Ynetim Kavram -01................................................................................................................................2 YNETM NEDEN RENMELYZ? .......................................................................................................2 YNETM FONKSYONLARI ....................................................................................................................5 YNETCLK ..........................................................................................................................................7 Yneticilerin Snflandrlmas ................................................................................................................8 Klasik Ynetim Yaklam -02...............................................................................................................10 GR ...................................................................................................................................................10 KLASK YNETME NASIL GELND? .....................................................................................................10 KLASK YNETM .................................................................................................................................13 Davransal Ynetim Yaklam -03.........................................................................................................18 GR ...................................................................................................................................................18 DAVRANISAL YAKLAIMIN TANIMI .....................................................................................................18 DAVRANISAL YAKLAIMIN TEMEL KAVRAMLARI ................................................................................19 DAVRANISAL YAKLAIMIN VARSAYIMLARI VE RGT MODEL ..........................................................20 DAVRANISAL YAKLAIMIN DOUUNDA YAPILAN ARATIRMALAR ....................................................21 DAVRANISAL YAKLAIMA KATKIDABULUNANLAR ..............................................................................23 Sistem Yaklam -04..............................................................................................................................25 GR ...................................................................................................................................................25 MODERN YNETM YAKLAIMI ............................................................................................................25 SSTEM YAKLAIMI ..............................................................................................................................25 LETME YNETMNDE SSTEM YAKLAIMI .........................................................................................29 SSTEM YAKLAIMININ YNETM BLMNE KATKILARI .........................................................................29 Durumsallk Yaklam -05......................................................................................................................30 GR ...................................................................................................................................................30 DURUMSALLIK YAKLAIMI ...................................................................................................................30 DURUMSALLIK MODELLER .................................................................................................................31 DURUMSALLIK YAKLAIMININ DEERLENDRLMES ............................................................................35 Planlama -06...........................................................................................................................................35 GR ...................................................................................................................................................35 PLANLAMA KAVRAMI VE LETMELER AISINDAN NEM ....................................................................36 PLANLAMANIN YARARLARI ..................................................................................................................37 PLANLAMANIN ZELLKLER ................................................................................................................37 PLANLAMA SREC ..............................................................................................................................37 PLAN ETLER ..................................................................................................................................40 Y BR PLANIN ZELLKLER ................................................................................................................42 rgtleme -07........................................................................................................................................43 MELEZ ORGANZASYON YAPISI ...........................................................................................................43 GR ...................................................................................................................................................43 RGTLEME KAVRAMI VE YNETM SREC NDEK YER .................................................................43 RGTLEME SREC ...........................................................................................................................44 RGTLEME SRECNN SONULARI ..................................................................................................45 RGT LKELER .................................................................................................................................45 Kadrolama -08........................................................................................................................................46 GR ...................................................................................................................................................46 KADROLAMA LEVNN ANLAMI VE KAPSAMI ......................................................................................46 KADROLAMA LEVNDEN SORUMLU ORGANLAR ................................................................................47 NSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI ........................................................................................................48 PERSONEL BULMA ..............................................................................................................................50 PERSONEL SEME ...............................................................................................................................51 E YERLETRME ................................................................................................................................53 Yetki, G ve Liderlik -09........................................................................................................................54 GR ...................................................................................................................................................54 YETK KAVRAMI ...................................................................................................................................54 YETKNN KAYNAKLARI ........................................................................................................................54 YETK GERM..................................................................................................................................55 G VE ETKLER ................................................................................................................................57 YETK VE G KAVRAMLARININ KARILATIRMASI .............................................................................58 LDERLK SREC VE AIKLAYICI TEORLER .........................................................................................59 Denetim -10............................................................................................................................................60 GR ...................................................................................................................................................60 DENETM .............................................................................................................................................60 DENETM SREC ................................................................................................................................61 DENETM TRLER ...............................................................................................................................63 DENETM KAYNAKLARI ........................................................................................................................64 ETKL DENETM SSTEMNDE BULUNMASI GEREKEN ZELLKLER .......................................................65 Yetki likileri ve Organizasyon Yaplar -11.............................................................................................66

YETK TRLER VE YETK LKLER .....................................................................................................66 KOMUTA, KURMAY VE FONKSYONEL YETK LKLERNN KARILATIRILMASI VE SINIRLILIKLARI ......69 ORGANZASYON YAPILARI VE ZELLKLER .........................................................................................70 rgt Kltr -12....................................................................................................................................74 RGT KLTR-TANIMI VE LETMELER N NEM ........................................................................74 RGT KLTRNN OLUUMUNU ETKLEYEN UNSURLAR ................................................................76 RGTSEL TOPLUMSALLAMA ...........................................................................................................77 Toplam Kalite Ynetimi -13.....................................................................................................................80 GR ...................................................................................................................................................80 TOPLAM KALTE YNETM ..................................................................................................................80 KALTENN TANIMI ...............................................................................................................................80 KALTENN ZELLKLER ......................................................................................................................80 KALTENN TARHSEL GELM ............................................................................................................81 TOPLAM KALTE YNETM ..................................................................................................................81 Yeniden Yaplanma -14...........................................................................................................................85 GR ...................................................................................................................................................85 YENDEN YAPILANMA KAVRAMI ...........................................................................................................86 YENDEN YAPILANMANIN LKELER ......................................................................................................87 YENDEN YAPILANMADA AAMALAR ...................................................................................................88 YENDEN YAPILANMANIN BOYUTLARI ..................................................................................................89 YENDEN YAPILANMADA BAARI FAKTRLER .....................................................................................90 YENDEN YAPILANMADA EKPLER ........................................................................................................90 Kriz Ynetimi -15....................................................................................................................................91 GR ...................................................................................................................................................91 KRZ KAVRAMI ....................................................................................................................................92 KRZN NEDENLER ..............................................................................................................................92 KRZN AAMALARI .............................................................................................................................94 KRZ YNETM ....................................................................................................................................95

YNETM KAVRAMI -01YNETM NEDEN RENMELYZ? Ynetim faaliyeti ile her yerde karlamamz ve yneticilerle ilikide olmamz veya yneticilik yapmamz ynetimin nemini vurgulamaktadr. Her birey kendi hayatnda ynetim becerilerini kullanabilir. Biroumuz bir organizasyonda grev yapmaktayz veya ileride alacaz. Yneticilik grevi yapmyorsanz doktorluk, hemirelik, mhendislik, sat elemanl, bilgisayar programcl yapyorsanz, ynetici olabilirsiniz. rnein doktor bahekim, hemire, bahemire, mhendis retim efi veya mdr, sat eleman blge yneticisi, bilgisayar programcs program efi olabilir. nsanlarn eitli biyolojik, psikolojik ve sosyolojik gereksinimlerinin olmas, bunlarn karlanmasnda yardma gerek duyarak dier insanlarla ibirliine girmesi zorunluluunu getirmektedir. Bu durumda organize edilmi gruplara ve iletmelere bavurulur. Sanayi iletmeleri, ticaret iletmeleri ve hizmet iletmeleri eitli ihtiyalarmz karlarlar. Hastalanan kiileri tedavi eden hastaneler, eitim veren okullar, endstri ve tketim mallar reten fabrikalar ve en son tketicilere mal satan byk maazalar ile kredi veren kurulularn en belirgin rnei olan bankalar ilerlemi bir ynetim sisteminin sonucunda faaliyet gsterebilmektedir. Ynetimin nemi Ynetim faaliyetinin eitli evrelerde ve bu evrelerdeki deimelerin basklar altnda yrtlmesi ynetim faaliyetini zorlatrmaktadr. Ynetim ve ynetim ilevini yerine getirecek yneticiler eitli ekillerde baarya ulamak iin iletmelere katkda bulunur. Ynetim faaliyeti bir taraftan bakalar ile birlikte almay gerektirirken dier taraftan amalara ulamay, kt kaynaklardan en fazla yararlanmay, verimlilik ve etkinlik salamay, deien evrelerde faaliyet gstermeyi gerektirir. Ynetim sosyal bir faaliyettir. Hangi ortak ama iin bir araya gelirse gelsin yneticiler uygun elemanlarla uygun zamanda, doru ileri yapmakla mkelleftir. letmelerde baar ynetime ait olduu gibi baarszlk da ynetime ve yneticilere aittir. Ynetim Faaliyetinin Tanm Her yneticinin ii, beeri ve fiziki kaynaklar en yksek performans salayacak ekilde temel sorumluluuna almasdr. Bu sonucun elde edilmesi ynetim sreci ile salanabilir. Ynetim faaliyetinin tanmn yapmak, ynetimin gerekliliini ve ynetimini ortaya koymak asndan nemlidir. Ynetim yzyldr bir disiplin olmasna karn uygulamaclar ve uzmanlarn ortak bir gre vardklar bir tanm bulmak zordur. Herkesin ynetim hakknda bir dncesi vardr ve ynetimin gnlk ilerden farkl bir i olduu bilincindedir. Ynetim faaliyetinin baarl bir ekilde yrtlmesi iin yaplmasnda gerekli olanlarn tesinde baz yeteneklere de ihtiya vardr. Bir kii ok iyi bir mhendis veya muhasebeci olabilir, fakat bir iletmeyi ynetecek yeteneklere sahip olmayabilir. letme baarszlklarnn ou

iletmenin sahibinin konusunda yetersiz olmasndan dolay deil, kt bir ynetici olmasndandr. Thomas Edison kurduu iletmeyi baarl bir ekilde yrtememitir. Biz ynetimi insanlarn amalarn etkin bir ekilde baaracaklar bir ortamn yaratlmas olarak ele almaktayz. Bu ortam, amalara ulamak iin beeri, finansal ve doal kaynaklarn kullanlmasn gerekli klar. Endstriyel toplumlarda ynetim farkl ve lider bir gruptur. Ynetim ile ilgili eitli tanmlar vardr. Bunlar bir tabloda grelim: Ynetim, herhangi bir organizasyona uygulanabilir. Ynetim, bakalar vastasyla i grmektir. Biimsel organizasyon gruplarnda faaliyet gsteren insanlar iin etkin bir ortam yaratmaktr. Ynetim, insanlarn ibirliini salama ve onlar bir amaca doru yrtme i ve abalarnn toplamdr. Ynetim, dier insanlarla alarak ve rgtsel kaynaklar kullanarak rgtsel amalara ulamaktr. Tablo 1.1: Ynetimin eitli tanmlar Ynetimin tanmn yaparak tanmda yer alan kavramlar ve birbirleriyle ilikisini inceleyelim. Ynetim, deien evrede snrl kaynaklar etkili bir ekilde kullanarak organizasyon amalarna etken bir ekilde ulamak iin bakalaryla ve birlikte almaktr. Bu tanmda be ksmdan sz edebiliriz. Bunlar ekil zerinde grelim daha sonra her bir ksm inceleyelim. Bakalaryla Birlikte alma Organizasyonun almasnda dier bir ifadeyle ynetim faaliyeti, bir grup insanla baarlr. Ekmek fabrikalarnn, hastanenin, eitim kurulularnn, sigorta ve banka iletmelerinin almas insanlarn ortak abalaryla mmkndr. nsanlarn baarlar veya baarszlklar ynetimi etkilemektedir. Yneticiler ilerin yrmesinden sorumludur, zamanlarnn ounu insanlar ie alma, yerletirme, eitme ve gdleme ile geirirler.

Organizasyon Amalarnn Gereklemesi nsanlar gibi organizasyonlarn da amalar vardr. Baarl olabilmek iin gereki amalar ortaya koyup, bunlar gerekletirecek kadroyu oluturmak gerekir. Ynetim srecine yol gsteren organizasyon amalardr. Bu amalarn ortaya konmasndan sonra btn alanlarn bu amac gerekletirmek iin aba harcamalar gereklidir. Byk bilgisayar iletmelerinin her eve bir bilgisayar amac veya McDonalds'n her mteriye bir dakika hizmet etme amac organizasyondaki insanlarn yardmyla salanabilir. Etkililie Kar Etkenlik Etkililik, kayna akll bir ekilde kullanarak lzumsuz giderleri yapmamaktr. Etkililik ayn zamanda daha az girdi (insan ve para olarak) ile istenilen kty elde etmektir. Bir kty elde etmek iin harcanan girdi ile sonuta elde edilen kty karlatrdmzda elde edilen sonu etkililik olarak kabul edilebilir. Etkenlik ise doru ileri yaparak istenen amalara ulamaktr. Bir iletmede etkililik sz konusu olabilir ancak etkenlik sz konusu olmayabilir. Bu iki terim farkl anlam tamakla birlikte, birbirleriyle yakndan ilgilidir. Dier bir deyile yneticiler bu iki kavram faaliyetleri sonucunda dengelemek zorundadrlar. Aadaki ekilde etkililik ve etkenlik arasndaki iliki grlmektedir.

