Yeni Turk Ceza Kanununda Saglik Personelinin Ihbar Yukumlulugu Health Personnels Contribution of Informing in New Turkish Criminal Code

8/3/2019 Yeni Turk Ceza Kanununda Saglik Personelinin Ihbar Yukumlulugu Health Personnels Contribution of Informing in Ne

1/158

T.C.

DOKUZ EYLL NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

KAMU HUKUKU ANABLM DALI

YKSEK LSANS TEZ

YEN TRK CEZA KANUNUNDA SALIK

PERSONELNN

HBAR YKMLL

Sevin Arslan HIZAL

DANIMAN

Do. Dr. Mustafa Ruhan ERDEM

2006


2/158

ii

Yemin Metni

Yksek Lisans Tezi olarak sunduum Yeni Trk Ceza Kanununda Salk

Personelinin hbar Ykmll adl almann, tarafmdan, bilimsel ahlak ve

geleneklere aykr decek bir yardma bavurmakszn yazldn ve yararlandm

eserlerin bibliyografyada gsterilenlerden olutuunu, bunlara atf yaplarak

yararlanlm olduunu belirtir ve bunu onurumla dorularm.

Tarih

..../..../.......

Ad SOYADI

mza


3/158

iii

YKSEK LSANS TEZ SINAV TUTANAI

rencininAd ve Soyad :Sevin Arslan HzalAnabilim Dal :Kamu HukukuProgram :Yksek LisansTez Konusu : Yeni Trk Ceza Kanununda Salk Personelinin

hbar YkmllSnav Tarihi ve Saati :

Yukarda kimlik bilgileri belirtilen renci Sosyal Bilimler Enstitsnn.. tarih ve . Sayl toplantsnda oluturulan jrimiz tarafndanLisansst Ynetmeliinin 18.maddesi gereince yksek lisans tez snavna alnmtr.

Adayn kiisel almaya dayanan tezini . dakikalk sre iindesavunmasndan sonra jri yelerince gerek tez konusu gerekse tezin dayana olan Anabilimdallarndan sorulan sorulara verdii cevaplar deerlendirilerek tezin,

BAARILI OY BRL ile DZELTME * OY OKLUU RED edilmesine ** ile karar verilmitir.

Jri tekil edilmedii iin snav yaplamamtr. ***renci snava gelmemitir. **

* Bu halde adaya 3 ay sre verilir.** Bu halde adayn kayd silinir.*** Bu halde snav iin yeni bir tarih belirlenir.

EvetTez burs, dl veya tevik programlarna (Tba, Fullbrightht vb.) aday olabilir. Tez mevcut hali ile baslabilir. Tez gzden geirildikten sonra baslabilir. Tezin basm gereklilii yoktur.

JR YELER MZA Baarl Dzeltme Red ..

Baarl Dzeltme Red ..........

Baarl Dzeltme Red .


4/158

iv

ZET

Yksek Lisans Tezi

Yeni Trk Ceza Kanununda Salk Personelinin hbar Ykmll

Sevin Arslan HIZAL

Dokuz Eyll niversitesi

Sosyal Bilimleri Enstits

Kamu Hukuku Anabilim Dal

Yeni (5237) TCKnn 280. maddesinde salk meslei mensubunun suu

bildirmeme suu dzenlenmitir. Eski (765) TCK nn Kabahatler blmnde,Crm Haber Vermede Zhul bal altnda dzenlenmi olan 530. madde,

bu kanunun yrrlkte olduu dnem iinde pek az uyguland ve tedavi

amacyla salk personeline bavuran kii takibata maruz kalacaksa ihbar

zorunluluu bulunmad halde, salk personelini muhbir konumuna

getirdii ve meslek srr ile elitii gerekesiyle doktrinde eletirilmitir.

Yeni (5237) TCKdaki 280. maddenin metninde, fail konumundaki salkmeslei mensubunun kapsam geniletilmitir, ancak failin kamu grevlisi olan

salk meslei mensubu mu olaca yoksa serbest alan salk meslei

mensubu mu olaca hususunda bir aklk getirilmemitir. Bununla birlikte

maddede geen belirti kavramndan ne anlalmas gerektii ve ihbar

zorunlu bulunan sularn kapsamnda ikayete bal sularn bulunup

bulunmayaca da aklanmamtr. Yine madde metninde ihbarn yaplaca

merci, ihbar

n sresi ve ne ekilde yap

laca

belirtilmemitir.

almamzda, yukarda belirtilen hususlarda, hem ceza kanununun

tasar aamasnda hem de TBMMde madde ile ilgili grmeler esnasnda

yaplan tartmalara ve doktrindeki grlere yer verilerek, yeni (5237)

TCKnn 280. maddesindeki ihbar ykmll, salkla ilgili dzenlemelerde

yer alan meslek srr ve salk meslei mensubunun uymakla ykml olduu

dier etik ilkelerle birlikte deerlendirilerek tartlmtr. Bununla birlikte


5/158

v

ocuk drme ve drtme sular, cinsel dokunulmazla kar sular ve

ocuk istismar, aile ii iddet, ikence ve eziyet sular, uyuturucu madde

kullanm ve aile hekimliinin pilot olarak uygulanmas ile ilgili kanundaki

dzenlemeler asndan suu bildirmemenin bir hukuka uygunluk sebebi olup

olamayaca hususlar ele alnm, tanklktan ekinme zorunluluu ile suu

bildirmeme suu arasnda bir eliki bulunup bulunmad irdelenmitir.

Anahtar Kelimeler: 1)Salk Meslei Mensubu, 2)hbar ykmll, 3)Meslek

Srr, 4) Tanklktan ekinme


6/158

vi

ABSTRACT

Master Programme With Thesis

Health Personnels Contribution Ofnforming n New Turkish Criminal Code

Sevin Arslan HIZAL

Dokuz Eylul University

Institute Of Social Sciences

Department of Public Law

In new (5237) 280th article of Turkish Criminal Code, the crime of not

declaring crime by professional health employees, is arranged. Old (765) in fault

section of Turkish Criminal Code, 530th article arranged under the heading

Inattention in informing crime is criticized in doctrine, as when this article

was in procedure, it was applied very less and if the one applied to the health

personnel for medication, will be exposed to legal action, though there is no

obligation to denunciation, positioned the health personnel as an informer

and this conflicted with the professional secret.

In new (5237) in the context of 280th article of Turkish Criminal Code,

enclosure of professional health employees in the perpetrator position had been

widened. However, there is no clearness if the perpetrator will be a public

official professinal health employee or self-employed professinal health

employee. In addition to this, it is not declared in the article what is to be

understood from the signmentioned in the article and whether there will be

crimes dependent on complaint in the enclosure of the crimes denunciation is

obliged. Again in the context of the article, the authority where informing will

be made, the period of informing and how the informing will be made are not

declared.


7/158

vii

In our work, in the matters mentioned above, by taking into consideration the

discussions and the opinions in the doctrine not only in the task process of the

criminal code, but also during the meetings, the contribution of informing new

(5237) 280th article of Turkish Criminal Code, professional secret in the

arrangements related to health and other ethic principles the health professinals

contributed to obey, are discussed by analyzing as a whole. In addition to this,

from the view of the arrangements of law about crimes of abortion and procure

abortion, the crimes against sexual immunity and expolitation of child, severity

in family, crimes of torture, cruelty, usage of drugs, family physic to be used as

pilot; not informing crime is whether can be a reason to the congruency to the

law are discussed, it had been considered whether there is a conflict between the

obligation of diffidence from the bearing witness and not informing the crime.

Key World: 1) Professional Health Emploee, 2) Contribution Of nforming,

3)Professional Secret, 4) Diffidence From The Bearing Witness


8/158

viii

YEN TRK CEZA KANUNUNDA SALIK PERSONELNN HBAR

YKMLL

YEMN METN ii

TUTANAK iii

ZET iv

ABSTRACT vi

NDEKLER viii

KISALTMALAR xi

GR xii

BRNC BLMCEZA HUKUKUNDA HBAR YKMLL

1.1.KAVRAMLAR, TANIMLAR 1

1.1.1.Genel Olarakhbar Ykmll Kavram 11.1.2.Meslek Srr Kavram 2

1.1.2.1. Meslek Srr 4

1.1.2.2. Meslek Srrnn fas 5

1.1.3. Salk Meslei Mensuplar Kavram 5

1.1.3.1.Hekim Kavram 6

1.1.3.2.Di Tabibi 8

1.1.3.3.Eczac 8

1.1.3.4.Ebe 9

1.1.3.5.Hemireler 10

1.1.3.6.Salk Hizmeti Veren Dier Kiiler 101.2. HBAR YKMLLNN TARHSEL GELM 12

1.2.1.Meslek Srrnfa Suu 12

1.2.2.hbar Ykmll 15

1.3. KARILATIRMALI HUKUKTA HBAR YKMLL 23

1.3.1.talyan Ceza Kanununda hbar Ykmll 23

1.3.2. Alman Ceza Kanununda hbar Ykmll 25

1.3.3.ngiliz Hukukunda hbar Ykmll 26


9/158

ix

1.3.4. XIII.Uluslararas Ceza Hukuku Kongresinde Gerekhmali Sulara

likin Olarak Alnan Kararlar 26

KNC BLM

5237 SAYILI YEN TCKDA SALIK PERSONELNN HBAR

YKMLL

2.1. 756 SAYILI KANUNLA KARILATIRMA 28

2.2.KORUNAN HUKUK YARAR 33

2.3. SUUN UNSURLARI 36

2.3.1.Suun Faili 36

2.3.1.1.Grev Srasnda renilen Su 45

2.3.1.2.Suun Failin Grevine likin Olmas 46

2.3.1.3.hbar Edilecek Su 47

2.3.1.3.1.Belirti 47

2.3.1.3.2.hbar Edilecek Suun Nitelii 48

2.3.1.3.3.ikayete Bal Sular 50

2.3.2. Suun Maddi Unsuru (Objektif Unsurlar) 53

2.3.2.1.hbarn Yaplaca Merci ve ekli 532.3.2.2. hmal ve Gecikmede Bulunulmas 56

2.3.2.2.1.hmal Kavram 56

2.3.2.2.2.Tipiklik 60

2.3.2.2.3.Hareket Olana 62

2.3.2.2.4.Nedensellik Ba 64

2.3.2.2.5.Sre 65

2.3.3.Suun Manevi Unsuru (Subjektif Unsur) 662.3.3.1.Kast ve Taksir 66

2.3.3.1.1.Kast 66

2.3.3.1.2.Taksir 68

2.3.3.2.Beklenebilirlik 70

2.3.3.3. Yanlma 74

2.3.3.3.1.Neticeyi nleme Olananda Yanlma 74

2.3.3.3.2.Emir Yanlmas 74


10/158

x

2.3.3.4. Nedeninde Serbest hmal 75

2.4.HUKUKA AYKIRILIK 75

2.4.1.hbar Ykmllnn Meslek Srrnn Aklanmamas Ykmll

ile Birlikte Deerlendirilmesi 76

2.4.1.1.ocuk Drme ve Drtme Suu 82

2.4.1.2.Cinsel liki Yoluyla Bakasna HIV ve Benzeri Hastalklar

Bulatrma 85

2.4.1.3.Cinsel Dokunulmazla Kar Sular ve ocukstismar 89

2.4.1.4.Aile i iddet 96

2.4.1.5.kence ve Eziyet 98

2.4.1.6.Uyuturucu Madde Kullanma Suu 102

2.4.1.7.Aile Hekimlii Pilot Uygulamas Hakknda Kanun 104

2.4.2.Tanklktan ve Bilirkiilikten ekinme 106

2.5.SUUN ZEL GRNEKLLER 110

2.5.1.Teebbs 110

2.5.2.tirak 111

2.5.2.1.Faillik Trleri 113

2.5.2.1.1.Dorudan (Tek Bana) Faillik 1132.5.2.1.2.Birlikte (Mterek) Faillik 114

2.5.2.1.3.Dolayl Faillik 114

2.5.2.1.4.Yan Faillik 115

2.5.2.2.eriklik (Su Ortakl) 115

2.5.2.2.1.hmali Bir Sua Azmettirme 116

2.5.2.2.2. hmali Bir Sua Yardm 117

2.5.3.tima 1172.5.3.1.Birden Fazla hmali Suun tima 118

2.5.3.2. Birden Fazla hmali ve crai Suun tima 119

2.6.NTELKL HALLER 119

2.7. MEYYDE VE KOVUTURMA 119

SONU VE NERLER 123

KAYNAKLAR 134


11/158

xi

KISALTMALAR

a.g.e : ad geen eser

AIDS : Acquired Immun Deficiency Syndrom

AEHFD : Atatrk niversitesi Erzincan Hukuk Fakltesi Dergisi

Bkz : baknz

C : Cilt

C.D. : Ceza Dairesi

CGK : Ceza ve Gvenlik Tedbirlerinin nfaz Hakknda Kanun

CK : Ceza nfaz KanunuCMK : Ceza Muhakemesi Kanunu

CMUK : Ceza Muhakemesi Usul Kanunu

ev : eviren

DMK : Devlet Memurlar Kanunu

dn : dipnot

HIV : Human Immun Deficiency Virus

HPD : Hukuki Perspektifler DergisiHFM :stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Mecmuas

m. : madde

M.. : Milttan nce

s. : sayfa

S : Say

TBMM : Trkiye Byk Millet Meclisi

TCK : Trk Ceza KanunuTTB : Trk Tabipleri Birlii

v.b. : ve benzeri

v.d. : ve devam

WHA : World Health Assamble

WHO : World Health Organization

y.a.g.e : yukarda ad geen eser

y.y. : Yzyl


12/158

xii

GR

Bu almada, Yeni (5237) TCKnn 280. maddesinde salk meslei

mensubunun suu bildirmeme suu, eski (765) TCK nn 530. maddesindeki

dzenleme ile karlatrmal olarak ele alnarak, her iki dzenleme arasndaki farklar

ve yeni dzenlemenin salk meslei mensubu asndan getirdii ykmllkler

tartlacaktr.

