Yangın Algılama Ve İhbar Sistemleri Keşfi

T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

YANGIN ALGILAMA VE HBAR SSTEMLER KEF

523EO0118

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. YANGIN ALARM VE HBAR TESSATI ARTNAMESNE UYGUN MALYET HESABI YAPMAK ................................................................................................................. 3

1.1. Keif Maliyet Hesab ..................................................................................................... 3 1.2. Bavuru Formlar ........................................................................................................... 7 1.3. Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesi .................................................................. 7 1.4. zel artnameler ......................................................................................................... 19 1.5. Teklif Mektubu ............................................................................................................ 20 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 22 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 24

RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 27 2. HER TRL BNAYA YNELK YANGIN ALGILAMA VE HBAR SSTEM PROJESNN MONTAJ KROKSN ZMEK ................................................................... 27

2.1. Montaj Krokisi ............................................................................................................ 27 2.1.1. Malzeme Yerinin Tespiti ...................................................................................... 28

2.2. Kablo Hat Tespiti ........................................................................................................ 32 2.3. izim ........................................................................................................................... 34 2.4. Uygulamalar ................................................................................................................ 37 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 40 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 42

3. MALZEMELERN YANGIN ALARM VE HBAR TESSATI ARTNAMESNE UYGUNLUUNU KONTROL ETMEK .............................................................................. 44

3.1. Malzeme Kontrol ....................................................................................................... 44 3.1.1. artnameye Uygunluk .......................................................................................... 44

UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 46 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 48

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 49 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 53 KAYNAKA ......................................................................................................................... 55

NDEKLER

ii

AIKLAMALAR KOD 523EO0118

ALAN Elektrik-Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Gvenlik Sistemleri

MODLN ADI Yangn Alglama ve hbar Sistemleri Kefi

MODLN TANIMI Her trl binaya ynelik yangn alglama ve ihbar sistemi tesisat iin Tesisat Ynetmeliine ve Teknik artnameye uygun montaj krokisi izim becerisinin ve maliyet hesab karma yeterliinin kazandrld renme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL Yangn Alglama ve hbar Sistemleri Malzeme modln tamamlam olmak

YETERLK Yangn alglama ve ihbar sistemleri tesisat iin keif yapmak

MODLN AMACI

Genel Ama Gerekli donanm imkn salandnda her trl binaya ynelik yangn alglama ve ihbar sistemi tesisat iin Tesisat Ynetmeliine ve Teknik artnameye uygun montaj krokisi izebilecek ve maliyet hesab karabileceksiniz. Amalar

1. Her trl binaya ynelik yangn alglama ve ihbar sistemi tesisat iin Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygun maliyet hesab yapabileceksiniz. 2. Her trl binaya ynelik yangn alglama ve ihbar sistemi tesisat iin Tesisat Ynetmeliine uygun montaj krokisi izebileceksiniz. 3. Binann yapsna ve Tesisat Ynetmeliine uygun yangn alglama ve ihbar sistemi malzemelerinin Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygunluunu kontrol edebileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Gvenlik sistemleri laboratuvar, elektrik-elektronik bilgisayar iletmeleri Donanm: Bilgisayar, projeksiyon cihaz, topex kamera, yazc, bilgisayar masas, switch (veya hub) ile kurulmu a yaps, yangn alglama ve ihbar sistemleri laboratuvar malzemeleri

LME VE DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci,

Yakn gemie kadar yangn denildiinde hep itfaiye ve itfaiye denildiinde sndrme akla gelmitir. tfaiye dnda yangn nleme ve eitim hep ikinci planda kalmtr. Gelimi lkelerde kan yangn miktar lkemizde kan yangn miktarna oranla ok fazla olmasna ramen zarar miktar, lkemizde daha fazla olmaktadr. Bu yzden de itfaiyeye ve dier birimlere gereken zamanda haber verilmesi iin gerekli yerin ya da tesisin, yangn alglama ve ihbar sisteminin dzenli ve gerektii gibi yaplmas gerektii yeni teknolojik sistemlerin kurulmas ve yaplmas zamanla gelien olaylar neticesinde tecrbe edilmi ve uygulanmaya balanmtr. Bunun neticesinde bu sistemi kullanacak ve uygulayacak eitimli personele ihtiya vardr. te bu modl ile yangn alglama ve ihbar sisteminin ilk basama olan yangn alglama ve ihbar sisteminde keif ile sistemin nasl uygulanaca ve bir yangn alglama ve ihbar sistemi iin gerekli olan artlarn neler olduu aklanmaktadr. Siz bu modl aldktan sonra bir iletmenin ya da bir yerin yangn alglama ve ihbar sisteminin kurulmasnda nclk eden ilk aamay yapm olacaksnz.

Kii, ilk nce dmann tanmaldr. Bizim bu modlde en byk dmanmz yangndr. Bu yzden bu modlde kullanlacak yapnn zelliine gre yangnn nasl bir ortamda oluaca ve bunun erken alglanarak alglamann hangi zelliklere gre bildireceinin tespiti verilmitir.

GR

3

RENME FAALYET1

Gerekli ortam salandnda her trl binaya ynelik yangn alglama ve ihbar sistemi tesisat iin Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygun maliyet hesab yapabileceksiniz.

Yangn alarm ve ihbar sistemleri teknik servisleri, gvenlik sistemleri

kurulumcularna giderek herhangi bir yerin yangn alarm sistemini kurmadan

nce hangi hazrlklar yaptklarn ve maliyet hesabn hangi verilere gre

kardklarn sorunuz ve gzlemleyiniz. Elde ettiiniz sonular bir rapor

hlinde hazrlayarak snfnza ve retmenize sununuz.

Bulunduunuz yerin bayndrlk ve iskn mdrlne gidiniz. Bulunduunuz

yln i tesisatta yangn alarm ve ihbar sistemleri artnamesinde geen malzeme

fiyatlarn sorunuz. Elde ettiiniz sonular bir rapor hlinde hazrlayarak

snfnza ve retmenize sununuz.

1. YANGIN ALARM VE HBAR TESSATI ARTNAMESNE UYGUN MALYET

HESABI YAPMAK

1.1. Keif Maliyet Hesab

letmelerin mal veya hizmeti retirken ortaya kardklar ve karl para ile llebilen giderlerinin toplamna maliyet denir.

Bakasna ait bir ii, bedenen veya fikren gerekletirirken sarf edilen emee karlk alnan para ya da para ile ifade edilen ekonomik deerlerin tmne cret denir.

Mal ve hizmetlerin deerinin para ile ifadesine fiyat denir.

Bir alarm tesisatnda zel artnameler dorultusunda alnan malzemeler ve bunlarn yerlerine montaj yaplmas ile oluan fiyatlarn toplam maliyet hesabn verir. Yani

Maliyet hesab=Malzeme fiyat+ilik

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

4

Resm kurumlarda leri Bakanl ve Bakanlar Kurulunun Sivil Savunma Kanununda "Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik"te ve Bayndrlk Bakanl tarafndan her yl birim fiyat tarifeleri yaynlanr. Maliyet hesab da buna gre yaplr.

Yangn alarm ve ihbar sistemlerinin maliyet hesab yaplrken iki seenek gz nnde bulundurularak yaplr. Bunlar:

Firma katalog fiyatlar Meslek odas fiyat listesi

Hazrlanan proje zerinde malzemelerin liste hlinde malzeme zelliini, lm cinsini, adedini, birim fiyatn ve tutarn gsteren tablo hazrlanr. Aada rnek bir tablo gsterilmektedir:

GE AIKLAMA LM CNS

MKTARI BRM FYATI

TOPLAM

1

Akl kanal sondas ve duman alglaycs, fotoelektrik, c/w standart taban ve ayarlanabilir

sondalar

2 letiim geidi

3 Yangna dayanakl LSF2 ekirdek kablosu

4 Yangna dayankl bezler

5 Yangna dayankl klipsler

6 Elektriksel aksesuar kutular

7 Elektrik borusu

8 Elektrik borusu aksesuarlar

9 Ana yangn alarm denetim paneli

10 Tekrarlayc paneller

11 Yangn alarm grnt panelleri

12 Akll duman alglaycs

5

13 Akll fotoelektrik duman alglaycs

14 Akll scaklk alglaycs

15 Akll alev alglaycs

16 Akll yanc gaz alglaycs

17 Akll n alglaycs

18 Adreslenebilir hoparlr

19 Ayr adreslenebilir hoparlr ve flar 24 volt

20 Elle arama noktalar

21 Fskiye ak anahtar gzleyicisi

22 Adreslenebilir tesis arabirimi

23 Devre izolasyonu

24 Adreslenebilir uzak alglayc gstergesi

25 Yanp snen klar

26 Akll g kaynaklar

27 Kap tutucular

28 Kanal sondalar

YANGIN TESPT SSTEM (ALT TOPLAM)

29 Ana sesli alarm raf

30 Yangna dayankl sesli alarm . watt

31 Duvara monteli sesli alarm

hoparlr metal .watt

6

32 Yangn telefonu ana denetimi

33 Yangn telefonu priz soketi

34 letiim geidi

35 Yangna dayanakl LSF2 ekirdek kablosu

36 Yangna dayankl bezler

37 Yangna dayankl klipsler

38 Elektriksel aksesuar kutular

39 Elektrik borusu

40 Elektrik borusu aksesuarlar

41 Tm dier geler

SESL ALARM VE YANGIN TELEFONU SSTEM TM (ALT TOPLAM)

TM HZMETLER ALT TOPLAM

EK GELER LSTELEYNZ (UYGUN SE)

TOPLAM YANGIN, SES VE YANGIN TELEFONU SSTEM PROJES BEDEL

Tablo 1.1: Maliyet analiz tablosu

7

SORU 1

Aadakilerden hangisi her yl i tesisatta kullanlan malzemelerin birim fiyatlarn belirler?