Etkenlie ok Fazla nem Vermek

Etken ve Etkililik Arasnda Denge Kurmak

Etkililik ve etkenlik arasnda denge kurmak suretiyle organizasyonlarda ynetimin amalarna ulamak mmkn olur. Ynetim Sreci

Snrl Kaynaklar nsan ihtiyalar sonsuzdur ve kaynaklar kttr. Bir bakma ktlk dnyasnda yayoruz. Kaynaklarn ktl asndan ekonomi ile ynetim bilimi arasnda ortak bir odak noktas bulunmaktadr. Ekonomi bilimi kaynaklarn ihtiya arasnda nasl en verimli dalaca zerinde dururken, iletme yneticilii iletmenin kaynaklar ile ihtiyalar arasnda denge kurmaya alrlar.

Deien evre letmenin i evresi deiir ayn zamanda d evre daha abuk deimekte ve d evredeki her deiim olumlu veya olumsuz olarak iletme yneticilerini etkilemektedir. D evredeki deiimin bir iletmeyi nasl etkileyebileceini dnelim. Alvin Toffler gelecei dnen bir yazar olarak nc Dalga isimli kitabnda be eit deiim kaynandan sz etmektedir. Bunlar bir ekil zerinde grelim.

Ynetim faaliyetini incelediimizde bir organizasyon bir kiiden olutuu gibi General Motors gibi 700.000 kiiden de oluabilir. Ynetim drt balk itibariyle incelenebilir. Aadaki ekilde drt balk yer almaktadr.

Sre olarak ynetim: Ynetimi bir sre olarak ele aldmzda devaml sren bir faaliyet olarak grebiliriz. Ynetim faaliyeti eitli srelerin baarl olmasyla hedefine ular, bu hedefi yakalayan yneticiler de baarl kabul edilir. eitli zamanlarda u szleri duyabiliriz: Bu iletme ok baarl. Ynetim tamamen baarsz. Amacmz en baarl on iletme arasna girmek. Ynetim her eyin zerindedir. Buradan elde edilen sonucu yorumlamak gerekirse iki durum sz konusudur. Ynetim bir i olarak grlmektedir. Baz ynetimler baarl olmakta, dierleri ise baarszdr. Disiplin olarak ynetim: Ynetimin bir disiplin olarak grlmesi bilgi birikiminin olmas ve bunun organizasyon tarafndan renilmesidir. Ynetim ilkeler, kavramlar ve teorilerle ilgilenir. nsan topluluu olarak ynetim: Ynetim insan grubuyla baarya ulaacandan ynetim bir grup insann bir ama dorultusunda bir araya gelmesidir. Ynetim, ynetici olanlar ile ileri grenlerle gerekleir. leri teknolojiye ramen iler makinelerle deil insanlarla gerekletirildiinden ynetime insan olarak bakmak zorunludur. Kariyer olarak ynetim: Ynetimde ykselmek kariyer yapmakla gerekleebilir. Ynetim disiplinini ykseltmek bu konuda devaml eitim grmek ve uygulamada almakla olur. YNETM FONKSYONLARI

Ynetim faaliyeti organizasyonlarda sz konusudur. Organizasyon ise belli bir amaca ulaabilmek iin bir grup bireyin birlikte almasdr. Organizasyon kr amac iin faaliyet gsterebilir. rnek olarak Sabanc Holding, Migros, Tofa vb. iletmeler verilebilir. Bazen kr amac yoktur. rnek olarak devlet kurumlar, belediye, yardm kurulular vb. kurulular verilebilir. Kr amac olsun veya olmasn ortak zellikler tayan bir grup insann olmas, ortak bir amacn bulunmas ve insanlarn abalarnn uyumlatrlmas gerekir. Ynetim fonksiyonlarn dar ve geni anlamda ele alabiliriz. Dar anlamda drt fonksiyon nemli olmakta, geni anlamda ise fonksiyonlarn says artmaktadr. Dar Anlamda Ynetim Fonksiyonlar Dar anlamda ynetim fonksiyonlarn anlatmadan nce bir ekilde grelim.

Planlama Planlamann ilk ynetim fonksiyonu olarak organizasyon amalarn ortaya koymak ve bu amalara ulamak iin hangi srelere ihtiya olduunu belirlemek gibi bir grevi vardr. Planlamann ynetim faaliyetinde en temel fonksiyon olduu aktr. Planlama, grev ve ilkeleri seme ve bunlara ulamada uygulanacak teknikleri semektir. Planlama ile ynetici performans ilkelerini belirler ve hangi admlarn atlmas gerektiine karar verir. Planlama insanlara, blmlere ve tm organizasyona gnler, aylar ve yllar olarak neler yaplacan yn verir. Planlama dier fonksiyonlara nclk eder. Bu fonksiyonlar: nsan kaynaklar ve dier kaynaklarn nasl rgtlenecei konusunda yardmc olur. in baarlaca konusunda yneltme veya iin baarlaca evreyi hazrlar. Denetleme fonksiyonunun yaplabilmesi iin standartlar belirler. rgtleme Planlama, yaplmas gereken ileri planlarken; rgtleme ise planlamada belirlenen ilerin bireyler veya gruplarca nasl yerine getirilecei zerinde durur. rgtleme planlarn eylem haline dntrlmesindeki gerekli admlar ortaya koyar. Bu admlardan en nemlileri arasnda aadakiler yer alr. alanlar iin i tanmlar hazrlamak. leri bir araya getirerek blmler oluturmak. ilikileri gelitirmek. Ekipler kurmak. Yneltme Yneltme, belirlenen amalara ulamak iin dierlerinin davranlarn etkilemektir. Yneltme insan davranlar hakknda bilgi sahibi olmay gerektirir. Temel olarak ynetim, almalardan en yksek performans salayacak bir i ortam hazrlamak zorundadr. Yneltmenin temel amac verimlilii artrmaktr. nsana ynelik i ortam verimlilii artrr, buna kar ie ynelik i ortam ise yneltmenin baarsn artrr. Yneltme ile amaca ynelik almalarn desteklenmesi mmkn olur. Denetim performansnn planlamaya ne kadar uyduunun ortaya konmas ok nemlidir. Denetim ile planlama ilkelerinin ne derecede baarldn renebiliriz. Denetim ile bireysel ve rgtsel uygulamann planlamayla ne kadar uyumlu olduunu renmekle kalmayz, eer sapma varsa bunlarn dzeltilmesi mmkn olur. Denetim dediimiz zaman bir lme sz konusudur. Denetim raporlar, bte uygulamas, kaybedilen igc, ok bilinen denetim eitleridir. Geni Anlamda Ynetim Fonksiyonlar Sz Konusu Olduunda Etkili Olabilecek Ynetim Fonksiyonlar Geni anlamda baktmzda drt temel fonksiyonun yannda ynetimin baarlmasnda etkili olabilecek fonksiyonlar da vardr. Dar anlamda aldmzda drt genel fonksiyon olan planlama, rgtleme, yneltme ve denetimi anlatmtk.

imdi ynetime byk destek salayan dier drt fonksiyonu ksaca grelim. Karar Verme Planlama yapmak birok karar gerektirdiinden karar verme de bir ynetim fonksiyonu olarak kabul edilebilir. Yanl kararlarn iletmeye maliyeti bazen ok yksek olabilir. Kadrolama Kadrolamann nemi, ynetimin baars alanlarn baarsnn bir fonksiyonu olmasndandr. Kadrolama dediimiz zaman ie alma, eitme, ykseltme ile ynetime katkda bulunulabilir. Gdleme Gdleme rgtsel yapnn vazgeilmez unsurudur. nsanlar makineden ayran en byk zellik insann duygusal ynnn ar basmas ve iten tatmin olmas ynetimin baars iin gereklidir. letiim letiim ile blmler, gruplar ve insanlar daha baarl bir ekilde grev yapabilirler. nsanlarn teknik bilgi, ara, kaide ve haberler konusunda bilgili olmalar yneticilerin grevlerini daha iyi yapmalarna ortam hazrlar. letiim tek ynl bir ilem deil, iki ynl bir itir. Ynetici grevini astlarla salayaca iletiim ile daha baarl bir ekilde yerine getirebilir. YNETCLK Ynetim faaliyetinin sonucunda baar salamak iki faktre baldr. Birincisi iyi rgtlenmi bir yapya, dier bir deyile buraya kadar anlattmz ynetim sistemine gerek vardr. Ancak ilkelerin ok iyi bir ekilde ortaya konmas, grev ve sorumluluklarn ak bir ekilde belirlenmesi, i tanmlarnn ve kurallarn saptanmas baar iin yeterli deildir. kinci faktr olan ynetici veya ynetici grubu ok nemlidir. Bunun tersi de mmkndr. Baarsz bir iletmeyi, bana geen ynetici baarl klabilir. General Electric letmesi ar derecede bym ve hantallam bir yapya sahipti. Jack Welch iletmenin bana getiinde hantal yapdan kurtulma ve klme yolunu seti ve ok fazla art deer yaratmayan iletmeleri kapatt ve binlerce kiiyi iten kartt. Sonuta baarsz bir iletmeyi ABD'nin en byk on iletmesi arasna soktu. Ynetici ne i yapar dediimiz zaman aldmz cevap bakalar vastasyla i yapan kii olmaktadr. Ynetici dediimiz zaman st ynetici aklmza gelir. Ynetimin her kademesinde yneticiler vardr. Genel mdr bir yneticidir, ustaba da bir yneticidir. nsanlarn kariyerleri ne olursa olsun hayatlarnda her zaman ynetici olabilirler. Apartman veya site yneticisi olunabilir. Baka rnekler vermekte mmkndr: Muhasebeci (ef muhasebeci) Mzisyen (Orkestra efi) Hakim (Mahkeme bakan) Bilgisayarc (Bilgisayar nitesi efi) retim yesi (Rektr, dekan) Mhendis (retim efi veya mdr) Tiyatro sanats (Tiyatro mdr) ynetici olabilir. Yneticilerin Yaptklar ler

Yneticiler, iletmenin baars iin ok eitli iler yaparlar. Ancak bu ileri gruplandrabiliriz: Sizce ynetici pozisyonundaki bir kii hangi grevleri yerine getirir? Ynetici dier bireylerle birlikte alr. Ynetim faaliyeti bir grup insanla baarld iin dier insanlarla birlikte almak gerekir. Burada dier bireyler terimiyle sz edilen yalnz iletme iinde alanlar deil, ayn zamanda iletme dndakiler (mteriler, tedarikiler, sendikalar, devlet, yerel ynetim, medya kurulular) de sz konusudur. Ynetici iyi bir takm oyuncusudur.Ynetici hem bir takm oyuncusu hem de takm lideridir. Takmlar i grubu olduu gibi zel amalarla kurulmu ekipler olabilir. Bu durumda ekip lideri ekibin kurulmasndan elemanlarn seilmesinden ve eitilmesinden sorumludur. Ynetici rgtn almasndan sorumlu olduu gibi deien koullara gre rgtte deiiklik yapmadan da sorumludur. Ynetici denetim grevini yerine getirir. Denetimden ama sorun olduu zaman sorumlular bulup cezalandrmak deil, hatalarn saptanmasndan sonra dzeltici tedbirleri almaktr. Ynetici byk bir iletiimcidir. yi bir ynetici zamannn ounu konuma, ikna etme bilgi verme ile geirir. letmede uygulanacak teknikleri anlamak bir vakum iinde yer almaz, ynetici dierlerini iyice dinlemeli, etkin bir ekilde konular sorgulamal ve ikna edici ekilde yazl iletiim kurmaldr. Ynetici sorun zc olmaldr. Ynetici sorun zme merkezi gibi alr. ada bir ynetici iin sorunlar zme yetenei ok nemlidir. Sorun zc ynetici grleri reddetmez, dier insanlarla mnakaa etmez ve mazeret yaratmaz. Ynetici alan personelin gdlenmesi ve yneltilmeleri iin aba harcar. Bylece bireylerin ileri yapan deil, ilerin belirlenmesinde yetkili olduu bir ortam yaratlr. Ynetici plan yapar, programlar, politikalar, bteleri hazrlar. Bu grevi yaparken ynetici analitik dnmek zorundadr. Ynetici iletmenin baarsndan sorumludur ve astlarn hatalarndan da sorumludur. Ynetici bir diplomattr. Artk pazarlar uluslararas zellik tadndan zellikle lke dnda alan yneticiler bir diplomatta bulunmas gereken zelliklere sahip olmaldr. Bu yneticiler kltrel farkllklar anlamal, global evreleri deerlendirmeli ve iletmenin etkinlii artrmak iin yntemler aratrlmaldr. Ynetici politikacdr. Politikaclar nasl lkenin politik geleceini belirliyorsa ynetici de rgtnn politikasn belirlemede yetimi olmal ve gr ileri srmelidir. Ynetici teknoloji yenileyen en nemli bir etkendir. Eskiyen bir ynetici teknolojiye yneticiye kardr. 1990'l yllardan itibaren teknoloji vazgeilmez unsur olmakta, bilgisayar teknolojisi bata olmak zere her endstride yeni teknolojilere gei salanmaktadr. Dier taraftan bilgi teknolojilerindeki hzl geliime hibir ynetici duyarsz kalamaz. Ynetici karar organ gibi alr. Ynetimin baarsnda kararlarn tutarll ve hedefe ulatrmadaki isabeti nemlidir. Yneticilerin Snflandrlmas Yneticiler kendi durumlarna gre farkl ekilde snflandrlabilir. Yneticilerin Sorumluluklar Asndan Snflandrlmas Yneticiler bu adan incelenir. Birincisi fonksiyonel yneticiler, ikincisi genel yneticiler, ncs ise proje yneticisidir. Fonksiyonel Ynetici Bu yneticiler bir fonksiyondan sorumludur. alma alan ile yetki ve sorumluluklar ilgili olduu fonksiyonla ilgilidir. Fonksiyonel ynetici pazarlama, retim, insan kaynaklar, mhendislik, finans gibi bir blmn bandadr. Genel Ynetici rgtn btn fonksiyonlarndan sorumlu olan kiidir. Hastanedeki genel ynetici her blmden ve hastalara kaliteli hizmet vermekten sorumludur. Spermarkette genel ynetici spermarketle ilgili her fonksiyondan sorumludur. Proje Yneticisi Projelerle rgtte alma sz konusu olduunda her proje iin bir ynetici semek gerekir. Proje yneticisi bir projenin gereklemesinden sorumludur. Proje yneticisine olan ihtiyacn ortaya kmas iletme dndaki hzl gelimedir. Yneticilerin Dikey Snflandrlmas (Hiyerarik Yapya Gre) Yneticiler eitli hiyerarik kademelerde grev yaparlar. Kk iletmede belki bir kademe vardr, byk iletmede ise deiik seviyeler vardr. Bir tek lokantadan oluan bir gda iletmesinde tek bir ynetici vardr, dier bir deyile lokanta sahibi vardr. McDonalds gibi lokanta zincirinde eitli kademeler sz konusudur. Bu kademeleri aadan yukarya doru dndmzde drt kademeden sz edebiliriz. rgtsel hiyerarinin eitli kademelerinde grev yapan yneticilerin yetenekleri ve sorumluluklar farkl olacaktr. Alt ynetimde alan bir ynetici ile tepe yneticisinden beklenenler farkl olacaktr. rnek olarak bir tekstil iletmesinin genel mdr ile, tekstil ustabann grev ve sorumluluu farkl olacaktr. Btn yneticiler planlama, rgtleme, yneltme ve denetim grevlerini yerine getirirler, ancak bu