Yeni (5237) TCKdaki 280. maddenin, meslek srr ve salk meslei

mensubunun uymakla ykml olduu dier etik ilkelerle birlikte ve Yeni TCKdaki

ocuk drme ve drtme sular, cinsel dokunulmazla kar sular ve ocuk

istismar, aile ii iddet, ikence ve eziyet sular, uyuturucu madde kullanm gibi

meslek srr asndan zellik arz eden durumlarda nasl uygulanaca irdelenecektir.

almamzda, yeni TCKnn 280. maddesindeki salk meslei mensubunun

suu bildirmeme suunun maddi ve manevi unsurlar, korunan hukuki yarar ve

yaptrmlar, doktrindeki gr ve tartmalara da yer verilerek ele alnacaktr.


13/158

1

YEN TRK CEZA KANUNUNDA SALIK PERSONELNN HBARYKMLL

BRNC BLM

CEZA HUKUKUNDA HBAR YKMLL

1.1.KAVRAMLAR,TANIMLAR

1.1.1.Genel Olarakhbar Ykmll Kavram

Ceza kanunlar, toplumdaki her insan tek tek ilgilendirdii gibi, toplumun bir

btn olarak yaamn dzenleme, denetleme ve ayn zamanda kstlama niteliine

sahiptir. Bu sebeple ceza kanunlarnn baz maddeleri vatandalara ve belirli meslek

gruplarna ynelik baz ykmllkler ierir. Bu ykmllklerden bir tanesi de

ihbar ykmll dr.

hbar szc, szlkte Bireyi yetkili bir makama bildirme veya yasad

bir eylemi yada yasad eylemde bulunan kimseyi yetkili makama bildirmek eylemi;

bu amala verilen bilgi veya bir kimseyi, bireyi (bir kimseye, bir gruba) ihbar

etmek, onlar cezalandrmak ya da mahkum ettirmek zere adalete ya da yetkiliye

bildirmek eklinde tanmlanmtr.1

Su, kusur yetenei (isnad kabiliyeti) bulunan bir kimsenin tipe (kanuni

unsura) uygun, hukuka aykr, kusurlu hareketidir.2 Su, hukuk dzeninin veya ceza

kanunlarnn ihlali olup, ahlak dzenini arekilde bozan ve bu sebeple devletin ho

gremeyecei, meyyide olarak bir cezann uygulanmasn gerektiren bir fiildir. Bu

nedenle hukuk dzeninde yasaklanm bu fiil ve hareketlerin, renilmesidurumunda belirli koullarda ihbar edilmeleri zorunlu klnmtr. Devlet ve toplum

olabilmenin bir zellii de kiilerin kurallara uymalarn salamak, uymayanlar

cezalandrmak ve dier kiilerce zarara uratlan kiilerin hakkn salayabilmektir.3

1Byk Larouse Szlk ve Ansiklopedisi, Milliyet yaynlar,Cilt: 11,s. 5585.2 Bahri ztrk ve Mustafa Ruhan Erdem, ztrk Uygulamal Ceza Hukuku ve Emniyet TedbirleriHukuku, Sekin Yaynevi, Ankara 2005, s. 3.

3

Nevzat Eren ve Zafer ztek, Salk Oca Ynetimi, Palme Yaynlar, Geniletilmi 6. Bask,Ankara 1993, s. 136.


14/158

2

Eski (765) TCK da 296. madde ile belli durumlarda btn yurttalara, 235. madde

ile devlet memurlarna ve 530. madde ile salk alanlarna meslekleri nedeni ile

sular ve sulular ihbar ykmll getirilmitir.4

Yeni (5237) TCK da Suu Bildirmeme Suu bal altnda 278.

maddedeki su tipi kamu grevlisi olmayanlar iin ngrlm yeni bir sutur.

Arslan ve Azizaaolu tarafndan5 bireyin suun ilenmesinin nlenmesini isteme

hakk bulunduu gibi, suun nlenmesi abalarna yardmc olmasnn da bir dev

olduu grnden kaynaklanan bir dzenleme olarak nitelendirilen bu hkmn,

toplum barnn, kamu gvenlii ve dzeninin korunmas iin isabetli bir yenilik

olduu dnlmektedir. Ayn yazarlara gre, her ne sebeple olursa olsun bir suun

grmezden gelinmesi, hukukun stnlne dayal bir toplumda olmamas gereken,

o toplumda birey olma hakk ve ykmllyle badamayan bir davrantr.6

Kamu grevlisi veya salk mensubu bu suu ilerse zel hkm mahiyetindeki yeni

TCKdaki 279 ve 280. maddelere gre sorumlu olacaktr.

1.1.2. Meslek Srr Kavram

Meslek srr kavramna, ihbar ykmll ile belirli noktalarda elitii ve

her ne kadar Yeni (5237) TCK da dzenlenmemi olsa da, srrn ifasnn halen baz

yasal dzenlemelerde7 mevcut olduu gz nnde bulundurularak bu blmde yer

4 Metin Pakefe, Adli T p ve Halk Sal, Toplum ve Hekim, Cilt: 19, Say: 4, Temmuz-Austos 2004, s.309.5 etin Arslan ve Bahattin Azizaaolu, Yeni Trk Ceza Kanun erhi, Asil Yayn Datm, Kasm2004, Ankara, s. 1117.6

y.a.g.e., s.1117; Hkm, bireylere muhbirlik ykmll getirecei ynyle CHP SamsunMilletvekili Haluk Ko tarafndan eletirilmitir. Bkz. Erdal Noyan, Yeni Trk Ceza Kanunu, AdilYaynevi, 1. Basm, Ankara 2004, s. 497.7 765 sayl TCK nun 198. Maddesinde:

Bir kimse resmi mevki ve sfat veya meslek ve sanat icab olarak ifasnda zarar melhuzolan bir srra vak f olup da meru bir sebebe mstenit olmakszn o srr ifa ederse aya kadarhapis ve ..... liraya kadar ar cezay nakdiye mahkum olur.

Eer zarar vaki olmu ise cezay nakdi ..... liradan az olamaz. denilmekteydi.Ancak bu maddeye karlk olarak gsterilen 5237 sayl TCK nun 134. maddesinde zel

hayatn gizliliini ihlal bal altnda:Kiilerin zel hayatnn gizliliini ihlal eden kimse, alt aydan iki yla kadar hapis veya adli

para cezas ile cezalandrlr. Gizliliin grnt veya seslerin kayda alnmas suretiyle ihlal edilmesihalinde, cezann alt snr bir yldan az olamaz.

Kiilerin zel hayatna ilikin grnt veya sesleri ifa eden kimse, bir yldan yla kadarhapis cezas ile cezalandrlr. Fiilin basn ve yayn yolu ile ilenmesi halinde, ceza yar orannda


15/158

3

verilmitir. Gerekte Eski (765) TCK daki dzenlemeye gre ihbar ykmll

sr saklama ykmllnn istisnas olarak kabul edilmekteydi.8 Bu sebeple daha

sonraki blmlerde ayrntl olarak ele alnacak olan bu kavram aklamakta yarar

bulunduu dnlmtr.

Sr kelimesinin szlk anlam, gizli tutulmas, bilenin aklamamas gereken

eydir. 9 Genel anlamda sr; bir kimsenin grmek, iitmek, veya hissetmek suretiyle

rendii sakl ve gizli tutulmas gereken eydir.10 Srrn en nemli ve esasl unsuru,

aleniliin bulunmamasdr.11 Sr, nitelii itibariyle tevdi edildii kimsenin saklamas

icap eden ve saklanmasnda sahibinin yarar bulunan eydir.12 Kiiye zel bilgilerin,

nc kiiler tarafndan bilinmemesi, kiinin zgrl ve ruhsal alanyla yakndan

ilgilidir. Bu nedenle ada hukuk, srr kiisel deerler arasnda kabul ederek kiinin

giz alann kiilik hakknn korumas altna almtr.13

Hangi bilgilerin sr olduunun belirlenmesi bir deer yargsdr; genel olarak

toplumun ayplamasna, AIDS gibi baz bulac hastalklarda olduu gibi kiinin

toplum dna itilmesine sebep olan veya hastann ekonomik durum ve geleceini

artrlr. denilmektedir. Bu madde ile zel hayatn gizliliine ilikin genel bir dzenleme yaplmolup meslek srrna hi yer verilmemitir. Bu sebeple 5237 sayl TCK da meslek srr ile ilgili zel birdzenleme yaplmad kanaatindeyiz.

Trk Medeni Kanununun 24. ve25. maddelerindeki dzenlemeler,hekimlikle ilgili evrenseldeerler ve bildirgelerin yan sra, Tbbi Deontoloji Tznn 4. maddesi ve Hekimlik Meslek EtiiKurallarnn 9. maddesi uyarnca hekimler mesleklerini uygularken rendikleri srlar

a

klayamazlar. yr

ca Hasta Haklar

Ynetmeliinin lkeler bal

n

ta

yan 5. maddesinde hastan

nzel hayatna ve aile hayatnn gizliliine dokunulmazlk, , 20. maddesinde Bilgi VerilmesiniYasaklama, 21. maddesinde Mahremiyete Sayg Gsterilmesi ve 23. maddesinde Bilgilerin GizliTutulmas balklar altnda sr saklama ykmll dzenlenmitir.8 Yusuf Bykay , Hekimin Sr Saklama Ykmll , AEHFD, Cilt: 8, Say: 1-2, 2004, s.388.9Byk Larousse Szlk ve Ansiklopedisi, Milliyet Yaynlar, Cilt: 20, s. 10465.10 M. Muhtar alayan, En Son Deiiklikleri ile Birlikte Gerekeli , Aklamal ve tihatl TrkCeza Kanunu, Geniletilmi 3. Bask, Yetkin Hukuk Yaynlar, Cilt: 2, (Madde 125-315), s. 493.11 Donaya gre, bir hususun sr olarak nitelendirilebilmesi iin, sbjektif ve objektif olmak zere ikiunsurun aranmas gerekmektedir.Sbjektif unsur, sr sahibinin srrn saklanmas konusunda biriradesinin bulunmas,objektif unsur ise, bu hususun esasen bakalar tarafndan bilinmemesidir.;Sheyl Donay, Meslek Srrnn Aklanmas Suu, stanbul 1978, s. 5-6.12 Vural Sava ve Sadk Mollamahmutolu, Trk Ceza Kanunu Yorumu, 2. Bask, Mays 1998, s.

2300.13 etin Aolu, Tbbi Yardm ve El Atmalardan Doan Sorumluluklar, Ankara, 1993, s. 47.


16/158

4

etkileyen, saklanmasnda yarar bulunan bilgi ve olaylar sr olarak nitelendirmek

olana vardr.14

1.1.2.1. Meslek Srr: Bir meslein yaplmas srasnda renilen, sr sahibi

tarafndan aklanmamas ngrlen ve gerekte bakalar tarafndan bilinmeyen,

bireyin zel yaamna ilikin bilgi ve olaylar meslek srrn meydana getirir. olarak

tanmlanabilir.15 Donaya gre, sr tekil eden hususun, meslek ile dorudan ilgili

olmas ve bizzat sr sahibi tarafndan tevdi edilmesi veya tevdi edilmemi olsa bile

meslek sahibi tarafndan meslei gerei renilmi olmas gerekir.16

Eski (765) TCK da, Gzbyk e gre17 meslek srrnn dokunulmazl ve

kanunla korunmas kiilerin, gven iinde, korkusuz yaama hrriyetlerine

dayanmaktadr. Srlarn ifa edilecei gvensizlii iinde bulunan kiiler bir meslek

veya sanat mensubuna, mesela bir hekime, bir avukata mracaat etmekte tereddt

ederler; bunun sonucu olarak kamu sal, adalet menfaati tehlikeye dm,

sarslm olur.

Hekimler asndan ise Tbbi Deontoloji Nizamnamesinin 4. Maddesinde zelbir hkm bulunmaktadr. Bu hkme gre tabip ve di tabibi, meslek ve sanatnn

icras vesilesiyle muttali olduu srlar , kanuni mecburiyet olmadka ifa edemez.

