüksekliği 10 m’yi geçen binalarda, itfa-iye araçlarının cepheye yaklaşma mesafesi binanın zemin ka-tından itibaren en büyük kat alanına bağlı olarak verilmekte-dir (Tablo-2). Eğer binada yağmurlama sistemi yoksa, en büyük kat alanı 2000-4000 m2 ise ulaşım mesafesi çevrenin ¼’üne, 4000-8000 m2 ise çevrenin ½’sine, 8000-16000 m2 ise çevre-nin ¾’üne ve daha büyükse çevrenin tamamına (dört cephe-den ulaşım) gerekmektedir.

Yağmurlama sistemi varsa, en büyük kat alanı 4000 m2 den büyük olan binalarda mesafeler yarıya indirilmektedir. Örnek olarak en büyük kat alanı 4000-8000 m2 arasında olan bir bi-nada itfaiye araçları yağmurlama sistemi yoksa çevrenin yarı-sına ulaşması gerekirken, yağmurlama sistemi varsa dörtte bi-rine ulaşması yeterli olmaktadır.

6. İtfaiye Araçları Ulaşım Yoluİtfaiye araçlarının yangın mahalline erişebilmesi için bina-

ya ulaşım yolları temin edilmelidir. Ulaşım yollarının genişliği, operasyona katılan itfaiye araçlarının geçişine engel olmaya-cak şekilde, başlangıcından sonuna kadar itfaiye araçlarının ge-çebileceği genişlikte olmalıdır. Yangına müdahale ve kurtarma işlemlerinin yürütülebilmesi için, ulaşım yolu üzerindeki cep-he duvarları boyunca, binaya yanaşma noktaları ve giriş nok-taları bulunmalıdır.

Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmeliğe göre, itfaiye araçlarının şehrin her binasına ulaşabilmesi için, ulaşım yollarının tamamında itfaiye araçlarının engellenmeden geçme-sine yetecek genişlikte yolun trafiğe açık olmasına özen göste-rilmesi istenmektedir. Özellikle park edilmiş araçlar sebebiyle itfaiye araçlarının geçişinin engellenmemesi için, 2918 sayılı Ka-rayolları Trafik Kanunu ve bu Kanun uyarınca çıkarılan yönet-meliklere göre, belediye trafik birimleri ile emniyet trafik şube müdürlüğü, normal zamanlarda yolları açık tutmakla yükümlü-dür. Bunlar, yangın anında ulaşımın sağlanması için, park edil-miş araçlara veya özel mülkiyete zarar vermeyecek tedbirleri alarak ulaşım yollarını açma yetkisine sahiptirler.

Benzer şekilde, uluslararası standartlara göre, tüm kurum-sal yapılar, yangınla mücadele araçları için erişilebilir bir şekil-de tasarlanmalıdır. Yollar gereken genişlikte ve dışarıdan yan-gın ile mücadele faaliyeti yapması gereken itfaiye araçlarının girebileceği şekilde inşa edilmelidir. Bina plan alanı dâhilinde-ki her noktaya en fazla 45 metre mesafe kalacak şekilde tasar-lanmış ve araçların geçişi için en az 4 metre genişliğinde bir it-faiye aracı ulaşım yolu temin edilmesi gereklidir.



Şekil 4a. Singapur yönetmeliğine göre oturma alanı 2000 m2’den küçük olan binalar için itfaiye aracı erişim mesafesi

Şekil 4b. Singapur yönetmeliğine göre oturma alanı 2000 m2’den büyük ve 4000 m2’den küçük olan binalar için itfaiye aracı erişim mesafesi

Şekil 4c. Singapur yönetmeliğine göre oturma alanı 4000 m2’den büyük ve 8000 m2’den küçük olan binalar için itfaiye aracı erişim mesafesi

Söndürme Sistemi Bina Oturma Alanı,A (m2) İtfaiye Aracı Erişim Mesafesi

Yağmurlamasız

A <2000 m2 Çevrenin 1/6’sı (enaz 15 m)

2.000 m2 < A < 4.000 m2 Çevrenin 1/4’ü

4.000 m2 < A < 8.000 m2 Çevrenin 1/2’si

8.000 m2 < A <16.000 m2 Çevrenin 3/4’ü

A > 16.000 m2 Çevresel erişim

Yağmurlamalı

A <4000 m2 Çevrenin 1/6’sı (enaz 15 m)

4.000 m2 < A < 8.000 m2 Çevrenin 1/4’ü

8.000 m2 < A < 16.000 m2 Çevrenin 1/2’si

16.000 m2 < A < 32.000 m2 Çevrenin 3/4’ü

A > 32.000 m2 Çevresel erişim

Tablo 2. Singapur yönetmeliğine göre itfaiye araçlarının binaya erişim mesafeleri

İtfaiye aracı çevrenin 1/4’üne erişmektedir. (2000m2 > A> 4000m2)İtfaiye aracı çevrenin 1/6’sına erişmektedir. (A < 2000m2)

İtfaiye aracı çevrenin 1/2’sine erişmektedir. (4000 n2 > A > 8000m2)



Şekil 5. Araçlat itfaiye su verme ağzına 18 m’den daha yakın yaklaşbilmelidir

Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmeliğin 22.maddesine “İç ulaşım yollarında olağan genişlik en az 4 m ve çıkmaz sokak bulunması hâlinde en az 8 m olur. Dönemeç-te iç yarıçap en az 11 m, dış yarıçap en az 15 m, eğim en çok % 6 ve düşey kurp en az R=100 m yarıçaplı olur. Serbest yükseklik en az 4 m ve taşıma yükü 10 tonluk arka dingil yükü düşünüle-rek en az 15 ton alınır” denilmektedir.

Uluslararası standartlarda iç ulaşım yolları Binaların Yangın-dan Korunması Hakkındaki yönetmeliğinden farklıdır. Binala-rın Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelikle verilen de-ğerler daha çok Karayolları için verilen değerlere yakındır. Kuş-kusuz, iç ulaşım yollarının karayolları ile aynı özellikte olması beklenmemelidir.

Çoğu ülkede, itfaiye araçlarının dönme yarıçapı ortada 9 m, iç yarıçap 7 m ve dış yarıçapı 11 m veya iç yarıçap 9 m ve dış yarı-çap 15 m alınmaktadır (Şekil 6). Merdivenli araçlar için süpürme yarıçapını almak gerektiğinden dış yarıçapın 12 m olması veya yolun kenarlarının açık olması gerekir. Düz yol genişliği kenar-ları açık yollarda 4 m ve eğer yol kenarında engel (ağaç, duvar, vs) varsa 4.5 m alınmalıdır.

Şekil 6. İtfaiye Ulaşım Yolu Boyutları

Erişim yolunun konumu, yatay olarak ölçüldüğü zaman, erişim açıklığına en yakın kenarının, erişim açıklığının merkez nokta-

sından 2 metreden daha yakın ya da 10 metreden daha uzak olmayacağı şekilde tasarlanır (Şekil 7). Erişim yolu düz bir sa-tıh üzerinde yapılacaktır, eğer meyilli bir yüzey üzerinde ise, eğim 1:15’ten daha fazla olmamalıdır. İtfaiye aracı erişim yolu üzerinde engel olmayacaktır ve binanın diğer kısımları, bitkiler, ağaçlar ya da diğer donatılar erişim yolu ile erişim girişleri arasında herhangi bir engel teşkil etmemelidir.Çıkma kenarlar itfaiye merdiveninin üst katlara kata kadar uza-nabilmesine engel teşkil etmemelidir. Bu konuda engel teşkil edebilecek diğer unsurlar, yol kenarlarındaki ağaçlar, giriş sun-durması vs olabilir. Merdivenli araçların emniyetli bir şekilde açılabilmesi için gereken 60 ya da 80 derecelik açıda tamamen açılabilmesini sağlayabilmek için, itfaiye aracına pozisyon al-dırabilmek için yeterli alana ihtiyaç vardır.

Şekil 7. Merdivenli Araç Konumlandırılması

İtfaiye aracının takozlu park hali için yol ile binanın erişim gi-rişleri bulunan cephesi arasındaki mesafenin 10 metreyi aşma-yacak şekilde olması koşulu ile kamuya açık yollar da kullanıla-bilir. İtfaiye aracının, binanın (üst kısımdaki engeller de dâhil ol-mak üzere) dış duvarından veya cephesinden, 10 metreyi aşma-mak koşulu ile en az 2 metre mesafede konumlandırılması ge-rekmektedir. İtfaiye aracının binaya 2 metreden daha yakın ol-ması halinde, merdivenli araç açıldığı zaman merdivenin eğimi çok dik olacağı için emniyetli çalışma sınırları dışında kalacak-tır. Fazla dik açıldığında rüzgârda devrilen merdivenler olmak-ta, bu nedenle merdivenler 80 dereden asla fazla açılmamalıdır.

İstenilen geçiş yüksekliği ise tünellerde, köprülerde, saçak altları gibi yerlerde 4 - 4.5 m olmalıdır. Binaların Yangından Ko-runması Hakkındaki yönetmelikte ve birçok ülkede itfaiye ara-cı yolu, kenarları açık düz yolda 4 m ve tünel veya yol kenarın-da engel varsa genişliği 4.5 m olmalıdır (Şekil 8).

Şekil 8. Geçitlerde ve Tünellerde Yükseklik



Birçok sokağın çıkmaz olduğu bölgelerde, itfaiye araçlarının manevraları sınırlı olduğundan söndürme ve kurtarmada etki-li olamaz. İç ulaşım yollarında itfaiye araçları için çıkmaz yolun uzunluğu ülkelere göre 20 m ila 25 m arasında değişmektedir. Yol tek yönlü olabilir ancak geri dönebilmesi için uygun kavşak oluşturulmalıdır(Şekil 9).

Şekil 9. Çıkmaz Yollar ve Dönme Kavşakları

Erişim yollarının taşıma kapasitesi ülkelere göre farklı değerler-dedir. Ülkemizde olduğu gibi 15 ton istendiği gibi 30 ton istenen ülkelerde mevcuttur. Elbette ülkelerin kullandığı araç standar-dına göre araç büyüklüğü değişmektedir. Bununla beraber, bi-naya ulaşmak için gereken erişim yolu en az 20 tonluk bir itfa-iye aracının uygulayacağı yük kapasitesine dayanacak şekilde inşa edilmelidir. Hidrolik kol yükleri, hem tüm yüzey üzerinde hem de nokta etkileri ile tekerlek yükü göz önüne alınmalıdır. Erişim Yolu, itfaiye aracının yük gereksinimlerini karşılayabil-mek amacı ile asılı bloklar veya metal ya da asfalt kaplama top-rak şeklinde veya zemin üzerine güçlendirilmiş delikli döşeme blokların döşenmesi ile veya onaylanmış malzemeler ile inşa edilebilir. İtfaiye aracının uygulayacağı yük kapasitesine daya-nacak şekilde metal veya asfalt kaplama ya da güçlendirilmiş

delikli döşeme blokları ile kaplanmalıdır. Ön dingil yükü yakla-şık 7500 kg (2 tekerlek) ve arka dingil yükü yaklaşık 21000 kg (8 tekerlek) alınabilmektedir.

7. SonuçBinaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’te bina-nın kat alanı ve söndürme sistemlerine göre itfaiye araçlarının cepheye olan mesafenin değişimi konusunda bir husus bulun-mamaktadır. Yönetmelikte, itfaiye araçlarının yaklaşabildiği son noktadan binanın dış cephesindeki herhangi bir noktaya olan yatay uzaklığın en çok 45 m olması istenmekte, binanın yüksek-liği ve kat alanına göre değişimi gözönüne alınmamaktadır. İtfa-iye araçlarının binaya erişim mesafesi, İngiltere yönetmeliğin-de en büyük kat alanıma ve kat yüksekliğine göre, uzak doğu ülkelerinde kat alanına ve yağmurlama sistemi olup olmama-sına ve NFPA standardında ise sadece yağmurlama sisteminin olup olmamasına göre değişmektedir. Diğer yönetmeliklerde ol-duğu gibi yağmurlama sisteminin olup olmamasına ve/veya en büyük kat alanına göre cepheye yaklaşım mesafesinin değişti-rilmesi uygun olur.

Kaynaklar[1] Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, 2007.[2] SCDF, Fire Code (2013), Chapter 4, Site Planning & External

Fire Fighting Provision. [3] The Building Regulations (2010), Document B, Section B5,

Access and Facilities for the Fire Service.[4] NFPA-1 Fire Code (2009), Chapter 18, Fire Department Access

and Water Supply.[5] NFPA-5000 Building Construction and Safety Code (2009),

Chapter 7, Construction Types and Height and Area Requirements.




ÖZETDüzgün tasarlanmış ve bakımı yapılmış bir sprinkler sistemi, yaşam kaybını neredeyse tamamen ortadan kaldıran ve yangından kay-

naklanan mal hasarını sınırlayan en etkili yangından korunma sistemlerinden biridir. Yangın standartlarına göre tasarlanan sprink-ler sistemleri, dünyanın her yerinde binaları ve yapıları korur. NFPA 13 “Sprinkler Sistemlerinin Kurulumu Standardı”, otomatik yan-gın sprinkler sistemlerinin tasarımı ve kurulumu için en çok kabul gören standartlardan biri olmuştur.

NFPA 13’ “Sprinkler Sistemleri Kurulumu Standardı” her üç yılda bir kez güncellenmektedir. NFPA 13’ ün 2016 yılında güncellenen sürümü yüzlerce döngüsel değişiklik içermektedir. Değişikliklerin çoğu, mevcut tanımların veya metinlerin daha anlaşılır kılınması için yapılan küçük yazım değişiklikleri olmasına rağmen, döngüsel değişikliklerin önemli bir kısmı, standardın geçmişte zayıf kaldı-ğı alanlar ile ilgilidir. NFPA 13’ ün yeni baskısı için iki büyük değişikliğin birincisi, ürün sınıflandırmalarının kapsamlı bir revizyonu ve ikincisi de raflarda depolanan A Grubu genişletilmiş plastikler için sprinkler sistemi tasarım kriteridir. Standartta yapılan diğer de-ğişiklikler arasında, bulut tavanlarda sprinkler uygulama istisnaları ve yaklaşık metrik dönüşümlere doğru bir geçişin yeni kuralları sayılabilir. NFPA 13’ün bundan sonraki 2019 yılı sürümünde ise majör değişiklikler beklenmemekle birlikte, kapsamlı bir şekilde yeni-den yapılandırılarak daha kolay kullanımlı ve daha yalın hale getirilmesi beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler: NFPA 13, Plastik, Sprinkler, Genleşmiş, Sünger

Özlem GÜNEÇ 1

NFPA 13 SPRINKLER SİSTEMLERİ KURULUMU

STANDARDINDA DEĞİŞİKLİKLER

1. GİRİŞBir sprinkler sistemi tasarlanırken en kritik kararlardan biri, bi-nanın tasarım standardını belirlemektedir. Referans alınan stan-dart ile birlikte sprinkler yerleşimi, su yoğunluğu ve yangın pom-pası su ihtiyacı da dahil olmak üzere bina için tasarım paramet-relerinin çoğu belirlenir. Standartlar, hangi binaların veya yapıların sprinkler koruma-sı gerektirmediğini belirtmez. Daha ziyade, sprinkler koruması gerektiğinde, sistemin tasarımı ve kurulumu için gereksinimle-ri sağlar. Hangi binaların veya yapıların sprinkler sistemi ile ko-ruması gerektiği ise bina ve can güvenliği kodları ile yönetme-likler tarafından belirlenir. NFPA 13’ “Sprinkler Sistemleri Kurulumu Standardı” güncelle-nen 2016 yılında yayınlanan sürümü bir çok önemli döngüsel değişikliği ve pek çok konuda “ilkleri” beraberinde getirmekte-dir. Depolama ile ilgili tanımlar, genleşmiş plastikler, bulut ta-vanlarda sprinkler yerleşimleri gibi birçok değişikliğe yer veril-miştir. Bu standartta en önemli değişiklik Grup A Plastik depo-larının nasıl korunacağına dair tasarım kriteri tablolarıdır.

2. NFPA 13 2016 STANDARDINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER Depolanan Ürünlerin Yangın Sınıflarının Belirlenmesi

Belli bir ürünü nasıl sınıflandıracağımız ve bu ürünü koru-mak için gerekli olan sprinkler yoğunluğunu nasıl hesaplaya-cağımız, tasarım sürecinin önemli bir parçası olup, hafife alın-maması gereken bir karardır. Bu sınıflandırmaların doğruluğu yangın koruması için hayati önem taşımaktadır. Bir depoda bir sprinkler sistemi tasarlarken vereceğiniz ilk karar, depolanan ürünün sınıfını belirlemektir. Örneğin, Strafor bardaklarla dolu bir depo, granit dolu bir depodan çok farklı bir yangın söndür-me sistemi gerektirir. Bu konuyu ele alan bir grup komite üye-si, yüzlerce yeni ve mevcut ürün için yeni araştırmaları, ürün-leri ve depolama düzenini yansıtacak şekilde sınıflandırmaları titizlikle güncellemiştir.

Bölüm 5 ve standardın en sık başvurulan kısımlarından biri olan Bölüm 5 Ekinde, yüzlerce ürünün yer aldığı dokuz sayfa-dan oluşan tablolar bulunmaktadır. Kutulu dondurulmuş balık-lardan, dosyalama dolaplarına kadar her şey - ve her biri, ya-rattığı tehlikeye dayalı bir sınıflandırmayı göstermektedir. Gra-nit tezgahlar gibi 1. sınıf malzemeler hiç yanmazken, kayda de-1 Çevre Mühendisi, Profel Yangın Proje Ltd. Şti.



ğer miktarlarda plastik içerebilen Sınıf 4 malzemeleri, belirli ko-şullar altında son derece yanıcı olabilir. Ahşap, kağıt, mukavva ve diğer malzemelerden oluşan 2.Sınıf ve 3. Sınıf ürünler, farklı yanıcılığa sahiptir. 4.Sınıf’ın ötesine geçen en yanıcı ürünler, A Grubu plastikler olarak bilinir - strafor, et tepsisi, fıstık ambala-jı ve diğer birçok plastik ürün gibi.

2016 baskısında kritik öneme sahip bir değişiklik, Bölüm 5’in Ekinde bulunan ürün sınıflandırma tabloları kapsamlı olarak re-vizyonudur. Standardın bu bölümü yirmi yıl içinde ilk kez gün-cellenmiştir. Bölüm 5’te verilen ürün sınıfları (yani Sınıf I-IV ve Grup A-B-C plastikler) değişmemiştir. Bölüm 5 Ekindeki tablo-lar ise çeşitli ürün örnekleri, günümüz depolama tesislerinde-ki ürünleri yansıtacak şekilde güncellenmiştir. Binalarda kulla-nılan malzemelerin, yıllar içinde giderek ahşap ve metal bazlı ürünlerden plastiğe doğru evrimleştiğinin fark edilmesi, bu de-ğişikliğe sebep olan en önemli etken olmuştur. Günümüzde kul-lanılan plastikten mamul ürünlerin cinsi, depolama yöntemleri ile depolama yükseklikleri sürekli olarak değişim göstermekte-dir. Bu durum depolarda yağmurlama sistemi tasarımı açısın-dan önemli bir değişimdir. Bununla birlikte, NFPA 13’te verilen sınıflandırma bilgileri, depolama tesisleri ve şemaları bugün-den büyük ölçüde farklı olup, yaklaşık 50 yaşındadır. Örneğin 1960’larda aspirin gibi bir ürün, cam şişelerde, ahşap paletlerde ve 12 metre yüksekliğindeki raflarda saklanmaktaydı. Ancak bu-gün, aynı ürün yüksek derecede yanıcı plastik ambalajda, plas-tik paletlerde ve 40 feet yüksekliğindeki raflarda saklanır ki bu çok daha büyük bir yangın potansiyeline sahip bir senaryodur.

İlk kez, plastik ve ahşap malzemelerden mamul olan karışık malları sınıflandırmaya yardımcı olabilmek için referans olarak bir tablo eklemektedir. Ürünün ağırlık ve hacim bazında plastik yüzdesini temel alan grafiğin, mühendislerin ve tasarımcıların ürünleri doğru bir şekilde sınıflandırmalarına yardımcı olacak, bu da tesislerinin doğru söndürme sistemi tasarlaması olarak sonuçlanacaktır.

Ürünlerin yangın tehlike sınıfları ve buna bağlı olarak yangın-dan korunma gereklilikleri her bir depolama birimi (Örn. yığma yük, paletli yük vb.) baz alınarak belirlenmelidir. Ürünlerin yan-gın tehlike sınıflarını belirlemek için depolanan ürün ve palet gibi ürünün ambalajını oluşturan malzemelerin tipi ve miktarı, kri-tik bileşenler olarak dikkate alınmalıdır. Her yük bir hacim kap-lar ve belli bir toplam ağırlığa sahiptir. Yükü arttıran plastik mik-tarı arttıkça, yangının şiddeti ve koruma kriterleri de artacaktır. Ağırlık ve hacim yüzdesi aşağıdaki gibi belirlenir.

%Ağırlık= (Palet yükte plastik ağırlığı / Palet dahil toplam ağırlık) x100

%Hacim= (Palet yükte plastik hacmi / Palet dahil toplam ha-cim) x100

Grup A Plastik yükün ağırlık ve hacim yüzdesi, sınıflandırma düzeylerini Sınıf III ‘ten başlayarak, açık genişletilmiş bir plastiğe kadar farklılaştırabilir. Aynı zamanda ürünlerin palet özellikleri de yangın sınıfı üzerinde etkilidir. Ahşap palet yerine plastik palet kullanılması halinde ürün yanıcılık sınıfı bir seviye arttırılır. Güç-lendirilmiş palet kullanımı ise yanıcılık sınıfını iki seviye arttırır.

Grup A Plastikler, belirli oranlarda kullanıldığında, Sınıf III ve Sınıf IV ürünler içerisinde veya Grup A plastiklerin aşağıda be-lirtilen alt gruplarında yer alabilir. Grup A Plastiklerin Sınıf III veya Sınıf IV olarak sınıfında değerlendirilebilmesi için aşağı-dakiler dikkate alınmalıdır.

1. Yük içeriğindeki genleşmemiş Grup A Plastiklerin ağırlıkça yüzdesi

2. Yük içeriğindeki genleşmiş Grup A Plastiklerin hacim-ce yüzdesi

3. Grup A plastiklerin serbest-akıcı olup olmadığı4. İç ambalaj veya bölücü veya koruyucu malzemeler5. Kartonlu veya açıkta olup olmadığı 6. Palet veya nakliye aparatı

Grup A Plastiklerin Sınıf III olarak değerlendirilebilmesi için içeriğinde

Ağırlıkça %5 veya daha az genleşmemiş plastik, ağırlıkça %5 veya daha az genleşmiş plastik bulunması gerekir.

Grup A Plastiklerin Sınıf IV olarak değerlendirilebilmesi için içeriğinde aşağıdaki oranlarda plastik bulunmalıdır.

• Serbest-akışkan içeren A grubu plastik malzemeler • Kartonlu veya ahşap kasa içerisinde, ağırlıkça %5’ten

fazla ve %15’ten az Grup A genleşmemiş plastik • Kartonlu veya ahşap kasa içerisinde, hacimsel %5-%25

arası A grubu genleşmiş Grup A Plastik • Kartonlu veya ahşap kasa içerisinde, karışık olarak Şe-

kil 5.6.3.3.3(a)’ya uygun oranlarda genleşmiş ve gen-leşmemiş plastik

• Açıkta, ağırlıkça %5-%15 arası A grubu genleşmemiş Grup A plastik

• Açıkta, karışık olarak Şekil 5.6.3.3.3(b)’ye uygun oranlar-da genleşmiş ve genleşmemiş Grup A plastik

Sınıf III ve Sınıf IV için yukarıda verilen ağırlık ve hacim oran-ları aşıldığında, ürün yanıcılık sınıfı Grup A plastik olur. Grup A plastik iki ana alt gruba ayrılır.

Grup A Genleşmiş Plastik (1) Kartonlu veya ahşap kasa içerisinde, hacimsel olarak

%40’ın üzerinde Genleşmiş Grup A Plastik içeren (2) Açıkta, %25 üzerinde Genleşmiş Grup A Plastik içeren

Grup A Genleşmemiş Plastik(1) Kartonlu veya ahşap kasa içerisinde, ağırlıkça %15’in üze-

rinde Genleşmemiş Grup A Plastik içeren (2) Kartonlu veya ahşap kasa içerisinde, hacimsel olarak %25-

%40 arası Genleşmiş Grup A Plastik içeren (3) Kartonlu veya ahşap kasa içerisinde, Şekil 5.6.3.3.3.a’ya uy-

gun oranlarda karışık olarak genleşmiş ve genleşmemiş Grup A plastik içeren

(4) Açıkta, ağırlıkça %15’ten fazla genleşmemiş Grup A Plastik içeren

(5) Açıkta, hacimce %5-%25 arası genleşmiş Grup A plastik içeren


6) Açıkta, Şekil 5.6.3.3.3.b’ye uygun oranlarda karışık ola-rak genleşmiş ve genleşmemiş Grup A plastik içeren

Koruma gerektiren depolanmış malın Grup A plastik içerdiği belirlendikten sonra, yanıcılık sınıfının belirlenmesi süreci ba-zen kafa karıştırıcı olabilmektedir. Aşağıdaki karar ağacı sınıf-landırma için bilgi amaçlı verilmiştir.

Açıkta Genleşmiş Plastikler için Sprinkler Sistemi Tasarım Kriteri

Açıkta, genleşmiş plastiklerin korunması ile sprinkler siste-mi tasarım kriterleri, NFPA 13 standardına ilk kez bu sürüm-de eklenmiştir.

NFPA 13 standardının 5. Bölümünde yer alan bazı ürünlere hakkında yeterince bilgi bulunmadığından örneğin lityum iyon piller gibi, bir sınıflandırma verilmez. NFPA 13’ün önerilen 2016 baskısına kadar, A Grubu açıkta genleşmiş plastikler olarak ad-landırılan zorlu bir malzeme için de durum böyleydi. A grubu plastikler, çocuk oyuncakları ve çim mobilyalar gibi birçok plas-tik eşyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda, bu yük-sek derecede yanıcı ürünler giderek daha fazla plastik ambalaj-larda veya streçlenerek depolanmaktadır. Bu nedenle, “açıkta depolama” terimi, sprinkler ile ıslatıldığında daha fazla koruma sağlayan mukavva kutular içinde depolamadan daha önemli hale gelmiştir. En yaygın depolama düzenlemelerinden biri ele alınarak, genişletilmiş A Grubu plastik malzemelerin depolan-

Grup A Plastik içeriyor mu?

