YEUVATLY.com - Nhung Kien Thuc Vat Ly Dang Nho (9)

8/6/2019 YEUVATLY.com - Nhung Kien Thuc Vat Ly Dang Nho (9)

1/5

Nguyn Quang ng. H Thi Nguyn Mobile: 0974974888

45

II. mt tri h mt tri:

1.H Mt Tri: Gm Mt Tri v 8 hnh tinh, cc tiu hnh tinh v cc v tinh, cc sao chi v thinthch.

- Cc hnh tinh: Thy tinh, Kim tinh, Tri t, Ha tinh, Mc tinh, Th tinh, Thin Vng tinh, HiVng tinh.

- o n v gia cc hnh tinh ngi ta dng n v thin vn: .=61vtv 150.10 km

- Nm nh sng: l qung ng m as i c trong 1 nm.

121 nam anh sang = 9,46.10 Km

- Cc hnh tinh u quay quanh mt tri theo chiu thun trong cng mt phng, Mt Tri v cc hnhtinh t quay quanh n v u quay theo chiu thun tr Kim tinh.

2. Mt Tri:

- L thin th trung tm ca h mt tri. C bn knh > 109 ln bk tri t; khi lng = 333 000 ln kl

T.- C khi lng ln, lc hp dn ca Mt Tri c vai tr quyt nh s hnh thnh, pht trin v chuynng ca h.

- L mt qu cu kh nng sng, khong 75% l hir v 23% l heli. Nhit b mt 6000K, tronglng n hng chc triu . Trong lng mt tri lun xy ra p. nht hch l phn ng tng hp htnhn hir thnh hn heli.

- Cng sut pht x Mt Tri l .= 26P 3,9.10 W

Ch : Cng sut bc x ca mt tri P = 3,9.1026W, M P =At =

Et ==> E = P.t

=> Khi lng Mt Tri gim i l : m = E/c2 = Pt/c2.

3. Tri t:

- Cu to: Tri t c dng hnh phng cu, bn knh xch o bng , bn knh hai cc bng

, khi lng ring trung bnh .

6378km

6357km 35515kg/m

+ Li Tri t: bn knh ; ch yu l st, niken; nhit khong .3000km 03000 - 4000 C

+ V Tri t: dy khong 35 ; ch yu l granit; khi lng ring .km 33300kg/m

- Mt vi s liu v Tri t: m = 5,98.1024

kg, bn knh qu o quanh mt tri 150.106

km. Chu kquay quanh trc 23h56ph004giy. Chu k quay quanh mt tri 365,2422 ngy. Gc nghing 23027

3. Hnh tinh chuyn ng xung quanh Mt Tri theo mt qu o xc nh.

- Cc hnh tinh: Thy tinh, Kim tinh, Tri t, Ha tinh, Mc tinh, Th tinh, Thin Vng tinh, HiVng tinh.

- Cc hnh tinh c kch thc nh c vi trm km hoc nh hn gi l cc tiu hnh tinh.

- V tinh chuyn ng quanh hnh tinh.

- Nhng hnh tinh thuc nhm Tri t l: Thu tinh, Kim tinh, Tri t v Ho tinh. l cc hnhtinh nh, rn, c khi lng ring tng i ln. Nhit b mt tng i cao.

- Nhng hnh tinh thuc nhm Mc tinh l: Mc tinh, Th tinh, Hi vng tinh v Thin vng tinh.Chng l cc hnh tinh ln, c th l khi kh hoc nhn rn v xung quanh l cht lng. Nhit bmt tng i thp.


2/5


46

- Cc c trng c bn ca cc hnh tinh

Thin thKhong cch n Mt

Tri (vtv)Bn knh

(km)Khi lng (so vi

Tri t)Khi lng ring

(103kg/m3)Chu k t

quayChu k chuyn ng

quanh Mt TriS v tinh

bit

Thy tinh 0,39 2440 0,052 5,4 59 ngy 87,0 ngy 0

Kim tinh 0,72 6056 0,82 5,3 243 ngy 224,7 ngy 0

Tri t 1 6375 1 5,5 23g56ph 365,25 ngy (1 nm) 1

Ha tinh 1,52 3395 0,11 3,9 24g37ph 1,88 nm 2

Mc tinh 5,2 71,490 318 1,3 9g50ph 11,86 nm > 30

Th tinh 9,54 60,270 95 0,7 14g14ph 29,46 nm 19

ThinVng tinh

19,19 25,760 15 1,2 17g14ph 84,00 nm 15

Hi Vngtinh

30,07 25,270 17 1,7 16g11ph 164,80 nm > 8

4. Sao chi v thin thch:

- Sao chi:L nhng khi kh ng bng ln vi , c ng knh vi km, chuyn ng quanh Mt

Tri theo qu o elp rt dt m mt tri l 1 tiu im. Khi sao chi c trn qu o gn mt tri vtcht trong sao b nng sng v bay hi thnh m kh v bi quanh sao. m kh v bi bao quanh saob p sut do as mt tri gy ra y dt v pha i din vi mt tri to thnh ci ui sao chi. ngtrn Tri t ta nhn thy c u v ui sao chi: u sao chi gn mt tri, ui sao chi xa MtTri hn.