grevler her kademede (en alttan en st kademeye kadar) farkldr. Her kademede istenilen farkl olacandan bu kademeleri nce ayr ayr grelim ve sonra bu kademeleri bir ekil zerinde gsterelim. st Yneticiler st kademe yneticileri denildiinde kavram kargaasn nlemek iin st ynetici ile tepe yneticisi arasndaki fark aklamakta yarar vardr. Bu adan en stte yer alan tepe ynetimi ve bu ile grevli tepe yneticileri vardr. Tepe ynetimi yneticileri ve tepe Holding bakan, koordinatr, okuluslu iletmenin merkezinin st yneticileri vb. Genel mdr, genel mdr yardmcs vb.

st ynetim yneticiler

ve

st

Tepe yneticileri ve st yneticileri, iletmenin tmnn resmini grrler, dier bir deyile belli bir blmle veya ile ilgilenmezler. st ynetim plan yapyor dediimizde btn iletmeyi ilgilendiren uzun dnemli planlar yapar ve stratejileri belirler. Orta ve alt kademelerin uygulayacaklar politikalar ekillendirecek global amalar belirlerler. st yneticilerin grevleri arasnda unlar vardr: Amalar ortaya koymak. Bu amalara ulaacak stratejileri belirlemek. letmenin d evresini gzden geirmek. rgt iin ok nemli kararlar almak ve bunlar uygulamaya koymak. Kaynaklara ve yeteneklere dayal rekabet aratrmas yapmak. Orta Yneticiler (Balayc Gruplar) Orta yneticiler alt yneticileri denetlerler, ayrca st ynetim ile alt ynetim arasnda kpr grevi yerine getirirler. Bu yneticiler alt ynetimden ykselerek veya baka iletmelerden gelebilir. st ynetimin geni adan ele ald stratejileri uygulamaya geirir. Alt ynetimin istekleri arasnda kalan ve denge unsuru olmak zorunda olan ynetici grubudur. Orta ynetim ve orta yneticiler Genel mdr yardmcs, blm bakan, ksm amiri, rn yneticisi, blge mdr, planlama, personel mdr vb.

Orta yneticiler gl beeri zellie sahip olmaldr, bylece kendi grubuyla ve dier gruplarla iyi bir alma ortam yaratabilirler. Orta yneticiler grup dinamiine nem veren ibirlii iinde alan ve atma ortam yaratmayan kii olmaldr. Alt Yneticiler (alanlarla Birebir liki Kuran Ynetici Grubu) Alt yneticiler mallarn retilmesinden ve gerekli hizmetleri yerine getirmeden sorumlu kiileri denetlerler. lerin gnlk yerine getirilmesinden sorumludur. Bu iler arasnda rn veya hizmetlerin i akna uygun olarak retilmesi ve mteriye zamannda teslim edilmesi ve kalite ile standartlara uygun mal retme saylabilir. Alt yneticiler Nezaretiler, retim ustabass, yneticisi vb. muhasebe efi, bro

Yneticilerin Temel Yetenekleri Yneticiler st, orta veya alt ynetimde, kamu kuruluunda veya zel sektrde alsn baarl olabilmeleri iin baz temel zelliklere sahip olmaldr. Bu yetenekleri genel olarak e ayrabiliriz. Kavrama Yetenei Bu yetenek organizasyonun karmakln grme ve bir btn olarak rgt incelemedir. st yneticiler uzun dnem planlar yapmak ve stratejiler saptamak iin kavrama yeteneine sahip olmaldr. st yneticiler be-on-yirmi yl sonra iletmenin gelecei yeri belirlemek zorundadrlar. Kavrama yeteneini gelitirmeleri yneticilere evrelerinde ne deiimler olduunu grme frsat verir. Teknik Yetenek Teknik yetenekler bilgi ve tecrbelerin belli bir iin yaplmas iin kullanlmasdr. Dier bir deyile bir iin baarlmas iin zel bilginin ve tecrbenin olmas ara ve tekniklerin kullanlmas iin uygun durumda olma yeteneidir. Alt kademe ile orta kademe nispeten kendilerini geni apta teknik faaliyetler iinde bulurlar. rnek olarak muhasebeciler, mhendisler, pazar aratrclar ve bilgisayar uzmanlar teknik yetenekleri kullanrlar. Teknik yeteneklerin en nemli kademesi alt seviye yneticileridir. Alt kademe yneticileri ilerin gerekletii yere en yakn olmas dolaysyla teknik yetenek ok daha nemlidir.

nsan likileri Yetenei nsan ilikileri yeteneinin her kademede de nemli olmasnn temel nedeni her yneticinin bakalarnn yardm ile ileri yrtmesidir. Yneticiler ne kadar ok insanlarla iliki kurmaya istekli ise baars artacaktr. Yneticinin iinin zor olmas deiik kltr, aile yaps, eitim kurumlarndan gelen kiilerle baarya ulamak istemesidir. Yneticinin Rolleri Yneticiler ynetim fonksiyonlarn yerine getirirler. Bunlar bireyler aras roller, bilgi salayc roller ve karar verici rollerdir. Bu konu genel iletme kitabnda ok geni anlatld iin ayrntl bir ekilde stnde durmuyoruz.

KLASK YNETM YAKLAIMI -02GR Modern ve postmodern ynetim teorisinin temelinde yatan klasik ynetimdir. eitli gler ynetim teorisini belirler. Bunlar arasnda ekonomik, sosyal, politik, teknolojik ve global gler yer alr. Klasik ynetimin ortaya k endstri devrimi ile olmutur. Klasik ynetimde temel yaklam vardr. Bunlar bilimsel ynetim, ynetim sreci ve brokrasi yaklamdr. KLASK YNETME NASIL GELND? Bugn modern ynetim ilkelerini uygulayabiliyorsak bunun temeli bugne kadar yaplan almalar ve birikim nedeniyledir. Dier bir deyile ynetimi anlamak iin gemie bakmalyz. Ynetimin bir disiplin olarak gelimesi ve niversitelerde okutulmas 19. yy'n balarna uzanr. Bu tarihten itibaren hzl bir gelime gsteren ynetim bilimi deiik grlerle ifade edilmi ve eitli teoriler gelitirilmitir. Gemite yaplanlarn neler olduunu aratrmak bizi hata yapmaktan koruyacaktr. Japonlar katlmal ynetim uygulamasn ABD ve Avrupa iletmelerinden alm ve gelitirerek kalite emberleri uygulamalarna balamtr. Ayn ekilde Japonlar ABD otomobil endstrisini aratrarak ok iyi duruma geldiler. Henry Ford dier iletmelerin otomobil paralarn daha iyi yapabildiklerini grd ve retmek istemedii birok paray dardan satn almaya balad. Gemiten ders alarak ve hatalar ortaya koyarak ayn hatalara dmeyerek yenilikleri ve gelimeleri iletmelerde uygulayabiliriz. Dzenleme gereksinimin nedenini aratrdmzda: Teorinin bilgiyi salama ve organize etme konusunda dnsel bir faaliyet olduunu grrz. evremizdeki iletmeleri incelediimizde eitli ynetim teorilerini uyguladklarn grrz. retim hatt zerinde duran ve i ilikileri benimseyen iletmeler klasik ynetim uygulamaktadr. Baz iletmeler insan davranlar zerinde younlamtr. Bunlarn davransal yaklam benimsedikleri sylenebilir. Stell ve Texaco gibi petrol iletmeleri petroln retilmesinden benzin istasyonlarnda petrol rnlerinin satna kadar deiik ileri yrtyorlarsa sistem teorisi zerinde duruyorlar demektir. Ynetim Teorisini Belirleyen Gler Bugne kadar evresel faktrler iyi bir ynetim teorisi ortaya koymalarnda teorisyenlere ve uygulamaclara ynlerini belirlemede yardmc oldu. En etkili olan ynetim teorisini belirleyen gler: sosyal gler, politik gler ve ekonomik gler olarak ayrlabilir. Ancak bu gce teknolojik gler ile global gler de ilave edilebilir. ekil 2.1.'de bu gleri gryorsunuz.

Ekonomik Gler Ekonomik trendler ve her trl kaynan elde edilmesi ekonomik gler olarak tanmlanabilir. Bu kaynaklar arasnda fizik, finansal, bilgi ve insan kaynaklar en nemlileridir. ABD ve baz Avrupa lkelerinde pazar ekonomisine dayal ekonomik sistem mevcuttur. Ancak komnist lkelerde, rnek olarak in'de planl ekonomi sz konusudur ve ticari faaliyetler geni apta devletin kontrolndedir. Ekonomik gler ynetim teorisini deiik konularda etkiler. Bunlar arasnda evre analizleri, karar verme, planlama, insan kaynaklar ynetimi, denetim ve rgt yaps saylabilir. Sosyal Gler Deerler, ihtiyalar ve normlar insan davranlarn etkilemekte ve sosyal gler olarak ynetim teorisinin gelimesine etkili olmaktadr. Sosyal gler, ekonomik ve teknolojik gler tarafndan etkilenmektedir. rnek olarak atlye ve fabrika sahipleri ekonomik durumlar gelitike yeni