Grup C

Sınıf III

Grup B Sınıf III veya IV

Açıkta genleşmiş Grup A Kartonlu genleşmiş Grup A

Ürün karon içerisinde mi?

Genleşmiş Grup A Plastik hacimce %40’tan fazla mı? Kartonlu Genleşmiş Grup A Plastik

Sınıf IV veya (açıkta genleşmiş ise) Grup A

genleşmemiş

Kartonlu veya kartonsuz

genleşmemiş Grup ASınıf IV

Grup A Plastik hacimce veya ağırlıkça %5’ten

fazla mı?

Hazimce %25 genleşmemiş veya ağırlıkça %15’ten fazla

genleşmiş plastik mi?

Genleşmiş Grup A Plastik hacimce %25’ten fazla mı?

Evet

Evet Evet

Hayır Hayır

Hayır Hayır

Hayır Hayır

Evet

Evet

Evet

Şekil 1. Grup A Plastik Sınıfının Belirlenmesi için Karar Ağacı [2]

A G

rubu

gen

leşm

emiş

Plas

tikle

r içi

n ağ

ırlık

yüz

desi

A G

rubu

gen

leşm

emiş

Plas

tikle

r içi

n ağ

ırlık

yüz

desi

A Grubu Plastiklerin Hacimsel Yüzdesi, %NFPA 13- Şekil 5.6.3.3.3(a)

A Grubu Genleşmiş Plastiklerin Hacimsel Yüzdesi, %NFPA 13- Şekil 5.6.3.3.3(b)



dığı tesislerin korunması ile ilgili bilgi boşluğunu ortadan kal-dırmak üzere çeşitli tavan ve depolama rafı yükseklikleri, farklı sprinkler tipleri, ateşleme konumları ve diğer değişkenleri kul-lanarak bir dizi yangın testi düzenlenmiştir. Bu testlerde, streçli olarak depolanan polistiren et tepsilerinin numune olarak kul-landığını çünkü bunların özellikle yanıcı olduğu ifade edilmek-tedir. Bu testlerden elde edilen bilgilere dayanarak, NFPA 13’e, A Grubu genişletilmiş açıkta plastikler için yeni söndürme kri-terleri eklenmiştir. Aynı zamanda tavanda K-25 sprinklerlerin kullanılmasını göz önünde bulundurularak, raf sistemleri içeri-sine dikey bariyer düzenlemeleri standartta yapılan en önemli konulardan biridir. Açıkta genleşmiş A grubu plastiklerin kori-dor genişliği en az 2.4 m olan tek sıra, çift sıra ve çok sıralı raf-larda depolanmasına izin verilir.

• Sprinkler sistemi tasarımında sprinkler tipi orta seviye aktivasyon sıcaklığında, ESFR K-25.2 (360) ve aşağı ba-kan tipte sprinkler kullanılmalıdır.

• Tasarım alanı en kritik hidrolik alandaki 12 adet sprink-lerden oluşmalıdır.

• En düşük tasarım basıncı depolama ve tavan yüksekliği-ne bağlı olarak aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır.

• a) 2.0 bar - 7.6 m’ye kadar depolama, en fazla tavan yüksekliği 9.1m

• b) 4.1 bar - 9 m’ye kadar depolama, en fazla tavan yük-sekliği 12.2m

• Rafların alınları arasına, 9.5mm tahta, sunta veya 0.7mm metal plaka veya eşdeğeri malzeme ile raf alınlarına 5m aralıklarla dikey dolu yüzey bariyer koyulmalıdır. Dikey bariyer döşeme zemininden en fazla 10cm mesafeden başlamalı ve depolamanın üst seviyesine kadar devam etmelidir. Dikey bariyerler arasındaki depolama ve ko-ridorların plan alanı 11.5 m²’yi geçemez. Dikey bariyer yük boşlukları boyunca uzatılmalıdır. Ürünün dikey ba-riyerden koridor tarafına doğru 10cm taşmasına mü-saade edilir.

• Dolu yüzey raflar kullanıldığında ise, dolu yüzey rafların her seviyesinin altına standarda uygun olarak raf arası sprinkler eklenmelidir. Dolu yüzey rafların bulunduğu mahallerde ESFR sprinkler ile sadece tavandan korun-masına izin verilmez.

• Aynı zamanda depolama yüksekliği ve tavan yüksekli-ğinin yukarıda verilen değerlerin üzerinde olduğu du-rumlarda, raf-arası sprinkler sistemi çözümleri kaçınıl-maz hale gelmektedir.

• Raf arası sprinkler deflektörü ile yükün en üst seviyesi arasında en az 152mm boşluk sağlanarak, sprinkler su dağılımının yatay raf elemanları ile engellemeyeceği dü-zenlemeler yapılmalıdır.

Bulut tavanlarGünümüzde giderek yaygınlaşan bir diğer uygulama da, bu-

lut tavanları olarak bilinen bir bina tasarımı özelliğidir. Bulut tavanlar esasen gerçek yapısal tavanın altında asılı duran ta-

van panelleri dizileridir. Bulut tavan tasarımları büyük ölçüde değişir; paneller birçok şekil, boyut ve konfigürasyona sahiptir ve paneller arasındaki boşluk da değişebilir. Her panelin dört tarafında da açık alan vardır, bu da uzayda yüzmenin yanılsa-masını verir. Bulut tavanlar, havaalanları, müzeler, konser sa-lonları, restoranlar, ofis binaları gibi yüksek tavanlı birçok bü-yük alanda bulunur.

Bulut tavan dizileri; göze çarpan ısıtma, havalandırma, klima sistemleri ve boruları gizleyebilmelerine ve hatta akustiği iyileş-tirmelerine rağmen, sprinkler için problem yaratabilir. Kurulum gereklilikleri içerisinde bulut tavanlara özel istisnalar bulunmu-yordu. Bu yüzden standardın hem tavanda, hem de bulut tavanın altında sprinkler uygulaması gerektirdiği belirtilmekteydi. Çün-kü tavanda çok fazla potansiyel tasarım bulunmakta olup, stan-dart her durum için sprinklerin nasıl tepki vereceğini ele alma-sı mümkün gözükmüyordu. Çoğu kişi, sprinklerin gereksiz yere eklediğini ve güvenlik sorunları yaratabileceğini savunarak bu çözüme karşı çıktı. Bazı durumlarda, tavandaki sprinklerlerden gelen suyun ağırlığının bir bulut tavan panelinde toplanması ve çökmesine neden olması mümkündür.

NFPA tarafından bulut tavanlar için yangın testleri düzenle-di. Araştırmaya dayanarak, NFPA 13 teknik komitesi, tasarımcı-lar için zemin ile bulut tavan paneli arasındaki yüksekliğe bağlı olarak, bulut tavan panelleri arasında belirli bir boşluğu sağla-yan bir tasarım yaklaşımı ortaya çıktı. Örneğin, zeminden tavan panelinin tabanına kadar 12 feet açıklıktaki bir boşlukta, bulut tavan panelleri arasındaki maksimum boşluk 12 inç veya daha az olmalıdır, aksi takdirde bulut tavan üzerine de sprinkler yer-leşimi gerekli olacaktır. Bulut tavan zemini 8 metreyse, bulut ile tavan arasındaki boşluk sadece 8 inç’e kadar çıkabilir. Bu deği-şiklik, sprinkler endüstrisinin mimarlar ve tasarımcılar ile bir-likte çalıştığını göstermesi açısından önemlidir.

3. SONUÇDünyadaki çeşitli ülkelerin otomatik sprinkler sistemlerinin

tasarım ve kurulumuna nasıl yaklaştığına dair pek çok farklı uygulama olmasına rağmen, ortak konulardan biri bu sistemlerin başarısı için standartların ve mevzuatın doğru uygulanmasıdır. Özellikle, dünya çapında başarılı olan ve kabul gören sprinkler sistemi standartları, tasarım uygulamaları ve denetim, test ve bakım prosedürleri takip edilerek, güncel bilgi kaynaklarının kullanılması ve daha da geliştirilmesi gerekliliğidir. Yeni yangın tehditleri ortaya çıktıkça, bu konularla ilgili verilerin toplanması ile standart oluşturma kurumlarının ve uygulama birimlerinin birlikte doğru rota düzeltmelerini yapmasını sağlamak hayati önem taşımaktadır. NFPA 13’ün bundan sonra yayınlanacak olan 2019 yılı sürümünde ise majör değişiklikler beklenmemekle birlikte, kapsamlı bir şekilde yeniden yapılandırılarak daha kolay kullanımlı, daha yalın ve daha etkili hale getirilecektir.

Kaynaklar[1] NFPA 13, “Standard for the Installation of Sprinkler Systems”, 2016

[2] NFPA 13, “ Automatic Sprinkler System Handbook”, 2016




1. MANUEL ÇAĞRI NOKTALARI Manuel çağrı noktaları veya çekme istasyonları, binayı kulla-

nanların, binadan çıkarken bir yangın gerçekleştiğini bilmele-rini temin eder. Genel tasarım felsefesi, istasyonların, kaçış gü-zergâhları boyunca erişim dâhiline yerleştirilmesidir. Bu neden-le genellikle koridorların ve büyük odaların yakınlarındaki çı-kış kapılarında yer almaktadırlar. Manuel çağrı noktalarının se-çimi nispeten biraz daha kolaydır. Yüzey üzerinde veya yüze-ye entegre olan tipler, ortama göre ve yangın sisteminin (yüzey üzerindeki çağrı noktalarının kurulumunun genellikle daha ko-lay olduğu) mevcut bir binaya monte edilmekte olup olmadığı-na bağlı olarak seçilir.

Standart çağrı noktalarında, hafif bir basınç altında kırılmak üzere tasarlanmış, çağrı noktasını alarm durumuna getirecek şe-kilde tetikleyen kırılabilir bir cam bileşen kullanılmaktadır. Cam eleman, operatörü camın kırılmasına karşı korumak amacı ka-lın bir plastik film ile kaplıdır, ancak istenmeyen kullanım riski olan veya yiyecek hazırlama noktalarında, plastik resetlenebilen elemanlar ve koruyucu kapaklar kullanılabilir. Menteşeli kapak-ların kullanıldığı yerlerde, bunlar tasarımda bir varyasyon ola-rak kayda geçmelidir. Çağrı noktaları, tetiklenen bir çağrı nok-tasının konumunu basitleştirmek amacı ile ön yüze monte edi-len LED göstergeleri ile birlikte temin edilebilir.

Açık devre sistemlerinde kullanılmak üzere tasarlanan çağ-

rı noktası, ön plaka basıncı ile açık tutulan kontaklar içermek-tedir. Plaka kırıldığı zaman kontaklar kapanır ve bir alarm te-tiklenir. Kapalı devre sistemlerinde kullanılmak üzere tasarla-nan çağrı noktaları bunun tam ters mantığı ile çalışır, kontak-lar kapalı konumda tutulur ve ön plakanın kırılması ile açılırlar. Alarm test tertibatı, normalde açık devre noktaları için sağlan-maktadır. Devreler sürekli olarak test edildiği için, kapalı dev-relerde söz konusu test tertibatının bulunması zorunlu değildir.

Manuel alarm istasyonlarının avantajı, basit cihazlar olmala-rı ve bina kullanımda iken, son derece güvenilir olabilmeleridir.

Manuel istasyonların temel dezavantajı, bina boş iken tetik-lenememeleridir. Ayrıca, kötü niyetli olarak alarm algılaması da söz konusu olabilir. Yine de, söz konusu alarmlar, herhangi bir yangın alarm sisteminin önemli bir bileşenidirler.

Manuel Çağrı Noktalarına Dair Genel İlkeler

1. Manuel yangın alarm kutularının yüksekliği, zemin sevi-yesinden, çalıştırma koluna veya kutu koluna dikey ola-rak ölçülecek şekilde asgari 42 inç (1067 mm) ve azami 54 inç (1372 mm) olmalıdır. Manuel yangın alarm kutuları kır-mızı olmalıdır.

2. Manuel çağrı noktaları, her kattaki merdiven ve koridorlar-da tüm çıkışlarda, kaçış güzergâhları üzerinde bulunmalıdır.

3. Manuel yangın alarm kutuları (çekme istasyonu), her bir kaçış noktasının girişinden en fazla 5 ft (1524 mm) mesa-

ÖZETYangın alarm sistemleri, inşaat kuralları, yangın yönetmelikleri ve özel düzenlemeler veya tüzükler vasıtasıyla kanun gereği zo-

runlu kılınmıştır. Bir yangın alarm sisteminde kullanılacak belirli bir ekipman tipinin seçimi, kullanımın tabiatına, bina büyüklüğüne, bina sakinlerinin sayısına ve istenen koruma seviyesine bağlıdır. Bir yangın alarm sisteminin etkili olabilmesi için, binaya ve gelişebi-lecek yangın tiplerine göre uyarlanarak tasarlanmalıdır. Sistem tasarımcısı, azami verimlilik ve emniyet sağlamak için seçilen ekip-manın işlevlerini ve sınırlamalarını anlamalıdır.

A. Bhatia1

Yangın Alarm Ve Algılama Sistemlerine Genel Bakış

YANGIN ALARMI, KABLOLAMA VE ALARM DEVRELERİ

1 Continuing Education and Development,Inc.



fede yer almalıdır.4. Binanın dışına açılan her kapıda manuel çağrı noktaları bu-

lunmalıdır.5. Tüm Yüksek Tehlikeli Kullanım yerlerinin çıkışında manuel

çağrı noktaları bulunmalıdır (Yüksek Tehlike, NFPA 101 ta-rafından tanımlandığı şekilde dikkate alınmalıdır).

6. Manuel istasyonları, binadaki herhangi bir noktadan her-hangi bir istasyona gidiş mesafesinin 200 feet’i geçmeye-ceği şekilde yerleştirilmelidir.

7. Tüm Toplanma Amaçlı Kullanım yerlerinin çıkışında manu-el çekme istasyonları bulunmalıdır (Toplanma Amaçlı Kul-lanım, NFPA 101 tarafından tanımlandığı şekilde dikkate alınmalıdır).

8. Bodrum katlar dâhil olmak üzere her katta manuel yangın alarm kutuları bulunmalıdır. Toplanma Amaçlı Kullanım Grubu bulunan binalarında, manuel yangın alarm kutusu aydınlatma kumanda panosunun yanına monte edilmelidir.

9. Manuel çağrı noktaları NFPA 72 tarafından gerekli kılınan yerlere takılmalıdır. Manuel çekme istasyonları, tamamlan-mış zeminin 42-54 inç yukarısına yerleştirilmelidir. Tüm ma-nuel çekme istasyonları kolayca erişilebilir, önünde engelle olmayacak ve görünür şekilde yerleştirilmelidir.

10. Genel uygulamalar için ise, çağrı noktaları, en yakın çağrı noktasına ulaşmak için hiç kimsenin 45 m’den daha fazla bir mesafe kat etmesine gerek kalmayacak şekilde yerleştiril-melidir. Bu mesafe, içinde ilerlenecek fiili güzergâhın ölçül-mesini esas almaktadır. Tasarım aşamasında fiili yerleşim bilinmemekte ise, tasarım kılavuzu olarak 30 m’lik düz bir çizgi mesafesi göz önüne alınmalı ve montajın tamamlan-masından sonra ise 45 m sınırın doğrulaması yapılmalıdır.

2. İHBAR CİHAZLARI Bir alarm ihbarının ulaşmasını müteakip, yangın alarmı ku-

manda panosu bu aşamada, ilgili kişilere, bir acil durumun ge-lişmekte olduğunu bildirmelidir. Yangın alarm sistemleri, ge-rek korunmakta olan yerde gerekse dışarıda yer alan muhtelif cihazlardan yararlanmak suretiyle bina sakinleri ve itfaiye yet-kililerini ikaz ederler. Bu cihazlar aşağıdakileri içermektedir:

1. Sesli alarmlar (kornalar, çanlar, ziller, vs.) 2. Görsel alarmlar (stroblar, vs.) 3. Sesli Tahliye Sistemleri

Alarmlar En yaygın alarm tipi sesli alarmlar olup, bunlar bir yanda zil-

lerden, diğer yanda, önceden kaydedilmiş sesli mesajlar da dâ-hil olmak üzere, her türlü farklı elektronik ses düzeneğine ka-dar geniş bir yelpazede yer almaktadır. Birçok tür alarm ses dü-zeneği mevcuttur ve ilgili cihazın seçimi yerel tercihlere, yasal gerekliliklere ve binadaki diğer tüm sesli alarmlardan farklı bir tonun kullanılması şartına bağlı olarak şekillenir.

1. Ziller en yaygın kullanılan ve en bilindik sesli alarm cihazla-rıdır ve birçok bina uygulaması için uygundurlar.

2. Diğer bir seçenek de kornalar olup, kütüphane rafları gibi ve cihazların kısmi olarak gizlenmesi gereken mimari açı-dan hassas binalar gibi yüksek sesli bir sinyalin gerekli ol-duğu alanlar için özellikle uygundur.

3. Çanlar, sağlık tesisleri ve tiyatrolar gibi yumuşak bir alarm sesinin tercih edildiği yerlerde kullanılabilir.

4. Tek sesli veya çok sesli, normalde 800 ila 1000 Hz arasında çıkışı olan elektronik solid state ses üniteleri.

5. 1200 ila 1700 Hz aralığında çalışan küçük sirenler. 0.17 ila 11 kW arasında değişen bir boyut yelpazesinde olan sirenler genellikle 400 ila 800 Hz frekans aralığında çalışır. Düşük sı-caklık koşullarına karşı korumak amacı ile, açık havada bu-lunan sirenlere ısıtıcı ve termostat donanımı da takılmalıdır.

6. Hoparlörler, kaydedilmiş bir sesli mesaj gibi tekrarlanabi-lir bir sinyal sesi yayan dördüncü sesli alarm seçeneğidir.

7. Sesli iletişim donanımı, bina genelindeki hoparlörlerin veya PA sistemlerinin merkezi bir kumandaya bağlanması sure-tiyle yangın alarm sistemine entegre edilebilir. Bu gibi du-rumlarda, sesli alarm sinyali önceden belirlenmiş bir süre boyunca çalışır ve daha sonra hoparlörler kullanımda iken devreden çıkabilir. Bu sistemler itfaiye teşkilat personelinin, bina sakinlerine yangın esnasında izleyecekleri prosedürler konusunda talimat vermesini de mümkün kılar. Genellikle aşamalı tahliyenin tercih edildiği büyük, çok katlı veya di-ğer benzer binalar için idealdirler.

Ses seviyeleri genellikle 65dBA ya da daimi arka plan gürül-tü seviyelerinin 5dBA üstünde olmalıdır. Bu gereklilik, merdiven boşluklarında veya binanın belirli sınırlı noktalarda 600 ft2’den daha küçük odalarda 60dBA’ya düşürülebilir. Çoğu sesli alarm cihazı, standardın gerekliliklerini karşılamak ve makul bir sesli konfor seviyesi sağlamak arasında bir denge tesis etmek üzere, ayarlanabilir çıkış seviyelerine sahiptir. Bu bakımdan, genellik-le daha düşük çıkışlı çok sayıda sesli ünite, yüksek çıkışlı az sa-yıda sesli üniteye göre daha iyidir.

Bu genel şartlara ilave olarak, aşağıdaki özel şartlar da göz önüne alınmalıdır:

1. Uyuyan bina sakinlerinin uyandırılması amacı ile, yatak baş-larında en az 75dBA’lık bir seviye gereklidir. Her bir yangın bölmesi başına en az bir adet sesli ünite gereklidir

2. Bir bina içinde kullanılan tüm sesli ünitelerin çıkardığı se-sin benzer olması gereklidir.

3. Ses ünitelerinin sayısı ve konumu dikkate alındığında, aşa-


ğıdaki hususlar da göz önünde bulundurulmalıdır:4. Kapılardan geçen ses için en az 20 ila 30dBA’lık bir ses ka-

yıp payı dikkate alınmalıdır İki özdeş ses ünitesinin düzeni-nin aynı yerde olması durumunda seviye sadece 3dBA artar.

5. Mesafeye göre ses basınç seviyesi düşüşü aşağıdaki grafik-te belirtilen şekilde gerçekleşir.

6. Ses ünite devreleri tasarlanırken kablo yükleme şartlarının dikkate alınması gereklidir. Gerilim düşüşü, nominal geri-limin %10’unun altında olacak şekilde sınırlandırılmalıdır.

7. Ses ünitelerini ve yerlerini seçerken her zaman temkinli dav-ranmanız önerilir, zira uygun olan hallerde, ilk düzeylerin yetersiz kalması durumunda, bir ses ünitesinin ses düzeyi-nin azaltılması, ilave ses ünitelerinin sonradan retrofit ola-rak takılmasından daha kolaydır. Ses ünitesi çıkış seviyele-ri normalde 1m’de dB (a) cinsinden belirtilir.

Kaynaktan itibaren mesafe (m) db(A) Cinsinden Düşüş

1 0

2 6

3 9,2

4 12

5 13,9

6 15,5

7 16,9

8 18

9 19

10 20

11 20,8

12 21,5

13 22,2

14 22,9

15 23,5

16 24

17 24,6

18 25,1

19 25,5

20 26

Aşağıdaki grafik, açık havada diğer mesafelerde ses seviyesi üzerindeki etkinin hesaplanması amacı ile kullanılabilir. Buna ek olarak, kapılar gibi engeller, sesin mobilya tarafından emilimi, ses ünitesinin yönüne ilişkin tabiatı, montaj konumu ve ses ünitesinin bulunduğu yer gibi hususlara dair de paylar dikkate alınmalıdır.

NFPA Uyarınca Duyulabilirlik Şartları:Üretilen toplam ses basınç seviyesi, kullanılan alanın herhan-

gi bir yerinde [bölüm 7.4.1.2] 120 dB (A) seviyesini aşmayacaktır.

Halka Açık Mod Sesli Ünite Şartları [bölüm 7.4.2] 7.4.2.1 * Madde 7.4.2.2’den 7.4.2.5’e kadar olan maddelerde

müsaade edilmedikçe, halka açık mod sesli sinyallerin net bir şekilde duyulmasını temin etmek üzere, ortalama ortam ses se-viyesinin en az 15 dB üstünde veya azami ses seviyesinin, en az 60 saniye süre ile 5 dB üstünde bir ses seviyesi arasından han-gisi daha yüksek ise söz konusu ses seviyesi, (A) ağırlıklı db (A) ölçek kullanılmak suretiyle, kullanılan alanda zeminden 5 ft yu-karıda ölçülecek şekilde, sağlanmalıdır.

Özel Mod Sesli Ünite Şartları [bölüm 7.4.3] 7.4.3.1 Özel modda çalışması öngörülen sesli ihbar cihazlarının

ses seviyesi en az 10 ft mesafede 45 dB (A) ya da sesli üniteden asgari duyma mesafesinde 120 dB (A)’nın üzerinde olmalıdır.

7.4.3.2 Özel mod sesli sinyallerin net bir şekilde duyulmasını temin etmek üzere, ortalama ortam ses seviyesinin en az 10 dB üstünde veya azami ses seviyesinin, en az 60 saniye süre ile 5 dB üstünde bir ses seviyesi arasından hangisi daha yüksek ise söz konusu ses seviyesi, (A) ağırlıklı db (A) ölçek kullanılmak suretiyle, kullanılan alanda zeminden 5 ft yukarıda ölçülecek şekilde, sağlanmalıdır.

Görsel Alarmlar Görsel alarmlar ile ilgili olarak, muhtelif strob ve yanıp sönen ışıklı cihazlar mevcuttur. Görsel alarm sinyali, görünür sinyal cihazı ve görünür sinyalizasyon tertibatı şeklinde mevcut olan terimler, yangından korunma camiası çapında, nispeten birbi-rinin yerine geçecek şekilde kullanılır; NFPA tüm bu cihazları görsel ihbar cihazları olarak adlandırmaktadır.

Görsel Alarmlar Neden Gereklidir? Ortamdaki gürültü seviyelerinin, sesli ikaz cihazlarının duyu-



lamayacağı denli yüksek olduğu ve ayrıca işitme engelli kulla-nıcıların da bulunabileceği alanlarda görsel ihbar kullanılması gereklidir. Görsel alarmlar, ortamda (90dBA’nın üstünde) yük-sek gürültü olan yerlerde, sesli uyarıların duyulamayacağı, işit-me koruyucularının kullanıldığı veya ses seviyelerinin bina kulla-nıcılarının işitme duyusunu olumsuz etkileyebileceği kadar yük-sek olmasını gerektirdiği durumlarda kullanılmalıdır.

Engelli Amerikalılar Yasası (ADA) gibi standartlar muhtelif mü-zelerde, kütüphaneler ve tarihi yapı uygulamalarında görsel ci-hazları zorunlu kılmaktadır. Yeni ADA Erişilebilirlik Kılavuz İlkele-ri (ADAAG), yeni veya tadilat yapılmış binalarda acil durum uyarı sistemlerinin temin edildiği hallerde, belirli teknik şartnamelere uyan, sesli ve görsel alarmların kullanılmasını şart koşmaktadır.

Görsel İkaz Cihazları, alarmın kaynağının bildirilmesi açısın-dan da kullanışlıdır.

Anonslu İhbar Anonslu sistemler etkili bir acil durum bildirim gerecidir, zira:

8. Anons edilen mesajlar, bir zil veya çan sesine kıyasla daha fazla bilgi sunmaktadır

9. Bina kullanıcılarından, istenen yanıtı elde edilmesinde et-kilidir

10. Acil durumlarda paniğin azaltılmasını mümkün kılarlar 11. Birden fazla tehdide yönelik uygulama yapılması mümkün-

dür (yangın, güvenlik, biyolojik tehdit, hava durumu kaynak-lı acil durumlar)

Can Güvenliği Kuralları, NFPA 101, kullanım yükünün 300 kişi veya daha fazla olduğu toplanma noktalarında anons sistem-lerini de gerekli kılmak üzere 1983 yılında değiştirilmiştir. Ku-rallardaki bu değişiklik, bir anda tiyatrolar, oditoryumlar, gece kulüpleri, restoranlar ve hatta kiliseler gibi yapıları da kapsa-ma alanına almıştır.