- Thin thch: L nhng tng chuyn ng quanh mt tri. Trng hp thin thch bay v bu khquyn ca tri t th n b ma st mnh nu nng sng v bc chy, li mt vt di m ta gi lsao bng.

III. cc sao v thin h:

1. Cc sao:- Sao l mt thin th nng sng ging nh Mt Tri. Cc sao rt xa, hin nay bit ngi sao gnnht cch chng ta n hng chc t km (trn 4 nm as); cn ngi sao xa nht cch xa n 14 t nm

nh sng ( ).121 9,46.10nam anh sang Km=

- sng cc sao: sng m ta nhn thy ca mt ngi sao thc cht l ri sng ln con ngica mt ta, n ph thuc vo khong cch v sng thc ca mi sao. sng thc ca mi sao liph thuc vo cng sut bc x ca n. sng ca cc sao rt khc nhau. Chng hn Sao Thin Langc cng sut bc x ln hn ca Mt Tri trn 25 ln; sao km sng nht c cng sut bc x nh hnca Mt Tri hng vn ln.

- Cc loi sao c bit: a s cc sao tn ti trong trng thi n nh; c kch th

c, nhit , khng i trong mt thi gian di.

- Ngoi ra; ngi ta pht hin thy c mt s sao c bit nh sao bin quang, sao mi, sao ntron,

+ Sao bin quang c sng thay i, c hai loi:

- Sao bin quang do che khut l mt h sao i (gm sao chnh v sao v tinh), sng tng hpm ta thu c s bin thin c chu k.- Sao bin quang do nn dn c sng thay i thc s theo mt chu k xc nh.

+ Sao mi c sng tng t ngt ln hng ngn, hng vn ln ri sau t t gim. L thuyt cho

rng sao mi l mt pha t bin trong qu tr#nh bin ha ca mt h sao.+ Punxa, sao ntron ngoi s bc x nng lng cn c phn bc x nng lng thnh xung sng vtuyn.


3/5


47

- Sao ntron c cu to bi cc ht ntron vi mt cc k ln .14 310 g/cm

- Punxa (pulsar) l li sao ntron vi bn knh 10 t quay vi tc gc 64 v pht ra

sng v tuyn. Bc x thu c trn Tri t c dng tng xung sng ging nh ng sng ngn hing m tu bin nhn c.

km 0 vong/s

2. Thin h: - Thin h l mt h thng gm nhiu sao v cc tinh vn.

- Thin h ca chng ta c dng xon c.

- Cc sao tn ti trong V tr thnh nhng h tng i c lp vi nhau. Mi h thng nh vy gmhng trm t sao gi l thin h.

a. Cc loi thin h:

- Thin h xon c c hnh dng dt nh cc a, c nhng cnh tay xon c, cha nhiu kh.- Thin h elip c hnh elip, cha t kh v c khi lng tri ra trn mt di rng. C mt loi thinh elip l ngun pht sng v tuyn in rt mnh.- Thin h khng nh hnh trng nh nhng m my (thin h Ma gien-lng).

b. Thin H ca chng ta:

- Thin H ca chng ta l thin h xon c, c ng knh khong 100 nghn nm nh sng v ckhi lng bng khong 150 t khi lng Mt Tri. N l h phng ging nh mt ci a dy khong330 nm nh sng, cha vi trm t ngi sao.- H Mt Tri nm trong mt cnh tay xon ra Thin H, cch trung tm khong 30 nghn nm nhsng. Gia cc sao c bi v kh.- Phn trung tm Thin H c dng hnh cu dt gi l vng li trung tm c to bi cc sao gi, khv bi.- Ngay trung tm Thin H c mt ngun pht x hng ngoi v cng l ngun pht sng v tuyn

in (tng ng vi sng chng 20 triu ngi sao nh Mt Tri v phng ra mt lung gimnh).- T Tri t, chng ta ch nhn c hnh chiu ca thin h trn vm tri gi l di Ngn H nmtheo hng ng Bc Ty Nam trn nn tri sao.c. Nhm thin h. Siu nhm thin h:

- V tr c hng trm t thin h, cc thin h thng cch nhau khong mi ln kch thc Thin Hca chng ta. Cc thin h c xu hng hp li vi nhau thnh tng nhm t vi chc n vi nghnthin h.

