Yangın Algılama Ve İhbar Sistemlerinde Arıza Ve Bakım

T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

YANGIN ALGILAMA VE HBAR SSTEMLERNDE ARIZA VE BAKIM

523EO0120

47

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. ARIZA TESPT YAPMAK ................................................................................................ 3

1.1. Arza Hakknda Bilgi Toplama ..................................................................................... 3 1.1.1. Arza Bildirim Formunu Doldurmak/ Kapatmak ................................................... 3 1.1.2. Arza ve Bakm Kaytlar Tutmak ......................................................................... 4 1.1.3. Kullancdan Arza Hakknda Bilgi Almak ........................................................... 4 1.1.4. Hata Mesajlarn zmek ...................................................................................... 4 1.1.5. Servis Dokmanlarn ncelemek .......................................................................... 6 1.1.6. Arza Kaytlarn ncelemek .................................................................................. 6 1.1.7. Sistem Elemanlarn Gzle Kontrol Etmek ........................................................... 6

1.2. Arzal Ekipman veya Elemanlar Belirlemek .............................................................. 6 1.2.1. l Aleti ile Balant Yollarnn Salamln Kontrol Etmek ........................... 6 1.2.2. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Gerilim lmek ........................................ 8 1.2.3. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Diren lmek ......................................... 8 1.2.4. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Akm lmek ........................................... 8 1.2.5. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Cihazn Topraklama Direncini lmek ... 9

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 11 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 12

RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 14 2. ARIZALARI GDERMEK ................................................................................................ 14

2.1. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Elektronik Kartlar Deitirmek .................... 14 2.2. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Arzal Sistem Elemanlarn Deitirmek ...... 14 2.3. Basit Kurulum ve Fabrika Deerleriyle Devreye Alma .............................................. 15 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16 RENME FAALYET-3 ............................................................................................... 18

3. BAKIM VE ONARIMI YAPMAK ................................................................................... 18 3.1.Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Ekipmanlarn ve Panolarn Temizliini Yapma ................................................................................................................................ 18 3.2. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Sistem Kartlarn ve Elemanlarn Temizleme ........................................................................................................................................... 18 3.3. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Sresi Dolan Elemanlar Deitirme ....... 18 3.4.Ak Bakmn Yapmak ................................................................................................ 19 3.5. Balantlar Kontrol Etmek ......................................................................................... 19

3.5.1 Yangn Alarm Kontrol Panelinin Balant Kontroln Yapmak ......................... 20 3.5.2 Yangn hbar Dedektrleri Balant Kontroln Yapmak.................................... 20 3.5.3 Yangn Sirenleri Balant Kontroln Yapmak ................................................... 22 3.5.4 Yangn hbar Butonlar Balant Kontroln Yapmak ......................................... 24 3.5.5. Gaz Sensrleri Balant Kontroln Yapmak ..................................................... 24 3.5.6 Yangn Acil Ynlendirme Levhalar Balant Kontroln Yapmak .................... 25

3.6.Koruyucu zolasyonlar Kontrol Etmek ....................................................................... 29 3.7.Mekanik Tm Ekipmann Kontroln Yapmak .......................................................... 29

3.7.1. Otomatik Yangn Sndrme Sistemlerini (Tplerini) Basn, Doluluk, Balant (Vana) ve Elektronik Kontroln Yapmak .................................................................... 29

NDEKLER

ii

3.7.2. Shhi Tesisat Sisteminin Sznt, Balant (Vana) ve Tavan Su Pskrtme Aparatlarnn Kontroln Yapmak ................................................................................ 29


RENME FAALYET 4 ................................................................................................... 32 4. SSTEMN ARIZA VEYA BAKIM SONRASI KONTROLN YAPMAK ................. 32

4.1 Sistemi Test Ederek Teslim Etme ................................................................................ 32 4.1.1.Balant Elemanlarn Kontrol Etmek .................................................................. 32 4.1.2.Kullancya Teslim Etmek .................................................................................... 33 4.1.3. Kullancya Arza Hakknda Bilgi Vermek ......................................................... 33

4.2. Onarm Fiyatlarn Belirleme ...................................................................................... 33 4.2.1. Kulland malzemenin fiyatn belirlemek ......................................................... 33 4.2.2. Yaplan lemin Fiyatn Belirlemek.................................................................. 34 4.2.3. Mteriye Fiyat Vermek ..................................................................................... 34


MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 38 KAYNAKLAR ....................................................................................................................... 42

iii

AIKLAMALAR KOD 523EO0120

ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Gvenlik Sistemleri

MODLN ADI Yangn Alglama ve hbar Sistemlerinde Arza ve Bakm

MODLN TANIMI

Tesisat Ynetmeliine ve teknik artnameye uygun her trl binada yangn alglama ve ihbar sistemi tesisat arzalarnn tespiti, bu arzalarn giderilmesi ve tesisatn bakm ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL Yangn Alglama ve hbar Sistemleri Montaj modln tamamlam olmak

YETERLK Arza tespiti ve onarm yapmak

MODLN AMACI

Genel Ama Gerekli donanm salandnda, her trl binada yangn alglama ve ihbar sistemi tesisat arzalarnn tespit edebilecek, bu arzalar giderebilecek ve tesisatn bakmn Tesisat Ynetmeliine uygun olarak yapabileceksiniz.

Amalar 1. Yangn alglama ve ihbar sistemindeki arzalar, Yangn

Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygun olarak tespit edebileceksiniz.

2. Yangn alglama ve ihbar sistemindeki arzalar, Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygun olarak giderebileceksiniz.

3. Yangn alglama ve ihbar sistemlerinin bakm ve onarmn, Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygun olarak yapabileceksiniz.