Etrafımızda alarm benzeri sesler çıkaran bu denli çok sayıda cihazın mevcut olması sonucu, kişiler alarm ses ve sinyallerine karşı tepkisiz hale gelmişlerdir. Bir sinyalin, bina sakinlerine ne yapmaları gerektiğini bildiren bir anons mesaj ile birleştirmek suretiyle iletmenin, kişilerin güvenli bir bölgeye yönlendirilmesi açısından çok daha etkili olduğu ortaya konmuştur.

Otomatik tahliye amaçlı anons mesajları, binanın her yerinde bulunan hoparlörler vasıtasıyla dinletilebilir ve itfaiye yetkilileri, tahliye veya yar değiştirme ile ilgili prosedürler ve acil durum-lara dair komutları iletmek üzere gerektiğinde duyuru anonsla-rı yapabilirler. İtfaiye Görevli Telefonları veya Yetkili İstasyonları da, gerek olduğu şeklide dâhil edilebilir.

3. ACİL DURUM KUMANDALARI Uzaktan İletişim Sistemi

İhbar çıkış fonksiyonunun bir diğer önemli işlevi de acil mü-dahale bildirimidir. En yaygın düzenleme, sürekli olarak perso-nel bulunan bir izleme merkezine iletilen otomatik bir telefon veya telsiz sinyalidir. Uyarının ulaşmasını müteakip, merkez, il-gili itfaiye birimiyle irtibata geçerek, alarmın konumu hakkında bilgi verecektir. Bazı durumlarda, izleme istasyonu polis veya it-

faiye birimleri veya bir Acil Yardım merkezi (911) olabilir. Diğer bazı hallerde ise, kuruluşun sözleşmeli olduğu özel bir izleme şirketi olabilir. Birçok kültürel tesiste, binanın kendi bünyesin-de güvenlik departmanı, izleme merkezi olarak işlev görebilir.

Acil Durum Kapanma İşlevleri ve Diyagnostik İşlevler Yangın alarm sistemleri, yangın ve dumanın yayılmasını en

aza indirgemek üzere bina servis ekipmanının çalışmasını kont-rol altına alacak şekilde tasarlanabilir. Sistemden gelen sinyal-ler merdiven boşluklarına otomatik olarak basınç uygulamak veya hava devridaim sistemlerini kapatmak üzere ilgili ekip-manı devreye alabilir. Alarm sistemi aynı zamanda yangına ha-valandırma sağlamak ve ısı birikimini azaltmak üzere duman egzoz sistemlerini de aktive edecek şekilde tasarlanabilir. Yan-gın alarm sistemine bağlı kumandalar, asansörü otomatik ola-rak zemin katına çağırıp kamuya açık kullanımdan çıkartabilir. Yangın alarm sistemleri ayrıca, yangın baskılama sistemlerini aktive etmek, yangın kapıları üzerindeki tutma-açma cihazla-rını serbest bırakmak ve bina içinde yangının yerini bildirmek üzere de tasarlanabilirler. Tipik uygulamalardan bazıları aşağı-da belirtilmektedir:1. HVAC Kapatma: ilgili kanal duman dedektörünün devreye

girmesini müteakip, ilgili hava tutma/elleçleme biriminin kapatılması. Duman dedektörleri, fanların kapatılması veya damperlerin kapatılması amacı ile sinyallerin tetiklenmesi amacı ile de kullanılabilir. Bu durumda, duman ile konta-mine olmuş havanın sirkülasyonunu önlemek için, ısıtma, havalandırma ve klima sistemlerinin dönüş hava kanalları-na monte edilmelidirler. Mekanik ünitenin kapatılması için NFPA 90A çerçevesinde öngörülen şekilde kanal duman de-dektörleri temin edilecektir.

2. Kapı Tutucular: İlgili duman dedektörünün aktive edilmesini müteakip, kapılar otomatik olarak serbest bırakılır.

3. Kapı Kilitlerinin Açılması: NFPA 101 ile gerekli kılındığı şekilde tüm kapıların kilitleri özel kilit düzenlemeleri ile açılacaktır.

4. Asansör Çağırma: asansör emniyet kuralları gereğince tüm asansörler çağrılır.

5. Asansör Şönt Kesme: Asansör ana hattının devre kesicisi için şönt kesme uygulaması, asansör güvenlik kuralları uyarın-ca gerçekleştirilir.

6. Su Akışı Dedektörleri: Su akışı için sprinkler sistemlerini iz-lemek üzere su akış dedektörleri temin edilecektir. Aşağıda-kiler için su akışı dedektörleri temin edilecektir:• Her bir alarm çek valfi (Basınç şalteri) • Her bir kuru boru valfi (Basınç şalteri) • Her bir ön tepkimeli sistem vanası (Basınç şalteri) • Her bir sprinkler ya da dikey boru sistem kısmında

7. Geniş atriyum alanlarında yaygın bir işlev olan duman tah-liye fanlarının aktive edilmesi.

8. Gazlı yangın söndürme sistemlerinin veya ön tepkimeli sprinkler sistemlerinin ve diğer özel yangın söndürme sis-temlerinin, vana müdahale anahtarlarının ve sprinkler sis-temi çek valflerinin, su akış şalterlerinin, basınç şalterleri-



nin, yangın pompası denetleme alarmlarının, baskılama sis-teminin aktive edilmesi.

9. Yangın Pompa Denetimi: Her bir yangın pompası için aşa-ğıdaki yangın pompası alarmlarının münferit denetimi sağ-lanmalıdır:• Yangın pompasının çalışması • Yangın pompasının herhangi bir aşamada güç kaybı • Yangın pompası faz geri döndürme

10. Yüksek/Düşük Hava Basınç Denetimi: Her bir kuru boru siste-mi ve her bir ön tepkimeli sistem için düşük ve yüksek hava basınç denetimi sağlanmalıdır:

11. Sprinkler/Dik Borulu Vanalar: Her bir sprinkler/dikey boru sistemi kontrol vanası için denetim sağlanmalıdır.

12. Saha Dışı Denetim: Sistemi uzak panoya bağlamak için ge-rekli tüm ekipman ve kablolar, kumanda panosunun için-de veya bitişiğinde yer almalıdır. Aşağıdaki sinyallerden her-hangi birinin aktive olması durumu, röleler vasıtası ile oto-matik olarak uzak panoya bildirilir:• Yangın Alarmı Sisteminin Alarm Durumunda Olması • Vanalara Müdahale Edilmesi (Tamper/Kurcalanması) • Sistem Arızası • Su akışı • Yangın Alarmı Sisteminin Kapalı Olması (Off)

Serbest bırakma amacı ile kullanılan birçok dedektörde (acil durum kapanma servisleri) sisteme veya kumanda edilen ciha-za bağlı tali (yardımcı) röle kontakları bulunmaktadır. Bu şekil-de kullanılan dedektörlerin hizmetten çıkarmak (serbest bırak-mak) üzere onaylanmış olmasının temin edilmesine özen gös-terilmelidir. Serbest bırakma işleminde kullanılan dedektörler için aralıklar ve yerleştirme şartları, konvansiyonel açık alan uy-gulamalarında kullanılan dedektörlere kıyasla farklı olabilir. Bu gibi durumlarda 4 kablolu dedektörlerin kullanılması tavsiye edilmektedir, zira kullanılan kumanda panosuna ve dedektör-lere bağlı olarak, bir devre üzerinde birden fazla dedektör röle-sine, alarm sırasında çalışmak üzere 2 kablolu devreden yete-rince güç gitmeyebilecektir.

4. EK MALZEMELER Güç Üniteleri

Yangın alarm sistemi için güvenilir bir ana ve ikincil güç kay-nağı temin edilecektir. Her ikisi de NFPA 72 uyarınca uygulama için güvenilir ve yeterli kapasiteye sahip olacaktır

İkincil güç kaynağı, 30 saniye içinde sisteme enerji sağlamalıdır ve ikincil güç kaynağı olarak aşağıdakiler kullanılabilir:1. Batarya 2. Acil durum jeneratörü

İkincil güç kaynağı, yerel, merkezi bir istasyon veya kuruma ait bir sistemi azami yük altında 24 saat çalıştırmak ve söz konusu sürenin sonunda tahliye için kullanılan tüm alarm değiştirme cihazlarını çalıştırmak veya acil durum lokasyonuna doğrudan yardımı 5 dakika süre ile yönlendirmek için yeterli kapasiteye sahip olacaktır.

Acil durum anonslu/alarmlı iletişim hizmetine ait ikincil güç kaynağı 24 saat boyunca azami normal yük altında sistemi ça-lıştırabilmeli ve daha sonra yangın veya diğer acil durum koşul-larında sistemi 2 saat süreyle çalıştırabilmelidir.

Birincil güç kaynağından ikincil güç kaynağına geçiş gerçek-leştiğinde, sinyal kaybı olmamalıdır.

Uygun Ekipman Özerklik Seçimi Can güvenlik sistemleri için standby (bekleme) süresi normal-

de 24 saattir. Mülk/tesis koruma için, bu sürenin, binanın hafta sonları dışında boş olduğu zamanları da dikkate almak suretiy-le 72 saate kadar arttırılması gerekebilir.

NFPA 72 [2002] ikincil güç kaynağı için aşağıdaki hususları be-lirtmektedir [bölüm 4.4.1.5]: 4.4.1.5.1 Korunmakta olan tesisler için ikincil güç

• dedike (bu amaca özel) depolama bataryası • 4 saat süre ile çalışabilecek dedike depolama batar-

yası ile, dedike jeneratör branş devresi4.4.1.5.3 * Kapasite

• 24 saat bekleme (standby) – 5 dakika alarm (tahliye) • 24 saat bekleme (standby) – 15 dakika alarm (Acil

Durum Anons / Alarm İletişim Sistemleri)• 24 saat bekleme (standby) – Denetim İstasyonları

* NFPA 72 [1999], Yardımcı veya Uzak İstasyon Sistemi için 60 saat standby (bekleme) şartını gerekli kılmaktadır.

Batarya Hesaplaması Konvansiyonel panolar ve birçok repetör panosunda, genel-

likle, tamamen yüklü bir sisteme dayanan tanımlanmış bir bek-leme özerklik seviyesi sağlamak amacı ile boyutlandırılmış ba-taryalar bulunmaktadır. Analog sistemler için, bataryalar, gerek-li konfigürasyona uyacak şekilde özel olarak boyutlandırılır, zira bağlı ekipmanın miktarı ve tipi önemli ölçüde farklılık göstere-bilir. Öneri: Bataryalar için yaşlanma ve boşalma eğrilerini gös-teren üretici firma batarya şemalarını kullanınız.

5. KABLOLAMA VE ELEKTRİK TESİSAT TEKNİKLERİ Kablo Montaj Kılavuz İlkeleri: Tüm yangın alarm sistemi tesi-

sat kabloları, NFPA 70 Madde 760, Ulusal Elektrik Yasası (NEC) ve imalatçı firma talimatları ile yetkili makamların gereklilikleri uyarınca monte edilmelidir. Sistemin tüm kısımları için yanmaz kablolar kullanılmalı ve uzun süre kablo bütünlüğünün temin edilmesine gereksinim duyulan hallerde, örneğin, alarm ses üni-telerine bağlantı yaparken veya alt panolar arasındaki bağlantı alarm sinyal güzergâhının herhangi bir bölümünü sağlamakta ise, gelişmiş yangın direnç kabloları kullanılmalıdır.

Tesisat kablo montajının ana kuralı: “İmalatçı Firma Talimat-larına uyunuz”.

Bu kural ne kadar vurgulansa azdır. Tesisat kablolarının elekt-rik gözetimi ve Algılama cihazlarına olan bağlantıları, yangın alarm sistemi tesisat kablolarını, genel kablo montajından çok daha farklı bir hale getirmektedir.

İmalatçı firmanın tesisat kablo çizimleri kablo yerleşimini



belirler ve gözetim gereksinimlerini karşılamak amacı ile bağlantıları belirli bir şekilde gösterir. İmalatçı firma çizimlerine göre uygulamada gerçekleşebilecek herhangi bir farklılık, bir devrenin bir bölümünün denetlenememesine sebebiyet verebilir ve eğer bir açık devre veya kısa devre arızası meydana gelir ise, bu durum, devrenin, gerekli arıza uyarısı vermeksizin, istenen işlevini yerine getirmesine mani olabilir.

Denetim kuralları çok karmaşık değildir; ancak yine de, ilgi-li kurulum uzmanı, yangın alarm sistem kurulumlarında tecrü-beli değilse, muhtemelen bu uygulamalara aşina olmayacaktır.

Duman dedektör imalatçısının montaj çizimleri, dedektörle-rinin bir sisteme ne şekilde bağlanacağını gösterecektir. Ancak, bir imalatçı firmanın çizimleri, aynı katta bulunan, ancak fark-lı bir riser’ın (dikey kablolama) hizmet verdiği cihazların nasıl bağlanacağını göstermeyebilir. Aşağıdaki şekil, duman dedek-törleri kullanan tipik Algılama cihaz devreleri olarak dikkate alınmalıdır. Şekilde, doğru ve doğru olmayan tesisat kablolama teknikleri gösterilmektedir.

Bu yaygın kurulum hatası, gerek riser kablolama gerekse tek kat kablolama uygulamalarında yapılan bir hatadır. Duman de-dektörü alarm koşullarında doğru bir şekilde çalışabilir, ancak, T-bağlantı ötesinde tesisat kablolama loop’undan bağlantısı ke-silir ise, bir “arıza” durumunun meydana gelmesine sebebiyet vermez. Adreslenmeyen Algılama cihazlarında “T”- bağlantı ya-pılmasına müsaade edilmemektedir, çünkü bu uygulama tüm kablolama, bağlantılar ve cihazlar için tam bir denetleme sağ-lamamaktadır. Bu uygulamaya bazı adreslenebilir cihazlar için müsaade edilebilir, çünkü denetim, her bir modülün özgün ad-resi ve kontrolün yoklama şeması ile sağlanmaktadır. İmalatçı firma tavsiyelerine müracaat ediniz.

Kablolama tesisatı için doğru yöntem sağ tarafta gösterilmek-tedir. Bağlantıların hiçbiri, devreyi açmadan, denetim kaybına neden olmadan ve yangın alarm kumanda panosu arıza bildir-meksizin kopmamaktadır. Duman dedektörleri, cihazın elekt-rik gözetimini temin edecek şekilde, denetlenmekte olan te-sisat kablolarına bağlanmalıdır. Bir dedektörün ilgili Algılama devresinden çıkartılması, loop’un açılmasına ve bir arıza duru-mu göstermesine sebebiyet verecektir. Duman dedektöründe gerekli olan sonlandırma, vidalı terminalleri veya kısa fişli kab-loları içerebilir. Kullanılan yöntemden bağımsız olarak, duman

dedektörünün veya tek bir tesisat kablosunun sökülmesi ile, Al-gılama devresi açılmalı ve kumanda panosunda bir arıza sinya-li aktive edilmelidir.

Yangın alarm kabloları diğer sistemlerin kablolarından ayrıl-malıdır; bu kablolar, tercihen kırmızı renkte olmak üzere belir-gin bir şekilde işaretlenmeli ve minimum risk teşkil eden bina kısımları boyunca çekilmelidirler. Bu son husus binanın kulla-nımının değiştirildiği yerlerde, örneğin bir yakıt deposunun ta-şınmakta olduğu gibi bir durumda, özellikle önem taşımaktadır.

Can güvenliği nedenleri ile, Yangın Alarmı Sistemleri, A Sını-fı kablolama ile tesis edilecektir. Tüm Algılama, sinyal ve ihbar/bildirim devreleri A Sınıfı olmalıdır. Tüm saha kabloları kablo boruları içinde tesis edilmelidir. Kablo boru ve kutuları, iletken sayısına bağlı olarak Ulusal Elektrik Yasası gerekliliklerine göre boyutlandırılacaktır.

6. ALARM DEVRELERİ Alarm Devreleri, tekil bir arıza durumunda kumanda ekipma-

nı civarında en az bir ses ünitesinin çalışacağı şekilde düzenlen-melidir; ya da bazı binalar çok sayıda kişiye yönelik olarak hal-ka açık ise, tekil bir arıza alarm seviyesini sadece kısmen azalt-maktadır. Bu husus, loop ile çalışan cihazlar veya konvansiyonel sistemler için birden çok alarm hattı kullanmak suretiyle karşı-lanmaktadır. Asgari olarak, Algılama cihaz devresi kablolaması iki iletkenli olacak ve entegre kılıf ve toprak ile bükülmüş ola-caktır. Bildirim cihaz devreleri asgari 14 AWG olmalıdır. Primer güç (AC) branş devre iletkenleri asgari 12 AWG olmalıdır. Son-landırılmış, birleştirilmiş ya da sair şekilde kesintiye uğramış tüm iletkenler terminal bloklarına bağlanacaktır. Tüm bağlan-tılar sıkı bir şekilde sabitlenmiş basınçlı tipi terminal blokları ile yapılmalıdır. Şapkalı klemens (wire nut) veya benzeri cihazların kullanımına müsaade edilmemektedir.

Duman dedektörlerini bir kumanda panosuna bağlayan baş-latma devreleri, devrenin düzgün şekilde çalışmasına mani ola-cak bir arıza (sorun) durumunu tespit edebilecek ve bildirecek şekilde denetlenmelidir.* Belirli bir başlatma devresinin “Sınıf B” veya “Sınıf A” tarzın-da tepki verebilmekte olduğunu tespit etmek için yangın alarm kumanda panosu imalatçı firmasının kullanım kılavuzuna baş-vurunuz.



1) Sınıf B Devresi - Bu devrelerin tesisat kablolarında tek bir açığın veya topraklamanın, sistemin amaçlanan işlevini kay-betmesine mani olmayan, denetlenen başlatma aygıtı, sinyal hattı veya cihaz devrelerini gösteren bir düzenlemedir.Sınıf B devreleri, loop boyunca kısa devreler (alarm) ile loop üzerindeki açıkları (arıza) birbirinden ayırt eder. Bu devrenin denetimi, tesisat kablolarına ve hat sonu cihazından düşük bir akım geçirmek suretiyle gerçekleştirilir. Denetim amaçlı bu akımdaki artış veya düşüşler, yangın alarmı kumanda panosu tarafından izlenir ve sırasıyla alarm veya arıza koşullarının gös-terilmesini temin eder. Sınıf B devresindeki tek bir açık devre, tüm cihazları elektriksel olarak açık ötesinde bırakmaktadır.Sınıf B başlatma cihaz devrelerine bağlı duman dedektörleri genelde 2 kablolu veya 4 kablolu dedektörler olarak katego-rize edilmektedir:

• İki kablolu dedektörler, gücü doğrudan kendi alarmlarını ilettikleri aynı yangın alarm kumanda panosu alarm başlatma cihaz devresinden almaktadırlar. Başlatma devresine bağımlı olmala-rından dolayı, doğru çalıştıklarını temin etmek amacı ile 2 kablolu dedektörler test edilmiş ve uyumluluk açısından listelenmiş olmalıdırlar.

• Dört kablolu dedektörler gücü ayrı bir kablo çiftinden alır ve genellikle bir alarm iletmek için ilgili alarm baş-latma aygıt devresine elektriksel kısa devre uygularlar.

Enerjiyi alarm başlatma cihaz devresinden almadıkları için, elektrik uyumluluğu, dedektörlerin bağlı olduğu güç kaynağı-nın çalışma parametrelerine bağlıdır. 4 kablolu dedektörlerin gücü, bir hat sonlandırma güç denetim rölesi kullanılarak de-netlenmektedir. Güç açık olduğunda, hat sonu rölesinin röle kontakları kapalıdır ve en son başlatma cihazının ötesinde hat sonu cihazı ile seri bağlantılıdır. Besleme devresinin herhan-gi bir noktasında güç kaybı meydana gelmesi halinde, röle-nin enerjisi kesilecek ve bir arıza durumu meydana gelecektir.

2) Sınıf A Devresi - Bu devrelerin tesisat kablolarında tek bir açığın veya topraklamanın, sistemin amaçlanan işlevini kay-betmesine mani olan, denetlenen başlatma aygıtı, sinyal hattı veya cihaz devrelerini gösteren bir düzenlemedir.

Sınıf A devreleri de, loop boyunca kısa devreler ile loop üze-rindeki açıkları birbirinden ayırt eder. Denetim, tesisat kablo-larından ve Sınıf A devrede yangın alarmı kumanda panosunun ayrılmaz bir parçası olan hat sonu cihazı üzerinden geçen akım seviyesinin izlenmesi suretiyle gerçekleştirilir. Sınıf A kablolar geri dönerek kumanda panosunda sonlandırılmalıdır. Bu teknik, en az dört iletkenin panoda sonlandırılmasını ve ayrıca yangın alarmı kumanda panosunun Sınıf A devreleri izlemek üzere ta-sarlanmasını gerektirmektedir. Sınıf A denetimi için gerekli olan ilave devre, kumanda panosunun, başlatma devresini loop’ta açık bir arıza nedeniyle arıza moduna geçtiğinde başlatma dev-resini her iki uçtan izlemek üzere şartlandırmasını mümkün kı-lar. Söz konusu “şartlandırma”, devrede herhangi bir noktada tek bir açık olmasına rağmen tüm cihazların yanıt vermesini ve alarm bildirebilmesini sağlar.

3) Kablosuz Devreler- Kablosuz dedektörler ve dâhili verici-leri, çalışma güçlerini dâhili batarya(ların)dan alırlar ve NFPA 72 gerekliliklerine uygun olarak Underwriters Laboratories, Inc. tarafından listelenmişlerdir. İç batarya enerji kaynağının denetimi duman dedektör devresi içine entegredir. Batarya güç kaynağı Underwriters Laboratories tarafından belirlenen eşik değerine düşerse, duman dedektörü yerel bir sesli uyarı verir ve en az yedi gün süre ile veya batarya(lar) değiştirilene kadar her saat başı bir arıza sinyali iletir.Kablosuz başlatma aygıtları, farklı ve belirgin bir arıza sinya-li vermek suretiyle, çıkarılmak üzere denetime tabi tutulur.

Her bir kablosuz cihaz ayrıca iletişim devresinin güvenilirli-ğini doğrulamak amacı ile her saat başı bir test iletimi başlatır. Haberleşme testinden geçemeyen herhangi bir var ise, dört sa-atte bir olmak üzere, cihaz kumanda panosunda tespit edilir.Bir alarmın kaynağı ne denli hızlı tespit edilebilirse, o denli hız-lı bir şekilde aksiyon alınabilir. Her bir duman dedektörünün ayrı ayrı tespit edilmesinin gerektiği kablosuz cihazlar hariç olmak üzere, yangından korunma kurallarında zon uygulaması için resmi şartlar öngörülmese de, çok az sayıda dedektörden daha fazlasını içeren herhangi bir sistemde zonlama uygulaması gerçekleştirmek her zaman mantıklı olacaktır.

Deneyimli dedektör tesisat kuruluşları ve sistem tasarımcı-ları, aşağıdakileri önermektedir:

• Korunan her bir katta en az bir zon tesis ediniz. • Büyük bir binanın, örneğin tek bir katta ayrı kanatlar

gibi doğal alt bölümlerini zonlayınız.• Her bir zondaki dedektör sayısını asgariye indiriniz.

Bir zonda daha az sayıda dedektör olması, yangının yerinin tespit edilmesini hızlandıracak ve arıza gider-me işlemini kolaylaştıracaktır.

• Arıza giderme ve konumlandırma amacı ile, kanal dedektörlerini açık alan dedektörlerinden farklı zon-lara yerleştiriniz.

7. YANLIŞ ALARM POTANSİYELİNİ AZALTMA AMAÇLI TASARIM İNCELEMESİ Yanlış alarmlar, bir işletmenin sorunsuz bir şekilde çalışması-nı önemli ölçüde aksatabilecek ve ayrıca yangın hizmet kay-naklarına muazzam bir yük getirebilecek potansiyele sahiptir. Düzenli yanlış alarmlar, bina kullanıcılarının alarm sinyalleri-ni göz ardı etmesine ve gerçek bir yangın durumunda doğru olmayan bir şekilde aksiyon almalarına neden olabilir. Yanlış alarmlar genel olarak dört kategoriye ayrılabilir:1. İstenmeyen alarmlar 2. Ekipmana bağlı yanlış alarmlar 3. Kötü niyetli olarak başlatılan yanlış alarmlar 4. İyi niyetle başlatılan yanlış alarmlar

İstenmeyen alarmlar; çevresel koşullar ile buhar, aerosol sprey veya toz tetikleyen toz dedektörleri gibi yangın benzeri olayların bir kombinasyonuna veya bina içinde duman dedektörleriyle korunan alanlardaki kişileri sigara içmesi gibi, uygun olmayan davranışlardan kaynaklanan alarmlardır.



Aşağıdakiler, yaygın ve potansiyel istenmeyen alarm koşulla-rından kaçınmak amacı ile ekipman seçiminde yardımcı olmak amacı ile tasarlanmıştır:

Fototermal dedektörler hem sıcaklık değişimini hem de du-man veya duman gibi olguların yoğunluğunu analiz eder. Bu da, potansiyel yanlış alarmları önemli ölçüde azaltabilir. Analog sis-temlere ek olarak, dedektörün, duman veya duman benzeri ol-guların mevcut olduğu spesifik zamanlarda yalnızca ısı modun-da çalışacağı şekilde yapılandırılması ve daha sonra daha fazla duman olmasının öngörülmediği durumlarda, kombine duman ve ısı algılamaya döneceği şekilde yapılandırılması mümkündür.

8. BAKIM Yangın alarm sisteminin düzenli olarak test edilmesi ve de-

netlenmesi, sistemin doğru şekilde çalışmasının temin edilme-si açısından önem taşımaktadır. Sistem işlevlerinin birçoğu iz-lenmektedir, ancak yine de arıza bildiriminin görülmesi için pa-nonun sorumlu kişi tarafından teftiş edilmesini gerektirmektedir ve bu türden tüm olaylar, arızanın sebebinin araştırılması ve bir onarım/düzeltme programının yapılabilmesi amacı ile bir aksi-yon planının uygulanması ile birlikte sistem loguna girilmelidir.

