[YRC]-No Nuoc Ngoai Va Anh Huong Toi Tang Truong Kinh Te Viet Nam

5/16/2018 [YRC]-No Nuoc Ngoai Va Anh Huong Toi Tang Truong Kinh Te Viet Nam - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/yrc-no-nuoc-ngoai-va-anh-huong-toi-tang-truong-kinh-

http://svnckh.com.vn 1

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................................................... 3

DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................................ 4

LỜI MỞ ĐẨU ............................................................................................................................. 5

CHUƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU VỀ NỢ NƢỚC NGOÀI VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮ ANỢ NƢỚC NGOÀI VÀ TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ............................................................... 7

1.1 Lý thuyết chung về nợ nƣớ c ngoài: .............................................................................. 7

1.1.1 Khái niệm nợ nƣớ c ngoài và tái cơ cấu nợ nƣớ c ngoài ........................................ 7

1.1.1.1 Khái niệm về nợ chính phủ, nợ nƣớ c ngoài và nợ quốc gia .......................... 7

1.1.1.2 Tái cơ cấu nợ nƣớ c ngoài: ............................................................................. 9

1.1.2 Phân loại nợ nƣớ c ngoài ..................................................................................... 11

1.1.2.1 Cơ cấu dòng vốn vào ................................................................................... 11

1.1.2.2 Phân loại nợ nƣớ c ngoài .............................................................................. 13

1.1.3 Các chỉ tiêu đánh giá nợ nƣớ c ngoài ................................................................... 15

1.1.3.1 Các chỉ tiêu đánh giá mức độ nợ nƣớ c ngoài .............................................. 15

1.1.3.2 Các chỉ tiêu đánh giá cơ cấu nợ nƣớ c ngoài ................................................ 18

1.1.4 Các nhân tố ảnh hƣởng đến nợ vay, chi phí sử dụng nợ ..................................... 18

1.2 Tổng quan tình hình nghiên cứu về mối quan hệ giữa nợ nƣớc ngoài và tăng trƣở ngkinh tế ................................................................................................................................... 21

CHƢƠNG II: THỰ C TRẠNG VẤN ĐỀ NỢ NỨ OC NGOÀI VÀ PHÂN TÍCH MỐI QUANHỆ ĐỊNH LƢỢNG GIỮ A NỢ NƢỚC NGOÀI VÀ TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ CỦA VIỆTNAM ......................................................................................................................................... 30

2.1 Thực trạng tình hình vay nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam trong giai đoạn 1986-2009: 30

2.1.1 Quy mô: .............................................................................................................. 30

2.1.2 Cơ cấu: ................................................................................................................ 33

2.1.3 Các chỉ số đánh giá khả năng trả nợ của Việt Nam ............................................ 41

2.1.4 Những nguy cơ làm gia tăng nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam ............................... 44

2.1.4.1 Nguy cơ vay thêm hàng năm do mất cân đối trong tiết kiệm - đầu tƣ và thâmhụt ngân sách ................................................................................................................ 44




2.1.4.2 Nguy cơ mất khả năng thanh toán lãi vay từ những nhân tố tác động đến chiphí sử dụng nợ vay của Việt Nam ................................................................................ 46

2.1.5 Hiệu quả sử dụng nợ vay: ................................................................................... 47

2.1.6 Cơ chế quản lý nợ vay: ....................................................................................... 49

2.2 Kiểm định thực nghiệm mối quan hệ định lƣợ ng giữa nợ nƣớc ngoài và tăng trƣở ngkinh tế của Việt Nam ............................................................................................................ 52

2.2.1 Phƣơ ng pháp luận áp dụng để khảo sát mối quan hệ giữa nợ nƣớc ngoài và tăngtrƣở ng kinh tế của Việt Nam............................................................................................. 52

2.2.2 Mô tả số liệu ....................................................................................................... 56

2.2.3 Kết quả thực nghiệm ........................................................................................... 58

2.2.3.1 Kiểm định tính dừng của biến: (Unit root test) ........................................... 58

2.2.3.2 Kiểm định đồng liên kết (Cointergration Test) ........................................... 58

2.2.3.3 Kết quả Kiểm định quan hệ nhân quả Granger Causality ........................... 60

CHƢƠNG III: KẾT LUẬN RÚT RA VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH VAY NỢ NƢỚC NGOÀI ......................................................................................................................... 62

KẾT LUẬN ............................................................................................................................... 65

PHỤ LỤC 1: KÝ HIẸU CÁC BIẾN SỐ .................................................................................. 66

PHỤ LỤC 2: BẢNG SỐ LIỆU ĐẦU TƢ , VỐN TÍCH LUỸ, TỔNG SẢN PHẨM QUỐCDÂN .......................................................................................................................................... 67

PHỤ LỤC 3: BẢNG SỐ LIỆU HỒI QUY MÔ HÌNH ............................................................. 68

PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ HỒI QUY VÀ KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH BẰNG PHẦN MỀMSTATA ...................................................................................................................................... 69

