YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

İNŞAAT FAKÜLTESİ

HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ARAZİ ÇALIŞMASI - 2

FOTOGRAMETRİ ABD ARAZİ ÇALIŞMASI

Prof.Dr.Fatmagül KILIÇ

Prof.Dr.Bülent BAYRAM

Prof.Dr.Naci YASTIKLI

Doç.Dr.Ümit GÜMÜŞAY

Doç.Dr.Füsun Balık ŞANLI

Yrd.Doç.Dr.Melis Uzar DİNLEMEK

Müh.Uzm.İbrahim ÇETİN

İSTANBUL, 2016

FOTOGRAMETRİ ABD ARAZİ ÇALIŞMASI HAFTALIK PLANI

Fotogrametri Uygulama 1: (1/2 gün)

Fotogrametrik uygulama temellerinin anlatımı

o İç yöneltme ve dış yöneltme elemanları hakkında bilgi verilmesi,

o Davutpaşa Kampusu içerisindeki çalışılacak bölge ve kullanılacak veriler hakkında bilgi verilmesi.

Programın kurulumu ve kullanılacak veriler

o Çizim işlemleri ve dikkat edilecek hususların aktarılması.

o Kullanılacak yazılımı hakkında bilgi verilmesi.

o Yazılımının yüklenmesi ve verilerin yazılıma aktarılması.

Fotogrametri Uygulama 2: (1gün)

Büyük ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği (BÖHHBÜY) esaslarına uygun olarak 1/1000

ölçekli Sayısal Fotogrametrik Halihazır Harita üretimi

o Proje dosyası oluşturma

o İç yöneltme

o Dış yöneltme

o Stereo sayısallaştırma işlemi

Fotogrametri Uygulama 3: (1gün)

Büyük ölçekli Harita Yönetmeliği esaslarına uygun şekilde Sayısal fotogrametrik değerlendirme işlemi.

o Stereo sayısallaştırma işlemi

Fotogrametri Uygulama 4 : (1 gün)

1/1000 ölçekli Sayısal Fotogrametrik Halihazır Harita sonucunda üretilen paftaların kontrol işlemleri

o Model yöneltmeleri işlemlerinin kontrolü

o Bütünlük kontrolü

o Doğruluk kontrolü

o Yükseklik doğruluğu kontrolü

o Pafta kenar bilgileri, semboller ve özel işaretlerin dosya ve katman yapısına uygunluğunun kontrolü

o Konum, yükseklik, komşuluk ve kesit kontrolleri BÖHHBÜY esaslarına uygun olarak arazi kontrolü

ölçü ve değerlendirmeleri ile yapılacaktır.

Fotogrametri Uygulama 5: (1gün)

Sayısal Fotogrametrik Halihazır Harita üretimi dosya eksikliklerin giderilmesi ve dosya

değerlendirilmesi.

o Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği esaslarına uygun olarak 1/1000

ölçekli Sayısal Fotogrametrik Halihazır Harita.

o Stereo sayısallaştırma sonucunda verilecek Detay ve Öznitelik Kataloğuna uygun olarak

üretilmiş 1/1000 ölçekli Sayısal Fotogrametrik Halihazır Harita ve uygun formatta hazırlanmış

Çizim dosyası (dgn yada dwg formatında)

o Üretim süreçlerine ilişkin raporlar.

FOTOGRAMETRİ ANABİLİM DALI ARAZİ ÇALIŞMASI UYGULAMASI

Verilenler: 1- Fotogrametrik 3B değerlendirme yazılımı

2-Hava Fotoğrafları

3-İç yöneltme parametreleri

4-Dış yöneltme parametreleri

5-Detay ve öznitelik Kataloğu

İstenenler: 1- Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği esaslarına uygun olarak

1/1000 ölçekli Sayısal Fotogrametrik Halihazır Harita.

2- Stereo sayısallaştırma sonucunda verilecek Detay ve Öznitelik Kataloğuna uygun

olarak üretilmiş 1/1000 ölçekli Sayısal Fotogrametrik Halihazır Harita ve uygun

formatta hazırlanmış Çizim dosyası (dgn yada dwg formatında)

3- Üretim süreçlerine ilişkin raporlar.

YAPILACAK İŞLEMLER

1- Programın kurulumu ve kullanılacak veriler: Kullanılacak olan yazılım yukarıda verilen link

yardımıyla indirilerek program kurulur. Hava fotoğrafları, kamera bilgileri ve dış yöneltme

parametre bilgileri de link yardımıyla elde edilerek kaydedilir.

2- Proje dosyası oluşturma: Yazılım kullanım föyü işlem adımları takip edilerek yeni bir proje

dosyası oluşturulur.

3- İç yöneltme: Kamera bilgileri kullanılarak iç yöneltme işlemi yapılır.

4- Dış yöneltme: Verilen dış yöneltme parametreleri kullanılarak sisteme girilir ve yöneltme

işlemi yapılır.

5- Stereo sayısallaştırma: Yöneltme aşamaları sonrasında oluşturulan stereo model üzerinden

anaglif gözlük kullanılarak stereo sayısallaştırma işlemi gerçekleştirilir ve Sayısal Fotogrametrik

Halihazır Harita üretimi gerçekleştirilir.