Bu imkândan faydalanmanın avantajı, servis departmanının olası tüm tasarım değişikliklerine veya zaman içinde gerçekle-şen şartname iyileştirmelerine ilişkin tüm yedeklere ve bilgile-re erişebilmesidir.

Aşağıdaki asgari düzenli test ve muayeneler önerilmektedir:

Günlük - Sistemin arıza verip vermediğini ve herhangi bir düzel-tici aksiyon alınıp alınmadığını kontrol ediniz.Haftalık - Her hafta farklı bir manuel bir çağrı noktası çalıştıra-rak sistemi test ediniz. Düzenli Muayene - Risk değerlendirmesi yapılması koşuluyla, ziyaretler arasında 6 aydan daha uzun bir süre olmamalıdır. Sis-tem kayıtlarını kontrol etmek suretiyle düzeltici işlemlerin ger-çekleşmiş olduğunu temin ediniz. Sistemde engellenme olmadı-ğını veya kullanım değişikliğine bağlı olarak uygun olmayan bir hale gelmediğini temin etmek amacı ile tüm ekipman bileşenle-rini gözle muayene ediniz. Yanlış alarm olup olmadığını kontrol ediniz, bunları ülke çapında kabul edilen seviyeler ile karşılaştı-rınız ve kabul edilemez bir husus var ise, uygun şekilde aksiyon alınız. Bataryanın doğru şekilde çalıştığını temin etmek amacı ile sistemi standby (bekleme) modunda test ediniz. Doğru çalıştık-larını temin etmek amacı ile tüm çıkışları (output) kontrol edi-niz. Tüm kontrol ve göstergeleri kontrol ediniz. Uzak sinyalizas-yon ekipmanlarını kontrol ediniz. Ayrıca diğer özel kontrolleri; örneğin huzme dedektörlerinin doğru hizalanıp hizalanmadığı-nı kontrol ediniz. 12 aylık bir süre zarfında - 2 veya daha fazla ziyaret halinde gerçekleştirilir. Periyodik muayeneye ilave olarak aşağıdakiler gerçekleştirilmelidir: Tüm manuel arama noktaları-nı ve yangın dedektörlerini, doğru kullanılıp kullanılmadıklarını tespit etmek üzere test ediniz. Doğru seviyelerde olduklarını te-

Alan Öneri:

Mutfak Duman dedektörleri kullanılmamalıdır

Mutfaklara yakın yerlerArtış oran ısı dedektörleri kullanmaktan kaçınınız Mümkünse, duman dedektörleri

kullanmaktan kaçınınızİyonlaşma duman dedektörleri kullanmayınız Foto termal dedektörü kullanmayı düşününüz

Ekmek kızartma makinası kullanılan yerler

Mümkünse duman dedektörü kullanmaktan kaçınınızİyonlaşma duman dedektörleri kullanmayınız Foto termal dedektörü kullanmayı düşününüz

Sigara içilen odalar Mümkünse duman dedektörü kullanmaktan kaçınınızOptik duman dedektörleri kullanmayınız Foto termal dedektörü kullanmayı düşününüz

Alan Öneri:

Banyolar, duşlar ve buhar oluşan yerler Mümkünse duman dedektörü kullanmaktan kaçınınızOptik duman dedektörleri kullanmayınız Foto termal dedektörü kullanmayı düşününüz

Yüksek seviyede toz biriken yerler Mümkünse duman dedektörü kullanmaktan kaçınınızOptik duman dedektörleri kullanmayınız Foto termal dedektörü kullanmayı düşününüz

Algılama elemanının yüksek hava hızına maruz kaldığı yerler İyonlaşma duman dedektörleri kullanmayınız

Motor egzoz dumanları çıkan yerlerMümkünse duman dedektörü kullanmaktan kaçınınız

İyonlaşma duman dedektörleri kullanmayınız Huzme dedektörü kullanmayınızFoto termal dedektörü kullanmayı düşününüz

Açılabilir pencerelere yakın yerler Mümkünse duman dedektörü kullanmaktan kaçınınızİyonlaşma duman dedektörleri kullanmayınız



min etmek amacı ile analog dedektör düzeylerini teftiş ediniz. Doğru çalıştıklarını temin etmek amacı ile tüm alarm cihazları-nı kontrol ediniz. Erişilebilir tüm kablo tertibatlarını gözle mu-ayene ediniz. Sebep sonuç programlama uygulamasının doğru ve güncel olduğunu teyit ediniz.

Duman Alarmım Ne Kadar Süre ile Çalışacaktır? Yaklaşık sekiz ila on yıl süre ile çalışacak olup, sonrasında de-ğiştirilmesi gereklidir. Birçok elektrikli cihaz gibi, duman alarm-ları da yıpranır. Satın alma tarihini, cihazınızın içine yazmayı düşünebilirsiniz. Böylece, değiştirme tarihini de gözden kaçır-mamış olursunuz. Değiştirme konusunda daima imalatçı firma-nın talimatlarına uygun şekilde hareket ediniz.

9. SİSTEM İLAVE VE UZANTILARI (EXTENSIONS) Bir yangın alarm sistemine ilave/uzantı yapılması, orijinal sis-

teme sarf edilen aynı dikkat ve düşüncelilik ile planlanmalı ve uygulanmalıdır. Küçük ilavelerin, sistemin bütünlüğünü etkile-mesi riski her zaman mevcuttur. Konvansiyonel sistemler (örne-ğin yağmurlama sistemi akış anahtarlarını izlemek için) uygun rezistör kullanarak gerilimsiz kontaklar ile doğrudan ara yüz teş-kil edebilir ve yangın ve arıza yönlendirme ekipmanı, yangından koruma ekipmanı vs.’ye bağlantı yapmak üzere panolarda röle çıkışları ile beraber temin edilmektedir. Tanımı gereği, bir ara-yüz iki ekipman veya iki sistem arasındaki boşluk için bir köprü teşkil eder; dolayısıyla hem yükleme açısından hem de işlevsel-lik ve tipik arıza senaryoları açısından arayüzün her iki tarafının gereksinimlerinin dikkate alınması gereklidir.

İlave kısım için farklı bir imalatçı firma seçilmişse, eski ve yeni ekipmanlar arasında uyumluluğu sağlamak ve sistem yükleme kısıtlamalarının göz önüne alınmasını temin etmek amacı ile, özellikle dikkatli olunması gereklidir. Dikkatli olunması gereken temel alan, ekipmanın ve ara yüzün gerilim değerlerinin uyum-lu olmasını temin etmektir. Örneğin, 24V röle kontakları, çalışı-yor gibi görünse bile şebeke voltajını değiştirmek için kullanıl-mamalıdır ve (koruma ve alarm sistemleri gibi) sistemler ara-sında tecrit sağlanması en iyi tercih olacaktır, zira böylece yan-lış alarmlara sebebiyet verebilecek herhangi bir elektrik parazit riski olmayacaktır.

10. İNŞAAT BELGELERİ Yangın alarm sistemlerine ait inşaat belgeleri, sistem kurulu-

mu öncesinde incelenmek ve onaylanmak üzere takdim edile-cektir. Yerel Eyalet İnşaat Yasası bir yangın alarm sistemi yapıl-masını öngördüğü zaman; ilgili Yangın Koruma İnşaat Belgele-rinde, alarm başlatan tüm cihazların yerini ve sayısı, alarm uyarı cihazları, önerilen zon uygulamaları ve sistemin eksiksiz bir ça-lışma sekansı yer almalıdır. İnşaat belgeleri, aşağıdakilerin tü-münü içerecek olup sayılanlarla sınırlı değildir:1. Kat planı 2. Tavan yükseklik ve inşaat detayları 3. Alarm Algılama ve bildirim cihazlarının bulunduğu yerler 4. Alarm kontrol ve arıza sinyalizasyon ekipmanı

5. Anons 6. Güç bağlantısı 7. Batarya hesapları 8. İletken tipi ve büyüklükleri 9. Voltaj düşme hesapları

Voltaj hesaplamaları, Bildirim Cihaz Devrelerinin (NAC’lerin) doğru şekilde tasarlanması ve işletilmesi açısından son derece önemlidir. Alarm durumunda iken, her bildirim cihazı için ye-terli voltaj olmalıdır; aksi takdirde, cihaz (korna, hoparlör veya strob) kişilere, binayı tahliye etmeleri gerektiğine dair yeterli bil-dirim sağlamak üzere düzgün çalışmayabilir. Voltaj Düşüşlerine Etki Eden veya Voltaj Düşüşlerinden Etkilenen Faktörler aşağı-dakileri içermektedir:

• Kumanda ünitesinden başlatma voltajı • Cihazda gerekli olan voltaj • Devre uzunluğu • Devre yükü (tüm cihazların akım çekişi) • Kablo iletkenlerinin boyutu • Hesaplama yöntemi

Belgeler; ekipman, cihazlar ve malzemelere dair imalatçı fir-maları, model numaralarını ve listeleme bilgilerini içermelidir.

Yangın güvenliği kumanda fonksiyonları arayüzü Kaza dairesi yetkisine sahip makam, ekipmanın veya kablola-

rın tesis edilmesinden veya değiştirilmesinden önce bilgilendiri-lecektir. İnşaat belgeleri onaylandıktan sonra, işin mekanik olarak gerçekleştirilmesinde, ehil bir işçilik tatbik edilecektir. Yangın alarm devreleri özenli bir şekilde, ehil bir işçilik ile tesis edilecektir. Tavan ve yan duvarlarda açıkta olan kablo ve iletkenler kablo veya iletkenlerin normal bina kullanımından zarar görmeyeceği şekilde binanın yapısal bileşenleri ile desteklenmelidir. Bu tür kablolar, kabloya zarar vermeyecek şekilde tasarlanmış ve monte edilmiş kayışlar, kenetler, askılar veya benzeri bağlantı parçaları vasıtasıyla yapısal bileşenlere tutturulacaktır. Montaj ayrıca geçerli standartlara da uygun olmalıdır.Kabul Testleri – Yangın koruma sinyalizasyon sisteminin ta-mamlanmasının ardından, tüm alarm ihbar cihaz ve devrele-ri, alarm belirten cihaz ve devreler, denetleyici sinyal başlatan cihaz ve devreler, sinyal hat devreleri ile birincil ve ikincil güç kaynakları, Ek A’de belirtilen şekilde NFPA 72’ye göre %100 ka-bul testine tabi tutulacaktır. Her bir yangın alarm sisteminde, sistemin nihai kabulünü müteakip Mahalli Yetkili ve bina tesis yönetimi grubuna gönderilecek olan aşağıdaki belgeler mev-cut olacaktır. Kurulum talimatları aşağıdakileri içermelidir:

• Sistem girdilerinin, tahliye sinyalinin, yardımcı fonksiyonların ve anons amaçlı operasyonların sırasının, genişletme imkânının, uygulama ile ilgili hususların ve kısıtlamaların ayrıntılı şekilde anlatıldığı bir açıklama.

• Alarmın görülerek onaylanması, sistem resetleme ve manuel tahliye operasyonlarına ilişkin sistem çıktılarının yorumlanması (LED’ler CRT ekranı ve yazıcı çıktıları) gibi işlemler de dâhil olmak üzere, temel işlemlere ait işletmeci talimatları.



TANIMLAR 1) Adreslenebilir Cihaz - Durumunu ayrı ayrı tespit edebilen

veya diğer işlevleri tek tek kontrol etmek için kullanılabi-len ayrı tanıma sahip bir yangın alarmı sistemi bileşeni.

2) Adreslenebilir Sistem Duman / Isı Dedektörü - Bir kont-rol ünitesine alarm ve arıza göstergeleri sağlamanın yanı sıra, özgün bir tanımlama (adres) iletebilen sistem duman / ısı dedektörleri.

3) Hava Örnekleme Tipi Dedektör - Örnekleme tipi bir de-dektör, dedektör ünitesinden korunacak alan(lar)a boru veya tüp dağılımı içerir. Bir hava pompası, hava örnekle-me bağlantı noktaları ve boru veya boru tesisatı vasıtasıy-la korunan alanın içinden dedektöre hava çeker. Dedektör içinde, hava, yangın ürünlerinin mevcut olup olmadığının tespit edilmesi amacı ile analiz edilir.

4) Alarm (Sinyal) Bildirim Cihazı - Algılama için enerjiyi bir alarm sinyali olarak duyulabilir veya görünür hale getiren elektromekanik bir cihaz.

5) Alarm Sinyali - Manuel bir yangın ihbar istasyonundan kaynaklanan yangın alarmı, su akış alarmı veya otoma-tik yangın alarm sistemindeki bir alarm veya sair bir acil durum sinyali gibi, derhal aksiyon gerektiren durumları belirten bir sinyal.

6) Alarm Doğrulama Özelliği - Geçerli bir alarm başlatma sinyali olarak kabul edilebilmeleri için, otomatik yangın dedektörlerinin, asgari bir süre için alarm koşullarını bildirmelerinin veya resetlendikten sonra belirli bir süre içerisinde alarm koşullarını teyit etmelerinin gerekmekte olduğu, istenmeyen alarmları azaltmak için otomatik yangın algılama ve alarm sistemlerinin bir özelliği.

7) Sesli ikaz - Görünür ve/veya sesli gösterge.

8) İkaz cihazı - Her bir göstergenin bir devre, durum veya konum hakkında durum bilgisi sağladığı iki veya daha fazla gösterge lambası, alfanumerik göstergeler veya diğer eşdeğer araçlar içeren bir ünite.

9) Yetkili Makam (Kaza Dairesi Yetkisi) - Yangın Algılama ve Bakılama Sistemlerine ilişkin “yetkili makam” yerel eyalet itfaiye teşkilatıdır.

10) Otomatik Yangın Alarm Sistemi - Başlatıcı devrelerin tamamının veya bir kısmının duman dedektörleri gibi otomatik cihazlarla aktive edildiği kumanda cihazları, başlatma cihazları ve alarm sinyalleri sistemi.

11) Tamamlama Sertifikası - Kurulumun, çalışmanın (per-formans), servisin ve teçhizatın özelliklerini, mülk sahibi, sistem kurulum kuruluşu, sistem tedarikçisi, servis organizasyonu ve yetkiyi haiz makamı beyan eden bir belge.

12) Sınıf A Devresi (Loop)- Bu devrelerin tesisat kabloların-da tek bir açığın veya topraklamanın, sistemin amaçlanan işlevini kaybetmesine mani olan, denetlenen başlatma

aygıtı, sinyal hattı veya cihaz devrelerini gösteren bir dü-zenlemedir.

13) Sınıf B Devresi (Loop) - Bu devrelerin tesisat kabloların-da tek bir açığın veya topraklamanın, sistemin amaçlanan işlevini kaybetmesine mani olmayan, denetlenen başlat-ma aygıtı, sinyal hattı veya cihaz devrelerini gösteren bir düzenlemedir.

14) Kombinasyon Duman Dedektörü - İki veya daha fazla duman veya yangın algılama tekniklerini birleştiren bir duman dedektörü.

15) Dedektör Kapsamı - Bitişik dedektörler arasında önerilen azami mesafe veya bir dedektörün koruması için belirlenen alan.

16) Drift Compensation (Drift Telafisi) - Dedektörün, duman ve/veya yangın algılama için fabrika ayarlarındaki herhangi bir değişimi telafi etmek üzere alarm hassasiyetini otomatik olarak ayarlama özelliği. Analog sistemlerde bu işlem pano üzerinden yapılır.

17) Hat Sonu - Denetimi sürdürmek için Sınıf B kablo dön-güsünün sonuna yerleştirilen rezistör veya diyot gibi bir cihaz.

18) Hat Sonu Rölesi - Gücü denetlemek için kullanılan, (dört kablolu duman dedektörleri için) ve döngüdeki son cihazdan sonra takılan cihaz.

19) Tahliye Sinyali - Binanın boşaltılması gerekeceği için bina sakinleri tarafından tanınması beklenen belirgin sinyal.

20) Yanlış Alarmlar - Toz veya böcek gibi, duman olmayan kir-leticilerin neden olduğu istenmeyen bir alarm.

21) Yangın Alarmı Kumanda Ünitesi (Pano) - Otomatik ve manuel yangın alarm cihazlarından girdileri alan ve al-gılama cihazları ve transponder (ler)e veya tesis dışı ve-ricilere güç sağlayabilen bir sistem bileşenidir. Kumanda ünitesi aynı zamanda bildirim cihazlarına güç aktarımı ve kumanda ünitesine bağlı röle veya cihazlara durum akta-rılmasını sağlayabilir. Yangın alarm kumanda ünitesi, ye-rel bir yangın alarm kumanda ünitesi veya ana kumanda birimi olabilir.

22) Yangın - Isı, ışık, alev ve/veya duman çıkmasına neden olan hızlı oksidasyonun gerçekleştiği, oksijen ile yanıcı bir materyal arasındaki kimyasal bir reaksiyon.

23) Yangın Komuta İstasyonu (Yangın Komuta Merkezi) - Algılama, alarm, iletişim ve kumanda sistemlerinin du-rumunun gösterildiği ve sistem ya da sistemlerin manuel kumanda etme yeteneğine sahip olduğu ana mekân.

24) Alev Dedektörü - Bir yangın tarafından üretilen kızılötesi, mor ötesi veya görünür radyasyonu algılayan bir cihaz.

25) Dört Kablolu Duman Dedektörü - İki besleme hattından ayrı olarak iki ayrı kabloyla (başlatma döngüsü) bir alarm durumu başlatan bir duman dedektörü.



26) Isı Dedektörü - Anormal derecede yüksek sıcaklık veya sı-caklık artışı oranı tespit eden bir cihaz.

27) Başlatma (Devreye Alma) Devresi- Bir yangın alarm ku-tusu, duman, ısı veya alev algılama cihazı, sprinkler su akı-şı alarm anahtarı veya benzeri cihaz veya ekipman gibi bir kumanda panosuna veya benzer bir cihaza manuel veya otomatik olarak başlatılan bir alarm sinyali ileten bir dev-re veya etkinleştirildiğinde, bir alarmın gösterilmesi veya yeniden gönderilmesine neden olan ekipman.

28) Başlatma Cihazı- Aktive edildiğinde, bir alarm sinyalle-me cihazı yoluyla bir alarm başlatan, manuel olarak veya otomatik olarak çalıştırılan herhangi bir ekipman. Ör-nek, bir duman dedektörü, manuel yangın alarm kutusu, denetleme şalteri, vs.

29) Başlatma Cihazı Devresi (Döngü) - Alınan sinyalin, çalışan münferit bir cihazı tanımadığı, otomatik veya manuel sinyal başlatma cihazlarının bağlandığı bir devre.

30) Montaj ve Tasarım - Tüm sistemler, yetkili makam tara-fından onaylanan spesifikasyonlara ve standartlara uygun olarak kurulacaktır.

31) Akıllı (Analog, Akıllı) Sistem Duman Dedektörü - Bir kumanda birimine olan konumuna göre duman durumla-rıyla ilgili bilgileri iletebilen bir sistem duman dedektörü. Bu tip dedektörler, tipik olarak, bulunduğu yerde duman seviyesini gösteren bir analog sinyal ile birlikte özgün bir tanımlama (adres) iletir.

32) İyonizasyon Dumanı Dedektörü - Bir iyonizasyon duman dedektörü, algılama odasındaki havayı iyonize eden az miktarda radyoaktif madde içerir, böylece havayı iletken hale getirip iki yüklü elektrot arasında bir akımın akması-na izin verir. Bu, algılama odasına esas itibarı ile bir elekt-riksel iletkenlik kazandırır. Duman partikülleri iyonizasyon alanına girdiğinde iyonlara tutunarak hareketlilikte azal-maya neden olur ve havanın iletkenliğini azaltır. İletkenlik önceden belirlenmiş bir seviyeden düşük olduğunda, de-dektör tepki verir.

33) Işık Saçılması - Işığın, bir fotoelektrik duman dedek-törü tarafından algılanmak üzere yanma parçacıkları tarafından yansıması ve/veya kırılması. Işığın kırılma ya da yansıma eylemi.

34) Hat Tipi Dedektör - Algılamanın bir güzergâh boyunca kesintisiz olduğu bir cihaz tipidir. Tipik örnekler arasında, artış oran pnömatik tüplü dedektörler, huzme yansıtmalı duman dedektörleri ve ısıya duyarlı kablolar yer almakta-dır.

35) Listelenmiş- Standartlara uygun veya test edilmiş ve be-lirli bir biçimde kullanılmaya uygun bulunmuş olan ve listelenen ekipmanın veya materyallerin periyodik olarak incelenmesini sağlayan ve listeleme durumu ekipman veya materyalin uygunluğunu gösteren, “yetkili makam”

tarafından uygun görülen ve ürün değerlendirmesi ile ilgili bir organizasyon tarafından yayınlanan bir listede yer alan ekipman veya materyaller.

Not: Listelenen ekipmanların belirlenmesine yönelik yöntem-ler, ürün değerlendirmesiyle ilgili her kurum için değişiklik gösterebilir; bunlardan bazıları, ekipmanı, etiketli olmadık-ça listelenmiş olarak tanımamaktadır. “Yetkili makam” lis-telenen bir ürünü belirlemek için listeleme organizasyonu tarafından kullanılan sistemi kullanmalıdır.

36) Belediye Yangın Alarmı Sistemi- Caddelerdeki lokasyon-lardan kamu yangın servis iletişim merkezine alarmlar göndermek için kullanılan, alarmı başlatan cihazlar, alıcı ekipman ve bağlantı devreleri (kamu telefon şebekesi ha-riç) içeren bir sistem.

37) National Fire Protection Association (NFPA) - Ulusal Yangın Önleme Derneği (NFPA) yangın güvenliğinin tüm aşamalarıyla ilgili kuralların, standartların ve diğer malze-melerin geliştirilmesi ve yayınlanmasını yönetir.

38) İstenmeyen (Nuisance) Alarm - Yemek pişirmeden veya sigara dumanından kaynaklanan istenmeyen bir alarm.

39) Görüş Düşüklüğü (Obscuration) - Dumandan kaynakla-nan atmosferik şeffaflığın azalması genellikle foot başına yüzde cinsiden ifade edilir.

40) Yanma Parçacıkları - Yangının kimyasal işleminden kay-naklanan (kül gibi yanma yerinde kalmış veya uçucu ürün-ler olarak dağılmış ürünler) olan maddeler.

41) Fotoelektrik Duman Dedektörü - Bir fotoelektrik ışık dağı-tan duman dedektöründe, bir ışık kaynağı ve ışığa duyarlı bir sensör, ışık kaynağından gelen ışınların normalde ışığa duyarlı sensöre düşmeyeceği şekilde düzenlenmiştir. Duman partikülleri ışık güzergâhına girdiğinde, ışığın bir kısmı, yansıma ve kırılma ile sensörün üzerine dağılır ve dedektörün yanıt vermesine neden olur.

42) Ön Sinyal Özelliği- Yetkili makam tarafından izin verildiği durumlarda, sistemlerin, ilk acil durum alarm sinyallerinin sadece bölüm ofislerinde, kumanda odalarında, itfaiye is-tasyonlarında veya her daim personel bulunan merkez lo-kasyonlarda ve burada genel bir alarmı etkinleştirmek için ardından bir insan eyleminin veya alarmın işlenmesinden sonra kumanda cihazının genel alarmı bir dakikadan fazla geciktirdiği bir özelliğin gerektiği bir işlevi ihtiva edebilir. Uzak bir konuma bağlantısı bulunan alanlar, ilk alarm sin-yali üzerine etkinleşecektir.

43) Birincil Güç Kaynağı - Birincil besleme yüksek derecede güvenilirliğe sahip olacak, istenilen hizmet için yeterli ka-pasiteye sahip olacaktır.

44) Projeksiyonlu Huzme Duman Dedektörü - Projeksiyonlu bir huzme dedektöründe, bir ışık kaynağı ile ışığa duyarlı bir sensör arasında iletilen ışık miktarı izlenir. Duman par-tikülleri ışık güzergâhına verildiğinde, ışığın bir kısmı da-



ğılır ve bir kısmı emilir, böylece alıcıya ulaşan ışık azalır ve dedektörün tepki vermesine neden olur.

45) Pozitif Alarm Sırası - Sistem sıfırlanmadıkça soruşturma için manuel olarak ertelense bile alarm sinyali veren oto-matik bir seri.

46) Artış Oranı Isı Dedektörü - Sıcaklık önceden belirlenmiş bir miktarı aşan bir oranda arttığında tepki veren bir cihaz.

47) İkincil Besleme Kapasitesi ve Kaynakları - Birincil bes-leme düzgün çalışma için gereken asgari gerilimi sağla-yamadığında ikincil besleme, 30 saniye içinde ve sinyal kaybı olmaksızın, otomatik olarak sisteme enerji tedarik edecektir. Birincil (ana) güç kaynağının tamamen arıza-lanması veya birincil voltajın, kumanda ekipmanı ve sis-tem bileşenlerinin işlevselliğini sürdürmek için yetersiz bir seviyeye düşmesi durumunda, ikincil (yedek) güç kaynağı sisteme enerji tedarik edecektir. İkincil güç kaynağı, yerel, merkezi bir istasyon veya kuruma ait bir sistemi azami yük altında 24 saat çalıştırmak veya yardımcı veya uzak istas-yonlu bir sistemi 60 saat süre ile çalıştırmak ve söz konusu sürenin sonunda tahliye için kullanılan tüm alarm değiş-tirme cihazlarını çalıştırmak veya acil durum lokasyonu-na doğrudan yardımı 5 dakika süre ile yönlendirmek için yeterli kapasiteye sahip olacaktır. Acil durum anonslu/alarmlı iletişim hizmetine ait ikincil güç kaynağı 24 saat boyunca azami normal yük altında sistemi çalıştırabilmeli ve daha sonra yangın veya diğer acil durum koşullarında sistemi 2 saat süreyle çalıştırabilmelidir. Maksimum bağ-lantılı yükte 15 dakika tahliye alarmı çalışması, 2 saatlik acil durum çalışması eşdeğeri olarak kabul edilmelidir.

İkincil tedarik aşağıdakilerden birinden oluşur:

a) Bir depolama bataryası

b) Otomatik çalışan motor tahrikli jeneratörler

İkincil güçle çalışma, bir yangın alarm sisteminin gerekli performansını etkilemeyecektir. Ünite yedek (standby) güç kaynağından çalıştırıldığında sistem, birincil güç kaynağından çalıştırıldığında üretilen aynı alarm, denetim ve arıza sinyallerini ve göstergeleri (AC güç göstergesi hariç) üretir.