Hekimin sr saklama ykmll dier hekimler ve hastann yaknlar da dahil

olmak zere btn nc ahslara kar geerlidir.18 Hekimin sr saklama

ykmll tedavi sona erdikten sonra da devam eder.19

14Sermet Ko ve Cokun Yorulmaz, Hekimin Yasal Sorumluluklar, (s. 45-60), Adli Tp, Cilt:1,CTF Yaynlar, Rektrlk No: 4165, Faklte No: 224, Editrler: Zeki Soysal ve Canser akalr,stanbul, 1999, s. 50.15Donay, a.g.e., s. 11.;Yaar Bilge/mit Naci Gndomu/Tark Gndz/. Hamit Hanc/UfukKatkc//Ahmet Nezih Kk/Cezmi smail Yavuz/stanbul Tabip Odas, Hekimlerin YasalSorumluluklar, (s:11-24), Birinci Basamakin Adli Tp El Kitab, TTB, Nisan 1999, s. 15.16 Donay, a.g.e., s. 7-9.17 Abdullah Pulat Gzbyk, Alman, svire, Fransz ve talyan Kanunlar ile Mukayeseli TrkCeza Kanunu erhi, Cilt: II, (Hususi Ksm Crmler) Geniletilmi 5. Bas , Kazanc HukukYaynlar No: 64, stanbul, s. 596.18 Mehmet Ayan, Tbbi Mdahalelerden Doan Hukuki Sorumluluk, Kazanc Yaynlar, Ankara,1991, s. 99.19

ahin Aknc, Trk zel Hukukunda nsan Kkenli Biyolojik Madde (Organ-Doku) NakliKavram ve Bundan Doan Hukuki Sonular, Ankara, 1996, s.223.


17/158


18/158

6

ncelikle salk meslei mensubu olarak tanmlanan ve tek tek saylm olan

meslek gruplar ele alnarak her bir meslek grubunun kapsam deerlendirilecek,

daha sonra salk hizmeti veren dier kiiler tanmlanacaktr.

1.1.3.1.Hekim Kavram:

Tabip veya hekim bir niversite tarafndan verilen doktorluk unvann alm

kimsedir.23 Doktor, tp fakltesini bitirmi ve hukuk dzeni tarafndan kendisine tp

mesleini icra etme yetkisi tannm kiidir. nsan sal ile ilgilenir ve koruyucu

hekimlik yapabilir, tan, tedavi ve t bbi mdahalelerde bulunabilir. Tababet ve

uabat Sanatlarnn Tarzcrasna Dair Kanunun 1. ve 2. maddelerinde hekimliku

ekilde tanmlanmaktadr:

Trkiye Cumhuriyeti dahilinde tababet icra ve herhangi surette olursa olsun

hasta tedavi edebilmek iin Trkiye Darlfnunu T p Fakltesinden diploma sahibi

olmak ve Trk bulunmakarttr.

Yukardaki maddede yazl diplomann muteber olmas iin ..... diplomasnn

Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekaletince tasdik ve tescil edilmi olmaslazmdr....

Glee gre24 6023 sayl Trk Tabipleri Birlii Kanunu hkmlerini de

birlikte ele almak gerekmektedir. Bu durumda hekimlik mesleinin yrtlebilmesi

iin gerekli artlar:

Trk vatanda

olmak

25

23Byk Larousse Szlk ve Ansiklopedisi, Cilt: 7, s.3283.24Sema Gle (Uakhan), Maddi Tazminat Esaslar ve Hesaplanmas, Ankara, 1994, s. 113.25 Trk vatanda olma koulunun baz yasalarda zel ayrcalklar kabul edilmitir. 2547 sayl kanunTrk rkndan olup yabanc bir lkenin uyruunda olan doktorlara da, Trkiyede alma hakknvermitir. Ayrca Tababet ve uabat Sanatlarnn Tarz crasna Dair Kanunun 77. MaddesindeTrkiyede yasalara dayanan kazanlm haklar tannm olan yabanc hekimlerin , di hekimlerinin,diilerin ve ebelerin mesleklerini bu yasa hkmleri erevesinde uygulayabilecekleri belirtilmitir.

Ancakubat 2006 da Babakan Recep Tayyip Erdoan, Bursada yapt bir konumasndaYabanc doktor altracaklarn aklam ve bundan sonra bu konuyla ilgili olarak, Mecliste vesalk meslek rgtleri bata olmak zere eitli kesimlerde ve basnda tartmalar balamtr. Bir

web sitesinde 25.02.2006 tarihinde yer alan habere gre AB, tam yelik talebinde bulunanTrkiyeden, mzakere ve tarama srecinde, yabanc doktor altrlmasn engelleyen mevzuatn


19/158

7

T p Fakltesi diplomasna sahip olmak (Trk niversiteleribnyesinde yer alan bir tp fakltesinden alnm diploma gerekir.)26

Tabip odasna kaytl bulunmak27 Hekimlik mesleinin icrasna geici veya srekli engel hali

bulunmamaktr.

Pratisyen Hekim: Sadece t p fakltelerindeki alt yllk lisans eitimine

dayal olarak tp mesleini icra eden kiidir.

deitirilmesini istemitir.Bunun zerine Ba bakan Recep Tayyip Erdoan ve Bamzakereci AliBabacan, konuyu Bakanlar Kuruluna tam ve saatler sren tartmalarn sonunda Babakan, SalkBakanna konuyu inceleme talimat vermitir.Salk Bakanl da Tababet ve uabat SanatlarnnTarzcrasna Dair Kanunun 1. maddesindeki Trk bulunmak arttr ifadesini kaldrarak, maddeyideitirmek zere almalara balamtr. yn haberde, Salk Bakanlnca hazrlanan, Kamu-zelSektr Ortakl Projesi kapsamnda, Trkiyeye salk yatrm yapmak isteyen Dubai, Katar,Birleik Arap Emirlikleri, ngiltere, Almanya, Amerika ve spanyadaki iadamlarnn salkkampsleri kurmak zere harekete getikleri ve Yap-Kirala-Devret modeliyle yaplacak salktesisleri iin, yabanc yatrmclarn, Yapacamz hastanelerde kendi kadrolarmzla hizmet vermekistiyoruz eklinde neride bulunduklar belirtilmitir. Yabanc Doktor altrlmas da ABninTalebi, Eriim:10.06.2006, http://www.siberbursa.com/default.aspx?pid=23698&nid=10440

Ayn

konuyla ilgili olarak Yakup Kepenek, TBMM Genel Kurulunda 21.02.2006 tarihinde yapt

konumasnda, bu yeni yasa tasarsn eletirmi, yabanc uyruklu doktor, hemire ve ebelerinaltrlmas yerine lkemizdeki doktor, ebe ve hemirelerin yetitirilerek kendilerinden etkin veverimli bir biimde yararlanlmas ve bunlarn lke genelinde dalmnn iyi yaplmas gerektiini,eitim ve sal ieren nemli bir sosyal gvenlik sorunu bulunduunu, yabanc doktor altrlmaszleminin, salk hakkn bir mteri-doktor ilikisi iinde gren anlayn yansmas olduunu ifadeetmitir.; TBMM Genel Kurul Tutana, 22. Dnem 4. Yasama Yl, 65. Birleim 21.02.2006Sal,Eriim:10.06.2006,http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_b_sd.birlesim_baslangi_yazici?page 1=30

Salk Bakan Recep Akda, Meclis Genel Kurulunda yapt konumasnda bu eletirilereyant olarak Trk doktorlarnn kymetini ok iyi bildiklerini ancak Trkiyede ciddi bir hekim a

bulunduunu ve bu sorunun zlebilmesi iin bunun yaplmas gerektiini, Trkiyede alacakyabanc doktorlarn, denklik gereini yerine getirdikten sonra ve Trkeyi de bilmekartyla grev

yapacaklar

n

belirtmitir.; Yabanc

Doktor Eletirilerine Yan

t, Eriim: 10.06.2006,http://www.trt.net.tr/wwwtrt/hdevam.aspx?hid=144318&.k=526 Aolu na gre diplomann ya Trk fakltelerinden birinden ya da Salk Bakanlncaonaylanmakartyla, yabanc lkelerdeki fakltelerden alnmas da mmkndr. Aolu, a.g.e., s.43.27 6023 sayl Trk Tabipleri Birlii Kanununun 7. Maddesinde Bir tabip odas snrlar iindesanatn serbest olarak icra eden tabipler bir ay iinde o il veya blge tabip odas na ye olmak ve

yelik grevlerini yerine getirmekle ykmldrler. Mesleklerini serbest olarak icra etmeksizin kamukurum ve kurulular ile kamu iktisadi teebbslerinde asli ve srekli grevlerde alanlar ileherhangi bir sebeple mesleini icra etmeyenler tabip odalarna ye olabilirler denilmektedir.Kamuda grevli tabipler iin uygulamada, Tabip Odasna kaytl bulunmak bir n art niteliitamadndan kamuda grev yapan hekimlerin bazlarnn Tabip Odas yelii bulunmamaktadr.Ancak serbest alan hekimlerin muayenehanelerinde veya zel salk kurulularnda alrlarken

kendilerine alma izin belgesi dzenlenebilmesi iin Tabip Odasna ye olduklarna dair belgeninbulunmas zorunlu olduundan bu art onlar iin aranmaktadr.


20/158

8

Uzman Hekim: Lisans eitimi yani t p fakltelerindeki eitimden sonra

belirli bir uzmanlk dalnda lisans st eitim alm kiidir.

Asistan Hekim:Tababet Uzmanlk Tznn 2. maddesinde Bu tzkte

geen asistan deyimi, tababet dallarndan birinde uzman olabilmek iin bilgi ve

becerisini gelitirmek amacyla zel mevzuatna ve Tzk hkmlerine gre retim,

eitim ve uygulama yapmak ve bilimsel esaslara gre yetitirilmek zere atanan kii

anlamna gelir. denilmektedir. Asistanlar, alt yllk t p fakltesindeki lisans

eitimlerini tamamlayarak Tpta Uzmanlk snavn kazanm ve uzman olmak zere

yetitirilmek amacyla eitim hastanelerinde grevlendirilen hekimlerdir.

ntrn:Tp fakltesi son snf rencisi olup doktor olarak kabul edilmez.

1.1.3.2.Di Tabibi:

Di ve dieti hastalklarn tedavi eden ve di tamamlama, kaplama ve

dzeltme ilemlerini yapan hekimdir.28 1219 sayl kanunun 30. ve 31. maddelerine

gre Trkiyede di hekimi unvann tayabilmek iin:

Trk vatanda olmak, Trk niversiteleri bnyesinden bir di hekimlii fakltesindendiploma almak,

Yabanc lkelerdeki di hekimlii okullarndan diploma alanlarn,diplomalarnn denkliinin Salk Bakanlnca onaylanm olmas

gerekir.

1.1.3.3.Eczac:

Eczac, eczanesinde ila yapan yada hazr ila satan, diplomas olan kiidir.29

28Byk Larousse Szlk ve Ansiklopedisi, Cilt: 7, s. 3228.29Byk Larousse Szlk ve Ansiklopedisi, Cilt: 7, s. 3511.; TBMMne eczane amak iin eczac

olma artn kaldran kanun teklifi verilmi ancak Meclis Salk ve Sosyal ler Komisyon Bakanteklifin gndeme alnmayacan, Eczanelerin ancak eczaclar tarafndan alabileceini ve


21/158

9

Eczaclar ve eczaneler hakknda kanunun 2. maddesine gre Trkiye Cumhuriyeti

snrlar iinde eczaclk yapabilmek iin:

Trk vatanda olmak, Trkiye Eczaclk mektep veya fakltesinden diplomal olmak, Yabanc lkelerden eczaclk diplomas alnmsa diplomann denklii

usulnce onaylanm olmak,

Diplomas Salk Bakanlnca tescil edilmi olmak, Eczaclk yapmaya engel hali (su, hastalk v.b.) bulunmamak gerekir.

1.1.3.4.Ebe :

Yetkisi gebeliin tehis ve gzetimiyle ve normal doumlar yaptrmakla

snrl t bbi meslek sahibi kiidir.30 1219 sayl kanunun 47. maddesine gre

Trkiyede ebelik yapabilmek iin:

Trk vatanda olmak, Tp fakltelerine bal salk kolejinden veya Salk Bakanlna bal

ebe okullarndan diploma alm olmak gerekir.

Bu diplomann Salk Bakanl tarafndan onaylanmas ve tesciledilmesi gerekir.

Yatakl Tedavi Kurumlar letme Ynetmeliinin 133. maddesine gre

Ebeler Salk Meslek Okulu mezunu, doum ve doum kontrol ile ilgili kendisine

den grevleri yapabilecek yeteneklere sahip, gerekli kurslar grm yardmc

salk personelidir.

iletilebileceini, bu sebeple Eczaclk Kanununda byle bir deiiklik yapmay dnmedikleriniaklamtr. Eczaclardan Kanun Teklifine Tepki, Eriim: 10.06.2006,http://www.trt.net.tr/wwwtrt/hdevam.aspx?hid=144318&.k=530Byk Larousse Szlk ve Ansiklopedisi, Cilt: 7, s. 3490.


22/158

10

1.1.3.5.Hemire31

Meslek eitimi grdkten sonra, hastalarn durumuna gre gerekli tm

yardmlar yapabilen, salk koullarnn dzeltilmesi, hastalklarn nlenmesi iin

gerekli hizmetleri yklenen kimsedir. Trkiyede hemirelik yapabilmek iin:

Trk vatanda olmak, Salk Meslek ve zel Hemire Meslek Liselerinde eitim grmolmak veya niversitelerin bnyesinde bulunan Yksek Hemirelik

Okullarnda eitim grm ve diploma alm olmak,

Bu diplomann Salk Bakanl tarafndan onaylanmas ve tesciledilmesi gerekir.