teknolojilere uygun retim aralar satn almakta, sonucunda daha az ii ile daha fazla retim yapabilmektedirler. Kent halk iftlikte almalarn sona erdirerek fabrikalara girmeye baladlar. Profesyonel yneticiler byk iletmeleri denetlemeye baladlar ve ynetici ile alanlar ve sendika ilikileri nem kazand. Sosyal gler yukarda belirttiimiz baz olumsuzluklar yannda ynetim teorisi asndan nemli etkiler yaratt. alanlar glendirildi ve kendi yaptklar iten zevk almalar saland. Politik Gler Politik gler devlet politikalar ve yasal uygulamalardan oluur. Temelde i kanunu, ceza kanunu gibi kanunlar iletme ynetimlerini yakndan ilgilendirir. letmeler rettikleri maldan ikayeti olan mterilerin basks altndadr ve rgtlenmi sivil toplum kurulular ve devlet kurulular mterinin haklarn korumaktadrlar. Politik gler eitli ekillerde ynetim dncesini deitirmitir. Baz rnekler verebiliriz. ocuklarn ite altrlmas, sigortasz ii altrlmas, iilerin alma saatlerinin ksaltlmas, ite emniyet tedbirlerinin alnmas, haksz rekabete yol almamas (lkemizde rekabet kurulunun olmas) saylabilir. Teknolojik Gler letmelerin tketicilere daha kaliteli mallar satmalar ve iyi bir ynetim sistemi gelitirmelerinde en nemli etkenlerden biri de teknolojik gelimelerdir. Ynetimin baars zamannda karar alma ve bilgilerin ihtiya duyulan her yere gnderilmesidir. Ulatrma, haberleme ve bilgi teknolojilerindeki gelimelerle ynetim bilgi sistemi dediimiz yap ortaya kmaktadr. letmeler ynetimde baar salamak iin bilgisayar sistemi kurmakta ve bu i iin ok kaynak harcamaktadrlar. letme ynetimini etkileyen teknolojik gleri gnlk hayattan rneklerle tekrar gzden geirelim. Ynetici bilgi deiiminde byk yenilikler olduunu grmektedirler. Bunlar arasnda elektronik posta, faks aletleri ve elektronik bilgi deiimi saylabilir. Global Gler Yneticilerin karlat sorunlardan biri de doymu i pazarn yanndan lke d pazarlara ynelmek, dier bir deyile lke dna mal satmaktr. Global glerin etkisiyle unlar yapmak zorundadrlar: Kaliteyi artrmak. Fiyat politikasn lke dna gre ayarlamak. Verimlilii artrmak. Maliyetleri drmek. Uluslararas standartlara uymak. Klasik Ynetim ncesi Gelimeler Klasik ncesi dnemdeki almalar ok eskiye dayanr. Bunlar iinde bize ulaan bilgiler M.. 5000 ylna kadar uzanmaktadr. Bunlar iinde nemli olanlarn bir tabloda grelim. Ynetim Dncesine Katkda Tarih Bulunan Birey veya Balca Ynetim Bilimine Katklar Etnik Grup M.. 5000 M.. 4000 M.. 2700 M.. 2600 M.. 1800 M.. 1600 M.. 1491 M.. 500 M.. 400 M.. 50 M.S. 1100 M.S. 1340 M.S. 1500 M.S. 1525 M.S. 1776 M.S. 1799 Smerler Msrllar Msrllar Msrllar Hamurabi Msrllar braniler Mencius Sokrat Varro Grek Lucas Pacioli Sir Thomas Moore Machiavelli Adam Smith Eli Whitney Ynetim iin yazl kurallar ve dzenlemeler. Planlama, rgtleme ve denetim iin almalar. ikayetlerin dinlenmesi ve grmeler yaplmas ve ynetimde adil davranlmas. Merkezlememi rgt kurmalar. Denetim iin ller, asgari cret saptamak, sorumluluun devredilemeyecei. rgtlerde merkezileme. rgt kavram ve hiyerari sistemi ve i * ilkesi uygulanmas. Standartlara ve sistemlere olan ihtiyacn ortaya konmas. Ynetimin evrenselliinin belirlenmesi. artnamelerinin kullanlmas. Yneticinin zellikleri. ift kayt sistemi. Uzmanlama Liderin kitlelere dayanmas. Uzmanlama ve iblm. Bilimsel yntem, maliyet muhasebesi.

Tablo 2.1: 18.yy'a kadar ynetim dncesinin geliimi Bilimsel ynetim hareketi 19.yy'da balad, ancak 18.yy'da ynetim ile almalar hz kazand. Endstri Devrimi

18. yy'n balarnda oluan eitli olaylar ynetim teorisinin ortaya kn nemli lde etkilemitir. Ancak bu gelimelerin ncesinde 17.yy'da ev ekonomisi veya dahili sistem dediimiz retim sistemi sz konusuydu. ler iilerin evlerinde yaplyor bamsz tccarlar para bana cret dyor, ancak bu demeyi istedii gibi reten iilere dyordu. Tccar ile iiler arasndaki sorunlar en az seviyedeydi. Japonya'nn 2. Dnya Sava'ndan sonra hzl endstrileme hareketinde bu sistem geni apta kullanld. Ynetim teorisinin geliimindeki en itici g endstri devrimiydi. 1700-1785 yllar ngiliz Sanayi Devrimi'nin olumas dnemidir. ngiltere bir tarm lkesi olmaktan km ve bir sanayi lkesi olmaya balamtr. Yeryznde tarm-ky hayatndan sanayi-ticaret toplumuna geii baaryla tamamlayan ilk lke ngiltere'dir. Bu dnemde en byk yenilik retim tekniklerindeki gelimedir. Bu dnemde yeni retim sistemi sonucunda ortaya kan yn retim, yeni ekonomik doktrin ve yeni fabrika sistemi gelimitir. Aadaki ekilde bu oluum grlmektedir. Yeni Ekonomik Doktrin: Bu yeni retim sistemi Fransz ekonomi dncesi olan Braknz yapsnlar, braknz gesinler dncesine dayanyordu.

Endstri Devrimi

Yeni retim Sistemi: Yn retim, evlerde yaplan retimin yerini ald. Bu durum refah art getirdi.

Yeni Fabrika Sistemi: Yeni bulularn olmas ve ok eitli retim aralarnn ortaya kmas atlyeler yerine fabrikalarn kurulmasna neden oldu.

Fabrika Sistemi, buhar makinelerinin kullanlmasyla gereklemitir. Buhar makineleri verimlilii nemli derecede artrd. Ayn ekilde bu makinelerin kullanlmaya balamasyla sermaye ihtiyac artmtr. Bu ekilde makineler iilerin evlerine gnderilecei yerde, iiler makinelerin olduu evlere, dier bir deyile fabrikalara gitmeye baladlar. Bir at altnda retimin artmas ile ii, girdi ve makine miktar artmtr. Bunlarn art kontrol ve uyumlatrma sorunlar ortaya kt. Ynetimin bilimsellik kazanmasnda etkili olan nedenlerin banda buharl makineleri bulan James Walt ve Matthew Robinson Boulton'un almalar gelir. Bugn byk gelime gsteren fabrika sistemi buhar makinelerinin kullanlmasyla gelime srecine girmitir. Buhar makinelerinin yaygn kullanlmasyla verimlilik artmtr. Bu iki bilim adam ngiltere'de Soho Mhendislik Dkmhanesi'nde sistematik ynetim teknikleri uygulamaya baladlar. Daha sonra Walt ve Boulton bugn bile aknlkla karlanan saysz ynetim teknikleri gelitirdiler. Bu teknikleri balklar halinde grelim. ak retim planlamas retim ilem standartlar blm etd Ynetici ve dier personelin eitilmesi rn standartlatrlmas statistiki kaytlar ABD'deki giriimci ve yneticiler iin deney ve hata ynetimine dayanan sistemle ayakta kalmak ve istenen amalara ulamak zor deildi. Her iletme bireysel olarak ynetiliyor, ihtiya duyulan snrl lde planlama ve denetim ii veya ustaba tarafndan yaplyordu. Ancak 18.yy'n sonlarna gelindiinde ulatrma (tren yolu) ve haberleme (telgraf, telefon ve posta hizmetleri) alanndaki gelime sonucunda Dou daki fabrikalar kuruldu. Bu geliimin sonunda iletmeler geliti ve sistematik ynetime ihtiya duyulmaya baland. Bu dnemde endstrileme, kaynak birikimi ve iletme bymesi anlamna geliyordu. Gelime; yksek krlar, sat hacminin artmasn ve giderlerinin azalmas sonucunu getirdi. Ancak bu geliim sorunlar da getirdi. Yeni byk iletmelerin ynetilmesi beceri ve ynetim bilgisine gerek duyuyordu. Klasik ynetim hareketinin ortaya kn douran dnrlere ksaca bakalm.

Charles Babbage (1792-1871): ngiltere'de Cambridge niversitesi'nde matematik profesr olarak alyordu. 1822 ylnda mekanik hesap makineleri ile ilgili buluuyla tannan Babbage retimin etkililii zerinde durdu. Ynetimle ilgili olarak yazlan ilk kitap olan Makineler ve malatlarn Ekonomisi isimli eseri yazd. eitli rgtlerdeki ynetim sorunlarnn zm ile ilgilendi. Verimliliin artmasnda katkda bulunan alanlara krdan pay verilmesini nerdi. Robert Owen (1771-1858): ngiliz reformcu ve iletmeci olan Owen rgtlerde insan kaynaklar zerinde duran ilk kiilerden biridir. Owen'dan nce alanlara makine gibi bakan iletme sahipleri sz konusuydu. Owen'un tekstil fabrikas verimlilikte rnek bir iletme olmutu. Bunun nedeni ise baz yenilikler getirmesiydi. Bu yenilikler arasnda aadakileri sayabiliriz: Yksek olarak belirlenen asgari cret denmesi. alma saatlerinin azaltlmas. Yemek yardm yaplmas. Dinlenme merkezinin almas. Bilimsel ynetim hareketinin douunda ikinci nemli neden uzmanlama konusundaki gelimedir. retimin ekil deitirmesi ile belli ilerde devaml alan veya ayn makinede ayn ii yapan elemanlar retimin artmasnda etkili oldular. Bu deiim ile nemli bir alma Adam Smith tarafndan yapld. Smith toplu ine retiminde uzmanlama sonucunda retimin artacan ileri srd. KLASK YNETM Klasik ynetimde ayr yaklam vardr. Bunlar nce bir ekilde grelim, sonra srayla inceleyelim.

Bilimsel Ynetim

Ynetim Sreci

Brokratik Ynetim

ekil 2.3: Klasik ynetimin temel yaklam Bugnk modern ynetim ve postmodern ynetimin temelleri 19.yy'n balarnda atld. Bu harekete klasik ynetim diyoruz. Klasik ynetimin temeli bu dnemde hzl bir teknik gelime olmasna dayanr. Bu dnemde uygulamac ve teorisyenler ok nemli katklarda bulunmulardr. ekilde grdmz yaklam unlardr. alanlarn verimliliini artrma zerinde younlaan bilimsel ynetim, ynetim fonksiyonlar, zellikle st ynetim zerinde duran brokrasi yaklamdr. Aadaki ekilde klasik ynetimi btn olarak grmeye alalm. Ancak burada iki nemli yaklamn karlatrlmasn ele alacaz, nc yaklam olan brokrasi yaklam farkl adan bakt iin bu ekle dahil edilmemitir.

Klasik Yaklam

Alt Dzey Ynetimi Analizi

Ynetim Kapsaml ncelenmesi

Katklarda Bulunanlar Frederick W. Taylor Katkda Bulunan Frank ve Lilian Henri Fayol Gilbreth Henry Gantt ve Dierleri ekil 2.4: Klasik yaklamn iki ana yaklama ayrlmas ve katkda bulunanlar Bilimsel Ynetim Alt ynetim dzeyinin analizini yapan bilimsel ynetim, iin yaplmas iin tek en iyi yol ilkesine dayanr. Bu sistem bilimsel ynetim olarak adlandrlmaktadr. Bu dnemde nemli katklar bulunan ynetim uzmanlarnn katklarn inceleyelim. Frederick Taylor Bilimsel ynetimin kurucusu olan ve bilimsel ynetimin babas olarak adlandrlan Taylor, baba meslei olan avukatl devam ettirmek iin bask altnda kalarak hukuk fakltesini birincilikle kazanm, fakat gzlerinden rahatsz olduu iin okulu brakmak zorunda kalmtr. Taylor, niversite eitimini yarda brakarak 1875 ylnda kalp ra ve daha sonra makinist olarak almaya balad. alt yer kk bir makine atlyesiydi. Taylor drt yl burada altktan sonra 1878 ylnda Midvale elik letmesi'nde almaya balad. Taylor, Midvale letmesi'nde ii, memur, makinist, ustaba olarak alt. Mhendislik eitimini gece blmnde bitiren Taylor 1884'te ba mhendis olarak Midvale letmesi'nde yeni greve atand. Taylor hzl elik kesme makinesini yaparak patentini ald. Taylor'un Gzlemleri ve Grleri Taylor, eitli grevleri stlendii iin geni apta olaylar ve insanlar inceleme frsat buldu. Baz eksiklikleri saptad. Bunlar: Taylor verimsiz bir alma ortam olduunu grd. Verimsiz bir alma ortam vard ve verimliliin artmas konusunda hi alma yaplmyordu. letme sahipleri krlarn en yksek seviyeye karmaya alrken giderleri azaltmann en iyi yolu olarak iiye daha az cret demeyi benimsemilerdi. Taylor'un gzlemleri sonucunda iletmelerin konuya kr asndan bakmalar yannda iiler de konuya kendi alarndan bakyorlard. iler fazla alarak iletmenin verimliliinde art yaparak sonucunda iletme sahiplerinin krn artryorlard, ancak bu kr artnda bir kar elde edemiyorlard. Bunun sonucunda iten kaytarma iilerin en ok bavurduklar yol olmutu. Taylor iki trl kaytarmadan sz ediyordu. Birincisi doal kaytarma olup insann doasndan gelen ve ii hafife alma eilimine bal olarak iten kaytarma ve kendisini fazla yormama eilimine bal idi. Sistematik kaytarma baka nedenlere dayanmaktayd. Yneticilerin memnun olmadklar konu buydu. Sistematik kaytarma daha farkl zellikte olup bireylerin dier bireylerle ve gruplarla olan ilikilerine dayanr. Sistematik kaytarma daha karmaktr ve bireysel faktrlerle ek olarak rgtsel ve sosyal faktrler yoluyla da tevik edilir. Taylor'a gre sistematik kaytarma evrenseldir. Bu tr kaytarmada ne miktar i kabilecei konusunda nezaretiye bir bilgi vermemek yoluyla planlanr. Taylor'a gre ilerde standartlatrma olmad iin iiler ilerini kendi bildikleri gibi yapyorlard. Hz bir verimlilik ls olmadndan verimlilik art salanamyordu. Taylor'a gre iilerin ie alnnda ve ie atanmasnda yetenek ve kapasiteleri dikkate alnmyordu. Taylor iiler ile yneticilerin yaptklar ilerin birbirine kartrldn ileri sryordu. Ynetim ile alanlar arasnda bir karmaa sz konusuydu. Taylor'un Bilimsel Ynetim ile lgili almalar Taylor bozuk dzeni ortaya koymakla ie balamt. Taylor'un zm nerileri: Taylor, iverenin az para vermesi ve bunun karlnda iilerin kaytarmaya gitmelerini nlemek iin cretleri artrmak gerektiini ve sonucunda bilimsel ynetim ile verimliliin artabileceini ileri srmt. Bu amaca ulamak iin bilimsel aratrma yntemleri, tecrbelere dayal ilkeler ve standartlar saptayarak retim faaliyetlerinin denetimini saptamaktr. ilerin dikkatli bir ekilde seimi, bylece en yksek kapasitenin ortaya karlmasn salamak. Seilen iilerin bilimsel yntemlerle eitilmesi, bylece istenilen performans gstermeleri, bilimsel ynteme dayal olarak iilerin ilerini benimsemelerinin salanmas gerekleecektir.