48) Tavanların Şekilleri - Tavan şekilleri aşağıdaki gibi sınıf-landırılır:

a) Eğimli Tavanlar - Ft başına 1½ inçten (41,7 mm / m) daha büyük bir eğime sahip olanlar. Eğimli tavanlar ayrıca aşağıdaki şekilde sınıflandırılır:

b) Eğimli Tepe Tipi - Tavanın en yüksek noktadan iki yönde eğimli olanları. Kıvrımlı veya kubbeli tavanlar, kordun en yüksek noktasından en alçak noktaya ka-dar eğimi olarak belirlenen eğimle zirve olarak kabul edilebilir.

c) Eğimli-Kulübe Tipi - Yüksek noktanın bir tarafta oldu-ğu, eğimin karşı tarafa doğru uzandığı tavanlar.

49) Düz (Smooth) Tavan - Tavan yüzeyinden 4 inç’den (100 mm) daha fazla çıkmakta olan masif kiriş, kiriş veya ka-nal gibi kesintisiz çıkıntılar ile bölünmeyen kesintisiz bir yüzey.

50) Tek İstasyon Alarm Cihazı- Dedektörü, kumanda ekipmanı ve alarm ikaz cihazı bir ünite dâhilinde yer almakta olan, enerjisini ünite içinden alan ya da kurulum noktasından elde edilen bir güç kaynağından çalıştırılan bir tertibat.

51) Duman Dedektörleri - Görünür veya görünmez yanma parçacıklarını algılayan bir cihaz.

52) Spot Dedektör - Tespit elemanı belirli bir yere odaklandı-rılmış bir cihaz. Tipik örnekler arasında bimetalik dedek-törler, sigortalı alaşım dedektörleri, belirli pnömatik artış oran dedektörleri, birçok duman dedektörü ve termoe-lektrik dedektörler yer almaktadır.

53) Stratifikasyon- Duman partikülleri veya gaz halindeki yanma ürünlerini içeren hava, tüten veya yanan madde ile ısıtıldığında ve çevredeki daha soğuk havadan daha az yoğun hale geldiğinde ortaya çıkan bir etki, kendisi ile çevresindeki hava arasında fark olmayan bir seviyeye ula-şana kadar yükselir. Stratifikasyon, cebri havalandırma nedeniyle de meydana gelebilir.

54) Denetim - Tesisat kablolamasında, yangın alarm siste-minin normal çalışmasını engelleyecek bir arıza durumu tespit etme özelliği.

55) Termal Gecikme - Sabit sıcaklıkta çalışan bir cihaz çalış-tığı zaman, çevresindeki havanın sıcaklığı daima cihazın çalışma sıcaklığından daha yüksek olacaktır. Cihazın ça-lışma sıcaklığı ile mevcut hava sıcaklığı arasındaki bu fark genellikle termal gecikme olarak adlandırılır ve sıcaklığın yükselme oranı ile orantılıdır.

56) İki Telli Duman Dedektörü - Dedektöre güç sağlayan aynı iki tel üzerinde bir alarm durumu başlatan bir duman de-dektörü.

57) İstenmeyen Alarm - Yanlış alarm veya sahte alarm.

58) Kablosuz Radyo Bağlayıcısı - Duman algılayıcıları ve baş-latma cihazları tarafından üretilen ikili (binary) kodlanmış düşük güçlü radyo frekansı alarmı ve denetleyici sinyalleri alan, doğrulayan ve yeniden gönderen bir cihaz.

59) Kablosuz Duman Dedektörü- Duman dedektörüne ve entegre radyo frekansı vericisine güç sağlayan bir dâhili pili veya pilleri içeren bir duman dedektörü. Dâhili güç kaynağı denetlenir ve güç kaynağının bozulması kuman-da panosuna iletilir.

60) Zon - Korunan binalarda tanımlanmış bir alan. Bir zon, bir sinyalin alınabileceği bir alanı, bir sinyalin gönderilebile-ceği bir alanı veya bir kontrol biçiminin yürütülebileceği bir alanı tanımlayabilir.




ÖZETEndüstride kimyasallar yaygın olarak depolanmakta ve çeşitli proseslerde kullanılmaktadır. Yangın ile mücadele açısından, kim-

yasalların oluşturduğu risk ve uygulamadaki çeşitliliği beraberinde yangın söndürme çözümlerinde farklı yaklaşımları getirmiştir. Bu çalışmada konuyla ilgili standartlar baz alınarak sektörde karşılaşılan kimyasalların depolanması ve proseslerde kullanılması sonucu oluşan temel yangın riskleri karşısında kullanılabilecek yangın söndürme sistemleri ve bu sistemlerin tasarım kriterleri ele alınacaktır.

Wojciech WĘGRZYŃSKI1

OTOPARK TASARIM YÖNTEMLERİNDE JET-FAN SİSTEMLERİ: PERFORMANSA GENEL BİR BAKIŞ VE DEĞERLENDİRME

GirişOtoparklardaki duman kontrol çözümleri, dünyanın muhte-

lif bölgelerinde birbirleri ile tutarlı olmayıp, büyük ölçüde ye-rel düzenlemelere bağlıdır. Bazı ülkelerde bu sistemler zorun-ludur. Örneğin Polonya’da 1500 m²’den büyük kapalı otopark-larda duman kontrolü zorunlu tutulmaktadır. Ancak, birçok ül-kede yangın modunda otopark havalandırmasına ilişkin kural-lar bulunmamaktadır ve bazıları da jet-fan sistemleri gibi çö-zümlerin kullanımını doğrudan yasaklamaktadır.

Dünya çapındaki bu tutarsızlık, yangın güvenliği uygulama-larında duman kontrol sistemlerinin rolünün yanlış anlaşıl-masından kaynaklanmaktadır. Genellikle jet fan sistemleri-nin beklenen performansı yerine getirmediği ifade edilmek-tedir. Ancak bu ifadede iki faktör yanlış olabilir: Sistem tasarı-mı veya beklentiler.

Bu makale, jet-fan tabanlı çözümlerin çeşitliliğini, bu sistem-lerle nelerin başarılabileceği ve performansı en fazla etkileyen özelliklerinin bir açıklamasını sunmaktadır. Simülasyonların teknik unsurları burada ele alınmıyor olsa da vakalar CFD si-mülasyonları ile birlikte gösterilmektedir.

Duman Kontrolünün FaydalarıBir duman kontrol sisteminin en önemli yararı, bir otoparktaki

(a) hava akış yollarını ve (b) enerji dağılımını değiştirme kabili-yetidir. Herhangi bir duman kontrol sistemi olmaksızın yangın, itfaiyeci müdahalesi ile kontrol edilemeyecek denli büyük bir

boyuta kadar büyüyebilir ve aşırı hasara yol açabilir (Liverpool, 31.12.2017) veya otoparkın üstündeki binanın çökmesine ne-den olabilir (Moskova, 8.10.2017). Her yangın böyle bir boyuta ulaşmayacaktır. Bu tür olayların nadir gerçekleştiği kabul edi-lebilir. Ancak risk analizi açısından bakıldığında, bir otopark-ta çıkan yangın nedeniyle binanın tahrip olması riski de kabul edilebilir bir durum değildir.

Jet fan kullanan bir duman kontrol sistemi, dumanın sıcak-lığını düşürerek veya dumansız bir erişim yolu sağlayarak, it-faiyecilerin çalışacağı koşulları tamamen değiştirebilir. Düz-gün tasarlanmış bir sistem yangınla mücadele operasyonları-nı mümkün kılar. Aksi durumda yangınla mücadele imkansız hale gelebilir. Şekil 1 ve 2 bu türden bir vakayı göstermektedir.

Şekil 1, sürekli rejime ulaştıktan sonra 20 MW’lık (yaklaşık beş araçlık) bir otopark yangında, 2 m yükseklikteki duman yoğun-luğunu ve sıcaklıkları göstermektedir. Otoparkın plana göre üst ve alt cepheleri açık olup aralarındaki mesafe 100 m’dir, dolayı-sıyla binanın doğal yollardan havalandırılmakta olduğu kabul edilebilir. Buna rağmen, otopark tamamen dumanla dolmuştur ve binaya girme veya yangının yerini tespit etme imkanı yoktur.

Şekil 2’de aynı binadaki aynı yangın, bu sefer üç sıra 400 mm 50 N jet fan ile görülmektedir. Bu basit ve makul ölçüde uygun bedelli çözüm, binanın büyük bir kısmının dumandan temiz-lenmesini ve itfaiyecilerin giriş yolundaki sıcaklıkların önemli ölçüde sınırlandırılmasını mümkün kılmıştır. Sistemin kendisi-nin, yangının büyümesine veya yapı üzerindeki lokal hasarlara



önemli ölçüde etki etmesi mümkün değildir. Ancak etkin per-formansa sahip bir jet-fan çözümünden, akış alanında ve sıcak-lık dağılımında fark yaratması ile çoğu zaman itfaiyeciler için güvenli bir geçiş oluşturulması beklenebilir.

Jet fan sistemlerinin tasarımı ile ilgili bilgi kaynakları sınırlı-dır. Jet fan sistemlerinin tasarım, modelleme ve sıcak duman testlerinin kapsamlı bir genel incelemesi mevcuttur1, 2. Jet-fan sistem tasarımı ile ilgili gerekli bilgiler ise NEN3 ve NBN4 kap-samında sunulmaktadır. Jet fanların CFD modellemesine iliş-kin bazı bilgiler de mevcuttur5-7.

Jet-Fan Sistemleri Ne Sunmaktadır?Jet-fan sistemleri, bir otoparktaki sıcaklıkları sınırlamak veya

itfaiyeciler için güvenli bir giriş yolu sağlamak üzere bir çözüm teşkil edebilir. Bunlar, genellikle duman tahliyesi ve duman kont-

rolü olarak adlandırılan başlıca iki operasyon modudur. Bu mod-lar arasındaki farklar Şekil 3’te gösterilmektedir. Bu çözümleri birbirinden ayıran husus, tasarım tercihleridir. Basit bir ifade ile, duman kontrolü daha yüksek egzoz hızları ve daha güçlü jet fan-lar gerektirmekte olup, bu nedenle daha pahalı bir çözümdür.

Jet-fan sistemlerinin tasarımında alışılageldik ihtilaflı bir hu-sus da binanın tahliyesi aşamasındaki çalışmasına ilişkindir. Bu örneklerde görüldüğü üzere, yatay havalandırmanın doğal özel-liği, dumanın, fanın çalışmasına bağlı olarak, otoparkın muhte-lif bölümlerini doldurabilmesidir. İnsanların bu alanlardan tah-liyesiyle ilgili sorunlara sebebiyet vermemek için en kolay çö-züm, tahliye bitene kadar (veya RSET geçene kadar) jet fanla-rı aktive etmemektir.

Çoğu durumda duman otoparkın tavanının altında yüzen bir tabaka oluşturacak ve otoparkın içine yayılacaktır. Söz konusu

Dum

an y

oğun

luğu

[g/m

3 ]Du

man

yoğ

unlu

ğu [g

/m3 ]

Sıca

klık

[°C]

Sıca

klık

[°C]

Yanan 5 araç20MW HRR

Yanan 5 araç20MW HRR

İtfaiyecilerin giriş yolu

Şekil 1. Doğal olarak havalandırılan otoparkın 5 araçlık bir yangın sırasında sürekli rejimdeki durumu. Grafik yerden 2 m yukarısını göstermektedir.

Şekil 2. Mekanik olarak (jet fan ile) havalandırılan otoparkın 5 araçlık bir yangın sırasında sürekli rejimdeki durumu. Grafik yerden 2 m yukarısını göstermektedir.


tabaka kendi haline bırakılır ise, uzun süre boyunca (7–8 daki-kaya kadar) yüzerliğini koruyabilir. Ancak tasarımcı, bunun yal-nızca yeterli yüksekliğe sahip (2,9 m’den az olmayan) otopark-larda mümkün olduğunu da dikkate almalıdır1. Söz konusu duman davranışı Şekil 4’te gösterilmekte olup, Liverpool Echo yangının medyada yer alan fotoğraflarında da görülebilmekte-dir (31.12.2017).

Jet-Fan Sistemlerinin Performansı

Jet-fan sistemlerinin performansı aşağıdakiler de dâhil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır:

1. Egzoz kapasitesi (otoparktaki ortalama hava akış hızı)

2. Yangının büyüklüğü

3. Otoparkın şekli ve büyüklüğü

4. Jet fanın itme gücü

Şekil 5’te, bu faktörlerin iki farklı otopark modelinde gerçek-leştirilen CFD simülasyonları ile ne şekilde ortaya konabilece-ği gösterilmektedir. İlk modelde, 24 m genişliğinde ve 105 m uzunluğunda dar bir otopark kullanılmıştır. Bu şekil, genellik-le jet fan havalandırma uygulamaları için en uygun şekil olarak kabul edilmektedir. İkinci modelde, birinci modelin özellikleri-nin tümü mevcuttur. Sadece 40 m olan genişlik farklıdır. Her iki otoparkın da yüksekliği 3 m olarak aynıdır.

Jet fan sistemlerinin performansı, bizi dumanın tahliyesi ve duman kontrolü kavramlarına geri götürmektedir. Şekil 6’da, 45 m³/s ve 65 m³/s değerlerinde egzoz yapan sistemler ile ha-valandırılmakta olan dar bir otoparkta, 9,60 MW’lık bir yangın-da duman yoğunluğu, sıcaklık ve akış yolu çizimleri yer almak-tadır. Sistemlerden birincisi dumanı tahliye etmekte, ikincisi de duman kontrolü sağlamaktadır. Duman tahliye eden sistemde duman, akış yönünde yaklaşık 60 m ilerlemiştir. Bu da duman

1. Ana egzoz/üfleme açıklıkları2. Tavana yerleştirilen jet fanlar3. Duman tüm kompartımanda ama sıcaklığı

önemli ölçüde düşürülmüş durumda

1. Ana egzoz / üfleme açıklıkları2. Tavana yerleştirilen jet fanlar3. Ters yönlü hava akışı ile sınırlanmış duman

yayılımı4. İtfaiyeciler için dumandan arındırılmış güzergah

Şekil 3. Farklı jet fan sistemleri, otoparkta farklı koşullar sağlamaktadır.

Şekil 4. 600 kW sıcak duman testi esnasında, otopark tavanının altında uzun bir süre (6 dakika) kalan yüzer duman tabakası



kaynağının görülemeyeceği anlamına gelmektedir. Öte yandan kontrol sağlayan sistem ise giriş güzergahının nispeten duman-sız olmasını sağlamaktadır (grafik 2 m yükseklikteki noktalar alı-narak hazırlamıştır; bu vakanın 3D olarak analiz edilmesi duru-munda koşullar daha iyi görülecektir.)

Duman tahliye sisteminin dumanın binanın içinde kalmasını engellememesi gerçeğine rağmen dumanın akış yönündeki sıcak-lık, varış noktasındaki sıcaklığa kıyasla önemli ölçüde daha azdır. Bu da itfaiye departman operasyonlarını mümkün kılacaktır. Du-man kontrolü, yangın tabanının tespit edilmesini ve ayrıca sön-dürme ve kurtarma çalışmalarını önemli ölçüde kolaylaştıracaktır.

Model 1 (“Dar”) Model 2 (“Geniş”)

24 m x 105 m x 3 m (G x U x Y)Sol duvarda egzoz menfezi

Sağ duvar açık cephe9 jet fan (400 mm)

(10 Hava değişimi = 21 m3/s)

40 m x 105 m x 3 m (G x U x Y)Sol duvarda egzoz menfezi

Sağ duvar açık cephe15 jet fan (400 mm)

(10 Hava değişimi = 35 m3/s)

Şekil 5. Otopark modelleri

Şekil 6. Aynı otoparkta 9,60 MW ‘lık bir yangın durumunda iki farklı egzoz hız performansının (1. Model) karşılaştırılması

Tahliye (45 m3/s)

Duman yoğunluğu [g/m3]

Boş bölgeler düşük hızı temsil eder Kırmızı çizgi geri akışı temsil eder

Sıcaklık °C

Tahliye (45 m3/s)

Tahliye (45 m3/s)

9,60 MW yangın

9,60 MW yangın

Kontrol (65 m3/s)

Kontrol (65 m3/s)

Kontrol (65 m3/s)



Dar otoparkta 45 m3/s sistem performansı

1.40 MW 9.60 MW

16.00 MW4.00 MW


Şekil 7. Dar bir otoparkta muhtelif egzoz kapasitelerinde jet fan sisteminin performansı.

45 M3/s 45 M3/s

55 M3/s 55 M3/s

65 M3/s 65 M3/s

77 M3/s 77 M3/s

Şekil 8. Geniş bir otoparkta muhtelif egzoz kapasitelerinde jet fan sisteminin performansı.

Geniş otoparkta 4,00 MW yangın Geniş otoparkta 8,00 MW yangın

Dum

an y

oğun

luğu

[g/m

3 ]TÜYAK Yangın Mühendisliği Dergisi, Sayı 6, s 52-59, 2018


Bu egzoz hızlarının, bilhassa böyle bir mimaride ve söz konu-su bu yangın özelinde “Duman tahliye” ve “Kontrol” etkisi ya-rattığını belirtmek önemlidir. Her senaryoda, sistemin aynı he-defe ulaşmaya yönelik parametreleri farklı olacaktır. Şekil 7 ve 8, farklı yangınlar, egzoz hızları ve otopark geometrileri söz ko-nusu olduğundaki koşulları göstermektedir.

Şekil 7’deki “Dar” olan otoparkta 4 MW’lık bir yangın duru-munda (Bu değer genellikle tek araç yangını senaryosundaki

yangın büyüklüğü değeri olarak kullanılmaktadır), 55 m³/s ka-pasiteli bir sistemin, duman kontrolünü gerçekleştirebileceği dü-şünülebilir; öte yandan 8 MW’lık bir yangın durumunda (çoklu araç yangını senaryosu), aynı hedefe ulaşmak için gereken sis-tem kapasitesi çok daha yüksektir. Aynı yangın daha büyük bir otoparkta meydana gelirse, dumanı aynı randımanla gidermek için önemli ölçüde daha büyük bir egzoz hızı gerekecektir ve du-man geri tepme problemi de daha ciddi olacaktır. Geniş otopark ve 8 MW’lık yangın örneğinde ise, 77 m³/s değerindeki sistem,

1.40 MW

1.40 MW

9.60 MW

9.60 MW

16.00 MW

16.00 MW

4.00 MW

4.00 MW



Şekil 9. Farklı tasarım yangın boyutlarında iki farklı egzoz hız performansının karşılaştırılması.

Geniş otoparkta 45 m3/s sistem performansı

Geniş otoparkta 77 m3/s sistem performansı



dar otoparkın 55 m³/s sistemine benzer bir performans sergiler.

Sistem tasarımına ait bu üç kritik özelliğin, yani yangın büyük-lüğünün, egzoz kapasitesi ve otopark mimarisinin birlikte dikka-te alınması zorunludur. Birtakım teşebbüsler olmasına rağmen, bunu hesaplamaya uygun bir manuel hesaplama yöntemi yok-tur. Bu nedenle de CFD simülasyonları gerekli görülmektedir.

Tasarım yangını, yapay bir olgu olarak kabul edilebilir. Güven-lik özelliklerinin boyutlandırılmasına ve tasarlanmasına olanak sağlamak amacı ile bir binadaki yangının muhtemel sonuçla-rı tüm çeşitlerinin sadeleştirilmesi anlamına gelmektedir. Ta-sarım yangın tercihi tasarıma yön verecektir. Ancak gerçek bir yangının tasarımcının tahminlerini aşması durumunda, bu sis-temin işlev göstermeyeceği anlamına gelmemektedir. Değişecek olan husus, getirilecek olan çözümün performansıdır. 4 MW’lık bir tasarım yangınında duman kontrol çözümü olarak düşünü-lebilecek bir sistem, daha yüksek bir ısı yayılımında duman sı-

caklıklarının düşürülmesinde yine de önemli bir rol oynayacak-tır. Bunu açıklamak üzere, Şekil 9’da dört farklı boyutta yangın için iki farklı egzoz hızındaki sistemin (45 m³/s ve 77 m³/s) per-formanslarının karşılaştırması yer almaktadır.

Egzoz miktarı, bir jet fan sisteminin performansını önemli öl-çüde etkileyecek tek parametre değildir. Göz önünde bulundu-rulması gereken önemli bir faktör de, sistemde kullanılan jet fan-ların toplam itiş gücüdür. Bu parametre, egzoz miktarı ile oran-tılı olmalıdır. Çünkü yetersiz bir itiş gücü, otoparkın en kesitin-de eşit olmayan bir hız dağılımına ve duman geri tepmesinde artışa neden olacaktır. İtiş gücünün fazla yüksek olması ise ge-nellikle akış yönüne aksi istikamette ve bina duvarları boyun-ca beklenmedik bir akışın oluşmasına sebebiyet verecektir. Bu nedenle jet fanlarının miktarı, yeri ve büyüklüğü, CFD analizinin sonuçlarını esas alacak şekilde, dikkatli bir şekilde ayarlanma-lıdır. Jet fanlarının farklı itiş güçlerinin etkileri Şekil 10’da mu-kayeseli olarak gösterilmektedir.

8MW yangın, 55 m3/s

Yoğu

nluğ

u [g

/m3 ]

Sıca

klık

[°C]

Şekil 10. Farklı tipte jet fanları kullanılarak, jet fan sistem performansının karşılaştırılması

jet fanları yok

15 x 30 N 15 x 30 N

15 x 50 N 15 x 50 N

15 x 75 N 15 x 75 N

15 x 100 N 15 x 100 N

jet fanları yok



Sonuç

Bu kısa parametrik çalışma, jet fan sistemlerinin tasarlanma-sında dikkate alınan hususlara dair “buzdağının görünen kısmı” mahiyetinde bir genel bakış sunmaktadır. Diğer birçok önemli faktör de rol oynamakta olabilir: Hava girişleri, doğal ve meka-nik havalandırmanın kombine olarak kullanılması, jet fanların yüksekliği ve konumu, deflektör kullanımı, çalışma senaryosu vs. Ancak, tasarımı zor olmasına rağmen, jet fan sistemleri ge-nellikle otoparklarda duman kontrolü için ucuz ve randımanlı bir çözüm sağlamaktadır. İyi bir şekilde tasarlanmış (ve tüm pay-daşlar tarafından anlaşılmış) jet fan sistemleri yangın güvenliği açısından uygun bir çözüm olarak düşünülebilir.

Wojciech Węgrzyński, Research Institute (ITB) bünyesinde fa-aliyet göstermektedir.

Referanslar[1] Węgrzyński, W., Krajewski, G. 2015. Systemy wentylacji pożarowej

garaży. Projektowanie, ocena, odbiór, 493/2015. Instytut Techniki

Budowlanej.[2] Węgrzyński, W., Krajewski, G. 2017. Wentylacja pożarowa garaży –

symulacje numeryczne (CFD) wg ITB 493/2015. Rynek Instalacyjny.[3] NEN 6098:2010. 2010. Ontw. nl Rookbeheersingssystemen voor

mechanisch geventileerde parkeergarages.[4] NBN. 1995. Brandbeveiliging van gebouwen - Ontwerp en

berekening van rook- en warmteafvoerinstallaties (RWA) - Deel 1 : Grote onverdeelde ruimten met een bouwlaag. In: NBN S 21-208-1.

[5] van Oerle, N., Lemaire, A., van de Leur, P. 1999. Effectiveness of Forced Ventilation in Closed Car Parks. In: TNO Report No. 1999-CVB-RR1442.

[6] v.d.Giesen, B.J.M., Penders, S.H.A., Loomans, M.G.L.C., Rutten, P.G.S., Hensen, J.L.M. 2011. Modelling and simulation of a jet fan for controlled air flow in large enclosures. Environ Model Softw 26:191–200: https://doi.org/10.1016/j.envsoft.2010.07.008.

[7] Król, A., Król, M. 2018. Study of numerical modeling of jet fans. Tunn Undergr Sp Technol 73:222–235: https://doi.org/10.1016/j.tust.2017.12.024.




İnsanların yangın alarmına verdikleri tepki bazı faktörlere bağlıdır. Başlıca faktörlerden biri, alarmın tetiklendiği bina ti-pidir. Çoğunlukla evde tetiklenen bir yangın alarmı, bina sakin-lerince çok hızlı bir tepkiyi beraberinde getirecektir. Buna kar-şılık kişilerin kalabalık halde bulundukları binalarda tepkinin yavaş olacağı öngörülebilir ve bazı durumlarda bina sakinleri sinyali tamamen göz ardı ederek işlerine devam edebilirler [1].

Aslında fark yaratan konu pek de bina tipine bağlı değildir, daha çok bina sakininin bina içindeki kendi rolüne dair algısı-dır. Evlerinde duman alarmı çalmaya başladığı zaman bina sa-kinleri harekete geçmenin kendi sorumluluğu olduğunu düşü-nür. Alarmı duymalarının ardından saniyeler içinde bina kullanı-cısı alarmı tetikleyen nedeni tespit etmeye çalışacak, bu amaç-la harekete geçecektir.

Bir havalimanı, sinema veya alışveriş merkezi gibi kişilerin kalabalık halde bulundukları binalarda herhangi bir ilave bilgi aktarımı olmaksızın bir yangın alarmının devreye girmesi duru-munda, söz konusu binayı ziyaret eden bina sakinleri herhangi bir tepki vermeyebilir. Yine bu durumda tepkisizliğin açıklaması binanın tipi değil, söz konusu tesislerde bina sakinlerinin, ken-dilerine ilişkin olarak algıladıkları rol ve sorumluluktur. Binanın ziyaretçileri özellikle alarmı önemsemiyorsa, bina çalışanları da muhtemelen yapmakta oldukları işe devam edeceklerdir. Ziya-retçiler, ziyaretçi gibi davranır; yani kendilerinden herhangi bir şey bekleniyorsa personel tarafından bunun kendilerine bildi-rilmesini ve yönlendirilmeyi beklerler. Öte yandan kişilerin ka-labalık halde bulundukları binalarda çalışan insanların yangın alarmının devreye girmesinden sonra sorumlulukları olduğunu düşünüp, böyle bir acil durum için önceden eğitildiler ise hare-kete geçmeleri çok daha yüksek bir ihtimaldir.