Yatakl Tedavi Kurumlar letme Ynetmeliinin 132. maddesine gre

Hemire, hasta ile tbbi ve psikolojik bakmdan devaml ilgilenebilecek yapda ve

yetenekte, salk meslek lisesi mezunu yardmc salk personelidir.

1.1.3.6. Salk Hizmeti Veren Dier Kiiler

Kanun maddesinin gerekesinde32 sz konusu ihbar ykmllnn, madde

metninde saylan salk meslei mensuplar ile snrl olmad, rnein bir tbbi

tahlil laboratuarnda grev yapan kiilerin de bu kapsamda olduu belirtilmektedir.

Bu durumda salk hizmeti veren dier kiiler deyiminin kapsamn olduka iyi

belirlemek gerekecektir. Daha sonra suun faili bal altnda konu geni kapsamlolarak incelenecek olmakla birlikte bu deyimin kapsad kiilerin tanm bu

blmde yaplacaktr.

31Byk Larousse Szlk ve Ansiklopedisi, Cilt: 10, s. 5184.32

Arslan ve Azizaaolu, a.g.e., s. 1123.


23/158

11

657 Sayl Devlet Memurlar Kanununun Snflandrma balkl 36.

maddesinde Devlet memurlar grevlerinin gerektii niteliklere ve mesleklere gre

on snfa ayrlm olup bu snflardan ncs de Salk Hizmetleri ve Yardmc

Salk Hizmetleri snfdr. lgili maddede Bu sn f, salk hizmetlerinde (hayvan

sal dahil) mesleki eitim grerek yetimi olan tabip, di tabibi, eczac, veteriner

hekim gibi memurlar ile bu hizmet sahasnda alan yksek renim grm

fizikoterapist, t p teknolou, ebe, hemire, salk memuru, sosyal hizmetler

mtehasss , biyolog, psikolog, diyeti, salk mhendisi, salk fizikisi, salk

idarecisi ile ebe ve hemire, hemire yardmcs, (fizik tedavi, laboratuar, eczac, di

anestezi, rntgen teknisyenleri ve yardmclar, evre sal ve toplum sal dahil),

salk sava memuru, hayvan sal memuru ve benzeri salk personelini kapsar.

denilmektedir. Bu maddeye gre daha nce yukarda tanmlarn verdiimiz tabip,

di tabibi ve eczac (veteriner hekim hayvan sal ile ilgili olduundan

almamzn konusu bakmndan kapsam d braklmtr) mesleki eitim grerek

yetimi personel kapsamnda olup maddede saylan dier personel yardmc salk

personeli kabul edilmektedir.

Salk Bakanl Atama ve Nakil Ynetmeliinin Kapsam balkl 2.maddesinde de Bu Ynetmelik atamalar merkezden yaplan Salk Hizmetleri

Snfna dahil personeli ..... kapsar denilerek DMK nun ilgili maddesine atf

yaplmaktadr. Salk Hizmetlerinin Sosyalletirilmesi Hakknda Kanunun

Terimler balkl 2. maddesinde de salk personelinin tanm u ekilde

yaplmtr: Salk Personeli, salk hizmetlerinde maa , cret, yevmiye ve

mukavele ile istihdam edilen ve bu sahada mesleki eitim grerek yetimi

olanlard

r. Bu hizmet sahas

nda al

an ve yksek eitim yapmam

olanlar yard

mc

salk personelidir. Bu maddeden de anlald gibi uzman tabip, tabip, di tabibi

ve eczac gibi lisans ve yksek lisans dzeyinde mesleki eitim gren personel salk

personeli, dier personel de yardmc salk personeli olarak adlandrlmaktadr.

Yeni (5237) TCK nun 280. maddesinde geen salk hizmeti veren dier

kiiler kavramnn kapsamn tam olarak belirleyebilmek iin Salk Bakanl

Atama ve Nakil Ynetmeliinin de atamalarda uygulad Salk Bakanl Tara


24/158

12

Tekilat Yatak ve Kadro Standartlar Ynetmelii ile Eki Cetvellerin

Deitirilmesine Dair Ynetmelikteki33 salk hizmetleri snfna dahil personelin

unvanlarna bakmak gerekecektir. Ad geen ynetmelikte saylan unvanlar

unlardr: Uzman tabip, tabip, di hekimi, eczac, ebe, hemire, t bbi teknolog,

biyolog, psikolog, diyetisyen, sosyal almac, ambulans teknisyeni, ocuk

geliimcisi, salk teknikeri, fizyoterapist, odyolog, salk fizikisi, kimya ve gda

mhendisi, salk memuru34 (toplum sal memuru, evre sal teknisyeni, di ve

protez teknisyeni, rntgen teknisyeni, laboratuar teknisyeni, anestezi teknisyeni,

ortopedik cihaz ve protez teknisyeni, fizik tedavi teknisyeni, ilk ve acil yardm

teknisyeni,tbbi sekreter).

1.2. HBAR YKMLLNN TARHSEL GELM

hbar ykmllnn, meslek srrnn ifas suunun meru bir sebebi,35

yani hukuka uygunluk sebebi36 olarak kabul edildiini ve zellikle almamzn

konusunun salk personelinin ihbar ykmll olduunu gz nnde

bulunduracak olursak, tarihsel geliimi incelerken bu iki suun birbirine paralel bir

tarihsel sre gsterecei dnlerek, ncelikle hekimin veya salk personelininmeslek srrn ifas ile ilgili tarihsel sreci ele almak yerinde olacaktr.

33

12.12.1995 tarih ve 22491 say

l

Resmi Gazetede yay

mlanm

t

r.34 Salk memuru 1219 sayl Kanunun 3. ve 58. maddelerinde Salk Bakanl tarafndan alan veynetilen okullardan mezun olan kk shhiye memuru ve bu okullara muadil okullardan mezun olupdiplomas Bakanlk tarafndan tasdik ve tescil edilen memur olarak tanmlanmtr. Salk memurlarhalkn salk eitimini, evre sal hizmetlerini, a uygulamalarn ve okul sal hizmetleriniyrtrler ve kk cerrahi mdahaleleri (snnet vb.) yapabilirler. Bkz: . Hamit Hanc, HekiminYasal Sorumluluklar ve Haklar, Geniletilmi 2. Bask,zmir, s. 481; 13.11.1979 tarih ve 16808sayl Resmi Gazetede yaymlanan Salk Meslek Liseleri Ynetmeliinin 4. Maddesinde ihtiva ettii

blmler saylmtr. Buna gre salk memuru ortak unvan altnda toplum sal memuru, evresal teknisyeni, laboratuar teknisyeni, radyoloji veya rntgen teknisyeni, ortopedik cihaz ve protezteknisyeni, anestezi teknisyeni, fizik tedavi teknisyeni, ilk ve acil yardm teknisyeni, tbbi sekreter veayrca di ve protez teknisyeni yetitirilmektedir.35 Gzbyk, a.g.e., s. 599.36

Durmu Tezcan ve Mustafa Ruhan Erdem, Teorik ve Pratik Ceza zel Hukuku, 1. Bask, zmir2000, s. 117.


25/158

13

1.2.1. Meslek srrn ifa suu

Eski alardaki hukukta meslek nedeni ile renilen srlarn aklanmasn

cezalandran genel bir kural mevcut deildi. Bununla beraber belirli baz meslekler,

zellikle hekimler iin mesleklerini icra srasnda rendikleri srlar saklamalar

ngrlmekteydi. Hint Hukukunda37 eski t bbi eserlerden Rigveda ve Ajurveda

hekimlerden ihtiyatl davranmalarn talep ederken, amalardan biri de rendikleri

srrn saklanmasyd.38 Yine Eski Yunan Hukukunda, Hippocrate yemini olarak

bilinen ve gnmzde de uygulama alan bulunan yeminde hekimlerin rendikleri

srlar saklayacaklar ngrlyordu.39 Roma Hukukunda sr saklamaya ilikin genel

bir hkm mevcut olmamasna ramen, mparatorluk devrinde zellikle hekimlere

susma ykmll getiren kanunlar oluturulmutur.40 Meslek srr, meslein vakar

ve haysiyeti ile ilgili bir kavram olarak kabul edilmitir. Meslek srr ilk zamanlarda

hekimlikte istisnasz bir surette kabul edilmiken; sonralar hukuk biliminin

gelimesi, deien hayat artlar ve toplum bnyesindeki sosyal gelimeler

dolaysyla zayflamaya ve baz kayt ve artlara tabi tutulmaya balanmtr.

Toplumun saln korumak dncesiyle bulac hastalklarn ihbar mecburiyeti,

doumlarn ihbar,zhrevi hastalklarn bildirilmesi, st anneleri ve onlarnemzirdikleri ocuklar iin hekim raporunun mecburi oluu gibi zaruretler,sr

dokunulmazlk kurumunun mutlakyeti fikrini nispilie evirmitir. Mahkeme

itihatlar da bu deiime ayak uydurmulardr. lk defa Bordeaux Cerrahlar

Sendikas Nizamnamesi Gizli hastalklar ifa edilemez. Zaruri haller mstesnadr

demek suretiyle, daha nce mutlak surette kabul edilen meslek srrnn, baz hallerde

ifa edilebileceini kabul etmitir.41

37 Hint tarihine ait mevcut ilk eserler, Vedalar adn tayan dini kutsal kitaplardr. Vedalar nesildennesle, azdan aza naklolunmu ve ancak M.. 6. yy. da yazl hale sokulabilmitir. Hintliler bukutsal kitaplarn Tanr sz olduklarna inanmlar ve onlarn muhtevalarna kar byk bir titizlik vehassasiyet gstermilerdir. Bkz. Recai G. Okandan, Hintte Devlet ve Devletle lgili Teorik Grler,HFM, Cilt:X, Say: 3-4, stanbul 1945, s. 475, dn. No: 138 Heim, Le Secret Medical Dans le Code Penal Suisse, These, Lausanne 1914, s. 11; NakledenDonay,a.g.e., s. 26.39 aatay stn, Hippocrate Diyor Ki..., Sandomed, Say: 15, Yl: 2, 1994, s. 2.40

Sheyl Donay, Meslek Srrnn Aklanmas Suu, stanbul 1978, s. 27.41 alayan, a.g.e., s. 496.


26/158

14

Ancak hekimlik mesleinin icras nedeni ile renilen srlarn aklanmasn

genel bir biimde yasaklayan kanunlatrma hareketlerine 19. yy. n bana kadar

rastlanmamtr.42

Meslek srrnn aklanmasn cezalandran ve bu konuda derli toplu

hkmleri getiren ilk kanun 1810 tarihli Fransz Ceza Kanunudur.43 Anlan kanunun

378. maddesinde yer alan hkm, 1994 tarihli yeni Fransz Ceza Kanununun 226-

13. ve 226-14. maddelerinde dzenlenmi olup, baz deiikliklere ramen halen

yrrlktedir. 226-13. maddede esas itibaryla hekim, cerrah, ebe, eczac ve salk

memurlar tek tek saylmam, genel olarak mesleki durumu nedeni ile kendisine sr

tevdi edilenlerin bu srr aklamalar halinde bir yla kadar cezalandrlacaklar

hkm altna alnmtr. 226-14.maddede ise bu hkmn uygulanmayaca durumlar

dzenlenmitir.44

Bu kanundan iktibas edilen Belika Ceza Kanununun 458. maddesinde ve

1830 tarihli Sardunya ve 1853 tarihli Toscana Kanunlarnda da meslek srrnn ihlali

dzenlenmitir.45 Daha sonra 1871 tarihli Alman Ceza Kanununun 300.

maddesindeki ve 1926 tarihli 765 sayl Ceza Kanunumuzun kaynan tekil eden1889 tarihli talyan Ceza Kanununun 163. maddesindeki dzenleme ile meslek

srlarnn aklanmas yasaklanmtr.46

42 Donay,a.g.e., s. 27.43 Majno, Ceza Kanunu erhi, (Trk ve talyan Ceza Kanunlar), Cilt: 4, Yargtay Yaynlar No:14, Ankara 1981, s. 148.44

Article 226-13: The disclosure of secret information by a person entrusted with such a secret,either because of his position or profession, or because of a temporary function or mission, ispunished by one years imprisonment and a fine of E 15,000.Article 226-14: Article 226-13 is not applicable to the cases where the law imposes or authorises thedisclosure of the secret. In addition it is not applicable:

1) to the person informing a judicial, medical or administrative authority of cruelty ordeprivation of which he has knowledge and which has been inflicted on a minor under fifteenyears of age, or a person unable to protect himself because of his age, psychic or phisicalstate;

2) to the physician who, with the agreement of the victim, brings to the knowledge of the publicprosecutor acts of cruelty that he has observed in the exercise of his profession that cause himto believe that sexual violence of any nature has been committed.; Code Penal Eriim:24.06.2006, http://www.legifrance.gouv.fr/html/codes_traduits/code_penal_textA.htm

45

Majno, a.g.e., s. 148.46 Donay, a.g.e., s. 28.