A) Mill Savunma Bakanl

B) leri Bakanl

C) Bayndrlk Bakanl

D) Sivil Savunma Mdrl

Cevap: C

1.2. Bavuru Formlar

Herhangi bir yerin yangn alarm sisteminin projesi yaplrken; konvansiyonel, analog adresli, etkileimli (interaktif), aktif hava emmeli sistemlerden biri veya birkann oluturduu karma sistemlerle projelendirme yaplr.

Yangn alarm sisteminin projelendirilmesi;

Korunacak alann yangn riski, Hatal alglamaya neden olabilecek faktrler, Riski oluturan materyaller, olas yangn tr, duman ve alev tr, Korunacak alann boyutlar ve yaps, retici firmann verileri, Bina iinde kurulu dier sistemler (havalandrma, iklimlendirme, kartl gei,

seslendirme, gazl sndrme, su pskrtmeli sndrme, kapal devre televizyon, asansr ve yryen merdivenler vb.),

Yangn senaryolar gz nne alnarak tasarlanr.

Yukardaki faktrlere gre s, s art hz, duman, iyonizasyon duman, parlama, IR n alglayclar (sensrleri) retici firmann risk ve alglama alan verilerine dayanlarak gerekli kl/sesli uyarma cihazlar ve elle alarm aktive dmeleri ile birlikte standartlara ve korunacak alana gre yerletirilip dier bina sistemleri ile uyumlu hle getirilir.

1.3. Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesi

Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelikin yrrle konulmas: leri Bakanl'nn 29/5/2002 Tarihli ve 1313 sayl yazs zerine, 7126 sayl Sivil

Savunma Kanunu'nun ek 9. maddesine gre Bakanlar Kurulunca 12/6/2002 tarihinde kararlatrlan ve Resm Gazetede yaynlanan ynetmelie gre dzenlenmitir.

Aada yangn alarm ve ihbar tesisat artnamesinin nemli baz maddeleri ele alnmtr. Maddelerin tamamna ise http://www.pergeysc.com/ adresinden ulaabilirsiniz.

Madde 1- Bu Ynetmelikin amac; kamu ve zel kurum ve kurulular ile gerek kiilerce kullanlan her trl yap, bina, tesis ve iletmelerin tasarm, yapm, iletimi, bakm ve kullanm aamalarnda herhangi bir ekilde kan yangnn, can ve mal kaybn en

8

aza indirerek sndrlmesini salayacak yangn ncesinde ve yangn srasnda alnacak tedbirler ile organizasyon, eitim ve denetimi salamaktr.

Madde 2- Bu Ynetmelik; Trkiye genelinde her trl yap, bina, tesis ile ak ve kapal alan iletmelerinde alnacak yangn nleme ve sndrme tedbirlerini yangnn s, duman, zehirleyici gaz, boucu gaz ve panik nedeni ile oluan can gvenliine ynelik tehlikeleri en aza indirmek iin gerekli olan tasarm, yapm, kullanm, bakm ve iletim esaslarn kapsar.

Madde 3- Bu Ynetmelik; 7126 sayl Sivil Savunma Kanunu'nun Ek-9. maddesi gereince hazrlanmtr.

Madde 7- Bu Ynetmelikte geen baz kavramlar aada tanmlanmtr.

Acil durum:

Afet olarak deerlendirilen olaylar ve dikkatsizlik, tedbirsizlik, ihmal, kast ve eitli amalarla meydana getirilen olaylarn tmnn yol at hllerdir.

Acil durum ekibi:

Yangn, deprem ve benzeri afetlerde binada bulunanlarn tahliyesini salayan, olaya ilk mdahaleyi yapan, arama-kurtarma ve sndrme olaylarna katlan ekiptir.

Acil durum planlar:

Acil durum gerektiren olaylarda yaplacak mdahale, koruma, arama-kurtarma ve ilk yardm konularnn nasl ve kimler tarafndan yaplacan gsteren ve acil durum ncesinde hazrlanmas gereken planlardr.

Alevlenme noktas:

Isnan maddeden kan gazlarn, bir alevin geici olarak yaklatrlp uzaklatrlmas sonucunda yanmay srdrd en dk scaklktr.

Apartman binas:

Bamsz mutfak ve banyolar bulunan, veya daha fazla mesken birimi ieren binadr.

Basnlandrma:

Ka yollarndaki i hava basncn yapnn dier meknlarndaki basnca gre daha yksek tutarak duman szntsn nleme yntemidir.

9

Bina ykseklii:

Binann kot ald noktadan saak seviyesine kadar olan mesafe veya imar plan ve bu Ynetmelikte ngrlen yksekliktir.

Bodrum kat:

Demesinin st kotu, yap d duvarna bitiik zeminin en st kotuna gre 1.2 m'den daha aada olan kattr.

Duman haznesi:

inde duman toplanmas amacyla tavanda tasarlanan hacimdir.

Duman kontrol:

Yangn durumunda duman ve scak gazlarn yap iindeki hareketini ya da yaylmn denetlemek iin alnan nlemlerdir.

Duman perdesi:

Ykselen dumann yanal yaylmn snrlamak amacyla tavanda sabit konumda, uzaktan kapatlabilen ya da bir dedektr uyarsyla kapanan, yangna kar dayankl blc perdedir.

Duman tahliyesi:

Dumann yapnn dna kendiliinden kmas ya da mekanik yolla zorlamal olarak atlmasdr.

Gvenlik blgesi:

Binadan tahliye edilen ahslarn gvenle bekleyecekleri blgedir.

tfaiye asansr:

Kullanm dorudan bina sndrme ve kurtarma ekiplerinin veya itfaiyenin denetimi altnda olan ve ek korunum uygulanm zel asansrdr.

Islak sprinkler sistemi:

Borular srekli olarak su ile dolu durumda tutulan sprinkler sistemidir.

Kademeli yatay tahliye:

Kullanclarn bir yangndan uzaklaarak ayn kat dzeyinde yer alan bir yangn geirimsiz kompartmana ya da alt kompartmana snmasdr.

10

Ka aydnlatmas:

Normal aydnlatma devrelerinin kesintiye uramas durumunda armatrn kendi gcyle salanan aydnlatmadr.

Ka uzakl:

Kat iinde herhangi bir noktada bulunan bir kullancnn kendisine en yakn bir kat kna kadar almak zorunda olduu yolun gerek uzunluudur.

Ka yolu:

Binann herhangi bir noktasndan yer seviyesindeki cadde veya sokaa kadar olan ve hibir ekilde engellenmemi bulunan yolun tamamdr. Oda ve dier mstakil hacimlerden klar, katlardaki koridor ve benzeri geiler, kat klar, zemin kata ulaan merdivenler ve bina kna giden yollar bu kapsamdadr.

Kamuya ak kullanm:

Binann, nceden kimlii bilinen kiilerin yan sra ii olan herkesin giri-kna ak olarak kullanlmasdr. Otel, sinema, tiyatro, hastane, lokanta, okul, yurt, lokal, i yeri, ak ve kapal spor tesisleri, eitim ve dinlenme tesisi ve benzeri binalar, kamuya ak bina olarak deerlendirilir.

Konut:

Ticari ama gzetmeksizin bir ya da birok insann i zaman dnda barnma, dinlenme, uyuma amac ile ikmet ettii, imar plannda bu amaca ayrlm olan ev, meskendir.

Kullanc yk katsays:

Belirli tip yaplarda 1 m yzey iin olas kullanc saysdr.

Kullanc yk:

Herhangi bir anda bir binada veya binann esas alnan belli bir blmnde bulunma olasl olan toplam insan saysdr.

Kuru boru sistemi:

Normalde iinde su bulunmayan ancak yangn durumunda itfaiyenin zemin dzeyinden su basabilecei dey borudur.

Kuru sprinkler sistem:

alma ncesi borularnn ounluu hava ile dolu durumda tutulan sprinkler sistemdir.