Sonuç olarak, insanların belirli bir yerde sahip olduklarını hissettikleri rol, yangın alarmı tetiklenmesine verilen tepkinin önemli bir göstergesidir [2]. Yine de bu tepkinin ne olabilece-ği, eğitim ve geçmiş deneyimlerini de içeren kişinin özellikleri-ne bağlı şekilde yaygın olarak değişebilir.

Yüksek BeklentilerimizYangın alarmları, ilk kez onlarca yıl önce, endüstriyel ortam-

lardan her bir apartman dairesine, hatta konut amaçlı kulla-nılan binalarda her bir odaya kadar girmiştir. Yangın alarmları dört ana amacın yerine getirilmesinde en iyi yöntem olarak gö-rülmektedirler:

1. Bina sakinlerine yangın ihbarını verir,2. Derhal harekete geçilmesini sağlar,3. Tahliyeyi başlatır,4. Kaçmak için yeterli süre tanır.

İlk aşamada, yangın alarmının, bina sakinlerini yangına dair ikaz etmesi beklenmektedir. Bazı durumlarda, herhangi bir kişinin yangını kendi duyuları ile algılamasından önce, yangın alarmı bir yangını tespit edebilir. Bu özellikle büyük binalarda birbirine bağ-lı dedektörler için geçerlidir. Alarmın sesli olduğu ve bina sakin-lerinin de söz konusu alarmı duyabildiği varsayımı ile, bu alarm herhangi bir dedektörün tetiklendiğine dair ikaz görevi görmeli-dir. Bu, bir yangın çıktığı kararına varılmasından önceki aşama-lardan biridir. Herhangi ilave bilgi olmadığında kişiler yangın alarmı çaldığında bunun bir yangın durumu olduğu ile nadiren bağlantı kurarlar [3]. Yangın alarmı çaldığı zaman bina sakinleri bir yangın olduğu ve binayı tahliye etmeleri gerektiği sonucuna varmaktan ziyade, ‘Neler olup bittiğini’, ‘Neyin yanlış olduğunu’ sorgulama eğilimindedirler.

Yangın alarmının diğer bir amacı ise, acil müdahaleyi sağla-maktır. Yukarıdaki konut yangını alarmının tetiklenmesine dair verilen örnekte olduğu gibi; bina sakinleri, söz konusu mülke ya da içinde yaşayanlara karşı bir sorumluluk hissettikleri zaman, yangın alarmını algıladıktan sonra derhal harekete geçecekler-dir. Çoğunlukla eğer ilgili durum çok bariz değil ise, alınan ilk ak-siyon alarmın tetiklenmesinin sebebini araştırmak olacaktır [4].

Yangınla mücadele etmek, diğerlerini uyarmak, kendine ait eş-yaları toplamak ya da itfaiyeyi aramak gibi sırasıyla aksiyonlar alınabilir. Bu aksiyonlar zaman alır ve bina sakinlerini tehlikeye atabilir. Her ne kadar bu gibi reaksiyonlar tavsiye edilen davra-nışlar olmasa da, yine de oldukça yaygın olarak görülür. Ancak

Guylène Proulx, Ph.D.

YANGIN ALARMLARINA TEPKİ



bazı durumlarda eğer bina sakinleri kendilerini görevli hisset-miyorlar ise, durumun herhangi bir tehdit olmadığını düşünü-yor ya da etrafta bulunan diğer kişiler alarmı önemsemiyorlar-sa, ilgili bina sakinleri de bu uyarıyı gözardı etmeye karar verebi-lir. Bu, alarm sinyalinin potansiyel olarak başarısızlığa uğrama-sı anlamına gelmektedir: Acil bir tepki verilmesini sağlayamaz.

Yangın alarmı aktive edildiği zaman bina sakinlerinden bek-lenen hareket, tahliyenin başlatılmasıdır. Ne yazık ki, bu, nadi-ren gerçekleşen bir hedeftir. Yangın alarmının kendi kendine te-tiklenmesi, binanın tahliyesini sağlamak için nadiren yeterlidir. Yangın alarmının inanılırlığını doğrulamak üzere, dumana ya da alevlere dair koku ya da görüntü gibi ilave bilgi ya da ipuç-ları gereklidir. Yangınla ilgili bu türden ipucu veya bilgiler mev-cut değilse, itfaiye görevlilerinden gelen talimatlar, anonslu ile-tişim sistemi üzerinden gelen mesajlar ya da gelmekte olan itfa-iye araçlarının sirenlerinin duyulması gibi teşvikler yangın alar-mına inanılırlık kazandıracak ve birçok bina sakinini, tahliyeye başlamak konusunda motive edecektir. Ancak bir yangın alarmı-nın tek başına bir binanın derhal tahliye edilmesini tetiklemesi ender bir durumdur.

Yangın konusunda düzenli olarak eğitim verilen binalarda, tat-bikatlar sırasında alarm başlayınca tahliye uygulamasının olduk-ça hızlı bir şekilde başlatılması mümkündür. Örneğin bir ilkokul-da yangın alarmı çalmaya başlarsa, tüm öğrencilerin öğretmen-leri ile beraber sıra halinde dışarı çıkması ve oyun alanında top-lanması standart bir uygulamadır. Bu tür tahliye tatbikatları re-kor sürede tamamlanır ancak bunlar yalnızca tatbikattır ve ger-çek bir olay sırasında bu denli hızlı gerçekleşmeyebilir.

Genel olarak bir yangın alarmının bina sakinlerine kaçmala-rı için yeterli zaman tanıyacağı şekilde erken bir uyarı vermesi beklenmektedir. Bu ise, gerçekleştirilmesi gitgide daha zor bir hal alan bir hedeftir. Geleneksel olarak duman alarmı devreye girdikten sonra bir ailenin yaşadığı bir evde, bina sakinleri açı-sından dayanılmaz koşulların ortalama olarak 17 dakika içinde meydana geleceği varsayılmaktadır. [5].

NIST tarafından kısa süre önce gerçekleştirilen çalışmalar ise, kaçmak için geçen bu süreyi yaklaşık 3 dakikaya indirmiştir. Özün-de, yeni yapı tasarımı ve son yıllarda konut yapımında kullanı-lan yeni malzemelerin, daha hızlı yanan ve daha ölümcül olan yangınlar yarattığı görülmektedir. Duman alarmı mevcut olduğu, çalışır durumda olduğu ve bina sakinlerince duyulabilir olduğu hallerde esastır, ancak yine de kaçmak için çok kısa bir zaman penceresi sunmaktadır. Yangın alarmları kesinlikle hayat kurtar-sa da, kaçmak için yeterli zaman temin etme imkânı, ultra hızlı yangınlar söz konusu olduğunda tehlikeye girebilir. Ancak baş-ka bir tesis tipinde yangın alarmlarının; yangına, bina tasarımı-na, bulunduğu yere ve bina sakinlerinin kabiliyetlerine bağlı ola-rak kaçma zamanları farklı olabilir.

Bina Sakinlerinin Tepki VermemesiÖzellikle apartman dairesi veya ev harici tesislerdeki bina sa-

kinlerinin yangın alarmlarına genellikle tepki vermediğine dair anlatılan çok sayıda delil bulunmaktadır.

Bina sakinleri, yangın alarm sinyalini, çeşitli nedenlere bağ-lı olarak göz ardı edebilir. Bunun, özellikle ilginç olan dört ne-deni vardır:

• Sinyalin bir yangın alarmı olduğunu anlamama• Bu alarm çaldığı zaman ne yapacağını bilmeme• Rahatsızlık veren gerçekdışı alarmlar nedeniyle siste-

me güven kaybı• Sinyali duyamama

Sinyalin Bir Yangın Alarmı Olduğunu AnlamamaTepki gelmemesine dair açıklamalardan biri; bina sakinleri-

nin sinyalin ne için olduğunun farkına varmaması olabilir. Yan-gın alarmını; hırsız alarmı, asansör arıza uyarısı ya da güven-lik kapı alarmı gibi başka bir sinyal zannedebilirler. Yıllar önce, 1985 yılında Tong ve Canter [6] tarafından yapılan röportajlar, bina sakinlerinin küçük bir örneğinin %45’inden fazlasının, yan-gın alarmlarını diğer alarm çeşitlerinden ayıramadığını göster-miştir. NRC tarafından 300’den fazla katılımcıyla yapılan daha yakın zamanlı bir yangın alarm çalışması ise sadece %14’ünün slow whoop’u (dâhili siren) ve % 38’inin de alarm zilini, yangın alarmı olarak tanıdıklarını göstermiştir [7].

Özgün ve evrensel olarak tanınabilir bir yangın alarm sinyali tasarlama ihtiyacı yıllar önce hissedildi. 1970’lerden beri stan-dart bir sinyal geliştirmeye yönelik çok sayıda tartışma gerçek-leşti [8, 9]. Uzmanlar sonuç itibarı ile sinyali (zil, korna, çan ya da elektronik ses gibi) tek bir ses ile sınırlamamayı, bunun yerine belirli bir ses kalıbı (paterni) kavramını desteklemeyi kabul etti-ler. Genellikle t-3 olarak adlandırılan T-üç kalıbı (paterni), 1996 NFPA aracılığıyla yeni ABD yapıları da dahil olmak üzere birçok ülkede yangın alarmları için bir gereklilik haline geldi.

Her ne kadar T-3, ISO 8201’de “Tahliye sinyali” olarak tanım-lansa da, bu sinyalin tek başına bir binanın tahliyesini tetikleye-bileceği sorgulanmalıdır. T-3 sinyalinin, Kuzey Amerika’daki bina-larda çoğu yangın alarmının sesi olarak yerleşmesi muhtemelen 25 yılın üzerinde bir süre alacaktır. Bu süre zarfında bina sakin-leri farklı alarm aktivasyonları sırasında bu sinyale maruz bıra-kılarak, T3 paternini yangın alarm sinyali haline getirmek müm-kün görünmektedir. Bir yandan, bu standardı gitgide daha fazla ülkenin benimseyeceği umut edilirken, yine de bu paternin yan-gın alarmını göz ardı eden bina sakinleri problemini kendiliğin-den çözeceği pek olası görünmemektedir. Uzun vadede sinyal giderek artan bir şekilde tanınacak olmakla beraber, özel bir tep-ki/reaksiyon görülmeyebilir.

Bu Alarm Çaldığı Zaman Ne Yapacağını BilmemeKonut dışındaki binalardan tahliye edilen kişiler ile yapılan gö-

rüşmeler, alarm devreye girdikten sonraki ilk anlarda bina sakin-lerinin ya ne yapacaklarını bilmediklerini ya da herhangi bir şey yapmaları gerektiğini bilmediklerini göstermiştir [10]. Eğitim bu tepkisizliği ortadan kaldırabilir, ancak bina sakinlerini özellikle belirli bir esnadaki bina ziyaretçilerini eğitmek her zaman müm-kün olmayabilir. Bir alışveriş merkezinin ziyaretçilerinin ne şe-kilde eğitileceğini tasarlamak zordur, ancak bazı binalarda kaç-mış birtakım fırsatlar da vardır. Örneğin sinemalarda filmden hemen önce, kısa 2 dakikalık bir bölümde yangın alarm sinya-li çalınarak kişilere böylesi bir durumda kendilerinden ne bek-lendiği ve çıkışların yerleri gösterilebilir. Eğitim verilmesinin zor



olduğu binalarda, eğitimli personel ve anons iletişim mesajları gibi yangın alarmına destek verecek sistemler bulundurulması zorunlu hale gelmektedir.

Gerçeği Yansıtmayan Alarmlar Nedeniyle Sisteme Güven Kaybı

Gerçek bir yangın alarmı çaldığında bina sakinlerinin tepki ver-memesinin diğer bir nedeni de, yanlış alarmlar, test alarmları ve yangın tatbikatları gibi gerçeği yansıtmayan çok sayıda alarmdır. Gerçeği yansıtmayan alarmlardaki sorun, bir süre sonra, benzer sistemlerin tamamı dâhil olmak üzere bina sakinlerinin sisteme güvenlerini kaybetmelerine neden olmaktadır. Birçok bina saki-ni, bir yangın alarmı duyduğu zaman bunu emniyetli bir şekil-de, gerçeği yansıtmayan bir alarm olarak göz ardı edebilecekle-ri varsayımı ile hareket etmektedir. Alarm sinyalinin gerçek bir problemin göstergesi olduğuna dair inkâr hissi, oldukça yaygın bir problemdir. Orta yükseklikte konut binalarına ilişkin tahliye çalışmaları sırasında, bina sakinlerinin %25’inden azının, yan-gın alarm sesini, gerçek bir acil duruma dair potansiyel bir gös-terge olarak yorumladığı tespit edilmiştir. [11].

Gerçeği yansıtmayan alarmların sayısı ve caydırıcı etkilerinin uzun bir süre boyunca incelenmesi gereklidir. Belli bir binada bir hafta içinde üç kez gerçeği yansıtmayan alarm çalmasının, söz konusu alarmların bir yıl boyunca üç kez çalmasına kıyasla daha fazla caydırıcı etkisi olacaktır.

Alarmın çalma zamanı ve bina tipi de önemli bir rol oynaya-bilir. Konutlardan oluşan yüksek katlı bir binada gece ortasında gerçeği yansıtmayan bir alarm çalarsa, sıcak güneşli bir günde, ofis binasında meydana gelen aynı tür bir alarma kıyasla bina sakinleri üzerinde daha uzun süreli olumsuz etkisi olacaktır.

Bir yıl içinde kaç adet gerçeği yansıtmayan alarm çok fazla ola-caktır? Üç? Beş? On? Kaç adet bu türden alarm, insanların yan-gın alarm sistemine olan inancını kaybetmelerine neden olacak-tır? Bu sorulara yanıt verecek herhangi bir araştırma verisi mev-cut değildir. Ancak, bu alandaki uzmanlar, bir yılda üçten fazla gerçeği yansıtmayan alarmın, sistemin güvenilirliğine olumsuz etkisi olabileceği konusunda anlaşma yönündedirler. Bu bağ-lamda kesin olan bir konu vardır: Gerçeği yansıtmayan alarm-lar, bir yangın alarm sinyaliyle ilişkilendirilmesi gereken tehlike veya acil durum duygusunu önemsizleştirmektedir. Birçok ger-çeği yansıtmayan alarm durumuna maruz kalanlar, bu sinyalleri dikkate almazlar veya sistemi devreden çıkarmaya çalışabilirler.

Halk, sıklıkla gerçeği yansıtmayan alarmlara büyük ölçüde haylaz gençlerin neden olduğunu zanneder. Güvenlik kamera-larının kullanılmasıyla beraber, bunu yapanların gerçekten de gençler olabildiği, ancak aynı zamanda daha küçük yaştaki ço-cuklar ve yetişkinler, hatta yaşlılar bile olabildiği tespit edilmiş-tir. Ayrıca, gerçeği yansıtmayan alarmların, genellikle tatsız bir şaka nedeniyle çaldığı varsayımı da gerçeği yansıtmamaktadır. Sonuç olarak, gerçeği yansıtmayan birçok alarm bir sistem arı-zasından kaynaklanmaktadır. 1999 yılında, Amerika Birleşik Dev-letleri’nde itfaiye teşkilatlarına, sonradan gerçeği yansıtmayan alarm oldukları ortaya çıkan 2 milyonun üzerinde çağrı iletilmiş-tir. Bunların %44’ü sistem arızası, %30’u yangın çıkmamış oldu-

ğu halde iyi niyetli olarak yangın var zanneden kişilerin çağrısı, %15’i haylazlık amaçlı yanlış çağrılar ve %11’i de bomba ihbar-ları gibi diğer yanlış alarm tiplerini içermekteydi. [12].

Gerçeği yansıtmayan alarmların sayısının asgariye indirilme-ye çalışılması önemlidir. Ayrıca iletişim de önemlidir. Bina yö-neticileri, gerçeği yansıtmayan alarmların nedenlerine veya il-gili sorunu gidermek üzere aldıkları aksiyona dair bina sakinle-rine bilgi vermediği zaman, bina sakinlerinin alarm sistemine duydukları güveni güçlendirme fırsatını da yitirmiş olurlar. Her-hangi bir nedenle bir yangın alarmı çaldığında, anons ile ileti-şim sistemi ya da e-posta vasıtasıyla tüm bina sakinlerine akti-vasyonun nedenini açıklayan bir mesaj iletilmelidir. Birilerinin bu çalan alarmların farkında olduğunu ve bu konuda bir şeyler yaptığını bilmeleri, güvenilirliği bir nebze de olsa yeniden tesis etmeye yardımcı olacaktır.

Alarmı DuyamamaBina sakinlerinin yangın alarmına tepki vermemelerine dair

dördüncü bir açıklama da, bizzat sinyalin kendisinin duyulabi-lirliğine ilişkindir. Orta yükseklikte ve çok katlı konut binaların-da yapılan çalışmalar, bazı durumlarda bina sakinlerinin, kendi dairelerinin içinden gelen sinyali duyamadıklarını göstermiştir [13,14]. Bu işitilememe sorunu tipik olarak, alarm cihazlarının ortak koridorlarda bulunduğu apartman bloklarında görülmüş-tür. Alarm sinyali koridorlarda son derece yüksek sesli olması-na rağmen, özellikle ortak koridordan en uzak olan noktalarda-ki yaşam ünitelerinden duyulamamakta idi.

Ayrıca, televizyonlar, müzik sistemleri, klima sistemleri veya di-ğer insan faaliyetleri tarafından yayılan gündelik yaşamın ortam sesleri, alarm sinyalinin sesini kolayca maskeleyebilmektedir.

Son zamanlarda yapılan araştırmalar, bazı bina sakinlerinin ise, mevcut kurallara uygun bir yangın alarmının sesiyle uyana-mayabileceğini göstermiştir. Küçük çocuklar, uykusuz kalan ya da nispeten az miktar da olsa alkol aldıktan sonra uyuyan yetiş-kinler ve yaşlıların, bir duman alarmı çaldığında kolaylıkla uya-namayabildikleri görülmüştür [15, 16, 17]. Kişilerin uyanabilme-lerini mümkün kılmak üzere sinyalin hangi özelliklerinin değişti-rilebileceğini tespit etmeye yönelik araştırmalar devam etmek-tedir. Uyanmanın ise sadece ilk adım olduğunu, yangının sonu-cunu belirleyecek esas faktörün uyandıktan sonra aksiyon alın-ması olduğunu ise unutulmamak gereklidir.

“Tahammül edilemez yükseklikte olur ise binadan çıkacaklardır”

Bir bina yöneticisi, bina sakinlerini binadan çıkmaya zorlaya-cağını düşündüğü için, yangın alarmının ses seviyesini izin veri-len azami seviyeye yükseltmeyi önermiştir. Her ne kadar, alarm ses ünitelerinin her bir dairede değil de ortak koridorlarda yer aldığı bazı binalarda ses seviyesi fazla düşük olsa da, alarmın sesinin azami şiddete çıkarılması tavsiye edilen bir çözüm de-ğildir, zira ortalama ortam sesinin sadece 15dBA üzerindeki bir ses, uyanık olan kişilerin algılayabilmesi açısından yeterli ola-caktır. Herhangi bir acil durum olmaksızın çalan çok yüksek sesli bir alarm birçok şikâyete neden olmasının yanısıra, ileri-



de tekrarlanmamasını temin etmek amacıyla bina sakinlerinin sistemi kurcalamasına da yol açabilir. Daha da önemlisi, ne ya-pacağına karar vermeye çalışan bina sakinleri arasındaki ileti-şime de mani olacaktır.

Bina sakinleri, bina yangın alarmını ve muhtemelen bazı diğer ilave ipuçlarını da algıladıktan sonra, diğerlerinin ne yaptıkları-na bakarak, durumu ve en iyi ne şekilde harekete geçebilecek-lerini kendi aralarında konuşabilirler. Kişilerin kendi aralarında durum değerlendirmesi yapması, karar verme sürecinin önemli adımlarından biridir. Kişilerin kendi aralarında durum değerlen-dirmesi yapmasına engel olmak yerine, bu durum ilave bilgiler sağlamak suretiyle kolaylaştırılmalıdır; böylece durumun teyidi ve karar verme süreci hızlanacaktır. Nitekim, birçok tesiste daha yüksek sesli alarmlara ihtiyaç yoktur, tersine özellikle tüm bina sakinlerinin uyanık ve aktif olduğu, arka plan gürültüsünün dü-şük olduğu yerlerde daha düşük sesli alarmlar faydalı olabilir.

Yangın alarm sinyali, kişilerin kendi aralarında konuşabilme-lerine izin verecek kadar düşük sesli olmakla beraber, bina sa-kinlerinin yangın alarm sinyalinin kapatıldığını zannetmelerine neden olacak kadar da düşük olmamalıdır. Bir gökdelen tahliye çalışması sırasında, itfaiye görevlileri arasındaki telsiz iletişimi-ni kolaylaştırmak amacıyla alarm beş dakika sonra kapatılmıştır [11]. Video kayıtlarından gözlendiği kadarıyla, alarm sinyali ka-patıldığı zaman merdivenlerden inmekte olan birçok bina saki-ni, durarak geri dönmüştür. Yangın alarm sinyali kapatıldığı za-man, bina sakinleri acil durumun sona erdiğini varsaymışlardır. Bu tepki de, alarm sinyalinin acil durum sona erene kadar durdu-rulmamasının neden bu kadar önemli olduğunu göstermektedir.

SONUÇ“Bina sakinleri yangın alarmlarına geleneksel olarak beklendi-

ği şekilde tepki vermeme eğiliminde oldukları için, yangın alar-mı kullanmasak da olur” sonucuna varmamalıyız. Nitekim, her ne kadar yangın alarmlarına verilen tepki, çoğu kişinin beklediği şekilde gerçekleşmese de, bina sakinlerine bir uyarıda bulunul-ması açısından sinyal hala mükemmel bir yöntemdir. Bu türden bir sinyal, kişilere bir şeyler olup bitmekte olduğuna dair, ne olup ne bittiğine bakmaları ya da devamının gelip gelmeyeceği ko-nusunda tetikte olmaları gerektiğine dair bir ipucu vermektedir.

Sonuç olarak daha sonra ve olay süresince, kişilerin duman kokusu almak gibi ya da koşturan görevlileri gördükleri zaman gerçekten de ciddi bir şeyler olmakta olduğu ve bu konuda ha-rekete geçmeleri gerektiği sonucuna varmaları daha olasıdır.

Çalışmalar, sadece yangın alarm sinyalinin tüm bina sakinle-rini uyaracağını, derhal harekete geçmelerini sağlayacağını, tah-liyenin derhal başlayacağını ve herkesin güvenli bir şekilde kaç-ması için yeterli zaman vereceğini beklemenin aşırı iyimser bir yaklaşım olduğunu göstermiştir. T-3 tahliye sinyali kullanılması-na ilave olarak sesli iletişim mesajları, personel talimatı, eğitim, tatbikatlar ve iyi tasarlanmış bir bina acil durum eylem planı da dâhil olmak üzere tamamlayıcı ve destekleyici adımlar, bina sa-kinlerinin yangın alarmına doğru ve hızlı bir şekilde tepki vere-bilmeleri olasılığını arttıracaktır.

REFERANSLAR[1] Bryan, L. J., 2002, “Behavioral Response to Fire and Smoke”

Chapter 3-12, SFPE Handbook of Fire Protection Engineering, 3rd Edition, pp. 3-315-3-341.

[2] SFPE, 2003, “Human Behavior in Fire”, Engineering Guide, Society of Fire Protection Engineers, 46 p.

[3] Bryan, L. J., 2001, “Psychological variables that may affect fire alarm design”, Fire Protection Engineering, www.sfpe.org, pp. 42-48.

[4] Canter, D., Breaux, J., Sime, J., 1990, “Domestic, multiple occupancy, and hospital fires”, Chapter 8, Fires and Human Behaviour, Edited by D. Canter, Second Edition, John Wiley & Sons Ltd, pp. 117-136.

[5] Bukowski, R. W. Peacock R. D. Averill J. D. Cleary T. G. Bryner N. P. Walton W.

[6] D. Reneke P. A. & Kuligowski E. D. 2003, Performance of Home Smoke Alarms: Analysis of the Response of Several Available Technologies in Residential Fire Settings, National Institute of Standards and Technology, Washington, U.S.

[7] Tong, D. and Canter, D., “The decision to evacuate”. Fire Safety Journal, Vol. 9, No. 3, 1985, pp. 257-265.

[8] Proulx, G.; Laroche, C.; Jaspers-Fayer, F.; Lavallée, R., “Fire Alarm Signal Recognition”, Internal Report, Institute for Research in Construction, National Research Council Canada, 828, pp. 32, 2001 (IRC-IR-828) http://www.nrc.ca/irc/fulltext/ir828/

[9] Mande, I., “A standard fire alarm signal temporal or ‘slow whoop’”, Fire Journal,

[10] Vol. 69, No. 6, 1975, pp. 25-28.[11] CHABA., “A proposed standard fire alarm signal”, Fire Journal,

Vol. 69, No. 4, 1975, pp. 24-27.[12] Proulx, G., 1999, “Occupant Response to Fire Alarm Signals”,

National Fire Alarm Code Handbook, NFPA 72, Supplement 4, pp. 403-412.

[13] Proulx, G., Latour, J.C. and MacLaurin, J.W. “Housing evacuation of mixed abilities occupants”, IRC-IR-661, Internal Report, Institute for Research in Construction, National Research Council of Canada, 1994.

[14] Karter, J. M. “Fire loss in the United States during 199”,. National Fire Protection Association, Internal report, 2000.

[15] Proulx, G., Laroche, C. and Latour, J.C. “Audibility problems with fire alarms in apartment buildings”, Proceeding of the Human Factors and Ergonomics Society 39th Annual Meeting, Vol. 2, 1995, pp. 989-993.

[16] Sultan, A. M. and Halliwell, R.E. Optimum location for fire alarms in apartment buildings. Fire Technology, Vol. 26, No. 4, 1990, pp. 342-356.

[17] Bruck, D. Reid, S., Kouzma, J., & Ball M., 2004, The Effectiveness of Different Alarms in Waking Sleeping Children, Third International Symposium on Human Behaviour in Fire, Belfast, September 2004, pp. 279-289.

[18] Ball, M., & Bruck, D., 2004, The Effect of Alcohol upon Reponse to Fire Alarm Signals in Sleeping Young Adults, Third International Symposium on Human Behaviour in Fire, Belfast, September 2004, pp. 291-302.