- Thin H ca chng ta v cc thin h ln ln thuc vNhm thin h a phng, gm khong 20thnh vin, chim mt th tch khng gian c ng knh gn mt triu nm nh sng. Nhm ny bchi phi ch yu bi ba thin h xon c ln: Tinh vn Tin N (thin h Tin N M31 hay NGC224);Thin H ca chng ta; Thin h Tam gic, cc thnh vin cn li l Nhm cc thin h elip v ccthin h khng nh hnh t hon.

- khong cch c khong 50 triu nm nh sng l Nhm Trinh N cha hng nghn thin h trirng trn bu tri trong chm sao Trinh N.

- Cc nhm thin h tp hp li thnh Siu nhm thin h hayi thin h. Siu nhm thin h aphng c tm nm trong Nhm Trinh N v cha tt c cc nhm bao quanh n, trong c nhmthin h a phng ca chng ta.

IV. thuyt v n ln (BIG BANG)

1. nh lut Hp-bn: Tc li ra xa ca thin h t l vi khong cch gia thin h v chng ta:

;21,7.10 m/s.nam anh sang

v Hd

H

=

= =12

1 nam anh sang 9,46.10 Km


4/5


48

s

2. Thuyt v n ln (Big Bang):

- Theo thuyt v n ln, v tr bt u dn n t mt im k d. tnh tui v bn knh v tr, tachn im k d lm mc (gi l im zr Big Bang).

- Ti thi im ny cc nh lut vt l bit v thuyt tng i rng khng p dng c. Vt l hc

hin i da vo vt l ht s cp d on cc hin tng xy ra bt u t thi im sau

V n ln gi l thi im Planck.

4310p

t s=

- thi im Planck, kch thc v tr l , nhit l v mt l . Cc tr

s cc ln cc nh ny gi l tr s Planck. T thi im ny V tr dn n rt nhanh, nhit ca Vtr gim dn. Ti thi im Planck, V tr b trn ngp bi cc ht c nng l ng cao nh electron,

notrino v quark, nng lng t nht bng .

3510 m

3210 K 91 310 kg/cm

1510 GeV

- Ti thi im , chuyn ng cc quark v phn quark chm cc lc tng tc mnhgom chng li v gn kt chng li thnh cc prtn v ntrn, nng lng trung bnh ca cc httrong v tr lc ny 1 .

610t

=

GeV

- Ti thi im , cc ht nhn Heli c to thnh. Trc , prtn v ntrn kt hp

vi nhau to thnh ht nhn teri

3t phut =2

1H. Khi , xut hin cc ht nhn teri 2

1H, triti 3

1H , heli

4

2He bn. Cc ht nhn hir v hli chim 98% khi lng cc sao v cc thin h, khi lng cc

ht nhn nng hn ch chim 2%. mi thin th, c 25% khi lng l hli v c 75% khi lng lhir. iu chng t, mi thin th, mi thin h c cng chung ngun gc.

- Ti thi im , cc loi ht nhn khc c to thnh, tng tc ch yu chi phiv tr l tng tc in t. Cc lc in t gn cc electron vi cc ht nhn, to thnh cc nguyn tH v He.

300000t nam=

- Ti thi im , cc nguyn t c to thnh, tng tc ch yu chi phi v tr ltng tc hp dn. Cc lc hp dn thu gom cc nguyn t li, to thnh cc thin h v ngn cn ccthin h tip tc n ra. Trong cc thin h, lc hp dn nn cc m nguyn t li to thnh cc sao.Ch c khong cch gia cc thin h tip tc tng ln.

910t na= m

nam- Ti thi im , v tr trng thi nhhin nay vi nhit trung bnh914.10t= 2,7T K= .

=============================================================

Bng quy i theo lu tha 10

Tha s Tn tin t K hiu Tha s Tn tin t K hiu

1012 Tera T 10-1 dexi d

109 Giga G 10-2 centi c

106 Mega M 10-3 mili m

103 Kilo K 10-6 micro

102 Hecto H 10-9 nano n

101

Deca D 10-12

pico p


5/5


49

Documents

YEUVATLY.com - Nhung Kien Thuc Vat Ly Dang Nho (9)