11

Korunumlu koridor/hol:

Bitiik olduu meknlardan yangna kar dayankl yap elemanlaryla ayrlarak yangn etkilerinden korunmu hol ya da koridordur.

Korunumlu merdiven:

Yangna kar dayankl bir malzemeyle evrili ve zemin dzeyinde bir son kla gvenlikli bir alana alan yangn merdivenidir.

Mevcut yap:

Bu Ynetmelikin yrrle girmesinden nce yapm tamamlanm ya da yap ruhsat verilmi olan yapdr.

Ortak merdiven:

Birden ok sayda kullanm birimine hizmet veren ka merdivenidir.

Otomatik:

nsan mdahalesine ihtiya gstermeksizin bir fonksiyonu kendi kendine yerine getiren sistemdir.

Sertifikal:

TSE veya TSE tarafndan kabul gren uluslararas bir onay kuruluu tarafndan test edilerek ilgili standartlara uygunluu onaylanm ekipman, malzeme veya hizmetlerdir.

Svlatrlm petrol gazlar (SPG veya LPG):

Svlatrlm propan, propilen, normal-btan, izo-btan ve btilen bileiklerini veya bu bileiklerin karmlarn ifade eder.

Son k:

Bir yapdan ka salayan yolun yap dndaki gvenlikli bir alana (yol, cadde vb.) geit veren biti noktasdr.

Sprinkler:

Yangnlar sndrmek ve gelien yangnlar itfaiye gelinceye kadar snrlamak amacyla kurulan ve su pskrtmesi yapan otomatik sistemlerdir.

Yangn blgesi (zonu):

Yangn durumunda uyar ve sndrme nlemleri dier blmlerdeki sistemlerden ayr olarak devreye giren blmdr.

12

Yangn gvenlik hol:

Ka merdivenlerine yangnn ve dumann geiini engellemek iin yaplacak yangn gvenlik holleridir.

Yangn kaps:

Bir yapda kullanclar, hava ya da nesneler iin dolam olana salayan, kapal tutulduunda duman, s, alev geiine belirli bir sre direnecek nitelikteki kap, kapak ya da kepenktir.

Yangn merdiveni:

Yangn durumunda binadaki insanlarn emniyetli olarak ve sratle tahliyesi iin zel olarak yaplan yangndan korunmu ka merdivenidir. Ka yollar btnn bir paras olup dier ka yolu blmlerinden bamsz olarak tasarlanamaz.

Yangn mukavemet sresi:

Yanma hz 0.8 mm/dakika kabul edilmek suretiyle ahap elemann bu ekilde azalan kesitiyle ve gvenlik katsays 1.00'e eit alnarak zerine gelen gerek yk tayabildii sre olup ahap elemanlarn yangn mukavemet hesaplarnda dikkate alnr.

Yangn yk:

Bir yap blmnn iinde bulunan yanc maddelerin ktleleri ile alt sl deerleri arpmlarnn toplamnn plandaki toplam alana blnmesi ile elde edilen byklktr (MJ/m).

Yksek risk:

Yksek tehlike snfna giren maddelerin retildii, kullanld, depoland yerlerdir.

Madde 67- Binalarda kurulan elektrik tesisat, ka yollar aydnlatmas, yangn alglama ve uyar sistemleri, yangn veya benzeri bir acil durumda binada bulunanlara zarar vermeyecek, panik kmasn nleyecek ve binann emniyetli bir ekilde boaltlmasn salayacak, gvenli bir ortam oluturacak ekilde tasarlanacak, tesis edilecek ve alr durumda tutulacaklardr.

Bir yangn balangcnn kendiliinden tm binada bulunanlar tarafndan fark edilmesinin mmkn olmad, bu ksm kapsamna giren binalarda yangn, binadaki kiilerin tmne duyuracak bir yangn alarm tesisat kurulacaktr.

Her trl elektrik tesisat, ka yollar aydnlatmas, acil durum aydnlatma ve ynlendirmesi ve yangn alglama ve uyar sistemleri, ilgili TSE standartlarna ve tesisat ynetmeliklerine uygun olarak tasarlanacak, tesis edilecek ve onaylanacaktr. Bu tesisat ve sistemlerde kullanlacak her trl cihaz ve kablolar, TSE veya TSE tarafndan e deerlii kabul edilen standart veya kalite belgesine sahip olacaklardr.

13

Yangn blmelerinden geiler:

Madde 69- Btn bina ve yaplarda elektrik tesisatnn 2. ksm 3. blmde belirtildii ekilde bir yangn blmesinden dier bir yangn blmesine yatay ve dey geilerinde yangn durdurucu har, yastk, panel ve benzeri malzemelerle yangn ve/veya dumann geiini engelleyecek ekilde tm aklklar kapatlacaktr. Bu amala TSE veya TSE tarafndan e deerlii kabul edilen standart veya kalite belgesine sahip malzemeler kullanlacak ve retici firmann snflandrmalarna gre tasarm ve uygulama yaplacaktr.

Yangn alglama ve uyar sistemleri:

Madde 74- Bu Ynetmelikte belirtilen yangn alarm sistemi, yangn alglama, alarm verme, kontrol ve haberleme fonksiyonlarn ieren komple sistemdir. Yangn alarm sisteminin beslemesi, sadece yangn alarm sistemini besleyen bir otomatik sigorta zerinden ve eer binada mevcut ise jeneratr ya da kesintisiz g kayna gibi bir ikincil besleme kaynandan yaplacaktr. Bu beslemenin de kesilmesi durumunda yangn alarm sistemi, alglama fonksiyonlarn en az 24 saat yerine getirebilecek ve bu srenin sonunda tm alarm verme, kontrol ve haberleme fonksiyonlarn en az 30 dakika sre ile yerine getirebilecek ekilde tam kapal, szdrmaz tip, bakm gerektirmeyen akmlatrle tehiz edilecektir. Gerekli grld takdirde bu srelerin daha uzun olmas salanacaktr.

Yangn alarm sistemini oluturan tm kablolar, uzak kontrol ve denetim merkezlerine iletiim maksadyla kullanlan tm hatlar; kopukluk, ksa devre ve toprak kaa gibi arzalara kar srekli olarak denetim altnda tutulacaklardr.

Alglama ve ihbar tesisat:

Madde 75- Komple (tam teekkll) bir yangn alarm sisteminin aktivasyonu, elle, otomatik veya bir sndrme sisteminin aktivasyonundan biri ya da tamam ile olacaktr.

Elle yangn uyars, yangn uyar butonlar ile yaplacaktr. Yangn uyar butonlar yangn ka yollarnda tesis edilecek ve her ka k noktasnda bir adet yangn uyar butonu bulunacaktr. Yangn uyar butonlarnn yerleimi, bir kattaki herhangi bir noktadan o kattaki herhangi bir yangn uyar butonuna yatay eriim uzakl 50 m'yi gemeyecek ekilde dzenlenecektir.

Tm yangn uyar butonlar, grlebilir ve kolayca eriilebilir olacaktr. Yangn uyar butonlar, yerden en az 1.1 m ve en fazla 1.4 m ykseklie monte edilecektir.

Duman alglama cihazlar:

Aada belirtilen bina ve yaplarn tm ka yollarnda ve duman alglayclarnn (dedektrlerinin) yanl uyarlara neden olmadan kullanmna elverili tm yerleime ak alanlarnda, ortak alanlarnda ve alma alanlarnda otomatik duman alglama cihazlar tesis edilecektir.

Tehlike snf yksek olan btn binalarda, Tehlike snf orta olan ve toplam kullanm alan 1000 myi geen binalarda,

14

kmet amal binalar dndaki tm yksek binalarda, Yap ykseklii 51.50 m'den fazla olan apartman binalarnda, Oteller, moteller, yatakhaneler, misafirhaneler, hastaneler, huzurevleri,

pansiyonlar ve benzeri btn yatlan yerlerde, Tm endstriyel binalarda, tm ka yollarnda ve duman alglayclarnn

yanl uyarlara neden olmadan kullanmna elverili koridorlar, depolar, tesisat/tehizat odalar ve benzeri, srekli insan bulunmayan blmlerde veya otomatik sprinkler olmayan blmlerde tm ortak alanlarnda ve alma alanlarnda otomatik duman alglama cihazlar tesis edilecektir.

Tm alglayclar, periyodik testler ve bakmlar iin ulalabilir olacaktr.

Dier alglama ve uyar cihazlar:

Duman alglama cihazlarnn kullanmnn uygun ya da yeterli olmad mahallerde, gerekli grld takdirde scaklk ve/veya alev alglayclar (dedektrleri) tesis edilecektir.