4. Yangn alglama ve ihbar sistemlerinde arza veya bakm sonras kontroln, Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygun olarak yapabileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Gvenlik sistemleri onarm laboratuvar, elektrik-elektronik bilgisayar iletmeleri

Donanm: Bilgisayar, projeksiyon cihaz, topex kamera, yazc, bilgisayar masas, switch (veya hub) ile kurulmu a

AIKLAMALAR

iv

yaps, yangn alglama ve ihbar sistemleri laboratuvar malzemeleri

LME VE DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

1

GR

Sevgili renci,

Yangn alarm ve ihbar sisteminin devam iin rutin bakmlar ile herhangi bir arza durumunda bakm ve onarmn nasl yapldn, nasl yaplmas gerektiini renecek ve en sonunda da yaplan bakm ve onarmn maliyet hesabn yapabileceksiniz. Yakn gemie kadar yangn denildiinde hep itfaiye, itfaiye denildiinde de sndrme akla gelmitir. tfaiye dnda, yangn nleme ve eitim hep ikinci planda kalmtr. Gelimi lkelerde kan yangn miktar, lkemizde kan yangn miktarna oranla fazla olmasna ramen, zarar miktar lkemizde daha fazla olmaktadr. te bu modl, yangn alglama ve ihbar sisteminin son basama olan yangn alglama ve ihbar sisteminde bakm ve onarm ile sistemin nasl uygulanacan ve bir yangn alglama ve ihbar sistemi iin gerekli olan bakmn neler olduunu aklamaktadr.

Sizler bu modl aldktan sonra bir iletmenin ya da bir yerin yangn alglama ve ihbar sisteminin kurulmasndan sonra kabilecek arzalara kar gerekli tedbirin nasl alnacan reneceksiniz.

GR

3

RENME FAALYET-1

Gerekli ortam salandnda her trl binada yangn alglama ve ihbar sistemindeki arzalar tespit edebileceksiniz.

Yangn alarm ve ihbar sistemleri teknik servislerine ve gvenlik sistemleri

kurulumcularna giderek genelde karlatklar arzalar sorunuz ve almalar

gzlemleyiniz. Elde ettiiniz sonular bir rapor hlinde hazrlayarak

retmenize sununuz.

1. ARIZA TESPT YAPMAK

1.1. Arza Hakknda Bilgi Toplama

1.1.1. Arza Bildirim Formunu Doldurmak/ Kapatmak

Arza bildirim formu sistemin arzasn belirtir. Bu form aadaki gibidir.

yerinin ad:

Adres:

Tarih:

ARIZA BLDRM FORMU

SER NOSU

ARIZANIN TANIMI BELRTLER ARIZA ZAMANI

YAPILANLAR

FRMANIN ADI

MZA VE KAES

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET1

4

1.1.2. Arza ve Bakm Kaytlar Tutmak

Yangn alarm sistemi kurulduktan sonra meydana gelen arzalar, toplu bir dosyada tutulur. Yukarda anlatld gibi arza formlar ile beraber kayt altna alnr. Dosyada arza hakknda aadaki bildirimler yazlr.

Arzann ad Arzann nedeni Arzann meydana geldii tarih ve saati Arzann nasl giderildii

1.1.3. Kullancdan Arza Hakknda Bilgi Almak

Tesisi kullanan kullancdan arza hakknda bilgi alnr. Bu bilgilere ulamak iin; Arzann ne zaman meydana geldii, Tesisatn herhangi bir fiziksel darbeye maruz kalp kalmad, Arzada tesisatn hangi ksmlarnn almad, Arzay bildiren cihazn hangi ksmlarnn uyar verdii gibi kullancya sorular

sorulur.

1.1.4. Hata Mesajlarn zmek

Ana yangn alarm denetim panelinden hata mesajlarn zerken hatann sistemden mi yoksa tesisatn herhangi bir yerindeki problemden mi kaynaklandn bulmak gerekir ve buna gre hata mesaj zlr.

(6)(UZUN) (6) tularna baslrsa hata raporunu gsterir. Arza (trouble) yandnda bir arza var demektir ve beraberinde yanp snen klara gre farkl arza anlamlar vardr. Arza (trouble) ile birlikte power (g) yanp-sndnde elektrik kesik demektir, program yanp sndnde ak arzal veya yok demektir, elektrik kesikken program da yanp snyorsa ak bitiyor demektir, Bypass (devre d) yanp sndnde saat, tarih hataldr, yeniden ayarlanmaldr, Memory (bellek) yanp sndnde telefon hatt kesik demektir. Arza (trouble) ile birlikte 1'den 8'e blge (zone) klar yandnda hata anlamlar ise aadaki tablodadr. (UZUN) tularna baslrsa hata raporunu gsterir.

5

Tablo 1.1: Servis dokmanlar

6

1.1.5. Servis Dokmanlarn ncelemek

Daha nceden ayn kullancnn servis tarafndan kayt altna alnan ve kullanm anlatan dokmanlar incelenir.

1.1.6. Arza Kaytlarn ncelemek

Daha nceden ayn kullancnn kendisi tarafndan kayt altna alnan dokmanlar incelenir ve yeni arza ile karlatrlr. Arza kaytlarn incelemek arza tespiti srasnda bize iimizi kolaylatracaktr.