[19] Bruck, D., Thomas, I., Kritikos, A, 2006, Investigation of Auditory Arousal with Different Alarm Signals in Sleeping Older Adults, Report for the Fire Protection Research Foundation.


Allianz Türkiye Teknik Uw & Riziko Kontrol Grup Başkanı Dr. Ceyhun Eren

igorta sektöründe yaşanılan bir diğer zorluk ise risk yönetiminin yalnızca riskin transfer edilmesi yani sigortadan ibaret olduğunun düşünülmesi yanlışlığıdır. Yani sigorta, portatif yangın söndürücü, yangın dolabı veya sprinkler sistemi gibi bir

yangın önlemi olarak algılanmaktadır. Bu düşünceyi yıkmak sigorta şirketlerinin en çok zorlandığı konular arasındadır. Sigortanın yalnızca riskin transferi olduğu ve gerekli önlemler alınmadığı takdirde karşılaşılacak zararların çok büyük boyutlara ulaşacağı anlatılsa bile, geçmişe oranla daha az olsa da ‘’Sigorta yaptıracaksam neden önlem alayım?’’ cümlesiyle maalesef halen karşılaşabilmekte.

S

Yüksek Risk Seviyesine Sahip Tesislerin Sigortalanması da Çözüm Değil

Boğaziçi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği mezunusunuz, yüksek lisans ve doktora eğitiminizi de yine aynı üniversitede gerçekleştirdiniz. Öncelikle sizi “Yapısal Deprem Mühendisliği” uzmanlık alanına yönlendiren süreci anlatabilir misiniz?

Doğa olaylarının teorik çalışmalar ile açıklanış biçimleri, bilim adamlarının et-kileyici hayat hikayeleri ve önemli buluş-ların nasıl yapıldığı her zaman ilgimi çek-miştir. Örneğin deprem mühendisliğin-de birbirine eşitleyerek kullandığımız iki önemli denklemin aynı dönemde yaşa-yan ve birbirleriyle sürekli tartışan Isaac Newton ve Robert Hooke’a ait olması ya da Rosetta uzay sondasının 10 yıllık uzun yolculuğundan sonra ilk kez bir kuyruklu yıldızın yörüngesine girmeyi başarırken Newton’un, başına bir elmanın düşme-si sonucu 1660’lı yıllarda bulduğu evren-sel kütle çekim yasasını kullanması gibi...

Doktora çalışmalarım sırasındaki en bü-yük şansım, doktora tez konumun profes-yonel iş hayatımla yakından ilişkili olma-sıydı. Tez konum, endüstriyel yapılarda yaşanabilecek olası en yüksek deprem hasarlarının (PML) önceden tahmin edil-mesine yönelik analitik bir yöntem geliş-tirilmesiydi. Sonrasında bina bazında ya-pılan bu analizlerin deprem sigorta pri-mi hesabı üzerinde ne gibi etkiler doğu-rabileceğini de ortaya çıkarmaya çalıştım. Motivasyon kaynağım ise öteden beri de-partman arkadaşlarımızla ortak hedefimiz olan kendini sürekli geliştirme ve bilgi se-viyemizi yükseltme arzusuydu. Yani tezi-mi tamamlayamasam bile asıl amacıma ulaşabilecektim. Sonucunda ikisini bir-den elde etmek tabi ki beni çok mutlu etti.

Özellikle tez konum ile ilgili yazdığım makalelerimin kabul edilmiş olması geliş-tirdiğim yöntemi işimizde de uygulamaya başlamamız için güzel bir fırsat oldu. Ge-liştirdiğim hızlı deprem hasar tahmin yön-temini büyük müşterilerimizin endüstri-yel binalarında uyguladığımızda önem-li bir farkındalık ve müşteri memnuniye-ti ile karşılaştık. Ek olarak 3 sene önce İs-tanbul’da düzenlenen ‘’Avrupa Deprem Konferansı’’ sırasında tez konumun da bildiriler arasına girmesi benim için ayrı bir gurur kaynağı olmuştu.

SÖYLEŞİ


SÖYLEŞİ

“Binaların deprem sırasındaki davranışları ve karşı karşıya kalacakları olası hasarlar” hakkında kısaca bilgi alabilir miyiz?

Son yıllarda meydana gelen yıkıcı dep-remlerden de görüldüğü üzere büyük ço-ğunluğu sıradan konut binaları gibi ‘’Can güvenliği’’ performans hedefine göre ta-sarlanan sanayi yapılarında, deprem ha-sarlarından dolayı oluşan ekonomik ka-yıplar oldukça yüksek seviyelere ulaşmış-tır. 1999 İzmit Depremi ve 2011 Tohoku Depremleri’ne ait ekonomik kayıplar sı-rasıyla 1.5-3.5 milyar dolar ve 20-30 mil-yar dolar olarak belirlenmiştir. Geçmiş depremler göstermiştir ki bu tip binalar, yapısal ve yapısal olmayan hasarların ya-nında deprem sonrası yangınlar, zararlı kimyasal madde sızıntısı, yangın söndür-me sisteminden kaynaklanan su hasarla-rı ve uzun iş durması süreçleri gibi ikin-cil etkilere de maruz kalmaktadır. Olası bir büyük deprem sırasında yaşanması muhtemel tüm hasarları tahmin edebil-mek için çok disiplinli bir yaklaşıma ihti-yaç duyulsa da yapısal hasarlar, hafif sa-nayi tipi binalarda yaşanabilecek dolaylı ya da dolaysız hasarların tahmin edilme-si için halen belirleyici olmaktadır.

Binaların deprem davranışları konu-sundaki en önemli husus ise binaların olası bir depremden nasıl etkilenecek-lerini yine binaların kendisinin belirleye-cek olmasıdır. Yani aynı deprem sırasında aynı bölgede bulunan birbirinden farklı yapısal özelliklere sahip binalar, meyda-na gelen depreme farklı şekilde tepki ve-recelerdir. Binaların deprem davranışla-rını etkileyen kriterlerin başında da kat sayısı, kat yükseklikleri, bitişiklik duru-mu, oturma planlarının simetrik olup ol-maması, yapıda çıkma bölümler bulunup bulunmaması, kolon-kiriş ve demir do-natı özellikleri gelmektedir.

Risk yönetimi uzmanlık alanlarınızdan bir diğeri. Nedir risk yönetimi?

Temelinde olasılık kavramı yatan risk yönetimi, tarihte yazılan ilk cebir kitabı kadar eskidir. Risk yönetimi tarih boyun-ca insanoğlunun en önemli ihtiyaçların-dan biri olan gelecekte onu nelerin bekle-diğini ortaya çıkarmak ve değişik alterna-tifler arasından seçim yapabilmek ama-cıyla doğmuştur. Aslında risk yönetimi-nin tarihteki ilk matematikçilerden biri olan Fibonacci’ye ait ünlü sayı dizisi (1, 1, 2, 3, 5, 8, ....., 144, 233, 377, ...) ile baş-ladığı iddia edilebilir. Tarih boyunca bir-çok düşünürün ilgisini çeken bu dizi, attı-ğımız her adımın bir önceki adımda yap-tıklarımızın sonucu olduğunu çok iyi an-lattığı şeklinde yorumlanmıştır. Yine bu dizinin belirli bir değerinden (233) son-ra sayılar arasındaki oranın sabit olması ve bu oranın yüzyıllardır güzelliğin mate-matiksel ifadesi olarak kabul edilen “Al-tın oran”a eşit olması, diziyi ilgi çekici kı-lan bir başka özelliktir.

Risk yönetiminin tanımına gelirsek; ilk olarak risklerin tespit edilmesi, ana-liz edilerek ölçülmesi, transfer edilmesi, önlenmesi veya azaltılması şeklinde ta-nımlanabilir. Tanımdan da anlaşılacağı gibi risk yönetiminin amacı herhangi bir işletmeyi veya bireyi daha hasar gerçek-leşmeden önce önlemek veya olası etki-lerini azaltmaktır.

“Yangın mühendisliği” bir diğer uzmanlık alanınız. Yolunuz yangınla nasıl kesişti, bu alanda neler yaptınız?

Sigorta sektörüne “Risk mühendisi” olarak başladığım yıllarda, uzmanlık ala-nımın da “Deprem mühendisliği” olma-sı nedeniyle risk analizleri sırasında bina-lardan birtakım deney numuneleri alarak malzeme özelliklerini belirledikten son-ra yapısal modellemeler yapacağımı dü-

şünürken; yangın riskinin sigorta sektö-rü için çok daha önemli bir konu olduğu-nu anladım. Bunun en önemli nedenleri, yangın riskinin hem oluş sıklığı, hem de meydana geldikten sonra yaşanan büyük maddi hasarların ve hasarları takip eden uzun iş durması süreçleri olduğu söyle-nebilir. Bu nedenle gerek yurt içi gerek-se yurt dışı eğitimlerle yangın mühendis-liği konusunda kapsamlı eğitimler aldım.

Özellikle 2000’li yılların başlarında ya-şadığımız kaynak eksikliği nedeniyle sek-törde deneyimli yangın danışmanlarımız ile birlikte yangın söndürme sistemi tasa-rımlarına yönelik özel eğitimler bile tasar-ladık. Sonrasında bu eğitimi, sigorta sek-töründeki diğer risk mühendislerine de yaymaya çalıştık. Bununla birlikte yüksek lisans tezimin de temelini oluşturan bir

“Matematiksel bir altyapıya sahip yangın risk analiz programı” tasarladım. Bu ça-lışmayı kapsamlı bir projeye dönüştüre-rek 2007 yılından beri Allianz Türkiye Risk Müh. Departmanı’nda kullandığımız “Risk Analiz Sistemi”nin bir parçası haline ge-tirdik. Bunu elektronik raporun sonucun-da doğru ve yanlış uygulamalar ile birlik-te tespit edilen tüm risklerin etki-frekans kriterlerinin de gösterildiği, müşterileri-miz açısından oldukça açıklayıcı bir for-mata dönüştürebiliyoruz.

Şu anda geldiğimiz noktada ise; sanal gerçeklik gözlükleri kullanarak müşteri-lerimize karşı karşıya oldukları riskleri, doğru uygulamaları ile birlikte çok daha anlaşılır bir biçimde paylaşmaya çalışı-yoruz. Yakın gelecekte ise Allianz Türki-ye olarak ülkemiz adına oldukça önemli bir projeye daha imza atarak uygulama-lı yangın mühendisliği eğitimleri düzen-leyebileceğimiz yeni bir eğitim merkezi inşa etmeye başlıyoruz.

Binaların deprem davranışları konusundaki en önemli husus ise olası bir depremden nasıl etkileneceklerini yine binaların kendisinin belirleyecek olmasıdır.

Uygulamalı yangın mühendisliği eğitimleri

düzenleyebileceğimiz yeni bir eğitim merkezi inşa etmeye başlıyoruz.


Tespit edilen risk noktaları yerleşim planından görülebilir Risk noktalarına yaklaştıkça açıklamalar rahatça okunabilir

Tespit Edilen Risk: Duman dedektörü tavandan oldukça aşağıya yerleştirilmiş. Bu haliyle standartlara uygun değil!

Duman ve ısı dedektörleri tavandan en fazla tavan yükseliğinin %5’i kadar aşağıda olabilir.

Elektrik panosunun etrafında yapılan yanıcı madde depolaması yangın çıkmasına neden olabilir.

Doğru Uygulama: Elektrik panosunun yakın çevresinde yanıcı madde depolaması yapılmamalıdır.

Yeşil düğmeye basıldığında ise doğru uygulama görülebilir.

Fabrika içinde yürünebileceği gibi ışınlanma imkanı da vardır

SANAL RİSK ANALİZİ PROJESİ ÖRNEK UYGULAMA

SÖYLEŞİ


Yangın Korunumu / Mühendisliği® Elektronik Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri

® Hava Örneklemeli Çok Hassas Duman Algılama Sistemleri® Kamera ile Duman Algılama Sistemleri

® Işın (Beam) Tipi Özel Duman Dedektörleri® Projeye Özel Alev, Isı, Gaz Exproof

Endüstriyel Dedektörleri® Gaz Algılama ve Alarm (Endüstriyel ve Otoparklar için)

® Adresli Yönlendirme ve Aydınlatma ® OxyReduct / Aktif Yangın Önleme Sistemi

® Otomatik Gazlı Yangın Söndürme Sistemleri ® Su Sisi (Watermist) Söndürme Sistemleri® Oda Gaz Kaçak Testi / Relief Damperler

® Pasif Yangın Önleme ve İzolasyon (Alev ve Duman Kesiciler)

® Yangın ve Duman Perdeleri - Damperleri

Güvenlik Sistemleri® Elektronik Güvenlik Sistemleri® Kapalı Devre Televizyon CCTV Sistemleri® Geçiş Kontrol ve Takip Sistemleri

Entegre Bina Kontrol veKonfor Teknolojileri® BMS - Yangın - Güvenlik - CCTV Access Otomasyon / Entegrasyonu ® Seslendirme ve Acil Anons - PA/VA® Hemşire Çağrı, Merkezi TV, Merkezi Saat, Interkom

HizmetlerimizTasarım ve Projelendirme, Mühendislik, Mümessillik, Malzeme Temini, Test ve Devreye Alma, Montaj ve Uygulama, Periyodik ve Kontratlı Bakım, Sızdırmazlık ve Kaçak Testi

MEKANİK

ELEKTRİK İNŞAAT

0216 489 4 999www.protek.gen.tr

bydirector.com

SÖYLEŞİ

Allianz Türkiye’de Teknik Underwriting ve Riziko Kontrol Bölümü Grup Başkanı’sınız. Sigorta firmalarının yangın güvenliğine yaklaşımını nasıl tarif edersiniz?

Sigortalanan tesislerde önlem alarak riskin azaltılması, ödenmesi muhtemel hasarları önemli ölçüde azalttığından hem sigortacılar hem de sigortalılar açı-sından kazançlı bir durumdur. Sigorta şir-ketlerinin, herhangi bir riski üzerine alma-dan önce azaltılması yönünde çalışmalar

yapılmaksızın riski kabul etmesi kısa va-dede kazançlı gibi görülse de, olası bir ha-sar durumunda hem kendisi, hem sigor-talısı hem de milli servetimiz adına bü-yük zarara neden olacaktır.

Allianz Türkiye Teknik Underwriting ve Riziko Kontrol Bölümü olarak hedefimiz, sigortacılık faaliyetlerimizin yanında müş-terilerimizin risklerini olası bir hasar mey-dana gelmeden önce önlenmesi yönünde çalışmaktır. Bunu sağlayabilmek için de tamamı mühendislerden oluşan uzman

kadromuzla birlikte yalnızca risk analiz raporları hazırlamakla yetinmeyip, müş-terilerimiz için kapsamlı danışmanlık ra-porları da hazırlarız. Mevcut risklerin azal-tılması konusunda motivasyonun arttırıl-ması adına tüm sigorta şirketlerinin ben-zer yöntemlerle hareket etmesinin mil-li servetimizin korunması için de büyük önem taşıdığını düşünüyorum. Bizi son derece mutlu eden bir diğer konu ise; şu anda sigortalımız olan birçok müşterimi-zin sahip olduğu risklerin, sunduğumuz

Yangına yakındaki portatif yangın söndürücü kullanarak manuel bir şekilde müdahale etme imkanı vardır.

Bina dilatasyon geçişlerinde bulunan yangın su hattında esnek bağlantı mevcut değildir.

Bu bölümlerde esnek bağlantı kullanılması olası bir büyük depremde borunun kırılmasını önleyerek su hasarı yaşanmasını engeller. Sprinkler sistemi çalışır durumda kalır.

Yangın senaryosu: Aşağıya düşen floresan armatür altında depolanan yanıcı maddeleri tutuşturarak yangın çıkmasına neden olmuştur.

Ancak yangın hasarı giderek artmaktadır... Bu seviyedeki bir yangını portatif yangın söndürücü ile söndürmek mümkün değildir.

Kısa süre sonra otomatik sprinkler sistemi devreye girer. Bu tarz bir yangın ancak sprinkler sistemi ile söndürülebilir...


SÖYLEŞİ

önerilerden sonra önemli ölçüde iyileş-tiğini görmektir.

Risk analizi yöntemleri farklı olsa da yararlanılan en önemli kaynakların ba-şında meydana gelen gerçek hasarların incelenmesi ve oluş nedenlerinin detaylı olarak analiz edilmesi gelmektedir. Mey-dana gelen her yeni hasar yeni bir riskin belirlenmesi ve giderilmesi adına önem-li bir ders niteliği taşır. Yaşanan gerçek hasarlar incelendiğinde risklerin gerçek-leşmesine neden olan unsurların olduk-ça basit ve çoğunlukla da ufak bir ihmal-den veya bilgisizlikten ibaret olduğu gö-rülebilir.

Sigorta şirketleri ile yangın güvenlik sektörünün paydaşları arasında nasıl bir iletişim söz konusu. Birbirlerini destekleyen oluşumlar mı yoksa tam tersi mi? Özellikle risk yönetiminin temel pren-sibi olan hasar yaşanmadan önce ön-lem alınmasını sağlamak, ülkemizde oldukça zor ve üzerinde önemle du-rulması gereken bir konudur. Bu soru-nu aşmak için mimarlar ve mühendis-lere, üniversiteler ile devlet kurumla-rına önemli görevler düşse de, sigor-tacıların da bu konuda üzerine düşen-ler oldukça fazladır. Aslında sprinkler sistemi gibi birçok et-kili yangın önleminin çıkış noktasında sigortacılar önemli görevler üstlenmiş-lerdir. Zira sigortalanan tesislerde ön-lem alarak riskin azaltılması, ödenme-si muhtemel hasarları önemli ölçüde azalttığından hem sigortacılar hem de sigortalılar açısından kazançlı bir du-rumdur. Ancak sigorta şirketleri, her-hangi bir riski üzerine almadan önce azaltılması yönünde çalışmalar yap-madan riski kabul etmesi kısa vadede kazançlı gibi görülse de, olası bir ha-sar durumunda hem kendisi, hem si-

gortalısı hem de milli servetimiz adına büyük zarara neden olacaktır.

Sigorta Risk İyileştirici Önlem Değil, Riskin Transferinden İbarettir

Bu aşamada bir diğer önemli etken ülkemizdeki sigorta bilincinin arttırıl-ması. Sigortanın bir risk iyileştirici ön-lem değil; yalnızca riskin transferin-den ibaret olduğunu ve tesisteki mev-cut risklerin analiz edilerek azaltılmadı-ğı sürece sigorta teminatı bulunsa bile büyük zararlar ile karşı karşıya kalına-bileceği detaylı bir şekilde işletme sa-hipleri ile paylaşılmalı. Bu noktada si-gorta şirketleri ile yangın ve güvenlik önlemleri tasarımı ve tesis edilmesi ko-nusunda çalışan firmalarla yakın ilişki-de olması gerekmekte. Özellikle yan-gın ve güvenlik önlemlerinin tesis edil-mesi konusunda faaliyet gösteren iş-letmelerin gerek ulusal, gerekse ulus-lararası yönetmeliklere uygun hareket etmeleri konusunda yeterli teknik bil-gi ve beceriye sahip olması ve yetki-li kuruluşlarca denetlenmesinin soru-nun tamamen ortadan kaldırabilmesi adına büyük önem taşıdığı unutulma-malı. Aksi durumda yapılan büyük yatı-rımların karşılığı alınamadığı gibi stan-dartlara uygun olmayan tarzdaki uy-gulamalar nedeniyle çoğu zaman si-gorta şirketi ile işletme sahipleri karşı karşıya geliyor.

Son zamanlarda çok sayıda fabrika yangını yaşandı ülkemizde. Nedeni nedir? Nerede yanlış yapılıyor, önlenebilir yangınlar mıydı bunlar? Ortaya nasıl bir hasar tablosu çıktı?

Son dönemlerde yazılı ve görsel ba-sına yansıyan büyük çaptaki yangınla-rı incelediğimizde özellikle proses kay-

naklı risklere karşı alınması gereken önlemlerin yeterli seviyelerde olmadı-ğını ve binaların gerek cephe kaplama-larında, gerekse çatı örtülerinde yanı-cı özellikte yalıtım malzemeleri kulla-nıldığını görmekteyiz. Bununla birlik-te tesislerde bulunan yangın ve güven-lik önlemlerinin gerek ulusal, gerekse uluslararası standartlara uygun olma-dığını da ekleyebiliriz. Özellikle yapı malzemelerinin kolay yanıcılık sınıfı-na sahip olması, başlayan yangınların kısa sürede yayılmasına ve tüm tesisi etkisi altına almasına neden olmakta.

Son dönemde meydana gelen yan-gınlarda gözlenen bir diğer önemli konu da maddi kayıpların yanında ol-dukça uzun süreleri kapsayabilen iş durmalarının yaşanıyor olması. Tüm bu kayıpların önüne geçebilmek adına en-düstriyel tesisler için yangın güvenliği konusunda alınması gereken önlem-lerin projelendirilmesine henüz tesis binaları inşa edilmeden önce başlan-malı, binalarda yürütülecek faaliyetlere özel riskler de proje safhasında mutla-ka dikkate alınmalı.

Ülkemizde meydana gelen yangın hasarlarına ilişkin yeterli seviyede is-tatistiki bilgiye sahip olduğumuzu söy-lemek maalesef mümkün değil. Ge-nellikle bu tip detaylı çalışmalar sigor-ta şirketlerinin hasar departmanları ve sigorta eksperlerinden alınan bilgiler yardımıyla oluşturulmaktadır. Elimiz-de net bir rakam bulunmasa da 2017 yılında Türkiye Sigorta Sektörü’nde ya-şanan büyük çaptaki yangın hasarları sonucu meydana gelen maddi zararın 500 milyon TL’yi geçtiğini söyleyebiliriz.

Sigorta şirketleri yangından korunma ve yangın söndürme konularına yönelik Ar-Ge çalışmalarına destek oluyor mu?

Biraz önce bahsetmeye çalıştığım gibi birçok yangın ve güvenlik önlemi-nin gelişmesinde sigorta şirketlerinin katkısının çok büyük olduğunu söyle-yebilirim. Örneğin yüzyılı aşkın bir sü-redir en etkili yangın söndürme yön-temlerinden biri olarak kabul edilen

Aslında sprinkler sistemi gibi birçok etkili yangın önleminin çıkış noktasında sigortacılar önemli görevler üstlenmişlerdir.


SÖYLEŞİ

sprinkler sisteminin yaygınlaştırılma-sında sigorta şirketleri oldukça önemli bir rol oynamıştır. 1900’lü yılların baş-larında yaşanan büyük tekstil fabrika-sı yangınlarından sonra fabrika sahip-leri teminat verecek sigorta şirketi bu-lamazken, sprinkler sistemi tesis edil-meye başlandıkça hem sigorta poliçe-si yapılmaya başlanmış, hem de yan-gın sigorta primlerinde belirli oranlar-da indirim sağlanarak sistemin kurul-ması teşvik edilmiştir.

Bununla birlikte birçok sigorta şir-keti de malzeme test merkezleri kur-muştur. Örneğin Allianz Grubu, sigorta sektörüne öncülük ederek 1932 yılında, Berlin’de bir malzeme test laboratuvarı kurmuştur. Günümüzde ise Allianz Tek-noloji Merkezi olarak faaliyet gösteren iki ayrı test merkezine sahibiz. İlkinde araç çarpışma testleri ve araç güven-liğine yönelik çalışmalar yapılırken, di-ğeri özellikle yenilenebilir enerji sek-törüne hizmet veren, hasar inceleme ve önleyici tedbir geliştirmeye çalışan bir Ar-Ge merkezi. Bu vesiliyle büyük bir gururla paylaşmak isterim ki kısa süre içinde Allianz Türkiye olarak İs-tanbul’da, “Deprem ve yangın test ve eğitim merkezi” kurma yönünde kap-samlı bir projeye başlıyoruz. Yaklaşık 5 milyon avroluk bu yatırımın hem sa-nayimizin gelişmesi hem de toplumu-muzdaki risk farkındalığının artırılma-sı yönünde önemli katkılar sağlayaca-ğına inanıyorum.

Ülkemizde kurum ve kuruluşların sigorta hizmeti alım zorunluluklarını belirleyen yasalar yeterli durumda mı?

Kısaca cevaplamam gerekirse sigor-tacılık ile ilgili yasa ve düzenlemelerin yeterli seviyede olduğunu düşünüyo-rum. Ancak uygulama aşamasında aynı yorumu yapabilmem maalesef müm-kün değil. Zaten sahada karşı karşıya olduğumuz sorunların başında, işlet-melerin mevcut yasa ve kurallara uyul-masında gösterdikleri direnç, risk yö-netimi konusundaki bilincin düşük ol-ması ve özellikle kontrol mekanizma-larındaki eksikliklerin geldiğini belirt-mek isterim.

Uygulamada ne gibi sorunlarla karşılaşıyorsunuz?

Günümüzde Türk Sigorta Sektörü’nde yaşanan sorunların başında işletmelerin, gerek faaliyet konusu sebebiyle gerek-se yönetmeliklere göre alınması gere-ken yangın ve güvenlik önlemleri mev-cut olmamasına rağmen sigorta poliçe-si yaptırmak istemesi, sigorta şirketle-rinin ise alınması gereken önlemler ye-rine getirilmeden teminat vermek iste-memesi gelmektedir. Maalesef son dö-nemde yaşanan ve büyük çapta zarar-lar ile sonuçlanan yangın hasarları gös-termiştir ki; yüksek risk seviyesine sa-hip tesislerin sigortalanması da çözüm değildir. Zira bu işletmeler, geçirdikle-ri yangınlar sonrası maddi zararlarının tamamını tazmin edebilseler dahi mey-dana gelen yangın sonucu tesis binaları ve içinde bulunan makina tesisat ve kri-tik ekipmanlar kullanılamayacağından uzun süren iş durması süreçleri, ileriye dönük anlaşmaların iptalinden doğan maddi zararlar, marka değerinin düş-mesi ve tedarik gücünün alt seviyelere

inmesi nedeniyle pazar kaybı, psikolojik etkiler nedeniyle kritik personelin kay-bı gibi başta öngörülmesi çok kolay ol-mayan etkiler de meydana gelmektedir.