Binada otomatik sprinkler sistemi bulunuyorsa sprinklerin almas durumunda yangn alarm sisteminin otomatik alglama yapmas salanacaktr. Bu amala her bir zon hattna su ak anahtarlar tesis edilecek ve bu ak anahtarlarnn kontak klar yangn alarm sistemine giri olarak balanacaktr. Bu hllerde otomatik sprinkler olan yerler, otomatik scaklk alglayclar ile donatlm gibi ilem grecektir. Bu mahallerde otomatik scaklk art alglayclarnn kullanlmas zorunlu deildir.

Bina veya yapda otomatik veya elle alan dier gazl, kuru kimyasal tozlu veya benzeri sabit sndrme sistemi bulunuyorsa bunlarn aktivasyonu, yangn alarm sistemi tarafndan otomatik olarak alglanacaktr. Bu amala sndrme sistemlerinden, sndrme sisteminin aktive olduunu bildiren kontak klar yangn alarm sistemine giri olarak balanacaktr.

Alarm verme:

Madde 76- Bir yangn alarm sisteminin aktive edilmesi hlinde sesli ve kl olarak ya da data iletiimi ile alarm verme aadaki gibi yaplacak ancak alarm bilgisi aktarm bunlarla da snrl kalmayacaktr.

a) Yangn kontrol merkezindeki ana kontrol panelinde ve dier izleme noktalarndaki tali kontrol panelleri ya da tekrarlayc panellerde sesli, kl ve/veya alfa nmerik gstergelerle,

b) Binann kullanlan tm blmlerinde yaayanlar yangn veya benzeri bir acil durumdan haberdar etmek iin sesli ve kl uyar cihazlaryla,

c) Binada bulunan yangn ve acil durum mcadele ekiplerinin uyarlmas ve itfaiyeye haber verilmesi iin sesli ve kl uyar cihazlar ve direkt hatlar ya da dier iletiim ortamlar zerinden data iletiimi ile yaplacaktr.

15

Yangn kontrol panelleri ve tekrarlayc panelleri:

Madde 77- Yangnn haber verilmesi iin en byk birim olarak yangn blgeleri kullanlacaktr. Tm binalarda her bamsz kat, en az bir yangn blgesi olarak kabul edilecektir. Eer bir katn alan 2000 mden bykse birden fazla yangn blgeleri belirlenecektir. Bir bina ya da yapnn toplam alan 300 m ya da daha kk ise birden fazla katl olsa da tek bir yangn blgesi olarak kabul edilebilir.

Bir yangn blgesinin herhangi bir dorultuda uzunluu 100 metreyi gemeyecektir. Bir yangn blgesinin ierisinde bir yangn balangcn grsel olarak saptamak iin alnmas gereken uzaklk 30 m'yi gemeyecektir.

Yangn blgeleri 24. maddede belirtilen yangn blmeleri ile uyumlu olacak ekilde belirlenecektir. Bir yangn blgesinin snrlar, mmknse yangn blmelerinin snrlaryla akmaldr.

a) Bu Ynetmelikte gerekli grlen tm yangn alarm sistemlerinde yangn kontrol panelleri ve tekrarlayc paneller aada belirtilen yerlerde tesis edileceklerdir.

1) Bina ya da yapnn zemin katnda ve srekli olarak grevli personel bulunan bir yerde, ana yangn kontrol paneli veya ana yangn kontrol panelinin baka bir mahalde tesis edilmesi gerekli grlyorsa 1 yangn alarm tekrarlayc paneli tesis edilecektir.

2) Yangn kontrol panelinin tesis edildii yerde personelin bulunamad zaman aralklar varsa bu srelerde srekli personel bulunan ikinci bir mahalde veya daha fazla mahallerde tekrarlayc paneller tesis edilecektir.

3) Yangn alarm sistemi, birden fazla binay kapsyorsa 2 veya daha fazla yangn blgesi bulunan her binada ayr bir tali yangn kontrol paneli ya da tekrarlayc panel tesis edilecektir.

b) Yangn kontrol panelleri ve tekrarlayc panellerinde asgari olarak aadaki sesli, kl ve alfa nmerik gstergeler bulunacaktr.

1) Genel yangn alarm lambas ve her yangn blgesi iin ayr bir yangn alarm lambas

2) Genel sistem arzas lambas ve ayr bir kl alfa nmerik gsterge ile blgesel arza bilgisi verilmiyorsa her yangn blgesi iin ayr bir arza lambas

3) Yangn uyar butonlarndan ve otomatik yangn alglayclarndan gelen uyarlar bireysel olarak cihaz baznda deerlendirebilen adreslenebilir sistemlerde yukardakilere ek olarak bireysel yangn ve arza uyarlarnn izlenebilecei bir kl alfa nmerik gsterge

4) Her yangn veya arza sinyali alndnda aktive olan sesli uyar cihaz

Sesli uyar cihaz bir buton araclyla susturulabilecek ancak sesli uyarnn susturulmas kl uyarlarn kalkmasna neden olmayacaktr. Tm blgesel yangn ve arza lambalarnn yanlarnda hangi yangn blgesine ait olduklarn ak, net ve silinmeyecek bir ekilde belirten etiketler bulunacaktr.

16

Sprinkler alarm istasyonlar:

Madde 78- Bir bina ya da yapda 96. maddede belirtildii ekilde bir sprinkler sistemi kurulduu takdirde sprinkler alarm istasyonlar ve ak anahtarlar yangn alarm sistemine balanacaktr. Sprinkler sisteminden gelen alarm uyarlar ya ayr bir blgesel izleme panelinde ya da yangn kontrol panelinde ayr blgesel alarm gstergeleri oluturularak izlenecektir. Hat kesme vanalarnn izleme anahtarlar ve sprinkler sistemine ilikin dier arza kontaklar da ayn ekilde yangn alarm sistemi tarafndan srekli olarak denetlenecektir.

Gazl sndrme sistemi alarm ve arza klar:

Madde 79- Bir bina ya da yapda 98. maddede belirtildii ekilde bir gazl sndrme sistemi kurulduu takdirde sndrme sisteminin alarm ve arza klar yangn alarm sistemine balanarak ayr blgesel gstergelerle izleneceklerdir.

Duman kontrol ve basnlandrma sistemleri arza ve konum deitirme sinyalleri:

Madde 80- Bir bina ya da yapda altnc ksmda belirtildii ekilde duman kontrol ve basnlandrma sistemleri kurulduu takdirde bu sistemlerle ilgili arza ve konum deitirme sinyalleri ya ayr bir blgesel izleme panelinde ya da yangn kontrol panelinde ayr blgesel durum ve arza gstergeleri oluturularak izlenecektir. Duman tahliye ve basnlandrma sistemlerinin elle kontrolleri, ayr bir kontrol panelinden yaplabilecei gibi bu yukarda belirtilen izleme panelleri ile birletirilerek yangn alarm sistemi bnyesinde de gerekletirilebilecektir.

Sesli ve kl alarm cihazlar:

Madde 81- Bir bina ya da yapnn kullanlan tm blmlerinde yaayanlar yangn veya benzeri bir acil durumdan haberdar etme ilemleri, sesli ve kl alarm cihazlar ile gerekletirilecektir.

Yangn alarm sinyali gecikmesiz olarak yangn mcadele ekipleri ve yangna mdahale konusunda eitilmi personele ulatrlmak kaydyla yangn uyarsnn gerekliinin aratrlmasna imkn verecek ekilde bir n uyar sistemine msaade edilecektir. Tehlikeli maddelerin bulundurulduu ve/veya ilendii endstriyel binalarda ve depolama amal bina ve yaplarda herhangi bir yangn alglamas, otomatik olarak bina tahliye alarmlarn harekete geirecek, bu bina ve yaplarda n uyar sistemi uygulanmayacaktr.

Tahliye ikazlar aadaki istisnalar dnda hem sesli hem de kl olarak yaplacaktr. a) itme engelli kiilerin bulunma ihtimali olmayan alanlarda kl uyar cihaz

kullanlmas zorunlu olmayacaktr. b) Salk hizmeti amal binalar iin ngrld takdirde sadece kl uyar cihazlar

kullanlmasna izin verilecektir.

17

Tahliye alarmlar aadaki istisnalar dnda bina ya da yapnn tamamnda aktive edilecektir.

a) Binann yaps nedeniyle btn binann boaltlmasnn uygun olmad binalarda, balangta sadece yangndan etkilenen ve etkilenecek blgelerde alarm verilecektir. Bu durumda binann dzenli bir ekilde boaltlabilmesi iin dier blgelerde kademeli olarak alarm verilmesini salayacak ekilde tesisat yaplacaktr.

b) Binadan yallk, fiziksel veya zihinsel yetersizlik ve benzeri nedenlerle kendi balarna kamayacak kiilerin bulunduu yaplarda sadece bu kiilerin bakmlar ve binadan tahliyeleri ile grevli personele yangn alarm verilmesine msaade edilecektir.