27/158

15

Kilise Hukukunda ise Kilise Kanununun 1557. paragrafnda baz meslek

sahiplerinin; hekim, ebe, avukat ve noterlerin rendikleri sr konusunda doruyu

syleyemeyecekleri, sr saklamakla ykml olduklar belirtilmitir.47

Trk hukukunda slmiyetin kabulnden nce, mevcut olan pozitif

metinlerde meslek srrnn aklanmas konusunda herhangi bir hkm mevcut

deildir.48 slm hukukunda ise bakasnn srrn, zellikle meslek sahibinin

mterisinin srrn aklamas taziren cezalandrlan bir fiil olarak kabul edilmi,

yani slm hukuku kaynaklarnda su olarak gsterilmemitir.49 Gken, bu

dnemde, gnlk yaamda rastlanan fiillerin su sayl p saylmayacaklarnn ve

saylmlarsa haklarnda nasl bir yaptrm uygulanacann, devlet bakannn, ona

vekaleten yarglarn ve hatta yksek devlet memurlarnn takdirine brakldn

belirtmektedir.50

Osmanl mparatorluu dneminde 1274 (1858) Ceza Kanunname-i

Hmayununa kadar meslek srrnn aklanmas suuna rastlanmamaktadr. 1810

Fransz Ceza Kanununun bir tercmesi olarak 1858 tarihinde hazrlanan ve 1926

ylna kadar yrrlkte kalan bu kanunda Fransz Ceza Kanununun 378. maddesihemen hemen aynen iktibas edilmitir.51 Daha sonra 1889 talyan Ceza Kanununun

163. maddesi, 1926 tarihli Ceza Kanunumuzun 198. maddesinde dzenlenmitir.

47 Naz, Dictiomaire de Droit Canonique Tome me Paris, 1965, col 896, Nakleden Donay,a.g.e.,s.30.48 Cokun ok, Trk Hukuk Tarihi Dersleri, 4.Bas, ANKARA, 1966, s. 71 ve son49 nceden belirtilmemi olan sulara ve belirtilmi olup da cezalar gsterilmemi olan sulara

verilecek cezay

yarg

tayin eder ve buna Tazir ad

verilir. Bkz. Cokun ok ve Ahmet Mumcu,Trk Hukuk Tarihi, 7.Bask, Ankara 1993, s. 64.; Hayreddin Kocaman, Mukyeseli slamHukuku, stanbul 1974, s. 84.; Tazir szc yasaklamak, cezalandrmak, zorlamak, reddetmek,terbiye etmek anlamnda kullanlmaktadr.Tazir cezalarunlardr: Azarlama, dayak, hapis, srgn vehatta lm. Ne gibi fiillerden dolay tazir cezalarndan hangisinin uygulanaca ou kezsaptanmadndan ve bu konuda yarglara, fiilin arlna ve failin ahlaki durumuna gre uygungrdkleri cezaya hkmetme konusunda geni takdir yetkisi verildiinden tazir, slam Hukukundayasal sistemin yannda tamamen takdiri ve hatta keyfi bir ceza sistemi olarak yer almtr. Bylece,su ve cezalarn yetkili kiilerin takdirine gre belirlenmesi, daha nce hukuk metinlerinde yeralmamalar, kanunsuz su ve ceza olmaz kuralnn, slam Ceza Hukukunda birok su ve cezalardauygulama alan bulamamasna neden olmutur. Mehmet Emin Artuk/Ahmet Gken/CneytYenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, Birinci Kitap Sekin Yaynevi, Ankara 2002, s. 106-107.50

y.a.g.e., s. 106.51 Donay,a.g.e , s. 33.


28/158

16

1.2.2.hbar Ykmll

hbar ykmll ile ilgili olarak tarihsel geliim srecine bakldnda, ilk

hukukularn ihmali sular hakknda genel prensipler koymay p, karlatklar her

olay iin mnferit zmler getirdikleri, bu kapsamda da zellikle sularn

ilenmesine engel olunmas ve ilenen sularn ihbar edilmesinin ihmali ile megul

olduklar grlmektedir.52

Hammurabi Kanunlarnn 109. maddesine gre Eer bira satcs

(meyhaneci) kadnn evinde haydutlar toplanrsa, o haydutlar yakalamaz ve (kadn)

onlar saraya yollamazsa, o bira satcs kadn ldrlecektir.53

Eski Msrda sular ihbar etmeyenlerin dvlmek suretiyle

cezalandrldklar, yine Msrl vatandalarn her sene mallarn ve kazanlarn

resmi makamlara bildirmekle ykml tutulduklar ve bu hususta doru bilgi

vermeyenlerin lm cezasna dahi arptrldklar grlmektedir.54

Mool Hukukunda, 1640 tarihli Oyrat-Mool Kanununun Ceza Hukukuksmnn Devlete kar ilenen sular balkl 1. blmnn 5. maddesine gre

Savan balama tehlikesi olduunu renip de haber vermeyi ihmal eden kimse

dman saylarak cezalandrlr. 7. maddeye gre de Bir dman kalabal grp

de haber vermeyen kimsenin mallar yama edilir ve kendisi oluk ocuu ile birlikte

kle olur.55

Avrupa Hukuk Tarihine bak

ld

nda ilk olarak Platon Kanunlar adl

eserinin IX. kitabnda, bir kimsenin bir dierini ldrdn bildii halde durumu

ilgili mercilere bildirmeyen kimsenin bizzat o fiili ileyen kii gibi cezalandrlmas

52 Sulhi Dnmezer, hmal Sureti ile cra Sular, HFM, Cilt: IX, Say: 3-4, s: 473-494, stanbul1944, s. 475.53Mebrure Tosun ve Kadriye Yalva, Smer, Babil, Assur Kanunlar ve Ammi aduqa Ferman,Ankara, 1975, s. 195.54 Recai G. Okandan den nakleden Sleyman Akdemir, Trk Ceza Kanununda Vazifeyi hmal

Sular,stanbul 1982, s. 6.55 Curt Alnge, Mool Kanunlar, ev. Cokun ok, Ankara 1967, s. 153.


29/158

17

gerektiini savunmutur.56 Orta an Hristiyan bilginleri de, ihmali sularn, icrai

sular gibi birer su olarak deerlendirilmesini, ancak icrai sulara nazaran daha

hafif cezalarla cezalandrlmalar gerektiini kabul etmilerdir.57

Roma Hukukunda, Glossatrlerden Farinacius zellikle sular ihbar etmeme

hallerini ieren birok faraziye ortaya koymutur. Farinaciusa gre, rnein suikast

bilenler, kocasnn katlolunacan bilen e, durumu haber vermez veya sua engel

olmazlarsa erik olarak kabul edileceklerdir. ynekilde akrabalarna yahut dostuna

tecavz olunduunu grp de, kendisi iin hibir tehlike sz konusu olmad halde

bu kimseleri mdafaa etmeyen ahsn da cezalandrlmas gerekir.58

Bundan baka Roma Hukukunda; tecavz olunan efendisini mdafaa

etmeyen esir, dman ile temas halindeyken subaynn yardmna komayan asker,

karsnn fuhuna katlanan koca, biraderinin babalarna kar tuzak kurduunu bildii

halde ihbar etmeyen oul da cezalandrlrd.59

Asl olarak meslek srrnn ifasnn kanunlarda su olarak dzenlenip

cezalandrlmaya balanmasyla e zamanl olarak, yani yine 19.yy balarnda ihbarykmll de kanunlarda dzenlenmeye balanmtr. 1805 tarihli Yeni Prusya

Su Talimatnamesinin 11. maddesinde, karlan bir kimsenin veya alnteylerin

saklandklar yeri haber vermeyi ihmal edenlerin cezalandrlaca ngrlmtr.60

1830 tarihli Sardunya Ceza Kanununun 308. maddesi, bulac hastalklar,

yaralanma ve sair bedeni tahribat hallerinde Ceza Muhakemesi Usul Kanununun

emrettii haber verme ve ifaatta geciken veya zhul eden hekim, cerrah ve sair

btn s

hhiye mensuplar

n

n yz lirete kadar ve daha a

r hallerde hapis ve sanat

n

yapmaktan memnuiyete mahkum edileceini ngrmtr.61

56 Dnmezer, a.g.e., s. 476.57 y.a.g.e., s. 476.58 Dnmezer, a.g.e., s. 476.59 Honigden Nakleden Dnmezer, a.g.e., s. 477.60 Schnemanndan Nakleden Hakan Hakeri, Ceza Hukukunda hmal Kavram ve hmali Sularn

eitleri, Ankara 2003, s. 39.61 Majno, a.g.e., s. 258-259.


30/158

18

1853 tarihli Toscana Kanunlarnda ve Toscana Polis Nizamnamesinde de

Vazifelerinin ifas esnasnda adliye ve polisi ehemmiyetle alakadar edebilecek

vakalar derhal alakadar makama ihbar etmekte geciken ve geveklik gsteren hekim

ve cerrahlar elli liretten yedi yz lirete kadar para cezasna mahkum edilecei

belirtilmitir.62 Daha sonra bu hkmler Ceza Muhakemesi Usul Kanununun 102.

ve 103. maddeleriyle tamamlanmtr.

Daha sonra 1868 tarihli talyan Polis Kanunu layihasnda (madde 184), 1870

talyan Ceza Kanunu layihasnda ve Ayan Projesinde (madde 242) ihbar mecburiyeti

muhafaza edilmitir.63 Ancak bu ihbar mecburiyetine kar byk muhalefet olmu,

talyada da Fransada olduu gibi hekimler, bu maddenin, kendilerini vicdanlaryla

mcadeleye soktuu gerekesiyle kaldrlmasn istemilerdir. Bunun zerine 1887

layihasndaki bu maddeye yardm edilen kimsenin takibata maruz kalabilecei

hallerde shhiye mensuplarnn mkellefiyetinin ortadan kalkaca fkras eklenerek

muhalefet yattrlmtr.64

Nihayet hbar ykmll mehaz 1889 talyan Ceza Kanununun65

439.maddesinde Crm haber vermekte zhul bal altnda Hekim, cerrah, ebe yahut sair shhiye memurlar ehas aleyhinde ilenmi bir crm asarn gsteren

ahvalde sanatlarnn icap ettii yardm ifa ettikten sonra keyfiyeti adliyeye veya

zabtaya bildirmezler yahut ihbar hususunda teehhr gsterirlerse bu ihbar

kendisine yardm ettikleri kimseyi takibata maruz klacak ahval mstesna olmak

zere elli lirete kadar hafif para cezasna mahkm olurlar.eklinde kabul edilmitir.

Trk Hukukunda, ihbar ykmll ile ilgili olarak da slmiyetinkablnden nceki dnemlere ait herhangi bir hkme rastlanmamaktadr. slam

hukukunda ise bakalarnn srlarn renmeyi amalayan davranlarda bulunmak

veya herhangi birekilde renilen kabahatleri bakalarna sylemek gnah olarak

62 y.a.g.e., s. 259.63 Majno, a.g.e., s. 259.64 y.a.g.e., s. 259.65 1889 talyan Ceza Kanunu talyan Adalet Bakan Zanardelli tarafndan parlamentoya getirildii iin

Zanardelli Kanunu olarak da bilinmektedir. Bkz: Kayhan el ve Feridun Yenisey, Ceza Kanunlar,TCK,CK,CMUK, 8. Bask, stanbul 1997, s. 13.


31/158

19

kabul edilmitir.66 rnein gnah tekil eden harekette bulunan kimsenin gnahkr

olduunu aklamak taziren cezalandrlr.Hatta tazirden kurtulmak iin o kimsenin

gnahn kantlamak istemesi de dinlenmez. nk kiinin gnah tekil eden fiilini

zorunlu olmadka tehir etmek caiz deildir.67 Hatta su yalnz Allaha kar

ilenmise ve bunu kimse grmemise, suluya bunu saklamas, su meydana

kmsa yadsmas ve eer itiraf etmise, ikrarn geri almas, yalnz sessizce

Allahtan af dilemesi nerilmektedir. nk Allah merhametlidir ve affeder.68

Osmanl uygulamasnda rnein Kanuni Kanunnamesinde bir hrszlk

suundan haberdar olup da bunu bildirmemek cezalandrlmtr.69 1256 (1840) Ceza

Kanunnamesi, son sznde eitlik ilkesini tekrarladktan sonra, yasalarn

uygulanmasnn yalnz devlet memurlarnn deil, btn bireylerin denetimi altnda

bulunduunu ve uygulanmamalar halinde bireylerin durumu ihbara ve hakkn yerine

getirilmesini istemeye yetkileri olduunu aklamtr.70 1274 (1858) tarihli Ceza

Kanununun 97.maddesi de bir dava ile ilgili emir, iltimas ve ricay devlete ihbar

etmeyen kimsenin cezalandrlacan amirdir.71

Trk hukukunda, 1926 ylnda yrrle giren 765 sayl Ceza Kanunununsalk meslei mensuplarnn ihbar ykmll ile ilgili kaynan, 1889 talyan

Ceza Kanununun 439. maddesi oluturmutur. Trk Ceza Kanununda bu madde

530. madde olarak Crm Haber Vermekte Zhul bal altnda dzenlemitir.