Yneticiler ile iilerin yapacaklar ilerin birbirine kartrlmamas gerekir. Taylor drt alanda nerilerde bulundu. Bu nerileri drt balk altnda toplayabiliriz. Standartlatrma: Taylor metal kesme faaliyetlerini yakndan aratrdnda baz standartlar gerektiini grd. Taylor'un maden cevheri yklemede yapt almalar standartlatrma konusunda nemli bir adm olarak dikkati ekti. Bu amala maden cevheri krekleme konusunda nce en yk-sek gnlk verimi salamak iin krein maden cevheri ile dolu olarak ka kilo olmas gerektii konusunda incelemeler yapt, kaytlar tuttu, bunlar tahlil ederek dolu krein 8-9 kilo olmas gerektiini bilimsel olarak belirledi. Ayn zamanda farkl ilerde ayn krein etkili olamayacan ne srmtr. Ayrca krein sap ve az deiik 8-10 eit krek tasarm belirledi. Taylor standardn belirlenmesinden sonra ikinci adm olan hareket zaman etdne ihtiya olduunu belirtti. Hareket ve zaman etd: Krekleme iinde bir standart yoktu, ayrca her ii kendi kreini getirdiinden ve arlklar farkl maddelerin kreklenmesi gerektiinden zaman ve emek israf ok fazla idi. Deney ve incelemeler sonucu yeni bir krekleme ilemi balatmtr. Hareket ve zaman etd ile ilgin sonular elde etti. Bir ii gnde 12,5 ton ykleme yaparken Taylor'un tevik olarak nerdii gibi 48 ton ykleme yapmaya balam ve gnlk cret 1,15 dolardan 1,85 dolara ykselmitir. Yklenen miktarda %400 art olurken crette %60 art olmutur. Sistematik seim ve eitim: En ucuza eleman altrmak yerine ii en iyi yapacak eleman seme ilkesini benimseyen Taylor seim ve eitim konusuna ok nem verdi. Taylor ayrca birinci snf eleman kavramn getirdi. letmede birinci snf insanlarn altrlmas gerektiini ne srd. Para ba cret sistemi: Taylor ekonomik insan kavram zerinde durdu. Taylor'un nerdii para ba sisteminin uygulanabilmesi iin zaman ve hareket etdnn yaplmas ve alma ile ilgili standartlarn belirlenmesi gerekiyordu. Taylor'a gre iilerin iverenlerden istedikleri tek ey yksek cretti. Taylor'un bu konuda nerdii yeni bir sistem olan para ba cret sistemiydi. Ancak geleneksel para ba cret sisteminde her ii gdleyici olmayan bir cret sisteminde alyordu. Bunun yerine Taylor farkllatrlm para ba creti nerdi. ilerden iini daha nce yapan, dier bir deyile standarda ulaanlara yksek cret standardn altnda kalanlara dk cret uygulanmas sz konusuydu. Zamannda iini yapan ve kaliteyi bozmayan ii yksek cret alrken dk cret alan ii standarda ulamak iin aba harcayarak veya ii terk edecektir. Fonksiyonel ustabalk: nceleri genellikle iilerin ne yapacaklarn belirlemek yerine ilerin ayrntl zaman etdne, yntemlere, aralara bal olmasn neren Taylor, birinci snf insan kavramnn daha ileri aamas olan fonksiyonel ustabalk ve bunun devam olan i ynetimi sistemine gei olacakt. Bu sistemde planlama ve uygulama olarak iki blm bulunuyordu. Her blmde drder ustaba grev yapyordu. Taylor'un nerisine gre sekiz ustabandan, drd planlama ileriyle grevlendirilecek ve bunlar planlama blmnde alacaklard. 1'inci ustaba i sralama ve datm ustabas: Grevi i aknn salanmas ve sralama yapmak. 2'nci ustaba i emri ustabas: Grevi teknik resimleri hazrlamak, para ba creti hazrlamak, maliyetlerle ilgili bilgileri muhasebeye vermek. 3'nc ustaba zaman ve maliyet ustabas: Grevi zaman ve maliyetle ilgili almalar yapmak. 4'nc ustaba disiplin amiri: Grevi personelle ilgili ileri takip etmek ve iilerin iyi ve kt taraflarn ortaya karmak ve i bar iin almak, ayrca ie adam alma ve iden karma iine bakmak. Uygulama blmnde ise u ustabalar vard: 1'inci ustaba: Ekipbadr, grevi ise makineyi zamannda retime hazrlamak ve girdilerin zamannda makineye girmesini salamak. 2'nci ustaba, teknik nezaret ustabas: Bu ustabann grevi teknik nezarettir. 3'nc ustaba, tamir bakm ustabas: Tamir ekibiydi ve makinelerin bakm ve tamiri ile uramaktadr. 4'nc ustaba, kalite kontrol ustabasyd: Grevi kaliteye dikkat etmek ve ii hzlandrmaktr.

Taylor'un Eletirisi Bilimsel ynetimin babas olarak bilinen Taylor anda devrim yaratm, ancak baz eletirilere de uramtr. Taylor insan ilikilerini ve davransal sistemi yok farzetti. Tek gdleme faktr olarak gelir elde etme isteini grd. Taylor atlyedeki ilerle ilgilendi ve verimlilik art zerinde durdu. letmenin i yaps ile urat ve iletmeyi bir fanus iinde d evreyle ilikisi olmadn varsayd. Frank ve Lillian Gilbreth Frank ve Lillian Gilbreth belki de ilk defa kariyer yapan evli bir iftti, ikisi de endstri mhendisiydi ve bilimsel ynetime katklarda bulundular. Taylor grlerine Gilbreth'lerden byk destek grd. Frank Gilbreth, niversiteyi kazand fakat niversiteye gitmekten vazgeti ve tulac ra olarak ie girdi. inde baarl oldu ve Whiddet isimli iletmede mdrlk kademesine kadar ykseldi. Frank Gilbreth ie alndnda kendisini iki usta tulac arasna yerletirdiler. ki tulac kendisine hem i yaptracak hem de eiteceklerdi. Gilbreth tula rme iinde deiik i yaptklarn grd. Bu ileri ylece zetleyebiliriz: Birincisi retmek iin tula rmek, kincisi yava tula rmek, ncs hzl tula rmek. Taylor'un zaman etdlerine nem vermesi yannda hareket etdlerine hz veren Gilbreth tula rme ilerini incelemitir. Tula rme ileminde yapt basitletirmelerde d duvar rmesinde 18 hareketi 45 harekete ve i duvar rmede 18 hareketi 2'ye indirmi ve yeni yntemle bir saatlik igc ile 120 tula yerine 350 tula rme imkan salanmtr. Gilbreth'e gre ok lzumsuz hareket vard. Tutmak, tamak, brakmak, bo hareketle vb. eitli hareketlerden oluan tula rme ii bir rnek olabilir. Yorgunluk ve kas hareketlerinin en aza indirilmesiyle ve baz lzumsuz hareketlerin kaldrlmasyla daha ksa zamanda i yaplabilirdi. Bu konuda Gilbreth'in verdii rneklerden biri tula ynnn tula rme iine mmkn olan en yakn yere konmas ve mmkn olan en ksa uzaklk ile iin yaplmasnn salanmasyd. Gilbreth ile ilgili hareketleri temel on yedi harekete ayrd. Bunlara terblig ismini verdi. Bu terim soyadnn tersinden yazlyd. Gilbreth'in nemli bulularndan biri Cyclegraph ve Chronocyclegraph teknii idi. Cyclegraph teknii parmaa, ele, kola, bilee bir elektrik ampul balamas ve alrken o iinin alma srasnda yapt hareketleri k izgileri halinde saptam bunu bir fotoraf makinesi yardmyla yapmtr. Henry Gantt Henry Gantt Taylor'un arkadayd ve Midvale ile Bethletem'de beraber alt. ki nemli konuda alma yapt. Bunlardan birincisi cret sistemi dieri kendi ismini verdii Gantt Grafii'dir. Bilimsel ynetime retim ve maliyet kontrol tekniklerini getirerek katklarda bulundu. Ynetim Sreci Yaklam Ynetim konusunda nemli bir yaklam olan ynetim srecindeki ncleri grelim. Henri Fayol Henri Fayol, yneticiler ve yerine getirdikleri fonksiyonlarla ilgilenmekte, konuya ynetim, zellikle st ynetim asndan bakmaktadr. almalarn ylece zetleyebiliriz. Fayol'un letme Faaliyetlerinin Ayrlmasyla lgili Grleri Fayol iletme faaliyetlerini altya ayrmtr:

Teknik faaliyetler: letmede yer alan teknik faaliyetler retim, imalat, uyumlatrma, sra bakm vb. ilerden oluur. Teknik faaliyetlerin says, miktar, zellikleri teknik adamlarn yapt ilerden oluur. Ticari faaliyetler: Genellikle satma, satn alma ve deitirme gibi faaliyetleri kapsar. Teknik faaliyet gibi ticari faaliyetin de nemi byktr. Mallarn veya hizmetlerin sat ile kr salanmaktadr. Sadece retmek yeterli deildir. Finansal faaliyetler: Bu fonksiyon olmadan dier fonksiyonlarn baarlmas imkanszdr. Personelin maan demek iin, tesis ve ara iin para lazmdr. Emniyet faaliyetleri: Bu faaliyetler genellikle insanlar ve mallar eitli tehlikelere kar korumak iindir. Muhasebe faaliyetleri: Bu faaliyetler defter tutma, bilano, maliyet hesaplar, kr-zarar tablolar faaliyetleridir. Ynetim faaliyetleri: Fayol dikkatini daha ok ynetim faaliyetine evirmi ve ynetim faaliyetlerini planlama, organizasyon, emir verme, koordinasyon ve denetim olmak zere bee ayrmtr. Fayol'un Ynetim lkeleri 1.blm i kk birimlere ayrmak ve bu kk birimlere ayr bir grevli atamak, bylece i daha etkin ve verimli yerine getirilebilir. 2.Yetki ve sorumluluk Ynetim grevini yerine getirmek iin yetki sz konusudur. Yneticilerin grev yapabilmeleri yetki verilmesine baldr. Yetki sorumluluktan ayrlamaz. 3.Disiplin letmenin vazgeilmez unsuru olan disiplin zerinde durulmas gereken konulardan biridir. alanlarn kurallara uymalar sonucunda ynetim baarl olur. 4.Kumanda birlii Bu ilk her astn bir stten emir almas ve ilk st atlayarak daha st kademelerdeki yneticilerle iliki kurmamas ilkesidir. Bunun nedeni rgtte karklk kmamasdr. 5.Ynetim birlii Benzer iler bir yneticinin emrinde koordine edilmelidir. Dier bir deyile bir grup veya blmden bir kiinin sorumlu olmas ilkesidir. 6.Genel karlarn kiisel Bylelikle ayn amaca dnk ilerin sorumluluu bir karlara stnl yneticiye verilir. letmenin karlarnn bir kiiden veya bir grup insann karlarndan nde gelmesidir. 7.alanlarn alanlara yeterli lde cret denmesidir. Adil cret dllendirilmesi ve iyi denmesi ancak adil cretin ne olmas konusunda yeterli cret ller olmaldr. 8.Merkezileme ilkesi G ve yetki organizasyon st kademelerinde toplanmas gerekir. Merkezlemenin doal bir yaps olduunu, ak veya sosyal organizmalarda hareket veya davranlarn bir beyin veya merkezden ynetilmesidir. 9.Hiyerari ilkesi Hiyerarinin en st kademeden en alt kademeye kadar uzanan ve yneticileri birbirine balayan kumanda zinciri ve haberleme ve dier ilikilerin bu yolu takip etmesidir. 10.Dzen ilkesi Her eyin doru yerinde ve doru zamanda olmas ilkesidir. Dier bir deyile her bireye bir yer ve her birey kendine uygun yerde ilkesidir. 11.Hakkaniyet ilkesi Yneticiler btn alanlara hakkaniyetle davranmaldr. Hakkaniyetle yaklamak gdlemeyi artracaktr. 12.Personelin Personelin yeni bir ie girmesi halinde ii ksa zamanda devamll ve denge renmesi zordur. gc devri yksek ise her yeni elemann ii renmesi iin zaman ve emek kayb sz konusu olacaktr. 13.Giriim ilkesi Yneticiler astlarn giriim glerini artrmaldr. Organizasyonun her kademesindeki yneticilerin plan yapma ve uygulama yetenekleri arttrlmaldr. 14.Birlik ruhu ilkesi letmede alanlar arasnda birlik salamann gerei bu ilke ile belirtilmektedir. Tablo 2.2: Fayol'un genel ynetim ilkeleri Brokrasi Yaklam Bu yaklam organizasyon sistemi ve iletmedeki kural, politika ve yntemlere dayanmaktadr. Bu yaklamnn kurucusu olan sosyolog Max Weber brokrasinin iletmenin almas asndan ok nemli olduunu vurgulamtr. Weber yetki kuram zerinde durmutur.