1.1.7. Sistem Elemanlarn Gzle Kontrol Etmek

Bu ilem yaplrken sistem elemanlarnn herhangi bir fiziki darbeye maruz kalp kalmadklar tespit edilir.

ekil 1.1: Sistem elemanlarnn kontrol edilmesi

1.2. Arzal Ekipman veya Elemanlar Belirlemek

1.2.1. l Aleti ile Balant Yollarnn Salamln Kontrol Etmek

l aleti ve diren lme kademesi ile bu ilem yaplabilir. l aletinin bir ucu coma dier ucu ise diren lme kademesine alnarak yaplr. Eer balant yollarnda kopukluk varsa l aleti tmez. Eer balant yollarnda kopukluk yok ise l aleti ter ve balants aadaki ekilde olduu gibi yaplr.

7

ekil 1.2: Yangn alglama sistemi

8

1.2.2. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Gerilim lmek

Yangn alglama ve alarm sistemlerindeki gerilim deerleri retici firma kataloglarndaki deerlere gre llr. Aada bir yangn alglama ve alarm sistemi firmasna ait hesaplamalar grlmektedir. Bu deerlere ulalmadnda tm hat kontrol edilir.

G kayna boyutu

Ses devrelerinin en

yksek says En yksek d alarm yk

pil boyutu

2.0 A 2 1,5 A 12 Ah

Ana giri gerilimi 230 %15 VAC 50/60 Hz Giri akm oran .0.75 A Sistemin iletim gerilimi..24 VDC Nominal (17-29 VDC) Tavsiye edilen bekleme durumu pilleri..7.2 Ah 12 saat

1.2.3. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Diren lmek

Diren len aletlere bildiiniz gibi ohmmetre denir. Ancak diren lm srasnda dikkat edilmesi gereken noktalar vardr. Ohmmetre veya avometreler ile kesinlikle enerji altnda diren lm yaplmaz. Ohmmetreler veya avometreler, alan bir cihazda lm yaplrken proplarnn ikisinin de elle tutulmamasna dikkat edilmelidir. Elektrik-elektronik artk bir btn olarak kullanmdadr. Devrelerde bulunan diren lmlerinde direnleri skebiliyorsak skmeli veya en azndan ularnn devre ile balantsn ayrmalyz. Devre zerinde takl bir direncin lm sonucu yanl olacaktr.

1.2.4. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Akm lmek

Yangn alglama ve ihbar sisteminde bulunan devrelerde elemanlardan ve hatlardan beklenen davranlar test edilmelidir. rnein, hatlardan gemesi gerekli olan akm deerleri kontrol edilmelidir. Hangi noktadan ne kadar byklkte bir akmn llecei iyi tespit edilmelidir. Daha sonra aadaki hususlarda dikkate alnarak lmler yaplmaldr.

Yangn alglama ve ihbar sisteminde akm lme ilemi yaplmadan nceki en nemli nokta, lm yaplacak akma uygun ampermetre semektir.

Akm lmnde dikkat edilmesi gereken noktalar: Akm eidine uygun (AC-DC) ampermetre seilmelidir. Ampermetrenin lme snr, llecek akm deerinden mutlaka byk

olmaldr. Alternatif akm lmelerinde ampermetreye balanan giri ve k ular,

farkllk gstermezken doru akmda + ve ular doru balanmaldr. Aksi takdirde analog l aletlerinde ibre, ters sapar dijital l aletlerinde deer nnde negatif ifadesi grnr.

9

llecek akm deerine uygun hassasiyete sahip ampermetre seilmelidir. A seviyesindeki akm, amper seviyesinde lm yapan bir ampermetre ile llemez.

Ampermetre, lm yaplacak noktaya alcnn veya devrenin ektii akmn tamam zerinden geecek ekilde, yani seri balanmaldr.

Enerji altnda hibir ekilde ampermetre balants yaplmamal ve mevcut balantya mdahale edilmemelidir.

1.2.5. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Cihazn Topraklama Direncini lmek

ekil 1.3: Topraklama direnci lmek

10

Elektrik, ldrebilir veya ciddi yaralanmalara sebep olabilir. Bu yzden elektrik arpmasndan korunma salanmas nemlidir. Elektrik ynetmelikleri hem istenmeyen direkt temas hem de bir arza durumundaki dolayl temas ile elektrik arpmasna kar insanlar korumak iin tedbirler alnmasn gerekli klar.

Topra sfr potansiyele sahip bir iletken olarak dnebiliriz ya da elektrik enerjisini absorbe eden byk bir havuz gibi dnebiliriz. Topraklamann amac, devredeki btn metal ksmlar [emen (akm tayan blmler hari)], devredeki deiik metallerin ular arasnda veya metal ksmlarla toprak arasnda tehlikeli bir potansiyel fark olumasn engelleyecek ekilde toprakla irtibatlandrmaktr.

Genellikle toprakla balant, gmlen bir ubuk veya metal levha ile salanr. Alternatif olarak topraklama balants, metal gmlekli kablo kullanarak veya besleme kablosu iinde ntr ve koruyucu iletkeni ayrarak da salanabilir. Hangi sistem kullanlrsa kullanlsn genellikle ana tketim biriminde veya yaknnda bulunan ana topraklama terminali toprakla irtibatlanr.

11

UYGULAMA FAALYET Yangn alglama ve ihbar sisteminde arza tespitini yapnz.

lem Basamaklar neriler

Yangn alarm sisteminin arza kaytlarna ulanz.

Sistemde karlalan hata mesajlarnn neyi ifade ettiini yorumlaynz.

Balant yollarnn salamln test ediniz.

Bu kaytlar alarm sistemi kurulduktan sonra meydana gelen toplu bir dosyada

tutulur.

Servis dokmanlarndan faydalanarak bu hatalarn sebeplerini renebilirsiniz.

l aleti yardmyla bu ii yapabilirsiniz.