Sesli uyar cihazlar, binann her yerinde yerden 150 cm ykseklikte llecek ses seviyesi, ortalama ortam ses seviyesinin en az 15 dBA zerinde olacak ekilde yerletirilmi olacaklardr. Sesli uyar cihazlar; 3 m uzaklkta en az 75 dBA, en ok 120 dBA ses seviyesi elde edilecek zellikte olacaklardr. Uyuma maksatl blmlerde yatak bandaki ses seviyesi, ortalama ortam ses seviyesinin 15 dBA zerinde ve en az 75 dBA ses seviyesi elde edilecek ekilde sesli alarm cihazlar tesis edilecektir.

Sesli yangn uyar cihazlarnn sesleri, binada baka amalarla kullanlan sesli uyarclardan ayrt edilebilecek zellikte olacaktr. Sesli uyar cihazlarnn ses tr, her yerde ayn ve 5001000 Hz. arasndaki bir sabit frekansta srekli alan korna veya zil sesi eklinde olacaktr. Alalp ykselen, iki veya daha ok frekans arasnda dalgalanan siren tonlar veren sesli uyar cihazlar yangn uyars iin kullanlmayacaktr. Kademeli tahliyenin ngrld yerlerde n uyar maksadyla ayn sabit frekansta kesikli uyar verilmesine msaade edilecektir. Ancak bu durumda tahliye uyarlar, sesli uyar cihazlarnn srekli olarak almas eklinde yaplacaktr.

Otomatik yaynlanan ses mesajlar ve yangn merkezinden mikrofonla yaynlanan canl ses mesajlaryla binada yaayanlarn tahliyesini ya da bina ierisinde yer deitirmelerini salayacak ekilde sesli tahliye uyar sistemleri kullanlacaktr. Sesli tahliye uyar sistemleri, gerekli grld takdirde bir deprem durumunda panii nlemek ve binann tahliyesini ngrlen tahliye planna uygun olarak gerekletirmek iin de kullanlabilecektir.

Aada belirtilen yerlerde sesli tahliye sistemleri tesis edilecektir:

Yatak says 200'den fazla olan otel, motel ve yatakhanelerde Ykseklii 51.50 m'yi geen konut harici tm binalarda

Sesli ve kl alarm cihazlar, yalnzca yangn alarm sistemi ve dier acil durum ikazlar iin kullanlacaklardr. Sesli tahliye sistemleri, yangn alarm sistemi ve dier acil durum anonslar ncelikli olmak ve otomatik olarak dier kullanm amalarn devre d brakmak artyla genel anons, fon mzii yayn gibi baka amalarla da kullanlabilir.

Acil durum kontrol ilemleri:

Madde 82- Bir yangn durumunda otomatik olarak gerekli kontrol fonksiyonlarn harekete geirerek bina ya da yapy iinde bulunanlar iin daha emniyetli hle getirecek ekilde bir yangn alarm ve kontrol sistemi dzenlenecektir.

18

Yangn alarm sistemi, gerektiinde aadaki fonksiyonlar yerine getirecek ancak yaplacak acil durum kontrol ilemleri bunlarla da snrl kalmayacaktr.

a) Yangn esnasnda kapanmas gereken yangn kaplar ve dier aklklar kapatma amal cihazlar normal hlde ak durumda tutan elektromanyetik kap tutucu ve benzer cihazlarn serbest braklmas

b) Merdiven kuyular ve asansr aftlarnn basnlandrlmas c) Duman kontrol ve tahliye sistemlerinin aktivasyonu ya da bu amala yaplmas

gereken otomatik kontrol ilemlerinin yerine getirilmesi d) Acil durum aydnlatma kontrol ilemleri e) Gvenlik ve benzeri nedenlerle kilitli duran kaplarn ve turnikelerin almas f) Asansrlerin yapl zelliklerine bal olarak yangn esnasnda kullanmnn

engellenmesi ya da tahliye amacyla itfaiye ya da eitilmi bina yangn mcadele ekipleri tarafndan kullanlmasnn salanmas

g) Mahall itfaiye ile elektrik iletmesi, belediye, polis veya jandarma, kurum amiri, bina sahibi ve gerekli grlen dier yerlere yangnn otomatik olarak haber verilmesi

Acil durum kontrol ilemleri, yangn alarm sisteminin donanm ve yazlm btnl ierisinde bulunan kontrol birimleri ile gerekletirilecektir. Kontrol edilen sistem ve cihazlarla ilikisi bulunan gvenlik sistemleri, bina otomasyon sistemleri gibi dier sistemler tarafndan yaplabilecek her trl kontrol ve kumanda ilemleri, bir yangn veya benzeri acil durumda yangn kontrol panelinden yaplacak acil durum kontrol ilemlerini hibir ekilde engellemeyeceklerdir.

Kablolar

Madde 83- Bir yangn esnasnda uzun sre alr durumda kalmas gereken;

a) Yangn kontrol panellerinden sesli ve kl alarm cihazlarna, sesli tahliye sistemi amplifikatr ve hoparlrlerine, acil durum kontrol cihazlarna giden sinyal ve besleme kablolar,

b) tfaiye ve yangn mcadele ekiplerine haber verme iin kullanlan kablolarn bina ierisinde kalan ksmlar,

c) Ana yangn kontrol paneli ile tali yangn kontrol panelleri ve tekrarlayc panellerin birbirleri arasndaki haberleme ve besleme kablolar,

d) Tm yangn kontrol panelleri ve tekrarlayc panellere enerji salayan besleme kablolar, yangna kar en az 60 dakika dayanabilecek zellikte olacaklardr.

Kademeli tahliye uygulanan binalarda olduu gibi zel durumlarda, yangna daha uzun sre dayanabilecek kablolar gerekli grlebilir.

Bir yangnn alglanmasndan sonra uzun sre alr durumda kalmas gerekli olmayan yangn uyar butonlar, alglayclar ile yangn kontrol panelleri arasndaki kablolar ve enerjisi kesildiinde bir tehlikeli durum olumayan elektromanyetik kap tutucular ve benzeri cihazlara giden kablolarda yangna dayankllk zellii aranmayabilir.

Yangn alarm sistemi kablolar, sistemin salkl ve gvenilir almasn salayacak ekilde yangn alglama, kontrol ve uyar ekipman reticilerinin snflandrmalarna uygun

19

tipte olacaklar ve elektriksel grlt ve benzeri etkilerden korunacak ekilde dier sistemler ve enerji tayan kablolardan ayrlarak tesis edileceklerdir.

1.4. zel artnameler

yapmndan nce ii yapacak olan kii ile iveren arasnda yaplan anlamalarn yazl metnidir. in yapm sresini, deme plann, malzeme markalarn, anlamazlklarda yetkili mahkemelerin belirlenmesi vb. gibi zel istekleri kapsar.

Daha nce bir iverenin, yangn alarm sistemi iin talep ettiklerini gsteren aadaki maddeler zel artnameye rnek olarak verilebilir:

Tesisyl sre ile garanti kapsamnda olacaktr. Garanti kapsam sresinde deitirilen malzemelerden para bedeli ya da baka

bir adla hibir cret talep edilmeyecektir. Arzalarn giderilmesii gnn gemeyecektir. Tesisatta kullanlan btn kablolar, marka olacaktr. Tesisatn

yapm aamasnda binaya verilecek zararlar, yklenici firma tarafndan karlanacaktr.

Tesisatn yapm creti TLsi pein, dier kalan ksm ay taksitle olmak zere toplam TL dir.

Anlamazlk durumunda mahkemeleri yetkilidir.

veren Yklenici Firma mza-Tarih mza-Tarih vb. gibi karlkl istekler yazl olarak

imza altna alnr. Gerekli grrlerse notere onaylatlabilir.

20

1.5. Teklif Mektubu

Aada herhangi bir firma tarafndan verilmi bir teklif mektubu grlmektedir.

KILI MHENDSLK

KONU: YANGIN HBAR SSTEM

REF. RASA2O7O5

Sn. Reyhan SEVLENGL

Talep etmi olduunuz yangn ihbar sistemi ile ilgili fiyat teklifimiz ekte bilgilerinize sunulmutur.

Teklifimizin olumlu karlanacan umar, almalarnzda baarlar dileriz.

Sayglarmzla.

Mustafa RNEK Bar AKBABA

Teknik Md. Proje/Teknik dep.

Elk. Mh. Elkn. Tekn.

Ek:

GENEL VE TCAR KOULLAR

KDV:

DEME:

GARANT.:

MARKA..:

MENE.:

DER: stanbul d projelerde spervizrlk (danmanlk) iin gelecek teknik personelimizin yol, iae, konaklama giderleri alcya aittir.

21

YANGIN HBAR SSTEM - FYAT TEKLF

Nu.

Aklama Miktar

Birim Fiyat

Tutar

MAP 820 analog adresli optik

duman alglaycs (dedektr) 300 Ad.

MAS 800 analog adresli dedektr base

320 Ad.

MAP 820 analog adresli s dedek.

20 Ad.

MAP 820 analog adresli optik+s dedek.