Weber'in Yetki Kavram Weber yetkiyi e ayrmtr. Bunlar geleneksel yetki, karizmatik yetki, yasal yetkidir. Bunlar bir tablo zerinde grelim. Weber'in yetki kuramnda geen geleneksel, karizmatik ve yasal yetkiyi rnekler vererek gzden geirelim. Yetki tr Tanm rnekler Geleneksel Kiisel olup, doutan kazanlan yetkidir. Krallarn, imparatorlarn, yetki Astlar emirleri sadakatle yerine getirirler. kabile reislerinin yetkileri vs. Emirlere geleneklere uyulduu srece riayet edilir. Karizmatik Burada da kiisellik sz konusudur. Ancak Atatrk, Mahatma Gandi, Bill yetki yetkinin kullanl asndan Gates (Micsosoft), Churchill. karizmatik ve kiisel yetki arasnda fark vardr. Yasal yetki Kurallarn yasall ilkesine dayanr. Bu ilke Tepe veya orta iletme karizmatik veya geleneksel yetki gibi kiisel yneticileri, polis mdr, deildir. Bu yetkiyi elinde bulunduranlar Bakan. seimle kazanrlar. Tablo 2.3: Weber'in yetki tipi Weber'in Brokrasi Gr Weber brokrasi konusuna ideal bir sistem olduunu ileri srm, ancak baz zelliklerinin olmas gerektiini ileri srmtr. 19.yy iletmelerinin bireysel yapda faaliyet gsterdiklerini ve alanlarn rgte ballklarndan deil, bireylere ballklarndan dolay iten karlmlardr. Sonuta kaynaklar rgt amalar iin deil, bireysel amalar iin kullanlmlardr. Weber'e gre brokrasi kavramnda aadakiler vardr: Yetkinin hiyerarisi: Yetkiler hiyerarik yap iinde yer almaldr. rgt iinde elde edilen gce gre piramit eklindeki bir yapda hiyerarik bir sistem olmaldr. leri uzmanlama: Bu ilke i blmyle ilgilidir ve iblmnn baarl bir ekilde uygulanmasyla kaynaklar verimli bir ekilde kullanlabilir. Biimsel kural ve kaideler: Grevler nceden belirlenmi, renilmi kural ve kaideler ile daha baarl bir ekilde yerine getirilirler. Bunu salamak iin kurallar yazl hale getirilmelidir. Btn elemanlar teknik bilgi, eitim ve tecrbelerine gre altrlrlar. Grevde gayri ahsilik: rgtte grevliler ilerini kiisel deil, biimsel bir ekilde yapacaktr.

DAVRANISAL YNETM YAKLAIMI -03GR Klasik ynetim dnemi byk bir geliim salam, ancak insan faktrn ele almad ve rgt ii deikenlerle bal kaldndan, 1930'lu yllardan itibaren yetersiz kalmaya balamtr. Davransal yaklam ile yeni konular gndeme gelmeye balad. Bu konular arasnda gdleme, liderlik, grup davran, biimsel ve biimsel olmayan ilikiler saylabilir. Davransal yaklamda, klasiklerin ileri srd ilkelerin doruluunu aratrmak iin aratrmalar yaplmtr. Bunlar arasnda Hawthorne, Harwood ve Tavistock Enstits aratrmalar saylabilir. Davransal yaklama katklar bulunanlar arasnda Elton Mayo, Mary Parker Follett, Chester Barnard, Douglas McGregor ve Chris Argyris gibi isimler saylabilir. DAVRANISAL YAKLAIMIN TANIMI Klasik ynetim uzmanlar, genellikle bireyleri retim faktr gibi grd. Bunun sonucunda bu retim faktrn verimli mekanizmay daha iyi kullanabilmek iin yollar aradlar. 1930'lu yllara kadar klasik teoriler geerliliini korudu. Ancak klasik ynetim en yksek dzeylere ulat 1930'lu yllara gelindiinde klasik teorinin yetmezlii gndeme geldi. Davransal yaklam dier bir deyile neo-klasik ynetim temelde klasik ynetime dayanr. Bu yaklamn en nemli zellii, klasik teorinin eksik brakt insan kavramna nem vermesi ve inceleme konusu yapmasdr. Davransal yaklamla ilgili yazarlar, deiik bilim dallarndan gelmitir. Bunlar arasnda psikoloji; sosyoloji, sosyal psikoloji, antropoloji saylabilir. Davransal yaklamn temelinde iteki baarda kiinin i tepkisi nemli rol oynamaktadr. Davransal boyut, insan davrann etkileyen eitli faktrlerin neminin anlald yeni bir bak as getiren yaklamdr. Davransal yaklamn temeli ise insan davranlar ve ilikileridir. Ancak insan davranlar yaklam temelde klasik ynetim ilkelerine dayanr. nsan ilikileri yaklamnda baz konular gndeme gelmeye balad. Bu yeni konular sralayalm: Gdleme Liderlik Grup davran letiim Biimsel ve biimsel olmayan ilikiler Birey rgtn sosyal yaps

Davransal ynetim iletmelerin insana kar daha duyarl olmas iin ortaya kan bir dnce akmdr. ekil 3.1'de grld gibi piramidin stnde insan ilikileri yaklam yer almaktadr. nsan ilikileri yaklam etki ile olumaktadr. 1.Sendikalama 2.Hawthorne aratrmalar 3.Endstriyel insan akm

ekil 3.1'de grlen konular ileride greceiz. Davransal yaklam ile ilgili baz tanmlar verelim. Bilim ve teori asndan rgtler iindeki ve rgtle insan arasndaki gzleme tabi tutulabilen ve kontrol edilebilen insan davranlarnn bilimsel yntemlerle incelenmesini ifade eder. Ynetim ya da uygulama asndan insan ilikileri rgtler iindeki alan kiilerin kendi amalarn gerekletirirken, rgt amalarnn gerekletirilmesine de hizmet edecei bir ortam yaratmaktr. DAVRANISAL YAKLAIMIN TEMEL KAVRAMLARI Davransal yaklam bireylerin birbirinden farkl olduu, insan bir btnn oluturduu; davranlarn bir nedene dayand, rgtn bir sosyal sistem nitelii tad, insann rgte ve rgtn de insana bal olduu temel kavramlarna dayanr. Bireysel farkllklar: Bireyler Taylor'un dnd gibi ayn fabrikada retilen bir makine deil her bireyin zellikleri bir dierinden farkldr. Byle olunca btn insanlar standart bir retim faktr olarak gremeyiz. nsanlarn farkl olmasnn temelinde yatan kavram psikolojiden gelir. nsan doduunda dierlerinden farkldr ve gn getike her insan farkl bir zellie sahip olur. nsanlarn farkl olmas ynetimin her insana farkl bakmasn ve buna uygun gdleme sistemi kurmasn gerekli klar. Bunun sonucunda insann temel analiz birimi olarak ele alnmas gerekir. nsanlarn birtakm kategorilere ayrp, istatistiksel ilem grmesini nler. Bir btn olarak insan: nsan sadece biyolojik bir varlk deil, ayn zamanda deiik durumlarda farkl davranlarda bulunan ve psikolojik ve sosyal yn ar basan bir varlktr. Baz yneticiler alann yalnzca becerilerini ve beyinlerini istihdam ettiklerini dnrler.

Davranlar bir nedene dayanr. Davranlarn temelinde baz nedenler vardr. Baz olaylar karsnda gl tepkiler gsterirken dier olaylar zerimizde bir etki yapmaz. Davranlarn bir amaca ynelik olduu ve davranlarn gdlenmi olduu temel kavramna dayanan davransal yaklam insan davranlarn temel alan bir grtr. nsan ve rgtn karlkl bamllklar vardr. htiyalarmz karlayan saysz rgtler insanlarn yardmyla dier bir deyile insanlarn rgtlerde almasyla retim yapmakta ve dier insanlarn ihtiyalarn karlamaktadr. nsanlar gelir elde etme arzularn, zamanlarn ite geirme, ykselme vb. ihtiyalarn rgtler yoluyla karlamaktadrlar.

nsan dier retim faktrlerinden farkldr. nsan bir retim faktr olmasna karn dier retim faktrleri gibi (klasiklerin dnesi) kabul edilemez. nsan doann en stn yarat olmas nedeniyle art deer yaratan dier bir deyile girdilerinden fazla kt yaratan tek retim faktrdr. rgt sosyal bir sistemdir. Davransal yaklamda dikkate alnan bu zellik, insanlarn oluturduu sistemin yalnz retim faktrlerini ilemden geiren ve teknik olarak bir sonuca ulaan bir sistem deil ayn zamanda sosyal bir sistem olmasdr. DAVRANISAL YAKLAIMIN VARSAYIMLARI VE RGT MODEL Davransal yaklamda nemli olan nokta insan davranlarnn toplumsal yaamn balangcndan bu yana var olmasdr. Buna karn, davranlarn bilimsel olarak ele alnmas 1. ve 2. Dnya Savalar srasnda balamtr. Davransal Yaklamn Metodolojik zellikleri Biimsel olmayan yapnn varln kabul eden ve inceleyen davransal yaklam insanlarn rgtler iinde nasl davranmalar gerektii konusundan ok nasl davrandklar konusunu inceler. Davransal yaklam, mikro analiz zerinde dururken baz bilim dallarndan yararlanr. Bunlar: Psikoloji Sosyoloji Antropoloji Sanayi psikolojisi Sosyal psikoloji rgtsel psikolojidir. Davransal Yaklamn Varsaymlar Davransal yaklamn yukarda belirttiimiz bilim dallarndan yararlanmas sz konusudur. Bu yaklam, genel olarak psikoloji, sosyoloji ve sosyal psikolojiden yararlanm ve bu konularda baz varsaymlara dayanmtr. Psikolojiden Alnan Varsaymlar nsanlar eitli biimlerde gdlenir ve harekete geirilir. Taylor tek gdleme faktr olarak paray grmt. nsanlar her zaman aklc davranmazlar. ou zaman rasyonel olmayan kararlar ve davranlarda bulunurlar. nsanlar zel hayatlarnda olduu gibi i hayatlarnda da birbirine bamldr. Yneticiler insan ilikileri konusunda eitilebilirler. Sosyolojiden Alnan Varsaymlar yerindeki sosyal ortam; yalnz ynetim tarafndan deil, grup yeleri tarafndan da etkilenir. Grup yeleri de iyerindeki sosyal ortamn etkisi altndadr. yerinde klik (hizip) ve biimsel olmayan rgtn varl bir gerektir. rgtlerin biimsel yapyla baarl olmas mmkn deildir. nsan faktrnn olmas biimsel yapy baarl veya baarsz hale getirebilir. Bunun sonucunda biimsel rgt etkiler veya biimsel rgtten etkilenir. in gerektirdii roller, iin iinde mevcut kiisel ve sosyal i fonksiyonlar nedeniyle i tanmlarnda belirlenenden ok daha karmaktr. rgt, gereki biimde birbirini karlkl olarak etkileyen ksmlardan oluan sosyal sistem olarak tasarlanmaldr. Sosyal Psikolojiden Alnan Varsaymlar nsanlar kendi amalarna, rgt amalar asndan bakmaya her zaman istekli deildirler. Bu konuda insanlar etkilemek gerekir. rgtn iletiim kanallar, rgtn rasyonel ve ekonomik bir biimde ileyiini salayan bilgiler tad gibi alan kiilerin duygularn da nakleder. Salam teknik kararlar ve ibirlii iin bir takm halinde almak gerekir. Davransal Yaklamn Dayand rgt Modeli Roethlisberger ve Dickson'un sosyal sistem yaklam Taylor'un rasyonel modelinden farkldr. Sosyal sistem modelini tablo yardmyla grelim.