KONTROL LSTES Bu renme faaliyeti kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz

beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Hazrlayacanz tabloda bulunmas gerekli olan maddeleri biliyor musunuz?

2. Hata mesaj dokmann karabiliyor musunuz?

3. Hata mesajlarnn hangisinin hangi yakmas gerektiinin biliyor musunuz?

4. Sistemi gzle kontrol ederken neye baklmas gerektiini biliyor musunuz?

5. Arza ve bakm kaytlarnn neden nemli olduunu biliyor musunuz?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

UYGULAMA FAAALYET

12

LME VE DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadaki led numaralarndan hangisi yannca yanl girilen ifrenin yanl olduunu gsterir? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

2. Aadaki tulardan hangisine uzun baslrsa hata mesajn rapor hlinde verir? A) 2 B) 4 C) 6 D) 8

3. Power yanp sndnde aadakilerden hangisini bildirmi olur? A) Elektriin kesik olduunu B) Panelin arzal olduunu C) Yangn bildirimi verdii D) Dedektrlerden bir tanesinin almad

4. Aadaki tulardan hangisi yanarsa bir hata olduunu bildirir? A) Devre d (Bypass) B) Arza (Trouble) C) G (Power) D) Zaman (Time)

5. Aadakilerden hangisi arza bildirim formunda bulunmaz? A) Arzann tanm B) Arzann belirtileri C) Arza zaman D) Arzann bykl

6. Aadakilerden hangisi ya da hangileri arzay gzle kontrol ederken nemlidir? I)Malzemenin fiziki durumu

II)Malzemenin rengi

III)Malzemenin bulunduu yer A) Yalnz I B) Yalnz II C) I-II D) Hepsi

LME VE DEERLENDRME

13

7. Aadaki led numaralarndan hangisi yannca ifre deitirme esnasnda iki ifrenin birbirini tutmadn gsterir? A) 1 B) 3 C) 5 D) 7

8. 7 Numaral led yannca hangisini belirtmi olur? A) Yanl ifre girildiini B) Yerin yanl olduunu C) Hata mesaj D) Blge dnda

9. 2 Numaral led yannca hangisini belirtmi olur? A) Geersiz veri B) Blge dnda C) Hata mesaj D) Yanl ifre

10. 3 Numaral led yannca hangisini belirtmi olur? A) Yanl ifre B) Geersiz veri C) Blge dnda D) zin yok

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

14

RENME FAALYET-2

Gerekli ortam salandnda, her trl binada yangn alglama ve ihbar sistemindeki arzalar Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygun olarak giderebileceksiniz.

Bulunduunuz yerin mhendisler odasna gidip herhangi bir yerin daha nceden

yangn ve ihbar sisteminde karlalan arzalar nasl giderdiini rapor hlinde

snfta arkadalarnza ve retmeninize sununuz.

2. ARIZALARI GDERMEK

2.1. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Elektronik Kartlar Deitirmek

Denetim panelinin i yaplandrmasn kontrol ediniz, rnein blge belirtimi ve mdahale paneli, g kayna vb. tm birimlerin balantlarn, ana kartn g kaynana balantsn, grntleyici karta ve ara birim kartna balantsn, blge belirtim ve mdahale kartnn grntleyici karta balantsn kontrol ediniz.

Bu sistem elemanlarnda arzal bir durum olutuunda arzalanan eleman deitirilir. Eleman deiiminde dikkat edilecek en nemli nokta, deitirilen parann ncekilerle uyumlu olmasna dikkat edilmelidir. Sistem elemanlarn deitirmeden nce sistem kapatlmaldr. Enerji kesilmelidir. Ak de devre d braklmaldr. Deitirme durumunda zellikle kablolarn monte edildii klemenslerin yerlerine ve kablolarn renklerine dikkat edilmelidir.

2.2. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Arzal Sistem Elemanlarn Deitirmek

Yangn alglama ve ihbar sistemlerinde kullanlan g kaynaklar, dedektrler ve ekipmanlar tek tek kontrol edilerek arza olanlar ayn deerlerine uygun ekilde seilerek yenileri ile deitirilir.

RENME FAALYET-2

AMA

ARATIRMA

15

2.3. Basit Kurulum ve Fabrika Deerleriyle Devreye Alma Panele elektrik verildikten sonra sras ile aadaki ilemler yaplr.

ncelikle gncel saat ve tarih girilir, bu durumda hata mesaj kalkacaktr.

Kullanc telefon numaralar kaydedilir. Balanacaksa alarm haber alma merkez telefon ve abone numaralar kaydedilir.

AHM'ne balanacaksa haber verici (communicator) aktif edilir.

ifreler kaydedilir.

Siren testi yaplr.

Telefon arama ve/veya haber vericinin testi yaplr.

Fabrika ayar olarak;

Tm blgeler dirensiz balantl ve NC alr.

Z1 giri ve k blgesi, Z2 takipi blge, Z3 ve Z4 normal ani blgelerdir.

Tm blgeler A blmndedir.

Giri gecikmesi 15 saniye ve k gecikmesi 15 saniyedir.

16

UYGULAMA FAALYET Yangn alglama ve ihbar sistemlerindeki arzalar gideriniz.


Yangn alglama ve ihbar sisteminde elektronik kartlar kontrol ediniz

Yangn alglama ve ihbar sisteminde arzal elemanlar deitiriniz.

Basit kurulum fabrika deerleriyle devreye alnz.

Yangn alglama ve ihbar sisteminde elektronik kartlar gzle ve elle muayene ederek kontrol ediniz

Yangn alglama ve ihbar sistemlerinde kullanlan ekipmalar test ederek kontrol ediniz.