15 Ad.

M8G813 analog adresli buton 40 Ad.

MA5850 loop wired adresli siren 20 Ad.

DE 6002 2loop analog adresli

yangn ihbar santrali 1 Ad.

Analog adresli rle modl

M5I 850 ksa devre izolatr 11 Ad.

Acil ynlendirme armatr 20 Ad.

2x2x0,8 JY(ST)Y kablo 250 m

16x16 plastik kanal 250 m

Projelendirme ve spervizrlk 1 Ad.

Programlama test ve devreye

alma

1

Adam/Gn

TOPLAM 00.00

22

UYGULAMA FAALYET

Yangn alarm ve ihbar sistemlerinin maliyet hesabn yapnz.

lem Basamaklar neriler Malzeme listesi hazrlaynz. Bir yangn alarm devresinde bulunmas

gereken malzemeleri listeleyiniz.

Tablo 1den faydalannz. Bir malzeme listesinde bulunmas

gereken kriterleri yaznz. Tablo 1den faydalannz. Bulduunuz deerlerin olduu tabloyu

iziniz.

UYGULAMA FAALYET

23

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Malzeme tespitini yapabildiniz mi?

2. Maliyet hesabn yapabildiniz mi?

3. lgili kurumlara ynelik bavuru formlarn hazrlayabildiniz mi?

4. Teknik ve zel artnameleri hazrlayabildiniz mi?

5. Ara gere ekipman ihtiyalarn belirleyebildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz, renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

24

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Hazrlanan proje zerinde malzemelerin liste hlinde malzeme zelliini, lm cinsini, adedini, birim fiyatn ve tutarn gsteren .............hazrlanr. Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilmelidir? A) Tablo B) Kutu C) izim D) Yap

2. Sertifikal: TSE veya ..tarafndan kabul gren uluslararas bir onay kuruluu tarafndan test edilerek ilgili standartlara uygunluu onaylanm ekipman, malzeme veya hizmetlerdir.

Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilmelidir? A) TSK B) KESK C) TSE D) HAK-

3. Duman kontrol.. duman ve scak gazlarn yap iindeki hareketini ya da yaylmn denetlemek iin alnan nlemlerdir. Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilmelidir? A) Kaza annda B) Yangn annda C) Yangndan sonra D) Yangndan nce

4. Aadakilerden hangisi zel artnameye rnek olarak gsterilebilir? A) Alglayc (dedektr) says, salon iin on tane olacaktr. B) Kontrol paneli, her odada olmaldr. C) Tesis, yl sre ile garanti kapsamnda olacaktr. D) Bir yangn blgesinin herhangi bir dorultuda uzunluu 100 metreyi gemeyecektir.

LME VE DEERLENDRME

25

5. Aadakilerden hangisi bir yerin yangn alarm sistemi projesi yaplrken gz nnde bulundurulmaz?

A) Korunacak alann yangn riski B) Riski oluturan materyaller, olas yangn tr, duman ve alev tr C) retici firmann verileri D) Yapnn bulunduu yerin corafi konumu

6. Aadakilerden hangisi ya da hangileri yangn alarm sistemi iin nemlidir?

I.Yangn alglama

II.Kontrol ve uyar ekipman

III.Elektriksel grlt

A) Yalnz I B) Yalnz II C) I-II D) Hepsi

7. Aadaki durumlardan hangisinde sesli ve kl alarm cihazlar kullanlr? A) Yangn alarm sistemi ve dier acil durum ikazlar iin B) Asansr alrken C) Merdiven otomatii alrken D) Kap otomatii alrken

8. Aadakilerden hangisi yangn alarm sisteminin nemini belirtir? A) Mal kaybn nlemek B) Gerekli olan malzemelerin korunmas C) Can ve mal kaybn en aza indirmek iin D) Sistemi denemek iin

9. Aadakilerden hangisi yangn alarm sistemi projesinde bulunur? A) Malzeme listesi B) Aydnlatma devresi C) Merdiven otomatii devresi D) Kap otomatii devresi

10. Aadakilerden hangisi tm yangn kontrol panelleri ve tekrarlayc panellere enerji salayan besleme kablolarn yangna kar en az dayanabilecek sresidir? A) 30 dakika B) 10 dakika C) 20 dakika D) 60 dakika

26

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

27

RENME FAALYET-2

Gerekli ortam salandnda, her trl binaya ynelik yangn alglama ve ihbar sistemi tesisat iin Tesisat Ynetmeliine uygun montaj krokisi izebileceksiniz.

Bulunduunuz yerin mhendisler odasna gidip herhangi bir yerin daha nceden

izilmi yangn ve ihbar sistemi projesini isteyiniz ve aldnz projenin bir

nshasn bir rapor hlinde snfta arkadalarnza ve retmeninize sununuz.

2. HER TRL BNAYA YNELK YANGIN ALGILAMA VE HBAR SSTEM

PROJESNN MONTAJ KROKSN ZMEK

2.1. Montaj Krokisi

Aadaki ekilde grld gibi yangn alarm ve ihbar sisteminde kullanlan malzemelerin yerleri gsterilmektedir.

ekil 2.1: Yangn alarm ve ihbar sistemlerinde kullanlan malzemelerin yerleri

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

28

Yangn riskine kar binada nemli olan konular:

tfaiye ile haberleme hz, itfaiyenin ulam kolayl Yangna dayankl bina ii blmlerin olmas Farkl yangn blmleri arasnda yangn duvarlar ile s ve dumana kar

izolasyon

Bina ana yapsn tekil eden paralarn yksek yangn dayankllna sahip olmas

aft ve kanallarn yangna dayankl durdurucu malzeme ile kapatlmas Ksa, yangna dayankl ka ve kurtarma yollarnn olmas k yerlerini de gsteren acil aydnlatmann olmas Yldrm riski yksek ise yldrmdan korunma sisteminin kurulmu olmas Efektif bir yangn alarm sisteminin kurulmu olmas Havalandrma ve iklimlendirme sisteminin doru yangn senaryolar ve yangn

alarm sistemi ile uyumlu almas Bina ii alanlar uyarabilecek ses/siren sisteminin olmas Bina ii yanc ve patlayc maddelerin ayr bir yangn blmesinde zel

korunmas Su, kpk veya gaz ile yangn sndrme sisteminin kurulmu olmas

2.1.1. Malzeme Yerinin Tespiti

Tm yangn alarm sistemi, yangn telefonu ve sesli alarm sistemine tam olarak uyumlu olacaktr.

Sistem, hem tasarm hem de iletimde esneklik salamas iin adreslenebilir, mikroilemci tabanl yangn alarm denetleme tehizatndan oluacaktr.

Sistem tasarmnn kolay bir ekilde zelletirilebilmesi ve projenin tm gereklerini salayabilmesi iin modler bir yapya sahip olmaldr.

Sistem, erken uyar duman tespiti salayacak ekilde tasarlanacak ve bu ekilde yangnn yeri hzl olarak belirlenebilecek ve kullanc tanml metin yoluyla bina sakinlerinin olas duman yaylmasna kar bilgilendirilmesi salanacaktr.

Aada yangn alarm ve ihbar sisteminde kullanlan malzemelerin kullanm yerleri verilmitir.

29

Ana yangn alarm denetim paneli:

ekil 2.2: Denetim paneli

Toplam adreslenebilir yangn tespit sistemi, ana yangn alarm denetim paneline rapor gnderebilecektir. Bu ise zemin kattaki denetim odasnda bulunacaktr.

Tekrarlayc paneller:

ekil 2.3: Tekrarlayc panel rnei

Her bir itfaiyeci giriinde kurulabilecektir.

Yangn alarm grnt panelleri:

ekil 2.4: Grnt paneli

Her bir katta kurulacak ve izimlerde grld ekilde monte edilecektir.

30

Akll duman alglama dedektrleri:

ekil 2.5: Duman dedektr

Mutfak dnda tm alanlar iin erken uyar tespiti salamak iin kullanlacaktr.

Akll scaklk dedektr:

ekil 2.6. Scaklk dedektr

Scaklk alglama, tm mutfak alanlarnda veya normalde duman olan herhangi bir yerde kullanlacaktr.

Akll alev dedektr:

ekil 2.7: Alev dedektr

Alev alglayclar; jeneratr odas, UPS odas, yakt deposu gibi zel tesis odalar ierisine yerletirilmelidir.

31

Akll yanc gaz dedektr:

Alglama, tm ana gaz valflerine ve gaz kayna olan her bir mutfaa yakn ekilde konumlandrlmaldr. Akll n dedektr:

Gerektii ekilde binann zel alanlarna kurulacaktr.

Adreslenebilir hoparlr:

ekil 2.8: Ikl ve sesli siren rnekleri

Hoparlr ince tasarml olup kendine ait bir dng adresi ierecektir ve yzeye monte edilmelidir.