DAVRANISAL YAKLAIMIN DOUUNDA YAPILAN ARATIRMALAR Davransal yaklamda en nemli zellik, seri aratrmalar yaplmasdr. Hawthorne Aratrmalar Bu almalarn ortaya k nedeni, 1920'li yllarda krize giriin kendini gstermesi ve sosyopolitik iklimin deiimi ile endstride nemli admlarn grlmeye balamasdr. ABD'nin en nemli niversitelerinden bir grup, iteki davranlar incelemek istedi. Elton Mayo ve arkadalar, Western Electric letmesi'nin tesislerinde almalar balatt. Bu iletmede 200.000 kii alyor ve telefon paralar retiliyordu. Burada aratrlan konu bilimsel ynetim ilkelerinin geerliliini ve iddialarnn doruluk derecesini belirlemekti. Sz geen iletme klandrma, dinlenme aralar, daha ksa alma sreleri vb. konularda oluturulan belirli fizik ve evre deiikliklerinin verimlilik zerindeki etkilerini inceleme konusunda Harvard niversitesi ile ibirlii yapmt. Bu almalar alt balk altnda toplanabilir. Iklandrma Deneyleri Aratrma, Western Elektrik letmesi'nin Hawthorne'daki fabrikasnda bir seri klandrma deneyleriyle balamtr. Bu deneylerde, k iddetindeki art ve azalmalarn verimlilik zerindeki etkilerini incelemek sz konusu oldu. Aratrmalar Ulusal Aratrma Konseyi ile ibirliiyle saland. klandrma deneyi yapld. Birinci klandrma deneyi:Birinci klandrma deneyi MIT'de (Massachusetts Institute of TechnologyMassachusetts Teknoloji Enstits) grevli olan elektrik mhendisi Vannevar Bush tarafndan ynetildi. Aratrmalarn temel amac, klandrmada yaplacak deiiklikler ile verimlilik arasndaki ilikiyi aratrmakt. Hipotez uydu: Ik artrlnca verimlilik artacakt. Bu kantlanrsa klsiklerin ileri srd grler dorulanacakt. Deneyler, bobin saran kadn iiler, rle atlyesindeki alanlar ve kk paralar denetleyenler zerinde yapld. Bu deneyler defa tekrarland. Nedeni ise birinciden itibaren bir sonu alnamamasyd. Birinci deney, fabrikann ayr i yapan blmnde uygulanmtr. Deneyler balangta atlyede ayr ayr yaplm ve her nde de n azaltlmasna ramen verimin artt grlmtr.

rnek olarak blmlerden birinde k 3, 6, 16, 23 mum artrlmtr. retim, n artrlmas ile ilgisiz bir ekilde azalmtr. Dier bir blmde k 5, 12, 18, 44 mum artrlmtr. Bu deneyde de retim, n artrlmas ile ilgisiz olarak devaml artmtr. kinci klandrma deneyi: kinci klandrma deneyinde iiler ikiye ayrlm, bunlar deney ve kontrol grubu olarak belirlenmi, deney grubunda k 24, 46, 70 mum artrlm, kontrol grubunda ise deiiklik yaplmamtr. Deney grubunda kontrol grubuna nazaran bir retim art bekleniyordu. Ancak sonu istenildii gibi olmamtr. nc klandrma deneyi: nc klandrma deneyinde test grubunda k 10 mumdan muma kadar azaltlm, kontrol grubunda ise sabit tutulmutur. Buna karn retim yava yava artmtr. Iklandrma deneyleri sonucunda bir sonu elde edilememitir. Aratrma sonucunda klandrma ile verimlilik arasnda bir iliki kurulamamtr. Roethlisberger, klandrma deneylerini, beeri bir konuyu, beeri olmayan verilerle aklamaya alma eklinde yorumlamtr. Rle Montaj Odas Deneyleri 1927 ylnn balarnda Western Electric letmesi Elton Mayo'ya birinci aratrmada ortaya kan sorunu zmek iin aba harcamasn nerdi. Mayo Harvard niversitesi'nden arkada Roethlisberger ile yeni bir aratrmaya balad. Aratrma grubunun amac unlar aratrmakt: Molalarn uzunluu gn saatleri alanlarn verimlilii Bu konulara zm bulmak iin yaplan aratrma Rle Montaj Odas Deneyi ismini ald. Nedeni ise Rle konusunda alan bayan iiler zerinde yaplan bir aratrmayd. Genel olarak aadaki sorulara cevap arand: iler yoruluyorlar m? Dinlenme molalar veriliyor mu? Gnlk alma saatleri ksaltlmal m? ilerin ilerine ve iletmeye kar tavr ve tutumlar nedir? retim leden sonra neden dmektedir? Alet ve malzeme deitirmenin etkileri nelerdir? Rle, ok az arl olan ve 40 kadar unsurdan oluan telefon cihaznn bir paras olup montaj iin bir dakika yeterli gelmektedir. Ayrca bir ii gnde 500 rle monte edebilir. Rle montaj blmnde 113 kz ii almaktayd. Aratrma iin iini iyi bir eklide yapan 6 ii kz seildi, bunlardan bei montajda alacak ve biri ise bunlara para salayacakt. Aratrma sonularnn doru kmas iin aratrma odas zel olarak yaplmt. Ayrca kan basnc, hava scakl ve nem ok sk bir ekilde kontrol edildi. Fiziki salklar temel bir deiken olarak kabul edildiinden iiler 6 haftada bir salk muayenesine tabi tutuldu. Deney odasnda devaml olarak bir nezareti grev yapyordu. Bu nezareti tam bir denetim yapmyordu. Zamannn ounu darda geiriyordu. Ayrca bir gzlemci vard. Bu gzlemcinin grevi her saat cereyan eden olaylarla ilgili kaytlar tutmak ve dosta bir ortam salamakt. Deneyin genel amac, iyerindeki eitli alma koullarnn her birini verim zerindeki etkilerini, birka haftalk dnemler iinde lmekti. Uygulanan program ok uzun srm, 2,5 yllk srede dinlenme molalarnn skl ve uzunluu deitirildi. Ancak sonular artcyd. retimde salanan artlarn her eyden evvel fiziki koullarda oluturulan gelimelere balanmasna dayanan varsaym baarsz oldu. Bu gelimeleri incelediinde Roethlisberger ve Mayo fiziki koullarn deitirilmesinin etkili olabileceini ileri srdler. Bu dnemde elde edilen sonularn tesadf eseri olmad sonucuna varld. Tek Sarma Gzlem Odas Deneyi Ik deneyleri, dinlenme aralar verme deneyleri gibi aratrmalar sonucunda aratrclar biimsel olmayan alma gruplarnn daha yakndan incelenmesine kar byk bir ilgi duydular. Buradaki hipotezde i yapma istei verim, i kalitesi, iilerin birbirleri ve nezaretileri ile olan sosyal ilikilerin zelliine gre deimektedir. Grupta d grne bakldnda bir birlik olduu sonucu kmasna karn bir tr klikleme vard. Burada evvelden planlanm herhangi bir deney amac yoktu. Ama sadece gzlemde bulunmakt. 13 erkek ii zel bir odaya kondu. Nedeni ise Hawthorne tesislerinde atlyelerin byk olmas nedeniyle gzlemlerin kk bir grup zerinde yaplmas kararlatrld. Buradaki tek zellik, bu 13 iinin dierlerinden ayrlmas ve birisinin devaml gzlemi altnda bulunmasyd. Bu i iin daha nceden yetitirilmi olan bir gzlemci odann bir kesinde oturarak alanlar kolluyordu. Ana grupta iin yapl srasnda neyin doru ve neyin yeter olduuna dair birtakm normlar oluturulmutu. Bu normlarn birou, retim hz ile ilgili bulunmakta ve grupta ok i isteyen, ok para verir gibi kavramlarn yerletiini gstermekte idi. Dier bir deyile grup ne kadar retimin yeter saylabilecei konusunda bir norm saptamt. Kabul edilen norm 6000 nite idi. Bu say genellikle ynetimi tatmin etmekle beraber adamlarn retim kapasitesinin ok altndayd. ki norm daha vard. Daha ok retenler gsteri yapyor, daha az retenler mzklk yapyorlard. Bu iki ynden birine sapan alanlar yar aka, yar ciddi uyarlyorlard. Bu hareketler devam ettiinde grup tarafndan srgn cezas verilmekte ve grup tarafndan dlanyorlard. Hawthorne Aratrmalarnn Sonular Hawthorne aratrmalarnn sonularn aadaki tabloda grelim.

Hawthorne Aratrmalarnn Bireylerle lgili Bulgular 1.Klasiklerin ortaya koyduu aklc ekonomik insan modelinin geerli olmad ortaya kmtr. 2.Grup iinde alan kiiler, grup araclyla ihtiyalarn giderirler.

Hawthorne Aratrmalarnn rgtlerle lgili Bulgular 1.rgtler arasnda karlkl bamllk bulunan sosyal bir sistemdir. 2.rgtlerin iki nemli fonksiyonu vardr. Mal ve hizmet retmek ve rgtte alan insanlara tatmin salamak. 3.rgtler bir sosyal sistem olduu kadar duygular sistemidir.

3.alanlarn deiikliklere kar her zaman mantki tepki gstermesi mmkn deildir. Tablo 3.1: Hawthorne aratrmalarnn sonular Dier Aratrmalar Hawthorne aratrmalar dnda baka aratrmalar da yaplmtr. Bunlardan en nemli grdmz ikisini inceleyelim. Harwood Aratrmalar Bu aratrmalar Hawthorne aratrmalar kadar olmasa bile insan ilikilerinde nemli bir yer tutar. Harwood malat letmesi, konfeksiyon endstrisinde alan ve zellikle pijama konusunda uzmanlam bir iletmedir. kinci Dnya Sava'ndan sonra bu iletme miras yoluyla bir sosyal psikolog olan kiiye intikal etmiti. Bu kii iletmeyi kendi teorilerini test etmek iin laboratuar haline getirmitir. Bu kuruluun en byk sorunu kesim ve dikim bakmndan ska yaplan model deiikliklerinin iiler zerinde olumsuz etkilere neden olmasdr. Bu durum aadaki ikyetlere neden oluyordu. e ge gelme Devamszlk ten ayrlmalar i ikyetleri letme mallarn satnn salanmas asndan model deiikliinin bir zorunluluk olduunu bildiinden deiikliklerin olumsuz etkilerini azaltacak tedbirler zerinde duruyordu. Bu adan gruptan oluan deneklere farkl yntem uygulad. Birinci grup kontrol grubudur. Bu evrede iilerin ou eksi sisteme dahil edilmilerdir. Bu grupta retim eskisi gibi devam etmitir. Yeni pijama modelleri ustaba tarafndan gruba tantlm kesim ve dikimin nasl yaplaca iilere anlatlyordu. Ksmi katlma ynetimi: Bu metotta btn iiler toplantya arlmakta, iilere rekabet dolaysyla yaplmas gereken deiiklikler anlatlmaktadr. Bu amala 13 kiilik gruptan kii seildi. Bu ye, retim miktar ile ilgili standartlar ve para bana cretleri iletmenin ustaba, desinatr ve personel blmyle grmelerde bulunarak belirledi. Bu ye yeni modelin uygulama ekli hakknda ok iyi tekliflerde bulundu. Tam katlma yntemi: Bu yntemde komite yoktu, bunun yerine deiiklikle ilgili kararlarn iiler tarafndan verilmesi sz konusuydu. Bu yntemin uygulanmasnda nce retim biraz dt. kinci haftann sonundan itibaren iilerin gelirleri %20 artt. Bu grupta devamszlk ve ikyetler azald. 40 gn iinde hibir ikyet kalmad. Aratrma sonucunda iiler planlamaya katldklar oranda deimeyi kendilerini tehdit eden olay olarak grmyorlard. Tavistock Enstits Aratrmalar ngiltere'de bulunan Tavistock Enstits'nden Eric Trist ve K.W. Bamford tarafndan yrtlen bu almada kmr kartmada uygulanan tehizat ve yntem deiikliklerinin iiler zerindeki etkileri belirlenmeye allmtr. Kmr ocaklarnda aratrmann yapld zamanda iki-sekiz arasnda deien iilerden oluan gruplar halinde allyordu. Gruplar arasnda ileri derecede dayanma vard. Gruplar bir usta, usta yardmcs ve kmr vagonlara dolduran iilerden oluuyordu. Grup ilikileri ve grup yeleri arasndaki dayanma i dnda da devam ediyordu. Kmr damarlarnn deiik kalnlkta olmas nedeniyle shortwallynteminden longwall yntemine geildi. Yeni yntemde bir nezaretinin emrinde 40-50 kii bulunuyordu. Bu yeni sistem kk gruplar kaldrmas nedeniyle duygusal gerilime yol at gibi iin miktar ve kalitesini de etkiledi. DAVRANISAL YAKLAIMA KATKIDABULUNANLAR Elton Mayo Hawthorne aratrmalarnda en byk katky salayan Mayo, baka bir uzmanlk dalndan gelmesine karn iletme ynetimine byk katklarda bulundu. Mayo'ya gre alanlar bireysel sorunlarn zmek iin tatmin edici bir ortam bulamamakta ve tatminsizlik iine itilmektedirler. Elton Mayo iletmede faaliyetler gruplarda yaplr, bireysellik tam anlamyla sz konusu deildir demektedir. alan kiiler birbirleriyle ilikisiz ve kendi karlarna gre hareket eden rastgele bir araya gelmi insan topluluu oluturmazlar. Sanayi sosyolojisi zerinde duran Mayo, davransal yaklamn dayand sosyal insan modelinin olumasnda da byk bir rol oynamtr. George Homans nsan grubu isimli eserinde rgt yneticilerinin biimsel olmayan gl i gruplarndan korku duyduklarn ifade eden Homans sosyal sisteminin tmn ikiye ayrmaktadr. Bunlardan birincisi i