Panele balanan dedektrler ile siren ve telefon hatt balantlarnn doru yaplp yaplmadn kontrol ediniz.

KONTROL LSTES Bu renme faaliyeti kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz

beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Panelin kurulumunun ka ekil olduunu biliyor musunuz?

2. Basit kurulumu yapabiliyor musunuz?

3. Hzl kurulumu yapabiliyor musunuz?

4. Temel ayarlar biliyor musunuz?

5. Genel ayarlar biliyor musunuz?

6. Kullanc ayarlarn biliyor musunuz?

7. Yangn alglama ve ihbar sisteminde interaktif sistemli kontrol panelinin programn yedeklemeyi yapabiliyor musunuz?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

UYGULAMA FAALYET

17

LME VE DEERLENDRME Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Sistem elemanlarn deitirmeden nce sistem kapatlmaldr. Enerji kesilmelidir.

2. ( ) Yangn alglama ve ihbar sistemlerinde kullanlan ekipmanlar arzal ise deerlerine bakmadan deitirilir.

3. ( ) Panele elektrik verildikten sonra ncelikle gncel saat ve tarih girilir. 4. ( ) Z1 giri ve k blgesi, Z2 takipi blge, Z3 ve Z4 normal ani blgelerdir.

5. ( ) Giri gecikmesi 15 saniye ve k gecikmesi 15 saniyedir.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

18

RENME FAALYET-3

Gerekli ortam salandnda, binann yapsna ve Tesisat Ynetmeliine uygun yangn alglama ve ihbar sistemlerinin bakm ve onarmn Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygun olarak yapabileceksiniz.

Daha nceden kurulmu herhangi bir iletmenin yangn alglama ve ihbar

sistemini bakm ve onarmda hangi uygulamalar yaptn gzlemleyerek

bunlar bir rapor hlinde retmeninize sununuz.

3. BAKIM VE ONARIMI YAPMAK

3.1.Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Ekipmanlarn ve Panolarn Temizliini Yapma

Panolarn temizlii nemlendirilmi toz brakmayan bir bez ile yaplr. Gvenlik asndan temizlik yaplrken zellikle 220 volt AC ebeke gerilimi kesilmelidir.

Sensrlerdeki tozlar; nemlendirilmi cam bezi ya da lens spreyi kullanlarak temizlenir. Temizlik ilerinde alkol de kullanlabilir. Sensr ve butonlar kirli ise yzeyi, yumuak bir bez ve saf alkolle silinir.

3.2. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Sistem Kartlarn ve Elemanlarn Temizleme

Sistem kartlarnn ve elemanlarnn temizliinde basnl hava kullanlr. Basnl hava ile sistem PCB (devre kart)leri temizlenir. Temizleme ilemi kk ince kll kaliteli boya fralarnn sellozik tinere bandrlmas ile yaplabilir.

3.3. Yangn Alglama ve hbar Sisteminde Sresi Dolan Elemanlar Deitirme

Yangn alarm sisteminde sresi zamanla dolan elemanlar piller ve bataryalardr. Bunlar sistemi oluturan ekipmanlara enerjileri kesildiinde ya da baz ekipmanlara srekli enerji salamaktadr. Kablosuz sistemlerin hepsinde pil ya da batarya kullanlmaktadr.

RENME FAALYET-3

AMA

ARATIRMA

19

3.4.Ak Bakmn Yapmak

Ak yangn alarm sisteminin kontrol panelinde kullanlr. Kontrol paneli devresinin enerjinin kesildii anlarda almasn salar. Burada genellikle kuru ak kullanlr. Enerji geldiinde devrede bulunan arj devresiyle ak arj olur. Bunlarn da mrleri vardr.

Periyodik bakmlarda aknn st yzeyinin temiz olup olmad kontrol edilir. Eer varsa ak bunlarn zerinden devresini tamamlayabilir ve dearj olabilir. Bunu engellemek iin kuru temizlenmelidir. Aknn bulunduu ortam toz ve neme kar korunakl olmaldr.

Aada aklanan bakm ilemleri; evre, mevsim ve iletme koullar dikkate alnarak makul aralklarla yaplmaldr.

Aknn bulunduu ortam, rutubetsiz ve temiz tutulmaldr.

Ak; temiz, yumuak ve nemli bir bezle silinmelidir.

Ak; atlama, deformasyon, ak balarnda paslanma, balant elemanlarnda

geveme ve krlma gibi hususlar ynnden kontrol edilmelidir.

Ak odasndaki termometreden, evre scaklnn 5 ila 35 C olduundan emin

olunmaldr.

Dijital avometre ile aknn kapasitesi (gerilimi) llr. arj tutup tutmad llen gerilimle ak gerilimi arasndaki fark ok byk ise ak deitirilir

3.5. Balantlar Kontrol Etmek

ekil 3.1: Balant kontrol

20

3.5.1 Yangn Alarm Kontrol Panelinin Balant Kontroln Yapmak

Aadaki ekilde kontrol panelinin balantlar gsterilmektedir. Bu balantlara gre kontrol edilir.

ekil 3.2: Kontrol paneli balants

3.5.2 Yangn hbar Dedektrleri Balant Kontroln Yapmak

ekil 3.3: Kontrol panelinin konnektrlerinin balants

21

Bunlar; optik duman dedektr, s dedektr, n dedektr, gaz dedektrdr. Bunlarn devreye balan standart dedektr soketler ile yaplr. Bu soketler sayesinde istenilen drt farkl ada dedektr balanabilir. Balant kontrol bu noktalardan yaplr. Yukardaki ekilde balant noktalar gsterilmitir.

ekil 3.4: Duman ve scaklk dedektrnn balants

Yangn dedektrn VAP404 ile kullanmak ve keypadden [0 uzun bas (Reset)] ile resetlemek iin;

Yangn dedektrn, kontaklar blge ve ortak ucuna, beslemesi +12V ve PGM1 veya 2 olarak balaynz.