6- Kontrol işlemleri: Stereo sayısallaştırma ve 1/1000 ölçekli Sayısal Fotogrametrik Halihazır Harita sonrasında yapılacak kontroller aşağıda sıralanmıştır:

Model yöneltmeleri işlemlerinin kontrolü: Yöneltmelerin verilen blok dengeleme sonuç

dosyalarına uygunluğu ve model kenarlaşmalarının kontrolü. Bütünlük kontrolü: Stereo modelden sayısallaştırılan ayrıntıların bütünlüğünün kontrolü. Doğruluk kontrolü: Ayrıntı noktalarının kontrol amaçlı sayısallaştırılması ve sayısal harita

ile karşılaştırılması.

Yükseklik doğruluğu kontrolü: Nokta yükseklikleri ve eşyükselti eğrilerinin kontrol amaçlı

ölçülmesi ve sayısal harita yükseklikleri ile karşılaştırılması.

Pafta kenar bilgileri, semboller ve özel işaretlerin dosya ve katman yapısına uygunluğunun kontrolü: Semboller ve özel işaretlerin dosya ve katman yapısına uygunluğu, pafta kenarlaşmaları, pafta çizgileri, pafta adı, indeksi ve çerçeve bilgileri, yükseklik bilgileri ve eşyükselti eğrilerinin kartografik kontrolü, son çizimlerin geometrik kontrolüdür.

Arazi kontrolü: 1/1000 ölçekli Sayısal Fotogrametrik Halihazır Harita sonucunda üretilen

paftaların arazide kontrolleri yapılacaktır. Konum, yükseklik, komşuluk ve kesit kontrolleri BÖHHBÜY esaslarına uygun olarak arazi kontrolü ölçü ve değerlendirmeleri ile yapılacaktır.

1. Kullanılacak Yazılım ve Uygulama İşlem Adımları

1.1 PHOTOMOD Yazılımı Kullanımı

Photomod yazılımı hava ve yersel fotoğraflardan 3B (üç boyutlu) görüntü oluşturarak anaglif ya da

kırpma yöntemiyle çalışabilen bir değerlendirme yazılımıdır.

1.2 Proje Oluşturulması

Photomod 5 Lite yazılımı ile “Project Management” “Create” komutu kullanılarak yeni bir dosya oluşturulur.

“Name” sekmesi yardımıyla projenin adı belirlenir. “Type” sekmesi yardımıyla uygun projeksiyon koordinat

sistemi seçilir (Central projection Coordinate system = WGS 84 36N). “Placement” sekmesi yardımı ile açmış

olduğunuz klasör tercih edilerek işlem tamamlanır. Bu işlemler sonucunda proje dosyası açılmış olur (Şekil.1).

Yeni proje dosyasının adı, proje tipi ve projenin kayıt edileceği dosya Şekil. 2’de gösterildiği gibi tanımlanır.

Şekil 1. Yeni Proje Dosyası Yaratmak

Şekil 2. Proje Dosyası Tanımlama

Dosya adı olarak Davutpaşa Kampüsü, Proje tipi olarak Central Projection, Koordinat Sistemi “Coordinat

System” kartezyan sağ “cartesian right” tercih edilir ve “ok” komutu ile kolon oluşturma işlem adımına geçilir.

Kolon ismi tanımlandıktan sonra Şekil. 3’te gösterilen yeni bir menu (otomatik açılmamışsa Windows

penceresinden Block editor seçilir) ekrana gelir. “Block Editor” kutusundan “Add image from file” komutuyla

fotoğraflar ilgili dosyadan seçilerek sisteme aktarılır (Şekil 4). Gelen kutuda “shift” komutuyla her iki fotoğraf

seçilerek altaki kutuda “+” işareti ile alttarafa aktarılarak daire içinde gösterilen dönüştür “Convert” komutu ile

görüntüler yazılımın kendi formatına dönüştürülmüş (Şekil 5) ve sisteme aktarılmış olur (Şekil 6).

Şekil 3. Kolon Yaratılması

Şekil 4. Fotoğrafların sisteme aktarılması

Şekil 5. Fotoğrafların sisteme aktarılması ve MS tiff formatına dönüştürülmesi

Şekil 6. Fotoğrafların Sisteme Aktarılmış Durumu

1.3 İç Yöneltme (Interior Orientation): İç yöneltme kamera bilgilerinin sisteme girilmesi işlemidir. Ana listeden

kamera yöneticisi “Orientation-Manage Cameras” komutu seçilerek (Şekil 7) gelen kutuda yeni bir kamera

“New camera” komutu (Şekil 8) ile kamera bilgilerinin girildiği kutu gelir (Şekil 9).