Bu maddeye gre Hekim, cerrah, ebe yahut sair shhiye memurlar ehas aleyhinde

ilenmi bir crm asarn gsteren ahvalde sanatlarnn icap ettii yardm ifa

ettikten sonra keyfiyeti adliyeye veya zabtaya bildirmezler yahut ihbar hususunda

teehhr gsterirlerse -bu ihbar kendisine yard

m ettikleri kimseyi takibata maruz

66 M.Reit Belgesay, Kuran Hkmleri ve Modern Hukuk, Mevzuat, tihatlar, Tatbikat,stanbul 1963, s. 242.67 .Nasuhi Bilmen, Hukuk-i slamiyye ve stilahat- Fkhiyye Kamusu, 3.Cilt, stanbul 1958, s.322.68 ok ve Mumcu, a.g.e., s. 59.69 Kanuninin Umumi Kanunnamesi (II) md.10, Ahmet Akgndz, Osmanl Kanunnameleri veHukuki Tahlilleri, 4.kitap Kanuni Devri Kanunnameleri, stanbul 1992, s. 637.70 Artuk/ Gken/ Yenidnya, a.g.e., s. 113.

71 Akgndz, a.g.e., s. 849.


32/158

20

klacak ahval mstesna olmak zere- bebindrtyz liraya kadar hafif cezay nakdiye

mahkum olurlar.

Salk meslei mensuplarnn ihbar ykmll ile ilgili en son dzenleme

yeni (5237) Trk Ceza Kanununun 280. maddesinde Salk Meslei

Mensuplarnn Suu Bildirmemesi bal altnda yer almtr. Bu maddeye gre

Grevini yapt srada bir suun ilendii ynnde bir belirti ile karlamasna

ramen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gsteren

salk mensubu, bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr.

Salk meslei mensubu deyiminden tabip, di tabibi, eczac, ebe, hemire ve

salk hizmeti veren dier kiiler anlalr.

Bunun dnda hem Trk Ceza Kanununda, hem de dier kanunlarda

dzenlenmi olan baka baz ihbar ykmllkleri de bulunmaktadr.

Yeni (5237) TCKda, yardm veya bildirim ykmllnn yerine

getirilmemesi suu 98. maddede, bilgi vermeme suu 166. maddede,genel suu

bildirmeme suu 278. maddede, kamu grevlisinin suu bildirmemesi suu 279.maddede, tutuklu, hkml veya su delillerini bildirmeme suu 284. maddede

dzenlenmitir.Devlet srlarndan yararlanma ve Devlet hizmetlerinde sadakatsizlik

suunun dzenlendii 333. maddenin 4. fkrasnda da bu maddede saylan sularn

ileneceini haber al p da bunlar zamannda yetkililere ihbar etmeyenlerden sz

edilmitir. 72

72 Madde 98- (1) Ya , hastal veya yaralanmas dolays yla ya da baka herhangi bir nedenlekendini idare edemeyecek durumda olan kimseye hal ve koullarn elverdii lde yardm etmeyen

ya da durumu derhal ilgili makamlara bildirmeyen kii, bir yla kadar hapis veya adl para cezas ilecezalandrlr.(2) Yardm veya bildirim ykmllnn yerine getirilmemesi dolaysyla kiinin lmesi durumunda,

bir yldan yla kadar hapis cezasna hkmolunurMadde 166- (1) Bir hukuki ilikiye dayal olarak elde ettii eyann, esasnda su ilemek suretiyleveya su ilemek dolays yla elde edildiini renmesine ramen, suu takibe yetkili makamlaravakit geirmeksizin bildirimde bulunmayan kii, alt aya kadar hapis veya adl para cezas ilecezalandrlr.Madde 278- (1) lenmekte olan bir suu yetkili makamlara bildirmeyen kii, bir yla kadar hapiscezas ile cezalandrlr.

(2) lenmi olmakla birlikte, sebebiyet verdii neticelerin snrlandrlmas halen mmkn bulunanbirsuu yetkili makamlara bildirmeyen kii, yukardaki fkra hkmne gre cezalandrlr.


33/158

21

5271 sayl CMKnn 158. maddesinde ihbar ve ikayetlerin hangi mercilere

ve nasl yaplaca, 159. maddesinde depheli lmn ihbar dzenlenmitir.73

1593 sayl Umumi Hfzshha Kanunundaki ihbar ykmllkleri bulac

hastalklarla ilgilidir.Belirli hastalk ve zehirlenmelerin toplum saln tehlikeye

drmesi nedeni ile aklanmas zorunlu klnmtr. Burada toplumun yararnn

ahsn yararna stn tutulmas sz konusudur. Bu tr durumlar ou kez dolayl da

olsa adli zellik gstermektedir.74

(3) Madurun onbe yan bitirmemi bir ocuk, bedensel veya ruhsal bakmdan zrl olan ya dahamilelii nedeniyle kendisini savunamayacak durumda bulunan kimse olmas halinde, yukardaki

fkralara gre verilecek ceza, yar orannda artrlr.Madde 279-(1) Kamu adna soruturma ve kovuturmay gerektiren bir suun ilendiini greviylebalantl olarak renip de yetkili makamlara bildirimde bulunmay ihmal eden veya bu husustagecikme gsteren kamu grevlisi, alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr.

(2) Suun, adl kolluk grevini yapan kii tarafndan ilenmesi halinde, yukardaki fkraya greverilecek ceza yar orannda artrlr.

Madde 284- (1) Hakk

nda tutuklama karar

verilmi olan veya hkml bir kiinin bulunduu yeribildii halde yetkili makamlara bildirmeyen kimse, bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr.(2) lenmi olan bir sua ilikin delil ve eserlerin bakalar tarafndan sakland yeri bildii halde

yetkili makamlara bildirmeyen kimse, yukardaki fkra hkmne gre cezalandrlr.(3) Bu sularn kamu grevlisi tarafndan greviyle balantl olarak ilenmesi halinde, verilecek

ceza yar orannda artrlr.(4) Bu sularn stsoy, altsoy, e veya karde tarafndan ilenmesi halinde, cezaya hkmolunmaz.Madde 333- (1) Grevi dolays yla rendii ve Devletin gvenliinin gizli kalmasn gerektirdii

fenni keif veya yeni bulular veya snai yenilikleri kendisinin veya bakasnn yararna kullanan veyakullanlmasn salayan kii, be yldan on yla kadar hapis ve bin gne kadar adl para cezas ilecezalandrlr.(2) Fiil, Trkiye ile sava halinde bulunan bir devletin yararna ilenir veya Devletin sava

hazrlklarn veya sava etkinliini veya asker hareketlerini tehlikeye sokacak olursa, faile mebbet

hapis cezas

verilir.(3) Trkiye Devleti tarafndan yabanc bir memlekette Devlete ait belirli bir ii grmek iin grevlendirilen kimse, bu grevi sadakatle yerine getirmedii ve bu fiilden dolay zarar meydanagelebildii takdirde faile be yldan on yla kadar hapis cezas verilir.

(4) Bu maddede tanmlanansularn ileneceini haber alp da bunlar zamannda yetkililere ihbaretmeyenlere,su teebbs derecesinde kalm olsa bile alt aydan iki yla kadar hapis cezas verilir73Madde 159 (1) Bir lmn doal nedenlerden meydana gelmedii kukusunu douracak birdurumun varl veya lnn kimliinin belirlenememesi halinde; kolluk grevlisi, ky muhtar ya dasalk veya cenaze ileriyle grevli kiiler, durumu derhl Cumhuriyet Basavclna bildirmekle

ykmldrler.

(2) Birinci fkra kapsamna giren hallerde lnn gmlmesi ancak Cumhuriyet savcs tarafndanverilecek yazl izne baldr.74 Ko veYorulmaz, a.g.e., s. 51.; Umumi Hfzshha Kanununun 48, 57 ,58, 60, 61, 62, 97, 100, 104,

108, 113, 114, 115, 116, 137, 220 ve 221. maddelerinde bulac hastalklar saylarak, hangi hallerdeve ne ekilde ihbarda bulunulaca dzenlenmitir.


34/158

22

2918 Sayl Karayollar Trafik Kanununun 82. maddesinde trafik

kazalarndaki ihbar ykmll dzenlenmitir. Bu kanun maddesi ile belirli

kimselere zel bir yardm ve/veya ihbar ykmll yklenilmi bulunmaktadr.75

5490 Sayl Nfus Hizmetleri Kanununun 15. ve devam maddelerinde

doumlarn ihbar ile nfus mdrlklerinin yetkileri ve ihbar zorunluluu bulunan

dier kiilerle ilgili dzenlemeler yer almaktadr.76

75Madde 82 Karayollarnda meydana gelecek trafik kazalarna hemen el konmasn , l veyarallarn tanmasn veya yarallarn tedavisini veya sanklarn yakalanmasn salamak iin,

a) Kaza yerinden gemekte olan veya kazaya karm bulunan aralarn srcleri kaza mahallindeilk yardm nlemlerini almaya ve en yakn zabtaya veya salk kuruluuna haber vermeye ve

yetkililerin talebi zerine yarallar en yakn salk kuruluuna gtrmeye,b) ehirleraras akaryakt istasyonlarnda, sahipleri veya iletenleri, belirlenen standartlara uygun

ilk yardm malzemesini her an kullanlabilir durumda bulundurmaya,c)Tamirhane, servis istasyonu, garaj sahip ve sorumlular; tesislerine,lm veya yaralanma ile

sonulanan bir kaza geirmi olduu belli olan veya zerinde su belirtisi bulunan bir ara gelincegecikmeksizin zabtaya haber vermeye ve bunlar bir deftere ilemeye, zorunludurlar.76Madde 15- 1) Sa olarak dnyaya gelen her ocuun, doumdan itibaren( Trkiye'de otuz gniinde nfus mdrlne, yurt dnda ise altm gn iinde d temsilcilie bildirilmesi zorunludur.(2) Bildirim; veli, vasi, kayym, bunlarn bulunmamas halinde, ocuun byk ana, byk baba veya

ergin kardeleri ya da ocuu yannda bulunduranlar tarafndan, doumu gsteren resm belgeyedayanarak yaplabilecei gibi szl beyana dayal olarak da yaplabilir.(3) Yurt dndaki doum bildirimleri, yabanc makamlardan alnm resm belge veya raporun d

temsilcilie verilmesi veya ocua konulan ad

n belirtildii dileke ve ana ile baban

n tam kimlikbilgileri ile nfusta kaytl olduklar yeri gsteren belgelerle birlikte d temsilcilie gnderilmesi suretiyle de yaplabilir. D temsilcilik bildirim tarihi olarak evrakn postaya verildii tarihi esasalarak dzenleyecei doum tutanan nfus mdrlklerine gndermekle ykmldr.(4) Doumla ilgili yaplan bildirimler nfus mdrlklerince doum tutanana geirilir.(5) lgilinin herhangi bir belge ibraz edememesi halinde szl beyan esas alnarak bildirim

tutanaklara geirilir ve doum tutanaklar bildirimi yapan ile grevliler tarafndan imzalanr.(6) l doan ocuklar aile ktne yazlmaz. Bir doumda birden ziyade doan ocuklar dou

srasyla yazlrlar.Madde 16- (1) Bu Kanunun 15 inci maddesinde belirtilen sreyi geirdikten sonra bildirilen alt

yan bitirmemi olan ocuklarn doum tarihinin tespitinde beyan esas alnr. ocuk alt yandoldurmu ise nfus mdrlne getirilerek resm salk kuruluunca yann tespit edilmesi

salanr. Douma ait resm belge ibraz edilmesi halinde, ya tespitine gerek kalmaz

Madde 17- (1) Nfus mdrlkleri; sresi ierisinde bildirilmemi ocuklar

n veya nfusa tesciledilmemi erginlerin varln haber aldklar takdirde; erginlerin kendilerini, ocuklarn veli, vasiveya kayymlarn , bunlarn bulunmamas halinde; byk ana, byk baba veya kardelerini ya daocuklar yanlarnda bulunduranlar veya muhtarlar beyana davet etmeye yetkilidirler. lgililer de budavet zerine otuz gn iinde nfus mdrlklerine bavurmak ve beyanda bulunmakla grevlidir.(2) Verilen sre ierisinde bildirim yaplmamas halinde mlk idare amirinin grecei lzum zerine

kolluk kuvvetlerince bunlarn zorla getirilmesi iin gereken ilem yaplarak ocuun aile ktklerinetescili salanr.Madde 18-(1) 2828 sayl Kanunun yetkili kld kurulu yetkilileri, yetitirme yurtlar, bakm evleri

ve benzeri yerlerin sorumlular ile kiiler; yanlarnda altrdklar veya barndrdklar ocuk veyaerginlerin nfus czdanlarn kontrol etmek, aile ktklerine kaytl olmayanlarn tescillerini

salamak iin nfus mdrlklerine beyanda bulunmak ve gerekli ilemleri yaptrmakla grevlidirler.(2) Kolluk grevlileri; kimlik kontrolleri veya herhangi bir ilem nedeniyle kimliini ispat

edemeyenlerle, nfusta kaytl olmadn tespit ettikleri kiileri, haklarnda gerekli ilemleri yaptktansonra dzenleyecekleri evrak o yerdeki nfus mdrlne bildirmekle ykmldrler.