Elle alarm verme noktalar (kr-bas):

ekil 2.9: Elle alarm verme noktas

Binann her bir kna yerletirilecektir.

Asansrler:

Her bir asansr ierisindeki iki ayr tesis arabirimi, asansr bir alarm durumunda zemin kata gnderecektir.

32

Devre yaltm (izolasyonu):

Ksa devre yaltm (izolasyonu) en az yirmi aygta veya her bir farkl yangn blgesine ve katlar arasna kurulacaktr.

Yanp snen iaretler:

Yanp snen iaretler, izimlerde olduu gibi yerletirilecektir.

Akll g kaynaklar:

Btn proje iin ka adet g kaynana gerek olduu tespit edilir.

Kap tutucular:

izimlerde gsterildii gibi yerletirilecektir.

Tavan hoparlr:

Yangna dayankllk dzeyi bilinen tavan hoparlrleri, izimlerde olduu gibi kurulacaktr.

Duvar hoparlr:

Yangna dayankllk dzeyi bilinen duvar hoparlrleri, izimlerde olduu gibi kurulacaktr.

2.2. Kablo Hat Tespiti

Aada dijital ya da konvansiyonel olarak kullanlan bir tesiste kullanlan malzemelerin yerleme plan grlmektedir. Bu planda malzemenin nereye balanaca ve hangi hattan beslenmesi gerektii grlmektedir.

ekil 2.10: Yangn ihbar sistemi

33

ekil 2.11: Malzemelerin balantlar

ekil 2.12: Malzeme yerleme plan

34

2.3. izim

Yangn alarm sistemleri, projeleri yaplacak yapnn mimari plan zerinde gsterilir. Bunu yapabilmek iin ilk nce tesisatta kullanlan sembolleri doru olarak seebilmek ve uygun olarak yerletirebilmek gerekir.

Kr-bas sistemi:

Kr-bas sistemi, insann fiziksel mdahalesi sonucunda devreye enerji uygulayarak gerekli ihbar vermesini salayan basit bir yangn alarm ve ihbar devresidir. Aadaki ekil bu sistemin alma prensibini gstermektedir.

ekil 2.13: Kr-bas sisteminin alma prensibi

ekil 2.14: Kr-bas sistemi

35

Yangn alarm ve ihbar sisteminde kullanlan semboller:

SEMBOL AIKLAMASI

Anahtar

Yangn ihbar tesisat

Yangn ihbar aygt

Tek fazl alter

Yangn sistemi datm panosu

3 fazl alter

Panel

Yangn ihbar sistemi paneli

Duman dedektr (alglaycs)

Ik dedektr (alglaycs)

36

Is dedektr (alglaycs)

Kr-bas butonu

Hoparlr

Tablo 2.1: Yangn alarm ve ihbar sisteminde kullanlan semboller

Aada bir alma brosunun yangn alarm sistemindeki elemanlarnn yerletirme plan grlmektedir:

ekil 2.15: Yangn alarm sistemindeki elemanlarn yerleimi

37

2.4. Uygulamalar

RNEK 1

ekil 2.16: rnek uygulama emas

38

RNEK -2


39

RNEK 3


40

UYGULAMA FAALYET

Yangn alglama ve ihbar sistemi projesinin montaj krokisini iziniz.

lem Basamaklar neriler

Bir yerin yangn alarm ve ihbar sistemini iziniz.

Projesi izilecek yerin mimari plann hazrlaynz.

Kullanlacak malzemelerin yerlerini iaretleyiniz.

aretlenen yerlere malzemelerin sembollerini iziniz.

Madde 3 yapmak iin sembol tablosuna bakabilirsiniz.

Hatlar iziniz.

UYGULAMA FAALYET

41

KONTROL LSTES



1. Mimari projeyi okuyabildiniz mi?

2. Elektrik-elektronik tesisat sembollerini izebildiniz mi?

3. Proje ve emalar okuyabildiniz mi?

DEERLENDRME


42

LME VE DEERLENDRME


1. Aadakilerden hangisi ana yangn alarm denetim panelinin bulunmas gereken yerdir?

A) Her katta bulunmaldr. B) Zemin kattaki denetim odasnda bulunmaldr. C) Girite herhangi bir yerde bulunmaldr. D) En st katta bulunmaldr.

2. Aadakilerden hangisi tekrarlayc panellerin bulunmas gereken yerdir? A) Her bir itfaiyeci giriinde bulunmaldr. B) Zemin kattaki denetim odasnda bulunmaldr. C) En st katta bulunmaldr. D) Girite herhangi bir yerde bulunmaldr.

3. Aadakilerden hangisi akll duman alglama dedektrlerinin bulunmas gereken yerdir?

A) Mutfak dhil her yerde kullanlabilir. B) Sadece giri katnda olmaldr. C) Her odada bulunabilir. D) Mutfak dnda tm alanlar iin erken uyar tespiti salamak iin

kullanlmaldr.

4. Aadakilerden hangisi yangn riskine kar binada nemli olan konulardan deildir? A) tfaiye ile haberleme hz, itfaiyenin ulam kolayl B) Yangna dayankl bina ii blmlerin olmas C) Farkl yangn blmleri arasnda yangn duvarlar ile s ve dumana kar

izolasyon

D) Malzemelerin grnm

5. Aadakilerden hangisi elle arama noktalar (kr-bas)nn bulunmas gereken yerdir? A) Binann btn klarnda bulunur. B) Her yerde bulunur. C) Sadece en alt katta bulunur. D) Sadece giri katnda bulunur.

6. Yangn alarm sistemlerine ait projeler, yaplacak yapnn hangi plan zerinde gsterilir?

A) Herhangi bir plana gerek yoktur. B) Bamsz yaplr. C) Yapnn mimari plan zerinde yaplr. D) Her mhendis, bunu farkl yapabilir.

LME VE DEERLENDRME

43

7. Sembolnn anlam aadakilerden hangisidir? A) Panel B) Duman dedektr (alglaycs) C) Ik dedektr (alglaycs) D) Yangn ihbar sistemi paneli

8.

Sembolnn anlam aadakilerden hangisidir?

A) Panel B) Duman dedektr C) Ik dedektr D) Yangn ihbar sistemi paneli

9.


A) Hoparlr B) Duman dedektr C) Ik dedektr D) Yangn ihbar sistemi paneli

10.


A) Hoparlr B) Is dedektr C) Ik dedektr D) Yangn ihbar sistemi paneli

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

44

RENME FAALYET3

Gerekli ortam salandnda, binann yapsna ve Tesisat Ynetmeliine uygun yangn alglama ve ihbar sistemi malzemelerinin Yangn Alarm ve hbar Tesisat artnamesine uygunluunu kontrol edebileceksiniz.

Daha nceden kurulmu herhangi bir iletmenin yangn alglama ve ihbar

sistemini grerek hangi malzemenin nerede ve ne yapmas gerektiini sistemi

kuran mhendisten reniniz ve topladnz verileri bir rapor hline getirerek

snf ortamnda retmeninizle deerlendiriniz.

3. MALZEMELERN YANGIN ALARM VE HBAR TESSATI ARTNAMESNE

UYGUNLUUNU KONTROL ETMEK

3.1. Malzeme Kontrol

3.1.1. artnameye Uygunluk

Aada yangn alarm ve ihbar sisteminde kullanlan malzemelerin teknik artnameye gre uygunluk verileri verilmektedir.

Ana yangn alarm denetim paneli:

Ana denetim paneli tm projenin ihtiyacna uygun sayda dng kart ile salanmaldr. Tm gereksinimleri ve % 20 ek yedek paray ierecek kadar kapasite olmaldr.

Ana yangn alarm denetim paneli bir bina ynetimi sistemi ile uyum iinde olabilmelidir. Her bir aygt, tam olarak rapor verebilir olmaldr.

Tekrarlayc paneller:

Tekrarlayc panellerin temel denetimi olmal, parola korumal olmal ve LCD ekran bulunmaldr. Tekrarlayc panel, ana santral zerindeki tm olaylar sesli ve kl olarak bildirmelidir.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA

45

Yangn alarm grnt panelleri:

Grnt panellerinin herhangi bir denetime sahip olmalar gerekmemektedir.

Akll duman alglama dedektrleri:

Duman alglayclar, 15 mde bir eit aralkl ve duvarlardan 7.5 m uzaklkta olmaldr. Ek alglayclar, tabandaki dikey boluklardan (rnein asansr boluu) 1.5 m uzakla yerletirilmelidir. Dedektr, dumann krma prensibine gre almaldr. Dedektrlerde 8 bit ilemci olmaldr. Dedektrler deiik alanlara gre farkl parametreler ve farkl alglama seviyelerinde ayarlanabilmelidir.