PGM'ye ikiden fazla yangn dedektr balanmas tavsiye edilmez. PGM'yi yangn dedektr balanacak ekilde ayarlaynz. 13 01 veya 03

adresi=5.

PGM parametresini dedektr reset sresi (saniye) olarak giriniz. .. 13 02 veya 04 adresi= sre.

Dedektrn baland zonun tipini yangn olarak ayarlaynz. 22li adresler. Yangn dedektr keypadden reset zellii ile kullanma hazrdr.

22

3.5.3 Yangn Sirenleri Balant Kontroln Yapmak

ekil 3.5: Yangn sireninin balanmas

Sirenler balanrken yangn alarm panelinin ses klarna balandndan balantnn kontroln yapmak iin balant noktasyla panelin k noktas ayn olmaldr. Yukarda sirenin balant noktalar gsterilmitir.

Yangn alglandnda veya tu takmndan 2 uzun bas (Fire) basldnda alacak bir sireni balamak iin;

Sireni PGM1 veya PGM2den tetik alacak ekilde balaynz. Elektromekanik siren kullanlacaksa bir rlenin konta araclyla sireni altrnz.

PGMnin k eklini (NC/NO) belirleyiniz... 10 02 adresi PGMi yangn sireni balanacak ekilde ayarlaynz. .. 13 01 veya 03 adresi= 4 Yangn sireni kullanma hazrdr.

23

ekil 3.6: Sensrlerin balants

24

3.5.4 Yangn hbar Butonlar Balant Kontroln Yapmak

Yangn ihbar butonlar (ekil 3.7) sisteme eklenirken yangn alarm panelinin buton klarna balandndan balantnn kontroln yapmak iin balant noktasyla panelin k noktas ayn olmaldr.

D ksm da yan tarafta ve altta olmak zere iki adet vida delii vardr. Sva st veya yar gmme olarak monte edilebilir.

Balantda Z1,Z2 adreslenebilir dng (loop) kutupsuz, K1, K2 normalde ak pasif kontaklar, 24 V.DC g yolu balandnda DC 500 mA kontrol sinyali salayabilir.

ekil 3.7: Yangn alarm butonlar

3.5.5. Gaz Sensrleri Balant Kontroln Yapmak

Gaz sensrleri balanrken yangn alarm panelinin gaz sensrleri klarna balandndan balantnn kontroln yapmak iin balant noktasyla panelin k noktas ayn olmaldr.

25

ekil 3.8: Gaz sensrleri

3.5.6 Yangn Acil Ynlendirme Levhalar Balant Kontroln Yapmak

ekil 3.9: Ynlendirme elemanlar

26

ekil 3.10: Ynlendirme armatrleri

Acil aydnlatma ve ynlendirme armatrleri, bir binada yangn, deprem vb. acil durumlarda insanlarn abuk ve doru biimde tahliye edilmesini salayan en nemli cihazlardan biridir. Dolaysyla bu cihazlar yerlerine monte edildikten sonra her zaman alr durumda olmaldr. Bunu salamann en nemli yolu bu cihazlarn sk sk kontrol edilmesinden geer. Tavsiye ettiimiz kontrol sresi 1 haftadr. Bunu, binadaki acil aydnlatma armatrlerinin bal olduu sigortay ya da alteri indirmek suretiyle yapabilirsiniz. Bu sre iinde armatrlerin alp almadn kontrol etmeli ve almayan cihazlar, hemen bakm veya onarma gndermelisiniz. Bu ilemleri her armatre bir numara vererek tm test, bakm ve onarm ilemlerini zel bir kayt defterine kaydetmek, her zaman geriye dnk kontrol salayacaktr.

27

Acil aydnlatma armatr kullanmnda dikkat edilmesi gereken konular:

Aky/bataryay ilk kullanmda 24 saat arj ediniz. Elektrii kesip yanma sresi (1 saat/3 saat) kadar yanp yanmadn (dearjn) kontrol ediniz.

Yanma sresi kadar yanmyorsa ikinci, gerekirse nc kez arj ve dearj ediniz. Cihaz normal sresine ulaacaktr. rnde bulunan batarya, mrnn azalmasn bir nebze nleyebilmek iin fabrikadan kt gibi yani arj ve dearj edilmeden balanm durumdadr.

Elektriin uzun sre kesilmedii durumlarda, en az ayda 2 kez elektrik balantsn kesip cihaz altrnz. Bu ilemi yaptnzda cihaz ak/batarya ile alr.

Bir defa arj edilen ak/batarya uzun sre kullanlmazsa zelliini yitirebilir. Byle bir durumda, aky/bataryay standart olarak arj ve dearj (elektrii kesip altrma ilemi) etmelisiniz.

Akleri/bataryalar zelliini yitirmemesi iin uzun sre stokta tutmaynz. Unutulmamaldr ki eidi ne olursa olsun, arj edilebilir bataryalarn, reticiler

tarafndan belirlenen bir mr vardr. Dolaysyla armatr iindeki bataryay veriminin dtn belirlediiniz anda deitirmelisiniz.

Armatr ayn zamanda ynlendirme amal da kullanlacaksa (spot aydnlatma yapan modeller hari) zerinde istediiniz yaz veya ekilleri (piktogram) sipari srasnda bildirmelisiniz. Baz armatrlerin ambalaj iinde 3 adet standart iaret, kendinden yapan folyo olarak kacaktr (saa koan adam, sola koan adam).