sistem, ikincisi d sistemdir. D sistem d evre glerinden olumakta, bunlar arasnda politikalar, i tanmlar, i ak vb. saylabilir. sistem ise d sistemi etkileyecek olan grubun sosyal yaantsdr. Aadaki ekilde Homans'n i ve d sistemi grlmektedir. Homans sosyal modelinde eden bahseder. Bunlar: ler Karlkl etkilemeler Duygular Mary Parker Follet lk davran bilimcilerinden biri olan Follet, Boston'da domu ve politika bilimi okumu ve istihdam ile iyeri zellikleri zerinde durmutur. Follet, bilimsel ynetim akmnn gelitii zamanda yaam olmasna ramen, bu dnce sisteminin etkisinden kurtulup yeni fikirler gelitirmesi bakmndan bir davransal bilimcisi olarak kabul edilmektedir. Follett, rgtlerde gruplarn almas zerinde nemle durmutur. Gruplarn kendi zerlerinde denetim yapma kapasiteleri olduunu belirten Follett'in bu kavram bugn geni apta uygulanan kendi kendini yneten ekipler ile kavram birlii iindedir. rnek olarak General Motors, Motorola gibi iletmelerde iilerin ou patronsuz ekipler tarafndan yerine getirilmektedir.

Ortak sorumluluk, gruplara sorumluluk verilmekle salanmaktadr. Follett bu konuda yle demiti: alanlarn iletmeye ortak olduu dncesini yerletirirseniz yalnz yaplan iin kalitesini artrmazlar, ayn zamanda zaman ve malzeme israfn azaltrlar ve alanlarn karlar ile yneticilerin karlar ayn olur. Follett'in liderlik gr farkldr. Lideri, verdii emrin durum ve koullarn gerei ve bir paras olduunu astlarna gsterebilen kii eklinde tanmlamtr. Follett, klasik ynetim dncesinde yer almayan, ancak rgt iinde kanlmaz bir ekilde ortaya kan atma kavram zerinde de durmutur. Follett'in zerinde durduu baka bir konu ise koordinasyondur. Koordinasyonla ilgili drt ilke gelitirmitir. lgili kiiler arasnda dorudan iliki kurma, Koordinasyonun ilk evrelerde balamas, Koordinasyonun devaml bir sre olmas, Bir durumla ilgili tm faktrler arasnda koordinasyon. Chester Barnard Davransal yaklam kadar ynetim sreci yaklam ve sonraki nitede incelenecek olan sistem yaklama byk katklar olan Barnard; AT&T letmesi'nde ie girmi, ok abuk ykselerek New Jersey Bell Telephone letmesi'nde genel mdr olmutur. Barnard, rgtn ortaya kmas iin gerekli koullar yle sralamtr: Ortak ama, letiim, alanlarn ibirlii arzusu. Barnard, bu elemann rgtn temel eleri olduunu belirtmektedir. Bu eleman olmad taktirde rgt var olamaz demektedir. Barnard iletiimi bireylerin i yapma arzular ile rgtn genel amalar arasndaki boluu doldurmak iin gerekli olduu zerinde durmutur. Chester Barnard, biimsel rgt, daha byk bir sistemin alt sistemini oluturduunu ve bir takm alt sistemlerden olutuunu belirtmi alt sistemleri ise drde ayrmtr. Sosyal sistemler Biyolojik sistemler Bireysel sistemler Fiziksel sistemler

Barnard'n bir baka dncesi ise biimsel yetki teorisi ile elien kabul teorisidir. Douglas McGregor Yneticilerin alanlara yeni bir adan bakmalarna yeni bir gr asndan bakanlara yeni bir k tutan McGregor'un almalar olmutur. Yneticilerin astlarn durumlar ile ilgili iki varsaymdan hareket edebileceklerini belirten McGregor X ve Y teorilerini ortaya atmtr. X Teorisi Varsaymlar: 1.Ortalama insan doutan almay sevmez, mmkn olduu kadar iten kaar. Ynetim bu nedenle iten kama eilimini nleyici tedbirleri almal, disipline nem vermeli ve alan cezalarla korkutmaldr. 2.almaktan holanmayan bir beeri zellie sahip olmasndan dolay insan yneltilmeyi ister. 3.Bencildir, kendi arzu ve amalarn, rgt amalarna tercih eder. Y Teorisi Varsaymlar: 1.Ortalama bir insan iin almak, fiziki ve zihinsel aba harcamak, oyun ya da dinlenmek kadar doal ve haz vericidir. 2.Sk denetim ve ceza ile korkutma kiiyi rgtsel amalara yneltecek tek yol deildir. nsanlar rgte balanr. ve i arkadalarn severse, kendi kendini ynetme ve denetim yollarn kullanarak rgte daha yararl olmaya ve hizmet etmeye alr. 3.rgtsel amalarn insanlar tarafndan benimsenmesi, bunlara ulalmas halinde elde edilecek dllerin fonksiyonudur. 4.Uygun koullar saland taktirde, ortalama insan sorumluluu kabul etmeyi rendii gibi sorumluluk istemeyi de renir. 5.leri derecede hayal gc, organizasyon sorunlarnn zmnde yetenek ve yaratclk; snrl sayda insana deil, geni bir ounlua zgdr. 6.ada endstri yaantsnn koullar insan ancak belirli bir konuda alma ve uzmanlamaya zorladndan, yetenek ve becerilerinin yalnz bir ksmndan yararlanabilmeyi salamaktadr. Chris Argyris ve Olgunlama Teorisi Bireylerle organizasyon arasnda psikolojik adan ortaya kan son elimeleri gsteren Argyris, bu boyutu ile davransal yaklama katkda bulunmutur. Argyris konuya kiiliin gelimesi asndan bakmaktadr. Argyris'e gre rgtn temel biimsel zellikleri bireylerin olgunlamasnda engel tekil etmekte ve nedenlerini gelitirememelerine neden olmaktadr. Taylor ve dierlerini eletiren Argyris sorun yaratan biimsel rgtn zelliklerini ortaya koydu. blm insanlarn yaratcln nler ve ii ar tekrarl, rutin ve skc hale sokar. Yetki ve sorumluluk en stteki birka kii tarafndan paylalr. Komuta birlii ilkesi ynetici tarafndan her olayn denetlenecei anlamna gelir. Ynetim alan kavram piramidin altnda olanlarn kendi kendilerini denetlemelerini azaltmaktadr. Bir yneticiye bal ast saysnn azaltlmas sonucunda sk denetim olmakta bu durum ise bireylerin olgunlamasn engellemektedir. Argyris olgun olmayan zellikleri belirtmi, bunlar arasnda; pasif olmak, bamllk, snrl davran gsterme, yzeysel ilgi gsterme, ksa dnemli bak as, astlk durumu, kendi duyarlndan yoksun olma saylabilir. Bu zelliklerin ortadan kalkmas iin ynetimin alanlara kendi balarna hareket etme yetenekleri kazandrmalar gerektiini belirtmi bunu salamak ise alanlara daha ok sorumluluk verilmesi ve kendi kendilerini denetlemeleri ile olabilir demektedir. Bunu salayarak birey olgun olan zellikler kazanabilir. Bunlar arasnda aktif olma, bamszlk, deiik davranlar gsterebilme, derin ilgi, uzun dnemli bak as stlk durumu ile kendine duyarl olmaktr.

SSTEM YAKLAIMI -04GR ada ynetim ve organizasyonlar, sistem yaklamlarndan esinlenerek tasarlanrlar bu yaklama gre, iletmeler evrelerinden aldklar girdileri, belirli bir dnm srecinden geirdikten sonra mal ve hizmet olarak topluma sunan birer ak sistemdirler. letmelerin varlklarn srdrmeleri, yaadklar evreye uyum salamalarna ve toplumun kendisinden beklentilerini karlamalarna baldr. MODERN YNETM YAKLAIMI Daha nceki nitelerden de anmsanaca gibi ynetim bilimi; ilk dnem, klasik dnem, davransal dnem ve ada dnem olmak zere balca drt temel aamadan gemitir. kinci Dnya Savandan sonra 1950'li yllarda ynetim bilimi alannda, eskiye oranla yepyeni dnceler gndeme gelmeye balamtr. Klasik ve davransal dnemden farkl olarak ada ynetim yaklam genellikle, sistemler ve sistemlerin modellerini kurmaya ynelik alm ve oluumlardr. ada ynetim, sistem yaklam ve sistem yaklamnn bir uzants olan durumsallk yaklam olarak gelimitir. SSTEM YAKLAIMI ada ynetim ve organizasyonlar, sistem yaklamndan esinlenerek tasarlanr. Gnmzde, sistem kavramna yer vermeyen bir ynetim ve organizasyon yaps yoktur. Aslnda sistem kavram, ynetim alanndan ok uzun yllar nce, dier bilim dallarnda ele alnm ve kullanlmtr. Bugn ynetim ve

organizasyon bilim dalnn yararlanmakta olduu sistem olgusu, bir biyolog olan Von Bertalanffy'nin 1920'li yllarda gndeme getirdii Genel Sistem Kuramndan kaynaklanmtr. Genel Sistem Kuramna gre, sistemler ok karmak yap ve ileyilere sahiptir. Her sistem, yakn evresiyle dorudan uzak evresi ile dolayl etkileimlerde bulunur. Ayrca sistemler, birbirleriyle ilikili birimlerden olumutur. Bu birimler, sistemin amacn gerekletirecek ekilde birbirleriyle balantl olarak ilev grmektedir. Bu nedenle birimleri, birbirinden bamsz olarak kesin ve kat kurallarla aklama olana yoktur. Bir birimin yap ve ileyii, dier birimlerin yap ve ileyiinden dorudan veya dolayl olarak etkilenir. rnein, bir iletmenin pazarlama blm, retim blmnn yap ve ileyiinden, retim blm st ynetimin yap ve ileyiinden, st ynetim ulusal ekonominin yap ve ileyiinden, ulusal ekonomi kresel ekonominin yap ve ileyiinden olumlu veya olumsuz ynde etkilenir. Genel sistem kuram evreni, birbiriyle etkileim iinde olan alt sistemler olarak grr. Dolaysyla bu kuram, tm bilimlerin bulgularndan yararlanarak btnleik bir yap ve ileyii aklamaya alr. Sistem felsefesini anlamak iin, Astronomi, Matematik, Biyoloji, Fizik, Kimya, Fizyoloji, Mimarlk, Bilgisayar, Ekonomi gibi bilimlerin bulgularn gznnde bulundurmak gerekir. rnein, insan organizmas bir sistemdir. Bu karmak sistem mimarlk asndan, insan vcudu denen ufack bir mekana btn organlarn uyum iinde sdrld ve ideal ileyiin saland bir yapdr. Biyoloji asndan, birbiriyle ilikili genler, DNA'lar, hcreler, dokular, organlar ve organizmalardr. Matematik asndan, bileenlerinin dengede olduu bir deikenler btndr. zetle belirtmek gerekirse insan organizmas, btn bilimlerin temsil edildii kusursuz yap ve ileyie sahip bir doal sistemdir. Sistem Kavram Sistem kavram, deiik kaynaklarda, deiik biimlerde aklanmaktadr. Bu aklamalardaki ortak vurgular, u biimde sralamak olanakldr: Sistem alt birimlerden (paralardan) oluur. Sistem birimleri arasnda tanml ilikiler vardr. Sistem belirli bir amac gerekletirmeye yneliktir. Sistemin belirli bir snr (bykl) vardr. Sistemin i ve d evresi vardr. Sistem i ve d evresi ile etkileim iindedir. Sistemin girdileri, ileyii, ktlar, dengesi ve denetimi vardr. Sistem anlaml bir btndr. Bu ortak noktalardan yararlanarak sistemi u biimde tanmlamak olanakldr: Sistem, belirli bir evrede, belirli bir amac gerekletirmeye ynelik birimlerin ve bu birimler aras etkileimlerin oluturduu yapay veya doal yap ve ileyilerin btndr. Her sistem, belirli bir yap ve ileyie sahiptir. rnein, bir sistem olan bilgisayarn yap ve ileyii, bilgisayar reticisi iletme tarafndan tasarlanmtr. Ama, kusursuz bir yap ve ileyi gerekletirerek rekabet stnl elde etmektir. Bu yap ve ileyiin temel birimleri merkezi sreleme birimi, girdi aralar, kt aralar, bi