Akll adresli scaklk dedektr:

Is alglayclar, 10.6 mde bir eit aralkl olarak yerletirilmeli ve duvarlardan 5.3 m uzaklkta olmaldr. Scaklk dedektr, yksek oranda dorusal bir termistr devresini iinde barndrmaldr. Alglayc yazlm, aygtn hem bir art hz alglaycs olarak hem de sabit scaklk alglaycs olarak kullanlmasna olanak tanyacaktr.

Gerilim 24 V DC

Bekleme koulu 800qA Alarm koulu 1.4mA letim yntemi saysal iletiim En yksek nem % 95 RH-youmayan (at 40 oC) Scaklk aral -10Co-+ 50Co

Akll alev dedektr:

Alev alglaycs, bir kvlcm iin erken uyar sunmak iin kullanlacaktr. Dedektr; gelimi duman analizi ve yangn deerlendirmesine izin veren dhil sistem zelliine sahip olmal, evredeki deiiklii karlayarak otomatik olarak yangn ve yanl alarm ayrt etmelidir.

Akll yanc gaz dedektr:

Dedektr; LPG, doal gaz, kmr gaz gibi eitli gazlar izleme yeteneine sahip olmaldr. Alglayc yazlm aygtn bir gaz szntsna kar hzl bir ekilde cevap vermesine imkn tanmaldr.

Akll n dedektr:

Alglayc, erken duman uyars salamak iin kullanlacaktr.

Elle arama noktalar (kr-bas):

Bu butonlar, sistemde el ile ikaz eleman olarak almaldr. Butonlar, mikroilemci kontroll olmaldr. Kontaklar atmosfere ak olmayan kapal tip kk anahtarlar (mikroswitch) olmaldr.

46

UYGULAMA FAALYET Malzemelerin yangn uygulama ve ihbar tesisat artnamesine uygunluunu kontrol

ediniz.

lem Basamaklar neriler

Ana yangn alarm denetim paneli, tekrarlayc paneller, yangn alarm grnt panelleri, akll duman alglama dedektrleri, akll adresli scaklk dedektr, akll alev dedektr, akll yanc gaz dedektr, akll n dedektr, elle arama noktalar (kr-bas) gibi malzemelerin kontroln yapnz

Modln nc blmnde geen Malzemelerin Kontrol balkl artnameye gre kontrol ediniz.

UYGULAMA FAALYET

47

KONTROL LSTES



1. Kullanlacak malzemeleri depodan karabildiniz mi?

2. Malzeme artnamelerini gzden geirebildiniz mi?

3. Malzemelerin artnameye uygunluunu kontrol edebildiniz mi?

DEERLENDRME


48

LME VE DEERLENDRME

Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Ana yangn alarm denetim paneli, tm projenin ihtiyacna gre yeterli sayda dng kart ile salanacaktr.

2. ( ) Tekrarlayc paneller, ana santral zerindeki tm olaylar sadece kl olarak bildirmelidir.

3. ( ) Yangn alarm grnt panellerinin herhangi bir denetime sahip olmalar gerekmemektedir.

4. ( ) Akll duman alglama dedektrleri, dumann krma prensibine gre almaldr.

5. ( ) Elle arama noktalar (kr-bas) butonlar, sistemde otomatik olarak ikaz eleman olarak almaldr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME

49

MODL DEERLENDRME


1. Hazrlanan proje zerinde malzemelerin liste hlinde malzeme zelliini, lm cinsini, adedini, birim fiyatn ve tutarn gsteren .............hazrlanr. Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Tablo

B) Kutu

C) izim

D) Yap

2. Sertifikal; TSE veya .. tarafndan kabul gren uluslararas bir onay kuruluu tarafndan test edilerek ilgili standartlara uygunluu onaylanm ekipman, malzeme veya hizmetlerdir.

Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilmelidir? A) TSK

B) KESK

C) TSE

D) HAK-

3. Duman kontrol;.. duman ve scak gazlarn yap iindeki hareketini ya da yaylmn denetlemek iin alnan nlemlerdir. Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Kaza annda

B) Yangn annda

C) Yangndan sonra

D) Yangndan nce

MODL DEERLENDRME

50

4. Aadakilerden hangisi zel artnameye rnek olarak gsterilebilir?

A) Dedektr says, salon iin on tane olacaktr.

B) Kontrol paneli her odada olmaldr.

C) Tesis, yl sre ile garanti kapsamnda olacaktr.

D) Bir yangn blgesinin herhangi bir dorultudaki uzunluu 100 metreyi gemeyecektir.

5. Aadakilerden hangisi bir yerin yangn alarm sistemi projesi yaplrken gz nnde bulundurulmaz?

A) Korunacak alann yangn riski

B) Riski oluturan materyaller, olas yangn tr, duman ve alev tr

C) retici firmann verileri

D) Yapnn bulunduu yerin corafi konumu

6. Aadakilerden hangisi ya da hangileri yangn alarm sistemi iin nemlidir?

I. Yangn alglama

II. Kontrol ve uyar ekipman

III. Elektriksel grlt

A) Yalnz I B) Yalnz II C) I-II D) Hepsi

7. Aadaki durumlardan hangisinde sesli ve kl alarm cihazlar kullanlr? A) Yangn alarm sistemi ve dier acil durum ikazlar iin B) Asansr alrken C) Merdiven otomatii alrken D) Kap otomatii alrken

51

8. Aadakilerden hangisi yangn alarm sisteminin nemini belirtir? A) Mal kaybn nlemek B) Gerekli olan malzemelerin korunmas C) Can ve mal kaybn en aza indirmek D) Sistemi denemek iin

9. Aadakilerden hangisi yangn alarm sistemi projesinde bulunur? A) Malzeme listesi B) Aydnlatma devresi C) Merdiven otomatii devresi D) Kap otomatii devresi

10. Aadakilerden hangisi tm yangn kontrol panelleri ve tekrarlayc panellere enerji salayan besleme kablolarnn yangna kar en az dayanabilecek sresidir?

A) 30 dakika B) 10 dakika C) 20 dakika D) 60 dakika

11. Aadakilerden hangisi ana yangn alarm denetim panelinin bulunmas gereken yerdir?

A) Her katta bulunmaldr. B) Zemin kattaki denetim odasnda bulunmaldr. C) Girite herhangi bir yerde bulunmaldr. D) En st katta bulunmaldr.

12. Aadakilerden hangisi tekrarlayc panellerin bulunmas gereken yerdir? A) Her itfaiyeci giriinde kurulabilmelidir. B) Zemin kattaki denetim odasnda bulunmaldr. C) En st katta bulunmaldr. D) Girite herhangi bir yerde bulunmaldr.

13. Aadakilerden hangisi akll duman alglama dedektrlerinin bulunmas gereken yerdir?

A) Mutfak dhil her yerde kullanlabilir. B) Sadece giri katnda olmaldr. C) Her odada bulunabilir. D) Mutfak dnda tm alanlar iin erken uyar tespiti salamak iin

kullanlmaldr.

52

14. Aadakilerden hangisi yangn riskine kar binada nemli olan konulardan deildir? A) tfaiye ile haberleme hz, itfaiyenin ulam kolayl B) Yangna dayankl bina ii blmlerin olmas C) Farkl yangn blmleri arasnda yangn duvarlar ile s ve dumana kar

izolasyon

D) Malzemelerin grnm

15. Aadakilerden hangisi elle arama noktalar (kr-bas)n bulunmas gereken yerdir? A) Binann her kna yerletirilir. B) Her yerde bulunur. C) Sadece en alt katta bulunur. D) Sadece giri katnda bulunur.

Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

16. ( ) Ana yangn alarm denetim paneli tm projenin ihtiyacna gre yeterli sayda dng kart ile salanacaktr.

17. ( ) Tekrarlayc paneller, ana santral zerindeki tm olaylar sadece kl olarak bildirmelidir.

18. ( ) Yangn alarm grnt panellerinin herhangi bir denetime sahip olmalar gerekmemektedir.

19. ( ) Akll duman alglama dedektrleri, dumann krma prensibine gre almaldr.

20. ( ) Elle arama noktalar (kr-bas) butonlar, sistemde otomatik olarak ikaz eleman olarak almaldr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

53

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 A

2 C

3 B

4 C

5 D

6 D

7 A

8 C

9 A

10 D

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 A

3 D

4 D

5 A

6 C

7 D

8 C

9 A

10 B

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1 Doru

2 Yanl

3 Yanl

4 Doru

5 Doru

CEVAP ANAHTARLARI

54

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 A

2 C

3 B

4 C

5 D

6 D

7 A

8 C

9 A

10 D

11 B

12 A

13 D

14 D

15 A

16 Doru

17 Yanl

18 Yanl

19 Doru

20 Doru

55

KAYNAKA

GKSAN Gamze, SBS Biliim Sistemleri, Gvenlik Sistemleri Genel Bilgi, stanbul.

KARAKUZULU Ferit, Gazi niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi, Bilgisayar Blm, Bitirme Tezi, Ankara.

KAYNAKA

Documents

Yangın Algılama Ve İhbar Sistemleri Keşfi