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................ 77




DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ADB Asian Development Bank – Ngân hàng phát triển châu Á

CIA Central Intelligence Agency – Cục tình báo Trung ƣơng Hoa Kỳ CP Cổ phiếu

CPI Consumer Price Index – Chỉ số giá tiêu dùng

EDT Tổng nợ

EIU Bộ phận phân tích thông tin kinh tế thuộc tạp chí The Economist

FDI Foreign Direct Investment – Đầu tƣ trực tiếp nƣớ c ngoài

GDP Gross Domestic Product – Tổng sản phẩm quốc nội

GNI Gross National Income – Tổng thu nhập quốc dân

HIPC Highly Indebted Poor Country – Các nƣớc nghèo có dung lƣợ ng nợ lớ n

IMF International Monetary Fund – Tổ chức tiền tệ thế giớ i

INT Tổng lãi phải trả hàng năm

NGO Non-governmental organization – Tổ chức phi chính phủ

NSNN Ngân sách nhà nƣớ c

ODA Official Development Assistance – Vốn hỗ trợ phát triển chính thức

OECD Organization for Economic Co-operation and Development – Tổ

chức hợ p tác và phát triển kinh tế

OLS Ordinary Least Square – Phƣơng pháp bình phƣơng nhỏ nhất

RES Tổng dự trữ ngoại hối

TDS Tổng nợ phải trả hàng năm

TP Trái phiếu

VND Đồng Việt Nam

WB World Bank – Ngân hàng thế giớ i

XGS Kim ngạch thu xuất khẩu




DANH MỤC BẢNG BIỂU

Hình 1: Cơ cấu dòng vốn vào........................................................................................ 12 Hình 2: Đƣờ ng cong Laffer về nợ .................................................................................. 23

Hình 3: Mối liên hệ “threshold effect” giữa nợ và tăng trƣở ng ..................................... 24

Biểu đồ 1: Tổng nợ , nợ phải trả, GDP, tăng trƣở ng ....................................................... 31

Biểu đồ 2: Total debt, debt service and total export ...................................................... 32

Biểu đồ 3: Cơ cấu dƣ nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam phân theo nhóm ngƣời đi vay ...... 34

Biểu đồ 4: Cơ cấu dƣ nợ nƣớ c ngoài của chính phủ và đƣợ c chính phủ bảo lãnh phântheo loại điều kiện tín dụng tính đến 30/6/2009 ............................................................. 34

Biểu đồ 5: Cam kết – ký kết – giải ngân vốn ODA ....................................................... 35

Biểu đồ 6: 10 nhà tài trợ hàng đầu cho VN 1990 – 2005............................................... 36

Biểu đồ 7: Vốn vay nƣớ c ngoài của các địa phƣơng (đơ n vị : %) ................................. 38

Biểu đồ 8: Dƣ nợ nƣớ c ngoài của chính phủ phân theo chủ nợ và theo loại tiền .......... 40

Biểu đồ 9: Tỷ lệ nợ vay ngắn hạn và dài hạn của Việt Nam ......................................... 41

Bảng 1: Tiêu chí đánh giá mức độ nợ nƣớ c ngoài ......................................................... 15

Bảng 2: Thang điểm xếp hạng tín nhiệm ....................................................................... 21

Bảng 3: Một số nghiên cứu gần đây về mối quan hệ giữa nợ nƣớc ngoài và tăng trƣở ngkinh tế ............................................................................................................................. 27

Bảng 4:Một số chỉ tiêu đánh giá khả năng trả nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam ................ 41

Bảng 5: Dự báo một số chỉ tiêu nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam của IMF và WB ........... 43

Bảng 6: Dự báo một số chỉ tiểu nợ nuớ c ngoài của Việt Nam của EIU ........................ 43

Bảng 7: Tỷ lệ tiết kiệm – đầu tƣ so vớ i GDP ................................................................. 45

Bảng 8: Kết quả kiểm định tính dừng của biến (Unit Root Test) .................................. 58

Bảng 9: Kết quả kiểm định hạng đồng liên kết .............................................................. 59

Bảng 10: Johansen normalization restriction imposed .................................................. 59

Bảng 11: Kết quả kiểm định Granger dựa trên VECM .................................................. 61




LỜ I MỞ ĐẨU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Là một quốc gia đang phát triển, nguồn vốn từ nƣớc ngoài nói chung và nợ nƣớcngoài nói riêng đóng vai trò là một biến số kinh tế rất quan trọng đối với Việt Nam.

Những năm gần đây, đã có nhiều quan ngại về tỷ lệ nợ nƣớc ngoài của Việt Nam và

đặc biệt là những tác động của nhân tố này đến tăng trƣởng và phát triển của quốc gia.

Trên thực tế, việc nắm rõ sự tác động này trong thực trạng cụ thể của nền kinh tế là hết

sức cần thiết để hoạch định những chính sách quản lý hoạt động vay nợ nƣớc ngoài

một cách có hiệu quả nhất. Thấy đƣợc tầm quan trọng của vấn đề này, tác giả quyết

định chọn đề tài “ N ợ nước ngoài và ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế của Việt

Nam”.