Armatrn modeli ne olursa olsun tipi aadakilerden biridir ve Tablo1de belirtildii gibi alr.

alma ekilleri

ELEKTRK VAR (EBEKEDEN)

ELEKTRK KESNTS (AK/BATARYADAN)

Srekli Yanan

Yanar

Yanar

Acilde Yanan

Yanmaz

Yanar

Aksz

Yanar

Yanmaz

Tablo 3.1: Armatrlerin yanma durumu

28

Arza giderme tablosu

Arza Srekli Yanan Acilde Yanan Aksz

Lamba yanmyor.

(Elektrik var.)

Elektriin balantsn,

Balast ve starter ularn,

Lambay kontrol ediniz.

Sorun

giderilmediyse

teknik servisi

araynz.

Yanmaz

Elektriin balantsn,

Balast ve starter',


Sorun

giderilmediyse

teknik servisi

araynz.

Lamba yanmyor.

(Elektrik kesintisi)

Batarya/ak soketlerini,


Bataryay/aky 24 saat arj ettiinizden emin olunuz.

Sorun

giderilmediyse

teknik servisi

araynz.

Batarya/ak soketlerini,


Bataryay /aky 24 saat arj ettiinizden emin olunuz.

Sorun

giderilmediyse

teknik servisi

araynz.

Yanmaz

Tablo 3.2: Arza giderme tablosu

29

3.6.Koruyucu zolasyonlar Kontrol Etmek

Koruyucu izolasyonlarn herhangi bir darbeye maruz kalp kalmadn kontrol ediniz.

ekil 3.14: Koruyucu izolasyonlar

3.7.Mekanik Tm Ekipmann Kontroln Yapmak

3.7.1. Otomatik Yangn Sndrme Sistemlerini (Tplerini) Basn, Doluluk, Balant (Vana) ve Elektronik Kontroln Yapmak Yangn sndrme tplerinin son kullanma tarihi basnc, vanalar ve dedektrlerin fiziki durumlar kontrol edilir.

3.7.2. Shhi Tesisat Sisteminin Sznt, Balant (Vana) ve Tavan Su Pskrtme Aparatlarnn Kontroln Yapmak

Shh tesisat ksm borular vanalar ve dier ekipmanlar gzle ve elle kontrol edilir. Sznt var ise mdahale edilir.

30

UYGULAMA FAALYET

Yangn alglama ve ihbar sistemlerinin bakmlarn yapnz.


Yangn alglama sisteminde ekipmanlar temizleyiniz.

Ak bakmn yapnz.

Balantlar kontrol ediniz.

Ekipmanlar tek tek nemli bezle temizleyiniz.

Aknn suyunu ve akmn kontrol ediniz.

Aknn balantlarn kontrol ediniz.

Dedektr ve dier ekipmanlarn balantlarn kontrol ediniz.

UYGULAMA FAALYET

31

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1.( ) Yangn alarm ve ihbar butonlar her yere balanabilir.

2.( ) Dedektrlerin bakm her ayda bir yaplmaldr.

3.( ) Acil k armatrleri ekilde retilir.

4.( ) Akl acil k armatrleri en ok kullanlan tiplerdendir.

5.( ) Acil aydnlatma armatr kullanmnda dikkat edilmesi gereken konulardan biri, aky/bataryay ilk kullanmda 24 saat arj etmektir.

6.( ) Sistem PCB (devre kart)leri nemli bez ile temizlenir.

7.( ) Ak balant elemanlarnda geveme varsa deitirilmelidir.

8.( ) Gaz sensrleri yangn alarm panelinin gaz sensrleri klarna balanmaktadr.

9.( ) PGM'ye istenildii kadar yangn dedektr balanabilir.

10.( ) Yangn sndrme tplerinin son kullanma tarihi ve basnc kontrol edilmelidir.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

32

RENME FAALYET 4

Yangn alglama ve ihbar sistemlerinde arza veya bakm sonras kontroln, Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygun olarak yapabileceksiniz.

Yangn alglama ve ihbar sistemlerinde arza veya bakm sonras kontroln,

Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygun olarak yapabileceksiniz.

4. SSTEMN ARIZA VEYA BAKIM SONRASI KONTROLN YAPMAK

4.1 Sistemi Test Ederek Teslim Etme

4.1.1.Balant Elemanlarn Kontrol Etmek Btn ilemlerden sonra sistem son defa kontrol edilir.

AMA

RENME FAALYET4

ARATIRMA

33

ekil 4.1: Sistemi test etmek

4.1.2.Kullancya Teslim Etmek

Kullancya teslim edilirken bakm ve onarm hakknda bilgi verilmelidir.

4.1.3. Kullancya Arza Hakknda Bilgi Vermek

Kullancya arza hakknda bilgi vermek ve bunu bir rapor hlinde sunmak gerekir.

4.2. Onarm Fiyatlarn Belirleme

4.2.1. Kulland malzemenin fiyatn belirlemek

34

4.2.1.1. Maliyet

letmeler mal veya hizmet retirken ortaya kan ve karl para ile llebilen giderlerin toplamna maliyet denir. 4.2.1.2. cret

Bakasna ait bir ii bedenen veya fikren sarf edilen emee karlk alnan para ya da para ile ifade edilen ekonomik deerlerin tmne cret denir.

Gerekli olan malzeme fiyatlar tek tek ak bir ekilde yazlarak malzeme fiyat belirlenir.

4.2.2. Yaplan lemin Fiyatn Belirlemek

Mal ve hizmetlerin deerinin para ile ifadesine fiyat denir.