Aslında sigorta şirketi ile müşteri iliş-kisi doğru ve şeffaf bir şekilde yürütül-düğünde birçok müşterinin, tesisinde bulunan mevcut risklerin azaltılması yö-nünde önlem almak açısından yaklaşı-mının zamanla daha olumlu bir duruma geldiği görülmektedir. Ancak bu kez de alınacak bu önlemlerin standartlara uy-gun şekilde projelendirilip doğru malze-meler ile kurulması konuları gündeme gelmektedir. Maalesef bu konuda ül-kemizde önemli eksikliklerimiz bulun-maktadır. Örnek vermek gerekirse ola-sı bir yangının erken safhalarda algıla-nabilmesi amacıyla önerilen yangın al-gılama sistemine ait dedektörlerin yer-leşim şekillerinden periyodik bakımla-rındaki eksikliklere kadar birçok hata ile karşılaşılmakta. Aslında bu konu ne si-gorta şirketinin, ne de önlem alarak te-sisindeki riskleri azaltmak isteyen işlet-me sahibinin sorunudur. Gerekli dene-tim ve yetkilendirmelerinin sağlanma-sı bu konuda atılması gereken adımla-rın başında gelmektedir.

Dünyada farklı kültürlerin sigortacılığa yaklaşımı arasında fark var mı? Türkiye bu anlamda ne durumda?

Özellikle gelişmiş ülkelere kıyasla ül-kemizdeki sigortalılık oranının oldukça düşük seviyelerde olduğunu söyleye-bilirim. Hatta zorunlu bir sigorta türü olmasına rağmen deprem sigortasının bile poliçeleşme oranı son dönemde

Kısa süre içinde Allianz Türkiye olarak İstanbul’da, “Deprem ve yangın test ve eğitim merkezi” kurma yönünde

kapsamlı bir projeye başlıyoruz.


HABERLER

artmış olsa da halen % 40’lar seviye-sindedir. Ülkemizdeki bir diğer önemli zorluk ise sigorta bilincinin halen düşük olmasıdır. Maalesef toplumumuzda bir risk gerçekleşmeden, başka bir deyişle zararla sonuçlanan bir olay başa gelme-den önce o riskin farkında olmak veya onu yönetmek anlamında neredeyse hiç çaba sarf edilmediğini söyleyebili-riz. Bunun en basit örneği olarak 1999 İzmit Depremi sonrası deprem sigor-tası konusunda yaşanan oldukça yük-sek seviyedeki talep artışını verebiliriz. Aynı şey yangın riski açısından da ge-çerlidir. Önceki fabrikası tamamen yan-madan sigortayı düşünmeyenler ya da hiçbir yangın önlemi almayanlar, karşı-laştıkları zararlardan sonra sigorta ve yangın önlemlerine büyük önem gös-termeye başlarlar.

Sigorta sektöründe yaşanılan bir di-ğer zorluk ise risk yönetiminin yalnız-ca riskin transfer edilmesi yani sigor-tadan ibaret olduğunun düşünülmesi yanlışlığıdır. Yani sigorta, portatif yangın söndürücü, yangın dolabı veya sprink-ler sistemi gibi bir yangın önlemi ola-rak algılanmaktadır. Bu düşünceyi yık-mak sigorta şirketlerinin en çok zorlan-dığı konular arasındadır. Sigortanın yal-nızca riskin transferi olduğu ve gerek-li önlemler alınmadığı takdirde karşıla-şılacak zararların çok büyük boyutlara ulaşacağı anlatılsa bile, geçmişe oranla daha az olsa da ‘’Sigorta yaptıracaksam neden önlem alayım?’’ cümlesiyle ma-alesef halen karşılaşabilmekte.

Yangından korunum ve yangınla mücadele sektörünü hem içerden

hem dışardan görebilen profesyonel bir göz olduğunuzu düşünüyoruz. Sektörü nasıl değerlendiriyorsunuz? Güçlü ve zayıf yönleri neler? Geliştirilmesi ya da düzeltilmesi gereken konular var mı?

Öncelikle övgü dolu sözleriniz için çok teşekkür ederim. Ülkemizdeki yangın-dan korunum ve yangınla mücadele sek-törünün en önemli sorununun yatırım-cı ve yüklenici arasında kilit bir görev üstlenen yangın danışmanlığı kavramı-nın yeterince benimsenmemiş olduğu-nu söyleyebilirim. Birçok kez yüklenici-ler hem tasarım, hem de uygulama iş-lerini tek başlarına üstlenmekte, teknik bilgi seviyeleri sınırlı olan yatırımcılar ise yeterli kontrol mekanizması olmadan onay sürecine geçmektedirler. Bu ne-denle sigorta poliçeleşme süreci önce-sinde gerçekleştirdiğimiz risk analizi ça-lışmaları sırasında sıklıkla uygulama saf-hasında yerel ve uluslararası standart-lara uyum konusunda önemli eksiklik-ler tespit ediyoruz. Aslında son yıllarda endüstriyel tesislerin yangın ve güven-lik önlemlerine önemli yatırımlar yapıl-dığını ve her geçen gün alınan önlem-lerin seviyelerinin arttığını söyleyebili-rim. Sigorta sektöründe çalışmaya baş-ladığım 2000’li yıllarda işletmelerde ye-terli seviyede portatif yangın söndürücü bile bulmakta güçlük çekerken son yıl-larda otomatik sprinkler sistemlerini bile birçok endüstriyel tesiste, alışveriş ve iş merkezleri ile lojistik depolarında sıklıkla görmeye başladık. Bu önemli değişim-de TÜYAK’ın da önemli katkılarıyla ge-lişen yangın yönetmeliklerin ve iş yapış kurallarını geliştiren sigorta şirketlerinin büyük rol oynadığını eklemek isterim.

TÜYAK içindeki çalışmalarınız hakkında bilgi alabilir miyiz?

Allianz Türkiye’nin kurumsal üyeliği gibi ben de kişisel olarak 10 yılı aşkın bir süredir TÜYAK üyesiyim. Bu süre zarfında birçok teknik komitede üye ve danışman olarak görev aldım. Geçtiği-miz dönemde de yönetim kurulu üye-liği görevini üstlendim. TÜYAK içindeki çalışmalarım sırasında birçok kez üze-rinde durduğum gibi özellikle sistem tasarımı ve sistemlerin tesis edilme-si sırasında mesleki yeterlilik kurumu-nun hayata geçirilmesi ile yangın ve güvenlik önlemi konusunda sahadaki uygulamaların denetlenmesi konula-rında çok daha ciddi işbirlikleri gelişti-rilmesi büyük önem taşıyor.

Eklemek istediğiniz bir şey var mı?Sigorta sektörünü yakından tanıta-

rak, dünyada ve ülkemizdeki risk yö-netimi yaklaşımlarını, yangın güvenlik sektörüyle ilişkilerini ve uygulamada karşılaşılan sorunlarla birlikte çözüm önerilerini de paylaşabilme imkanı ver-diğiniz için çok teşekkür ederim.

Elimizde net bir rakam bulunmasa da 2017 yılında Türkiye Sigorta Sektörü’nde yaşanan büyük çaptaki yangın hasarları sonucu meydana gelen maddi zararın 500 milyon TL’yi geçtiğini söyleyebiliriz.

…birçok yangın ve güvenlik önleminin

gelişmesinde sigorta şirketlerinin katkısının

çok büyük olduğunu söyleyebilirim.-


TEKNİK BİLGİ

1 johnson Controls

MERDİVENLERİN ARTILARI VE EKSİLERİ

ÖZETMerdivenlerin tasarımları can emniyet nedeniyle yönetmeliklerde yüksek ölçüde düzenlemeye tabidir. Günümüzde, hem çevresel

sürdürülebilirliği teşvik etmek hem de daha güvanli olmak için, uygun olan hallerde, asansör yerine merdivenlerin kullanılması ge-nellikle yaygın olarak verilen bir tavsiyedir. Bununla birlikte, kapalı merdiven kovalarında sıcaklık kontrolü uygun değildir, sıkışıktır, görünümleri cazip değildir ya da uygun olmayan yerlerde bulunmaktadırlar. Yeni binalar için, bina sakinlerinin düzenli şekilde kul-lanmasını temin etmek amacı ile merdivenleri çekici kılacak tercih imkânları mevcuttur. Bu makalede, kapalı merdiven kovalarınde termal konfor ve iç mekân hava kalitesi (IAQ) ile ilgili bir çalışma ele alınmakta olup, popüler bir tasarım kuralının test edilmesi ama-cı ile HVAC terminal ünitelerinin yerleştirilmesinin etkisi incelenmektedir.

Brain A. Dock1


Modern çok katlı binalarda yolcuların ve malzemelerin dikey olarak taşınması merdivenler, yürüyen merdivenler ve asansör-ler ile gerçekleştirilir Merdivenler ya açık (stairway) ya da kapa-lı merdiven sahanlıklarında (stairwell) yer almaktadır. Bu ka-palı merdiven sahanlıkları ve içinde yer alan merdivenlere ge-nellikle merdiven kovası adı verilmektedir, ancak bu terimlerin her biri, sıklıkla, birbiri yerine de kullanılmaktadır. Yüksekliği az olan çok katlı binalarda, merdiven sahanlıkları genellikle başlı-ca, ya da sıklıkla tek dikey ulaşım yöntemidir, ancak yüksek bi-nalarda asansörler daha kapsamlı kullanılmaktadır. Ancak halk sağlığının iyileştirilmesi ve enerji tüketiminin azaltılması ama-cı ile, merdiven sahanlıklarının pratik, çekici, güvenli ve konfor-lu olmasını temin etmeye yönelik sahanlıklar tasarlanarak ha-reket imkânı kısıtlı olmayan yolcular tarafından düzenli olarak kullanılması teşvik edilmelidir. Bu araştırmada mutedil yüksek-likte ve günlük olarak sık sık kullanılan kapalı merdiven kovala-rı öncelikli olarak ele alınmıştır. Yine de merdiven kovaları için yapılan çoğu araştırma ve tasarım kılavuzları, yangın gibi eks-trem olaylarda kullanım amacına yöneliktir. Bu gibi durumlar-da bina sakinlerinin çıkışı ve merdiven kovasının dayanıklılığı temel öneme sahiptir. Örneğin, kapılar çıkış yönüne doğru açıl-malı, otomatik olarak kapanmalıdırlar ve merdiven kkovalarının iç kısımlarında yanmaz malzemeler kullanılmalıdır.

Yerel yönetmeliklerin kabulüne bağlı olarak, çıkış emniyeti için uzun binalarda kapalı merdiven kovası tasarımı, en azından International Building Code (IBC), NFPA 101 Life Safety Code®

ve NFPA 92 Duman Kontrol Sistemleri Standardına tabidir. Ör-neğin, IBC, minimum basamak (tread) ve sahanlık (landing) ge-nişliklerini, NFPA 101 azami kapı açılma kuvvetini düzenlerken, NFPA 92 ile ASHRAE Handbook Smoke Control Engineering de merdiven kovası hava basınçlandırma sistemlerinin tasarımına, kurulum ve testlerine yönelik kuralları belirlemektedir. Yangın-dan korunmaya yönelik kaygılar, ısıl konfor önlemleri ile çeliş-mekte ise, tasarımcılar can emniyeti konusunda ihtiyatı elden bırakmamalıdırlar. Örneğin, merdiven kovaları havalandırma sis-temlerinin genellikle genel havalandırma sistemlerinden fizik-sel olarak ayrı olması gerekir; bununla ilgili olarak 1980 Las Ve-gas MGM Grand Hotel ve Kumarhane yangınından ve diğer tra-jedilerden çok acı dersler de alınmıştır.

John L. Bryan ve diğer birçok uzman özellikle dumanın ya da bina sakinlerinin ilerleme hareketi çerçevesinde kullanılan mer-diven sahanlıkları ve çıkışları incelemiştir ve geliştirilmiş bina mevzuatı ve bunların uygulamalarının zorunlu tutulması vası-tası ile, yüksek binalar artık yangın vakaları esnasında çok daha emniyetli bir durumdadırlar. Bina sakinlerinin binalardan çıka-bilmesi ve acil duruma müdahale eden kişilerin de bina için-de dikey olarak hareket edebilmesi amacı ile, merdiven kova-larına duman girmemesi için şartnamelerde genellikle basınçlı havalandırma sistemlerinin kullanılması belirtilir. Can emniyeti açısından bakıldığında, yangından korunma tasarımının kom-partmantasyon prensiplerinden yararlanan kapalı bir merdi-ven kovası, tüm binalarda açık merdiven sahanlıklarına kıyas-la tercih edilmektedir.

TEKNİK BİLGİ


Kapalı merdiven kovası tasarım ve konstrüksiyonu farklılıklar göstermekte olsa da, çelik veya beton merdiven sahanlıklı du-varlar veya çok katlı X Tipi alçıpan veya çelik ya da ahşap mer-divenlerin kullanıldığı ahşap kasalı ya da çelik duvarlar yaygın-dır. Tipik olarak, bu duvarlar için iki veya üç saatlik yangına da-yanıklılık şartı mevcut olup ve kapalı merdiven sahanlığı/mer-diven boşluğu geçişleri yönetmeliğe uygunluğu kontrol eden yetkililerce titizlikte incelenmelidir.

İklime, mal sahibinin seçimlerine, düzenli kullanıma mı yok-sa sadece acil durumlarda kullanılmak üzere mi olacağına göre; belirli bir merdiven kovasının amacına göre, merdiven kovasın-da soğutma, nem giderme ya da ender olarak nem verme im-kânları yerine sadece nominal ısıtma kapasitesi mevcut olabi-lir, Filtrasyon minimum olabilir ya da hiç olmayabilir. Yangınla ilgili duman yönetim sistemleri haricinde, kapalı merdiven sa-hanlıklarında genellikle mekanik havalandırma bulunmamak-tadır ve bunun yerine infiltrasyon veya transfer havası kullanılır.

Geçiş ve istifleme etkisi için kapıların kullanılması, kuleler içinden bir miktar hava geçmesini temin eder, ancak duvarlar çok sıkı ve geçirmezlik temin edecek şekilde kapatılmak üzere tasarlanır. Bu nedenle, sık kullanılmayan merdiven kovasında, genellikle beton, alçı veya küf kokusu mevcuttur ve aynı zaman-da bina sakinlerinden kaynaklanan kirleticiler hızlı bir şekilde içeriden uzaklaştırılamaz.

Araba garajlarına bitişik olduklarında ya da mutfaklar, sigara içme alanları, otomobil geçiş yolları ya da yükleme rampaları gibi, havadan gelen ağır kirleticilere maruz kalan diğer yerlerin yakınlarında ise, bu gibi kirleticiler merdiven kovalarına girebilir. Sızdırmazlığı elverişsiz olan merdiven kovaları, asansör şaftları ve zemin penetrasyonları gibi yapılar, kirletici maddeleri katlar arasında taşıyabilir. Bu denkleme yüksek kütleli ve sadece ısıt-ması olan kapalı merdiven sahanlıkları da dâhil olduğunda, ti-pik olarak ilkbahar aylarında başka bir problem daha ortaya çı-kabilir; çok nemli dış ortam havası kovaya girer ve bazı hallerde serin ve çiğ noktasının altındaki yüzeylerde bulunan nemin ko-vaların dibine doğru yoğuşmasına sebep olabilir. Yeraltı suyu-nun girmesi veya sızıntı yapan borular, hem koku ve küflenme sorunlarına yol açabilir hem de kayma ve düşme tehlikelerine neden olabilir. Duvarların tasarımı, konstrüksiyonu ve bakımı-nın uygun bir şekilde yapılması, her mevsimde termal rahatlık sağlayan dedike ve etkili, havadaki kokuları ve kirletici madde-leri seyreltebilen HVAC sistemlerine sahip olması, merdiven ko-vasıni hem günlük kullanım için daha cazip, hem de daha em-niyetli bir hale getirebilir.

Bir Merdiven Kovası ÖrneğiBu çalışmaya ilham veren yaklaşık 3.1 metre (10 ft) eninde ve

7.3 metre (24 ft) uzunluğunda kapalı merdiven sahanlığı bulu-nan beş katlı bina Amerika Birleşik Devletlerinin orta kesimin-de, uzun yıllardır hizmet veren bir eğitim binası olup, yığma ya-pıdadır, birkaç adet metal çerçeveli pencere ve her bir katta da metal kapılar bulunmaktadır. Sahanlıklardan birinde dışarıya açılan bir çift kapı mevcuttur. Bu iki kapının sızdırmazlığı kötü

durumdadır; hava sızdırmazlık keçeleri sık değiştirilmemekte-dir, ancak söz konusu kapıların sık kullanımı nedeniyle bu sız-dırmazlık keçeleri oldukça hızlı bir şekilde yıpranmaktadır. Bu nedenle, bu kapılardan infiltrasyon gerçekleştiği, ekstrem mev-simlerde çok açıktır. Binanın inşa edildiği dönemin tipik özelliği olarak ve hala da yaygın görülen bir özellik olarak duvarlar, çatı-lar ve bu kapalı merdivenlerin sahanlığı yalıtımlı değildir; tasa-rımcıların, merdiven kovasıni “geçici olarak kullanılan mekân-lar” olarak kabul addetmeleri nedeniyle, binalardaki termal ra-hatlığın önemli olması beklenmemekteydi. Yüksek kütleli du-varların ve söz konusu bu merdiven kovasının çatısının kış ısıl dirençleri (R değerleri) sadece 2.45 ve 1.39 h-ft2-F/Btu (0.4315 ve 0.2448 m2-K/W) idi ve bir yanda masif ve yerinde döküm be-ton çatı ile karşılaştırıldığında yığma/tuğla duvarlar arasında bir açık hava boşluğu hacmi olarak kaydadeğer ölçüde farklıydı.

Merdiven kovasınde sıklıkla kat başına iki merdiven ve iki sa-hanlık bulunmaktadır; bunlar “yarım tur” veya “U tipi” merdi-venler olarak da anılmaktadır. Bu çalışmanın kapalı merdiven sahanlıklarındaki (her bir kat sahanlığı üzerinde yaklaşık 80 W’lık sürekli yanan floresan lambaları ve balastları bulunmak-ta olup, sürekli bir ısı birikimine sebebiyet vermektedirler. Bu kulenin her bir katı için iki kat merdiven arasında bir iç duvar

Şekil 1. Beş katlı binandaki merdiven kovasının üç boyutlu CFD model yüzey elemanlarını gösteren bir izometrik kesimi. Alçak yerleşimli yan duvar fan coil üniteleri daha sonra 1) sadece alttan (ısıtma) veya sadece üstten (soğutma) olacak şekilde, 2) kat aşırı veya 3) kulede sıcaklık dağılımlarını tahmin edebilmek amacı ile her kata ilave edilmiştir. Her bir merdiven sahanlığının alt kısmına da floresan lamba takılmıştır.

TEKNİK BİLGİ


bulunmamaktadır, ancak arada 178 mm (7 inç) eninde bir hava aralığı vardır. Bu geometri, havanın yüzme (buoyancy) kuvveti sayesinde hem bu boşluk üzerinden, hem de tirbuşon benzeri bir hareket ile merdivenler üzerinden dikey olarak hareket et-mesini sağlar. Araştırmacıların da, ilgili yerin yakınlarında ben-zer bir merdivende soğuk havanın son derece fark edilir bir şe-kilde merdivenin alt kısımlarına ince ve yüksek hızlı bir tabaka olarak dalgalandığını ve yerine geçen sıcak havanın da bunun üzerinde yavaşça yükseldiğini ve bu her iki hareketin de hava-nın yüzme etkisi ile gerçekleştiğini gözlemledikleri üzere, bu akış (hareket) genellikle, aşağı ve yukarı olmak üzere çift yönlüdür.

Bu merdiven kovasınde, diğer binalarda da olduğu gibi, su ile dolu bir yangından korunma borusu, diğer birçok binada da söz konusu olduğu şekilde, her bir katın merdiven sahanlı-

ğının bir köşesinden geçmektedir. Duvara monte edilen devri-daim fan-coil üniteleri (FCU’lar) her bir katın merdiven sahan-lığında yer almaktadır; bu FCU’lar bakımları açısından muhte-lif durumlarda olabilir ve dolayısıyla tamamen işlevsel olma-yabilir. Mekanik havalandırma mevcut değildir; bunun yerine, büyük ölçüde rüzgâr ve yüzdürme ile tetiklenen infiltrasyon ve transfer havası bir miktar hava değişimi sağlamaktadır. Bu ka-palı merdiven sahanlığı bir şans eseri kuru kalmıştır, bu neden-le başlıca şikâyet, özellikle kışın elverişsiz yalıtımlı dış kapılar da dikkate alındığında, termal konfor olmamasıdır. Sigara içen-ler dışarıda olduğu, ancak dış kapılara çok yakın olduğu haller-de dumanın bir kısmının kuleye girmesi de daha ender karşıla-şılan bir şikâyettir.

°F68666462605856545250484644424038363432

°F

Şekil 1. En alt katta bulunan tek bir FCU ile ısıtma modu temel vakası. Muhafazadan ısı kaybı nedeniyle en soğuk hava en üstte olacak şekilde belirgin sıcaklık katmanlarını (solda) dikkate alınız. Sağda, 2 boyutlu dik bir dilim vasıtası ile, hava devridaiminin kompleks bir yapıya sahip olduğu gösterilmektedir; ekrandaki 3 boyutlu görüntüler ise, hava yüzdürme kuvveti ile gerçekleşen hava akışının, merdiven sahanlığı içinde yukarı ve aşağı doğru tirbuşon şeklinde gerçekleştiğini ortaya koymaktadır. Isıtma uygulamalarında, sıcaklık skalasının tam aralığı 36 °F (20° C) olarak belirtilmiştir.

BİLGİLENDİRME

BİNALARIN DIŞ CEPHELERİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER

Dış duvarlar yapı elemanlarıdır ve ilgili yangına dayanıklılık süresi Yönetmelik Ek 3/B’de belirtilmiştir. Dış duvarlar taşıyı-cı özellikte ise yangın dayanımı aranır. Yangına dayanıklılık sü-resi ise binanın kullanım, yükseklik ve büyüklüğüne bağlı ola-rak Ek 3-c’ye göre belirlenmelidir. Dış duvar, ilgili parsel sınırın-

dan 2m veya daha uzak olursa, duvarın sadece binanın iç yü-zeyinden yangına dayanıklı olması gerekir. İlgili parsel sınırdan 2m’den daha az olan binalarda ise dış duvarların yanma kabili-yetini sınırlandırmak için, sınır mesafesine bakılmaksızın, yan-gın dayanımı aranır.

Ek-3/B Yapı Elemanlarının Yangına Dayanım (Direnç) Süreleri

Yapı Elemanı Yangın Dayanım Süresi (dak) Etkilenen Yüzey

5. Dış Duvarlar *

a) Parsel sınırın herhangi bir noktasına 2 m. den daha yakın her bölüm REI Bkz. EK-3c Ayrı ayrı her bir yüzey

b) Parsel sınırdan 2 m. veya daha uzak olan her bölüm REI Bkz. EK-3c Binanın iç yüzeyden

*Not: Sadece taşıyıcı duvarlar için geçerlidir.

Madde 27-1 gereği dış cephelerin, bina yüksekliği 28.50 m’den fazla olan binalarda zor yanıcı malzemeden (A2,s1,d0) ve di-ğer binalarda ise en az zor alevlenici (C,s3,d2) malzemeden olması gerekir.

Madde 27-2 (c) Farklı yüksekliğe sahip bitişik nizamdaki yapılar-da, alçak binanın çatı hizasındaki yüksek bina katının dış cephe kaplaması hiç yanmaz malzeme veya sistem ile kaplanmalıdır.

Notlar:[1] Avrupa sınıflandırmalarına uygunluk için, yangına tepki testleri akredite laboratuvarlarca yapılıp, listelenmiş olmalıdır. [2] Sınıflandırmada “s3,d2” içeriyor ise, duman üretimi ve/veya damlacık oluşumu ile ilgili bir sınır bulunmadığı anlamına gelir.

Bina Yüksekliği < 28.5 m


Bina Yüksekliği ≥ 28.5 m


Parsel Sınırı

Belirtilen parsel sınırları çerçevesinde sınırlama yoktur.

Sınıf A2, s1, d0 veya daha üzeri (profil 0.5 mm saç kabul edilebilir.)

Sınıf C, s3, d2 veya daha üzerinde

Binanın bir katı yüksekliğinde

Dış cephe Sınıflandırılması

< 2 m ≥ 2 m


ETKİNLİK TAKVİMİ

TARİH ETKİNLİK YER LİNK

29-31 Ağustos 2018 Intersec Buenos Aires Safety, Security & Fire Protection Expo

Buenos Aires Argentine http://intersec.ar.messefrankfurt.com

13-14 Eylül 2018 Tüyak Köpüklü Yangın Söndürme Sistemleri Tasarım ve Uygulamaları Eğitimi İstanbul http://www.tuyak.org.tr/

25-28 Eylül 2018 Security Essen Essen Germany http://www.security-essen.de

11-14 Ekim 2018 Isaf Security Fuarı İstanbul www.marmarafuar.com.tr

11-14 Ekim 2018 Isaf Fire & Rescue Fuar İstanbul www.marmarafuar.com.tr

11-14 Ekim 2018 Isaf Safety & Health Fuarı İstanbul www.marmarafuar.com.tr

8-9 Kasım 2018Tüyak İş Güvenliği Uzmanlarına Yönelik Yangın Güvenliği Değerlendirmesi, Bilgilendirme Eğitimi

İstanbul http://www.tuyak.org.tr/

22-25 Kasım 2018 Akıllı Bina Teknolojileri ve Elektrik Sistemleri Fuarı (A-TECH) Ankara www.arti2fuar.com.tr

17-20 Nisan 2019 Teskon Sodex Tepekule Kongre ve Sergi Merkezi İzmir http://www.teskonsodex.com/

18 - 22 Haziran 2019 42. Yapı Fuarı TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi İstanbul http://yapifuari.com.tr/tr-TR/

02-05 Ekim 2019 ISK-SODEX IstanbulTÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi

http://www.sodex.com.tr

15-20 Haziran 2020 INTERSCHUTZ 2020 Hannover Germany http://www.interschutz.de/home


HABERLER


HABERLER


Documents

YANGIN GÜVENLİĞİ VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ · 2019. 12. 23. · YANGIN GÜVENLİĞİ VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ SAYI 6 • TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL 2018 • Yangın Alarmı,