35/158

23

KARILATIRMALI HUKUKTA HBAR YKMLL

1.3.1.talyan Ceza Kanununda hbar Ykmll

talyan Ceza Kanununun salk personelinin ihbar ykmll ile ilgili

dzenlemeleri ve bu dzenlemelerin tarihsel srecine yukarda ayrntl olarak

deinilmiti. 1889 tarihli talyan Ceza Kanununun 439. maddesinde dzenlenmi

olan salk personelinin ihbar ykmll, 1930 tarihli Yeni talyan Ceza

Kanununun 365. maddesinde yer almtr.

Yeni talyan Ceza Kanununun 365. maddesine gre salk hizmetini ifa

eden kimse, resen takibi gerekli bir suun vasflarn grrse, hizmetini ifa ettikten

sonra, resmi makamlara bildirmez yahut bildirmede gecikirse cezalandrlr.Bu

hkm kabahatler blmnde deil, crmler blmnde Adliyeye Kar

Crmler arasnda yer almakta ve yle devam etmektedir: Kendisine yardm

edilen kimse ceza takibine maruz kalacak ise, bu hkm uygulanmaz77

Daha nce de deinildii gibi talyada bu madde sert tepkilere neden olmu,hekimin muhbir haline getirilemeyecei, bir yandan meslek srr kabul edilirken,

dier yandan ihbar zorunluluunun eliki olduu, maddenin bir eit casusluk

sonucunu douraca ynnde eletirilmitir.78

tirazlar karsnda maddeye 2. fkradaki art eklenmitir. Bu ihbar

kendisine yardm edilen kimseyi takibe maruz klacak nitelikte ise ihbar zorunluluu

yoktur. Ancak bu durum ihbar

n dolayl

bir takibe vesile olmas

hallerini iermez.Sadece ihbar sebebiyle dorudan kii hakknda takibat yaplacaksa ihbar zorunluluu

(3) Okul mdrleri; okula kayt iin bavuran ocuklardan nfusa kaytl olmayanlarn beyana dayalkimlikleri ile baba, ana, vasi veya kayymlarnn kimliklerini ve adreslerini o yerin nfusmdrlne bildirmekle grevlidirler.

(4) Kamu veya zel kurumlar i verecekleri kiilerden nfus czdan istemekle, nfusta kaytlolmadklarn anladklar kiilerin beyana dayal kimlik ve adreslerini nfus mdrlklerinebildirmekle ykmldrler.

77 Lattanzi, (G), . Codici penali, (Milano 1962), n. 365., Nakleden Faruk Erem, in: Trk Ceza

Kanunu erhi, zel Hkmler, Cilt: III, Ankara 1993, s. 2581.78 Viazzi (B.), trattato di diritto penale VII., s: 105, Nakleden Erem, a.g.e., s. 2580.


36/158

24

yoktur. Ayn ekilde ihbarn yaplmas halinde kendisine kar ilenen crmden

dolay, kiinin yakn akrabasnn takibe uramas ihtimali, ihbar zorunluluunu

ortadan kaldrmaz. 79

Salk hizmetini ifa eden kimse suun failidir. Mesleklerini gayri meru bir

ekilde icra edenler bu madde ile cezalandrlmazlar.80 Muayene ve tedavi birden

fazla kii tarafndan yaplmsa her birinin ihbar zorunluluu vardr.81 Yan salk

hizmetlerini icra edenler (eczaclar, ila imal edenler gibi) bu madde dnda

kalmaktadr. Ancak salk hizmeti verenlere yardm edenler bu madde kapsamna

dahil edilmitir.82

Resen takibi gerekli bir suun vasflarnn grlmesi, ihbar edilecek suu

oluturur. Mehaz kanunun aksine Yeni talyan Ceza Kanunu yalnz ahslara kar

crmleri deil, tm crmleri nazara almtr.83 Yeni talyan Kanununun crmn

resen takibinin gerekli olmasn aramas sebebiyle ikayete, talep ve izne bal

sular kapsam d kalmtr. Yani bu tip sularda ihbar zorunluluu yoktur.84

Gerekli yardmn yaplmasndan sonra ihbar zorunluluu, yardmn

gecikmesine engel olmamak iin ngrlmtr.

Yeni talyan Ceza Kanunu (m.365 ) ihbarn yaplaca makam Adli

makam veya ihbar Adli makama bildirecek makam olarak belirtir.

Kanun bir sre kabul etmemi, yalnz gecikmeyi su saymtr. Ar

yaralamada, hayati tehlikede ihbar hemen yaplmaldr. talyan Usul Kanunu (m.102)

acele olmayan hallerde ihbar iin 24 saatlik bir sre tan

m

t

r.

85

Yeni talyan Kanunu fiili crmsaydna gre kast aranacaktr.

79 talyan Yargtay Karar, Manzini (V.) Trattato di diritto penale, (Torino 1926), IX. s. 75., nt:1,Nakleden Erem, a.g.e., s. 2581.80 Majno, a.g.e., s. 261.81 Manzini, IX, s:67 nakleden Erem, a.g.e., s. 2582.82 Carletti (T.), Codice Penale, (Franzo, 1916) m.439, Nakleden Erem, a.g.e., s. 2582.83 y.a.g.e., s. 2583.84

Brasielo (T.), l nuova Codice penale, (Napoli,1935), m.365, s. 91, Nakleden Erem, a.g.e., s. 2584.85 y.a.g.e., s. 2585.


37/158

25

1.3.2. Alman Ceza Kanununda hbar Ykmll

Almanyada ihmalin cezalandrlabilirlii ilk olarak rasyonalizm dneminde

genel bir problem olarak tannm ve Ceza Hukuku bilimi tarafndan aratrlmtr.

Bundan nce gerek kanun baznda ve gerekse uygulama ve reti baznda ancak

mstakil bir takm olaylara ilikin karar ve grlere rastlanmaktadr.86

Aydnlanma a kanun almalarnda, ihmalin cezalandrlabilirlii zel

birok su tipinin formle edilmesi suretiyle akla kavuturulmaya allmtr.

rnein 1794 tarihli Prusya Genel Hukuku ihmali sulara ilikin birok zel hkm

iermektedir. 1805 tarihli Yeni Prusya Su Talimatnamesinin 11. maddesinde

karlan bir kimsenin veya alnt eylerin saklandklar yeri haber vermeyi ihmal

edenlerin cezalandrlaca ngrlmtr.87

Eski Dou Alman Kanununun 225 ve devam maddelerinde bir suun

ihbarnn ihmali dzenlenmitir.88

1871 ylnda yrrle giren Alman Ceza Kanununun Devlete KarlenenSular blmnde Adliye Aleyhine lenen Sular bal altnda 138. maddede

Planlanm olan sular ihbar etmeme suu dzenlenmitir. Gerek ihmal suu

olarak bu su, hem kamunun gvenliini salamak mkellefiyetinde bulunan adli

mercilere, hem de ilenmek zere olan su ile tehdit edilen hukuki menfaatlere kar

ilenen bir sutur. Su ileme plann veya halen ilenmekte olan suu, kanaat verici

birekilde renen kii tarafndan ihbar edilmesi mecburi olan sular, Alman Ceza

Kanununun 138.maddesinde say

lm

t

r. Burada say

lan sulardan baka, kurulmakzere olan bir terr birleimi ile, Alman Ceza Kanununun 129 a maddesinin 3.

fkras uyarnca cezalandrlm bulunan ( ye olmak, desteklemek veya propaganda

yapmak ) fiilleri ihbar mecburiyeti, 1976 ylnda kanuna eklenmitir.89

86 Schnemanndan Nakleden Hakeri, a.g.e., s. 37-38.87 y.a.g.e., s. 39.88 Albrechtten Nakleden Hakeri, a.g.e., s. 48.89Hans-Heinrich Jescheck, Almanya Federal Cumhuriyeti Ceza Hukukuna Giri,(ev: Feridun

Yenisey ve Kksal Bayraktar), stanbul 1989, s. 124.; Alman Ceza Kanununda kilometre tasaylacak reform, 1969 da kabul edilip 1975 ylnda geerlilik kazanan 1. ve 2. Ceza Hukuk Reformu


38/158

26

139.maddede, din adamlar, aile mensuplar, avukatlar, mdafiler ve doktorlar

bakmndan, planlanan suu ihbar etmeme suu asndan cezaszlk sebebi kabul

edilmitir. Ancak, din adamlar dnda kalan kiilerin cezaszlk sebebinden

yararlanabilmeleri iin, fiile engel olmak iin ciddi ekilde aba gstermi olmalar

arttr. Bu kiiler belli baz ar sular da ihbar etmek mecburiyetindedirler.90

1.3.3.ngiliz Hukukunda hbar Ykmll

ngiliz Hukukunda 1959 yl itibaryla ihmali hareketin icrai harekete eit

grlmesi konusunda genel bir kabul bulunmad ve daha ok adam ldrme sular

ile ilgili olarak bu hususun benimsendii belirtilmektedir. ngiliz Hukukunda ihbar

ykmll ieren gerek ihmali sulara rnek olarak bir trafik kazasndan sonra

durup, isim ve adresini bildirmeme veya 24 saat iinde polise duyurmama, terrizm

faaliyetlerini ve faillerini ilgili makamlara bildirmeme gsterilebilir.91

1.3.4. XIII. UluslarAras Ceza Hukuku Kongresinde Gerek hmali

Sulara likin Olarak Alnan Kararlar

hbar ykmllnn yerine getirilmemesi veya suu bildirmeme suu,

tartlrken ayrntl olarak ele alndnda da grlecei gibi gerek ihmali sular

kategorisindedir. Bu sebeple bu blmde 1984 ylnda Kahirede toplanan XIII.

Uluslararas Ceza Hukuku Kongresinde gerek ihmali sulara ilikin olarak alnan

kararlara yer verilmesinin faydal olaca dnlmtr. Kongrede92 genel olarak

gerek ihmali sulara ilikin olarak birok lkede yeni su tiplerinin ihdas edildiinin

alt

izilmektedir. Ancak yeni su tiplerinin belirlenmesinde modern su politikas

esaslarna zen gsterilmediinin dikkat ekici olduu, bu itibarla da gerek ihmali

kanunlarndan olumaktadr. Bkz. Osman sfen, ve dierleri Ceza Kanunlar Nasl Deitiler?, s: 25-26, HPD, Say:2, Sonbahar 2004; Alman Hukukunda 1975 ylna kadar nitelikli ihmali sulara ilikin

pozitif bir dzenleme bulunmamaktayd. 1975 ylnda Alman Ceza Kanunu Genel Ksmnda oknemli deiiklikler yaplm ve 5. Ceza Hukuku Reform Kanunu ile yaplan bu deiikliklerden biride kanunun genel ksmna nitelikli ihmali sulara ilikin 13. madde hkmnn eklenmesi olmutur.;Hakeri, a.g.e., s. 54-55.90 Jescheck, a.g.e., s. 124.91

Hakeri, a.g.e., s. 46.92 y.a.g.e., s. 43.


39/158

27

su tiplerinin ihdasnda, kongrede belirlenen aadaki prensiplere uyulmas gerektii

ifade edilmektedir:

Korunan yararn nemi ile, bireylerin toplum karsndakiykmllkleri gz nnde tutulmaldr,

Son yllardaki su olmaktan karma eilimi karsnda nemsizihlaller ncelikle zel hukuk veya idare hukuku yaptrmlar

erevesinde ele alnmal ve zellikle de kasti olmayan ihmali

sularda kriminal yaptrmlar kstlanmal ve daha ok dzene

aykrlklar alannda cezalandrma ngrlmelidir,

Belirli idari nitelikli kurallarn ihlali halinde cezalandrmayngren hkmlerin ktye kullanlmas nlenmelidir.

KNC BLM

5237 SAYILI YEN TCKDA SALIK PERSONELNN HBAR

YKMLL

Yeni (5237) TCKda salk meslei mensuplarnn suu bildirmemesi

bal altnda dzenlenen 280. madde yledir:

Grevini yapt srada bir suun ilendii ynnde bir belirti ile

karlamasna ramen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta

gecikme gsteren salk meslei mensubu, bir yla kadar hapis cezas ile

cezaland

r

l

r..Salk meslei mensubu deyiminden tabip, di tabibi, eczac, ebe, hemire ve

salk hizmeti veren dier kiiler anlalr.

Sistematik adan bakldnda; bu hkm, eski (765) TCK nn kabahatler

blmnde crm haber vermekte zhul bal altndaki 530. maddenin93

93 765 sayl TCKdaki 530. madde yledir: Hekim, cerrah, ebe yahut sair shhiye memurlar

ah slar aleyhinde ilenmi bir crm asarn gsteren ahvalde sanatlarnn icabettii yardm ifaettikten sonra keyfiyeti adliyeye veya zabtaya bildirmezler yahut ihbar hususunda teehhr


40/158

28

karldr. Eski (765) TCKdaki 530. madde Kabahatler balkl Birinci babnn

ikinci faslnda yer almaktayd. Yeni (5237) TCKdaki dzenlemede ise bu su zel

Hkmler balkl kinci Kitabnn Millete ve Devlete Kar Sular ve Son

Hkmler balkl drdnc ksmnn Adliyeye Kar Sular balkl kinci

Blmnde yer almtr.

Yeni (5237) TCKdaki 280. maddenin gerekesi94 Madde, mesleklerini icra

ettikleri srada tabip, di tabibi, eczac , ebe, hemire ve salk hizmeti veren dier

kiilerin rendikleri sularn ihbar ykmllklerini getirmi bulunmaktadr. Sz

konusu ihbar ykmll madde metninde saylan salk meslei mensuplar ile

snrl deildir. rnein, bir tbbi tahlil laboratuarnda grev yapan kiiler asndan

da mevcuttur.