Bir alarm tesisatnda zel artnameler dorultusunda alnan malzemeler ve bunlarn yerlerine montaj yaplmas ile oluan fiyatlarn toplam maliyet hesabn verir. Yani;

Maliyet hesab=Malzeme fiyat+ilik

Resm kurumlarda ileri Bakanl ve Bakanlar Kurulunun Sivil Savunma Kanununda "Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik"te ve Bayndrlk Bakanl tarafndan her yl birim fiyat tarifeleri yaynlanr. Maliyet hesab buna gre yaplr.

Yangn alarm ve ihbar sistemlerinin maliyet hesab yaplrken iki seenek gz nnde bulundurularak yaplr. Bunlar;

Firma katalog fiyatlar Meslek odas fiyat listesi

4.2.3. Mteriye Fiyat Vermek

Mteriye ak bir ekilde fiyatlandrlarak ve seenekleriyle beraber fiyat listesi yazl bir ekilde verilmelidir.

35

Bakm ve onarmn maliyeti, iilikle beraber hesaplanr.

ge Aklama lm Cinsi Miktar Birim Fiyat Toplam

1

2

3

4

9

10 Tm dier geler

SESL ALARM VE YANGIN TELEFONU SSTEM TM (ALT TOPLAM)

TM HZMETLER ALT TOPLAM

EK ELER LSTELEYNZ (UYGUN SE)

TOPLAM YANGIN, SES VE YANGIN TELEFONU SSTEM BAKIM VE ONARIM BEDEL

Tablo 4.1: Maliyet analiz tablosu

36

UYGULAMA FAALYET Yangn alglama ve ihbar sistemlerinde arza ve bakm sonras testleri yapnz.


Yangn alarm kontrol panelinin balant kontroln yapnz.

Yangn sirenleri balant kontroln yapnz.

Sistemin arza veya bakm sonras kontroln yapnz.

Kontrol paneline gre balantlar kontrol ediniz.

Sirenler balanrken yangn alarm panelinin ses klarna balandndan balantnn kontroln yapmak iin balant noktasyla panelin k noktas ayn olmaldr.

Servis dokmanlarna gre kontroller yaplr.

UYGULAMA FAALYET

37

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. () Dedektrlerin bakm her ayda bir yaplmaldr.

2. () Acil k armatrleri ekilde retilir.

3. () Akl Yangn alarm ve ihbar butonlar her yere balanabilir.

4. () Acil k armatrleri en ok kullanlan tiplerdendir.

5. () Acil aydnlatma armatr kullanmnda dikkat edilmesi gereken konulardan biri, aky/bataryay ilk kullanmda 24 saat arj etmektir.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME

38

MODL DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadaki led numaralarndan hangisi yannca girilen ifrenin yanl olduunu gsterir? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

2. Aadakilerden tulardan hangisine uzun baslrsa hata mesajn rapor hlinde verir? A) 2 B) 4 C) 6 D) 8

3. G (power) yanp sndnde aadakilerden hangisini bildirmi olur? A) Elektriin kesik olduu B) Panelin arzal olduunu C) Yangn bildirimi verdii D) Dedektrlerden bir tanesinin almad

4. Aadaki tulardan hangisi yanarsa bir hata olduunu bildirir? A) Devre d (Bypass) B) Arza (Trouble) C) G (Power) D) Zaman (Time)

5. Aadakilerden hangisi arza bildirim formunda bulunmaz? A) Arzann tanm B) Arzann belirtileri C) Arza zaman D) Arzann bykl

6. Alarm panelinin ka ana programlama ksm vardr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

MODL DEERLENDRME

39

7. Aadakilerden hangisi temel ayarlardan deildir? A) Tarih B) Saat C) ifre D) Siren ayar

8. Aadakilerden hangisi genel ayarlardan deildir? A) Siren ayarlar B) Blge (zone) ayarlar C) Zamanlayc (timer) ayarlar D) Otomatik kurulum

9. Aadakilerden hangisi kullanc ayarlarndan deildir? A) Blge (zone) tepki sresi B) Yetki biti saati C) Yetkili olduu gnler D) Yangn ihbar sistemi paneli

10. Aadaki tulardan hangisi ifreyi deitirir? A) Hoparlr B) Is dedektr C) Ik dedektr D) Yangn ihbar sistemi paneli

Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

11. ( ) Yangn alarm ve ihbar butonlar her yere balanabilir.

12. ( ) Dedektrlerin bakm her ayda bir yaplmaldr.

13. ( ) Acil k armatrleri ekilde retilir.

14. ( ) Akl acil k armatrleri en ok kullanlan tiplerdendir.

15. ( ) Acil aydnlatma armatr kullanmnda dikkat edilmesi gereken konulardan biri aky/bataryay ilk kullanmda 24 saat arj etmektir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

40

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 D

2 C

3 A

4. B

5 D

6 A

7 C

8 D

9 A

10 D

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 Doru

2 Doru

3 Doru

4 Doru

5 Doru


1 Yanl

2 Doru

3 Yanl

4. Doru

5 Doru

6 Doru

7 Yanl

8 Doru

9 Yanl

10 Doru

CEVAP ANAHTARLARI

41


1 Yanl

2 Doru

3 Yanl

4 Doru

5 Doru

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 C

3 A

4 B

5 D

6 B

7 D

8 B

9 A

10 C

11 Yanl

12 Doru

13 Yanl

14 Doru

15 Doru

42

KAYNAKLAR

GKSAN Gamze, SBS Biliim Sistemleri, Gvenlik Sistemleri Genel Bilgi, stanbul.

KAYNAKLAR

Documents

Yangın Algılama Ve İhbar Sistemlerinde Arıza Ve Bakım