Şekil 7. İç Yöneltme Listesi

Şekil 8. İç Yöneltme Parametrelerinin Girilmesi

Bu aşamada linkten indirilen kamera kalibrasyon raporunun verildiği dosyadan iç yöneltme parametreleri (asal

noktanın koordinatları, asal uzaklık ve piksel büyüklüğü) girilerek işlem tamamlanır. Böylece veriler sisteme

aktarılmış olur (Şekil 9). “camera” menusu yardımıyla verilen kameranın ismi tanımlanır. Kamera tipi “camera

type” olarak kameranın sayısal ya da analog olduğu belirtilmelidir. Odak uzaklığı “focal lenght” = asal uzaklık

yerine yine kamera kalibrasyon raporundaki “f” değeri (mm) cinsinden girilmelidir. Fotoğraf orta noktasının

koordinatları “principal point” tanımlanmalıdır.

Şekil 9. Kamera Bilgilerinin Girilmesi

1.4 Dış Yöneltme (Exterior Orientation): Bağlantıdan indirilen dış yöneltme parametrelerini sisteme girerek Karşılıklı ve Mutlak yöneltme yapılmış olur. Yöneltme listesinden “Orientation” “Import exterior orientation” komutuyla ilgili dosyasının altındaki (bağlantıdan indirilen ve kaydedilen ori dosyası) *.ori dosyası işaretlenerek yeni bir adıma geçilir Şekil (10,11,12). Şekil 12’ de görüldüğü üzere Pat-B Matrix işaretlenmelidir.

Şekil 10. Dış Yöneltme Menüsü

Şekil 11. Ori Dosyasının Girilmesi

Şekil 12. Ori Dosyasının Sisteme Girilmesi

Bu işlemler sonucunda yeni bir adım ile Şekil 13 ile gösterilen menu ekrana gelir. Bu adımda ekrandaki

parametreler doğrudan kabul edilir. Yeni bir adımda ise (Şekil 14) tüm seçenekler işaretli olarak program

çalıştırılmalıdır Son adımda ise “execute” komutu ile işlem tamamlanarak 3B model oluşturulmuştur. Bu

durumda modelden araziye ilişkin tüm konum bilgileri elde etmek mümkündür. Bu aşamaya değerlendirme

işlemi adı verilmektedir.

Şekil 13. Ori dosyasının girilmesi

Şekil 14. Programın Çalıştırılması

1.5 Stereo Sayısallaştırma (Stereoskopik değerlendirme)

Stereoskopik değerlendirme işlemi 3B anaglif gözlük kullanarak yapılmalıdır (Şekil 15). Bu gözlüğün amacı

oluşturulan modeldeki ayrı renklere boyanmış bir çift sayısal fotoğrafı filtre ederek ayrı gözlere sunulmasıdır.

Böylece farklı renklerdeki fotoğraflar farklı gözlere geleceğinden 3B görmek mümkün olacaktır. Şekil 16’da

oluşturulan modelin 3B görünümü verilmiştir. Çizim işlemi için öncelikle programdan çizim listesinden seçerek

yeni bir vektör dosyası yaratmak gerekir. Bu aşamada ekranın sağ tarafındaki kutuda vektör aktif olmuş

olmalıdır (Şekil 17). Vektör dosyası yaratabilmek için listeden “Vektör- Create layer with classifier” seçilerek bu

menude Binalar, Yollar vb katmanlar tanımlanır (Şekil 18). Çizim aşamasında bu katmanlar aktif yapılarak çizim

işlemi gerçekleştirilir.

Şekil 15. Anaglif Gözlük

Şekil 16. Oluşturulan Modelin 3B Görünümü

Şekil 17. Vektör Dosyası Yaratma

Şekil 18. Katmanların Tanımlanması

Katmanlar tanımlandıktan sonra değerlendirme aşaması için listeden “Windows- classifier” aktif yapılarak

hazırlamış olduğunuz katman dosyası çağrılır ve çizim için bu katman dosyasındaki ilgili objeler seçilerek çizim

gerçekleştirilir (Şekil 19). Bu listeden istenilen komut seçilerek model üzerinde istenilen objenin seçilir. Yatay

paralaks giderilerek “insert” komutuyla veri girişi yapılır. Bu işlem ile o noktanın koordinatları sisteme

aktarılmış olunur.

Vektör

dosyasının

aktif

durumu

Şekil 20’de verilen örnekte bir bina sayısallaştırma işi için binanın çatı köşe noktasına ölçü markası tatbik

edilerek, “insert” tuşuna basılır. Daha sonra binanın diğer çatı köşe noktasına gelinerek tekrar “insert” tuşuna

basılır. Bu işlem binanın çatı köşesinin tüm noktaları için yapılır. Bu işlemler sırayla tamamlandığında bina

sayısallaştırılmış olur (Şekil 21). Fotoğraflanan alanda tüm objeler bu şekilde sayısallaştırılarak vektör yapıya

dönüştürülür ve bu alanın halihazır haritası üretilmiş olur. Sonraki aşamada ise istenilen ölçekte çizim alınır.

Şekil 19. Katmanlar

Şekil 20. Ölçü Markası

Ölçü markası

Şekil 21. Çizim işlemi

2. Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği esaslarına uygun üretilmiş 1/1000

ölçekli Sayısal Fotogrametrik Halihazır Harita Çizimi için kullanılacak Standartlar.