Devlet eliyle iletilen salk kurulularnda grev yapan salk meslei

mensuplar , kamu grevlisi sfatn tamaktadr. Bu kiilerin suu bildirme

ykmllne aykr davranmalar halinde, yukardaki madde hkm

uygulanacaktr.eklindedir.

2.1. 765 SAYILI KANUNLA KARILATIRMA

Daha nce Erem,95 eski (765) TCK da bu fiilin kabahat saylmakla isabetli

bir yol tutulmadn, Yeni talyan Ceza Kanununda olduu gibi fiilin crm

saylmas gerektiini belirtmitir.

Ancak Yeni (5237) TCKda bu maddenin grlmesi esnas

nda maddezerinde grlerini belirten Samsun Milletvekili Haluk Koa gre96 salk

personeli iin ngrlen byle bir yaptrm yanltr. Yeni dzenleme ile mevcut

Ceza Kanunundan daha geri bir adm atlmtr. 530. maddede bildirim zorunluluu

olan sularahslar aleyhinde snrl tutulmuken, tasarda bu snrlama kaldrlm,

gsterirlerse bu ihbar kendisine yardm ettikleri kimseyi takibata maruz klacak ahval mstesna olmakzere otuz liraya kadar hafif cezay nakdiye mahkum olurlar.94 Arslan ve Azizaaolu , a.g.e., s. 1123.95

Erem, a.g.e., s. 2585.96 Noyan, a.g.e., s. 495 v.d.


41/158

29

btn sular kapsama alnmtr. Eski kanunun 530. maddesinde yer alan bu ihbar

kendisine yardm ettikleri kimseyi takibata maruz klacak ahval mstesna olmak

zere biimindeki snrlayc hkme bu tasarda yer verilmemi, tedavi edilen

kiinin dahi su iledii ynnde bir belirti varsa bildirim zorunluluu getirilmitir.

Koa gre tasarda yer alan dzenleme, ncelikle kiilerin saln koruma hakkn

ve kiilik haklarn ihlal edici sonulara yol aabilecektir. nk doktora bavuran

kiinin kendi tedavisinin salanmas amacyla verdii bilgiler sr kapsamnda olup,

dorudan kiinin zgrl ve kiilik haklaryla ilikilidir. Hastann da faili

olabilecei bir suun emarelerini gren salk personeline, hekime, hastay bildirme

ve tedavi srasnda rendii srlar bildirim ykmll getirmek, ncelikle,

kiilerin, Anayasann 17. maddesinde belirtilen maddi ve manevi varlklarn

koruma ve gelitirme haklarnn, kii zgrlklerinin ortadan kaldrlmas sonucunu

dourabilecektir.97

Herhangi bir biimde bir sula ilgisi olan veya ilgisi olduu dnlen

hastalarn, ihbar edilecekleri korkusuyla tedavileri iin hekime bavurmalar, belki de

bu kanun meyyidesi dolaysyla engellenmi olabilecek, bir insanlk hakk elinden

alnm olacaktr. Ayrca hastann mahremiyeti ortadan kalkaca iin salksorunlaryla ilgili doru bilgi verme, doru tan ve tedavi uygulanmas srecinde

aksama oluacaktr.98

Madde zerinde TBMMde Adalet Komisyonunda yaplan grmeler

esnasnda Soyaslan da salk meslei mensuplarna getirilen ihbar ykmllnn,

ihbar edilmek endiesiyle kiilerin salk hakknn kullanlmasn

engelleyebileceini, sal

k hakk

n

n stn tutulmas

gerektiini, stelik bu durumunsalk personelinin tanklktan ekinme hakk ile elitiini belirtmitir.99

97 Noyan, a.g.e., s. 496.98 Benzer tartmalara talyan Ceza Kanununun 1887 Layihasnn grlmesi esnasnda darastlanmtr. Bkz. Majno, a.g.e., s. 259.99 Niyazi Gney/Kenan zdemir/Yusuf Solmaz Balo, Gereke Ve Tutanaklarla KarlatrmalYeni Trk Ceza Kanunu, Adil Yaynevi, Ankara 2004, s. 796.; Benzer bir gr iin Bkz: Mehmet

Emin Artuk/Ahmet Gken/Caner A.Yenidnya, 5237 Sayl Kanuna Gre Hazrlanm CezaHukuku zel Hkmler, 6. Bask, Ankara 2005, s. 805.


42/158

30

Buna karlk Szer, tanklktan ekinme hakknn bir su vakas olduunda

sz konusu olamayacan, tanklktan ekinme hakknn sadece bir dava aldnda,

su oluturmayan vakalar bakmndan geerli olacan ifade etmitir. Szere gre,

bu madde zellikle terr rgtleri bakmndan dnlm ve polisle veya askerle

atan kiilerin baz yerlerde tedavi edilirken bunlarn ihbar edilmelerinin

salanmas amalanmtr. Ayrca hekime, AIDS gibi bulac hastalklarn

bildirilmesi ykmllnn de yklendiini eklemitir.100

Benzer ekilde, Adli T p Uzmanlar Dernei101 de tasardaki maddeyi bu

yn ile eletirmi, eski (765) TCK daki 530. madde ile sank olan kiinin ihbar

edilecei iin tedaviden kamasnn ve lm riskiyle kar karya kalmasnn

engellendiini, oysa yeni (5237) TCK da 280. maddedeki dzenlemenin temel bir

hak kabul edilen, yaama hakknn ortadan kaldrlmas anlamna gelebileceini,

kiilerin hukuki sonulardan endie duyarak hekime bavurmaktan, tedavi olmaktan

kanabileceklerini ifade etmitir. hbar ykmllnn hekimlik mesleinin, salk

alanlarnn evrensel deerleriyle birlikte dnldnde evrensel etik ilkelerle

elien bir dzenleme olduunu belirterek maddeye hekimlik uygulamalar dnda

durumu yetkili makamlara bildirmeyen ibaresinin eklenmesini nermitir.

Aynekilde Trk Tabipler Birlii102 de bu dzenlemeyi eletirmi, eski (765)

kanundaki (530. madde) dzenlemenin salk gereksinimi olan btn insanlarn

sulu ya da susuz ayrm yaplmakszn, ihbar edilecei kaygsndan uzak ekilde

salk yardm alabilmelerini saladn, salk alanlarna sadece kendilerine

bavuran kiiye ynelik bir su ilendiini gsteren halleri bildirme ykmll

getirilmi iken, yeni dzenlemede sal

k hizmeti verilen kiiye ynelik olsun olmas

nher trl sua ilikin ihbar zorunluluu getirildiini, bu yaplrken de salk

hizmetinin zelliinin gz ard edildiini belirtmitir. Bu dzenlemenin nsan

Haklar Evrensel Bildirgesinin 25. maddesi, Anayasann bireyin ve toplumun

100 Gney/zdemir/Balo, a.g.e., s. 796-797.101 Adli T p Uzmanlar Dernei, TCKnn 530.maddesi Ortadan Kaldrlyor!, TCK Reformu,kinci Kitap, Makaleler Grler, Raporlar, Editr Teoman Ergl, Trkiye Barolar Birlii, Eyll2004, s. 241-242.102

Trk Tabipleri Birlii, Trk Ceza Kanunu deiiklikleri/Salkla ilgisi, Tp Dnyas, Kasm2005, s. 24.


43/158

31

huzuru ve salnn korunmas ile ilgili 2.,5. ve 56. maddeleri, ayrca yaam hakk

ile ilgili 17. maddesi, Tbbi Deontoloji Tznn meslek srr ile ilgili 4. maddesi

ve Hekimlik Meslek Etii Kurallarnn yine meslek srr ile ilgili 9. maddesi ile

elitii ifade edilmitir.

Keskin ise,103 yeni (5237) TCKdaki 280. maddenin yasalamasndan nce

Tasar tartlrken, salk mensuplarnn suu ihbar ykmll olduunu, ancak

ayn zamanda Ceza Muhakemesi Hukukunda tanklktan ekinme yetkileri

bulunduunu, bu sebeple yeni dzenlemenin tartlmas gerektiini belirtmitir.

Artuk,104 dier lkelerde salk meslei mensuplarnn suu bildirmeme

suunun mutlak bir kural olarak konulmadn, vatana ihanet, kasten adam ldrme

veya ahsn hrriyeti aleyhine sularda rnein adam kaldrma, insan ticareti sular

gibi ar sularda bu suun olutuunu, bu sebeple bu maddenin mutlak olarak

uygulanp uygulanmayacann tartlmas gerektiini savunmutur.

Erem, her ne kadar kanaatini eski (765) kanunun 530. maddesi ile ilgili olarak

belirtmise de ayn grler 5237 sayl Ceza Kanunundaki 280. madde iindegeerli grnmektedir.105 Ereme gre ihbar ykmll hekimi muhbir haline

getirmekte, bir eit casusluk sonucunu dourmaktadr. Bir yandan meslek

srr106 n kabul eden, dier taraftan tanklktan ekinme hakkn tanyan bir sistem

iinde ihbar zorunluluu izahsz kalmakta, bir eliki yaratmaktadr. Malko ve

103 Serap Keskin, Adalet Hizmetlerinin Yrtlmesine Kar Sular, Toplumsal DeiimSrecinde Trk Ceza Kanunu Reformu, TCK Reformu 1. Kitap, Trkiye Barolar Birlii, Panel 21-22 Mays 2004, Ankara, s. 227.104 Mehmet Emin Artuk, Adalet Hizmetlerinin Yrtlmesine Kar Sular, Toplumsal DeiimSrecinde Trk Ceza Kanunu Reformu, TCK Reformu 1. Kitap, Trkiye Barolar Birlii, Panel 21-22 Mays 2004, Ankara, s. 233.105 Erem, a.g.e., C:2, s. 2580.106 Yeni TCKda, 765 sayl Kanunda Srrn Masuniyeti Aleyhine Crmler bal altndadzenlenmi olan 198.maddenin karl olarak zel Hayatn Gizliliini hlal bal altnda 134.madde yer almaktadr. Ancak bu madde metninde resmi mevki veya sfat veya meslek ve sanat icabolarak ifasnda zarar melhuz olan bir srra vakf olan ifadesi yer almamaktadr. Yeni madde meslek

srrnn ifasn dzenlememitir. Maddenin gerekesinde de meslek srrnn ifasndanbahsedilmemektedir. Bkz: Noyan, a.g.e., s. 294.


44/158

32

Glerin de grleri bu yndedir. Malkoa gre bu hkm, tedavi ve sr saklama

ykmll ile hasta haklarna ilikin ilkeler arasnda atma dourmaktadr.107

Hakeriye gre108 yaam hakknn karsna ihbar ykmll

getirilmektedir. Kii hekimi tarafndan ihbar edilecei kukusuyla hayat pahasna

hekime gitmekten ekinecek ve bir suun aa karlmas faydas, yaam hakkndan

stn tutulmu olacaktr ki, bunun kabul edilebilmesi mmkn deildir. Ayrca bu

husus, masumluk karinesine ve dolaysyla nsan Haklar Avrupa Szlemesine de

aykrdr. Kesin hkmle mahkum edilinceye kadar herkes masum saylaca halde,

bir belirti dolaysyla hekime bu ykmllk getirilmekte ve hekime kolluk vazifesi

yklenerek, masum olabilecek bir kimsenin ihbar korkusuyla yaam veya vcut

btnlne ynelik bir zarar kabullenmesine yol almaktadr.109

Dnere gre ise110, suu ihbar etme ykmll daha ok gl, stn ve

mdahaleci devlet anlaynn hakim olduu otoriter sistemlerde grlmektedir.

Demokratik hukuk sistemlerinde, insan hak ve zgrlklerinin geliimine ilikin

gerekli dzenlemeler getirilmi olmas sebebiyle Devletin, insanlarn zel

yaamlarna mdahale alan daraltlmtr. Bu sebeple de sular ihbar etmeykmll de snrl olarak baz sular bakmndan kiilere yklenmitir.

Kanaatimizce btn bu eletirilerde byk hakllk pay vardr. nsan

salnn ve yaamnn oda olan salk hizmetlerinin sunumunda, hizmetin

sunulduu kiinin sulu olup olmad konusunda bir yargya varmak ve nihayetinde

kiilerin sulu olup olmadna karar vererek onlar ihbar etmek, amac hayat

kurtarmak olan sal

k personelinin grevi olmamal

d

r. Sal

k personeli, ileride delilolabilme ihtimali olan tm bulgular muayene defterine kaydetmeli, eer gerekten

ortada bir su ve sulu varsa, olayn adli makamlara intikalinden sonra adli rapor

107smail Malko ve Mahmut Gler, Uygulamada Trk Ceza Kanunu zel Hkmler IV, (461-592. Maddelerin Aklamalar), Ankara 1996, s. 4903; smail Malko, Yeni Trk Ceza KanunundaSuu Bildirme Ykmll, Trkiye Noterler

Documents

Yeni Turk Ceza Kanununda Saglik Personelinin Ihbar Yukumlulugu Health Personnels Contribution of Informing in New Turkish Criminal Code