2. Đối tƣợ ng nghiên cứ u và mục tiêu nghiên cứ u

Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là đánh giá thực trạng vay nợ nƣớc ngoài và tìm

hiểu mối quan hệ giữa nợ nƣớc ngoài và tăng trƣởng kinh tế ở Việt Nam

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là thông qua tìm hiểu mối quan hệ tác động giữa

hai biến số kinh tế này sẽ rút ra một số nhận xét và đề xuất các chính sách liên quan

đến vấn đề vay nợ nƣớc ngoài của Việt Nam.

3. Phạm vi nghiên cứ u

Đề tài nghiên cứu tập trung vào thực trạng vay nợ nƣớc ngoài và phân tích định

lƣợng mối quan hệ giữa vay nợ nƣớc ngoài với tăng trƣởng kinh tế tại Việt Nam từ

năm 1986, khi nền kinh tế bắt đầu mở cửa cho đến hết năm 2009.

4. Phƣơng pháp nghiên cứ u

Để hoàn thành đề tài, tác giả sử dụng các phƣơng pháp: thu thập thông tin, tổng

hợp và phân tích số liệu từ Internet, các bài báo, các bài nghiên cứu. Đồng thời sử dụng




phƣơng pháp kinh tế lƣợng để tìm ra mối quan hệ định lƣợng giữa nợ nƣớc ngoài và

tăng trƣởng kinh tế Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi.

Ngoài các mục mở đầu, kết luận, danh mục từ viết tắt, danh mục đồ thị và bảngbiểu, tài liệu tham khảo và phụ lục, đề tài gồm có ba phần chính:

Chƣơng 1: Tổng quan tài liệu về nợ nƣớ c ngoài và mối quan hệ giữ a nợ

nƣớc ngoài và tăng trƣở ng kinh tế

Chƣơng 2: Thự c trạng vấn đề nợ nƣớc ngoài và phân tích định lƣợ ng mối

quan hệ giữ a nợ nƣớc ngoài và tăng trƣở ng kinh tế của Việt Nam

Chƣơng 3: Kết luận rút ra và một số kiến nghị chính sách vay nợ nƣớ c

ngoài




CHUƠ NG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU VỀ NỢ NƢỚ C NGOÀI VÀ MỐI

QUAN HỆ GIỮ A NỢ NƢỚC NGOÀI VÀ TĂNG TRƢỞ NG KINH TẾ

1.1 Lý thuyết chung về nợ nƣớ c ngoài:

1.1.1 Khái niệm nợ nƣớc ngoài và tái cơ cấu nợ nƣớ c ngoài

1.1.1.1 Khái niệm về nợ chính phủ, nợ nƣớ c ngoài và nợ quốc gia

Thuật ngữ nợ chính phủ đƣợc sử dụng khá phổ biến trong các thống kê tài chính

quốc gia và thống kê của các tổ chức tài chính quốc tế nhƣ Quỹ tiền tệ Quốc tế hoặc

Ngân hàng Thế giới. Theo thông lệ quốc tế, trong các thống kê của các tổ chức tài

chính quốc tế, nợ chính phủ là tổng các khoản vay nợ trong và ngoài nƣớc của Chính

phủ. Theo cách hiểu này, nợ chính phủ là số dƣ về nghĩa vụ trả nợ gốc và trả nợ lãi tại

một thời điểm đối với các khoản vay trong nƣớc và vay nƣớc ngoài của Chính phủ.

Nợ chính phủ bao gồm tổng nợ trong và ngoài nƣớc của chính phủ, tổng các

khoản vay nợ của khu vực tƣ có bảo lãnh của Chính phủ (chủ yếu là nợ nƣớc ngoài) và

các khoản nợ của các tổ chức thuộc khu vực công.

Nợ chính phủ bao gồm nợ của chính quyền trung ƣơng và chính quyền địa

phƣơng. Nói cách khác, nợ chính phủ chỉ liên quan đến hoạt động vay nợ của các cơ

quan chính phủ thuộc đối tƣợng sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc và đƣợc phép

vay nợ theo quy định của pháp luật. Theo thông lệ quốc tế, nợ của Ngân hàng Trung

ƣơng không đƣợc xếp vào nợ của Chính phủ mà đƣợc tổng hợp vào nợ của khu vực

công. Tuy nhiên, đối với Việt Nam, do Ngân hàng nhà nƣớc là một cơ quan của Chính

phủ nên các khoản vay nợ của Ngân hàng nhà nƣớc Việt Nam đƣợc tổng hợp vào tổngnợ của Chính phủ.

Ở nƣớc ta, để thực hiện chức năng quản lý vĩ mô nền kinh tế, Chính phủ phải gắn

một phần trách nhiệm của mình đối với một số khoản nợ của các chủ thể kinh tế khác,




chẳng hạn của các tổ chức công, nhƣ Quỹ Hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhà nƣớc và

nợ của khu vực tƣ có bảo lãnh của Chính phủ.

Nợ nước ngoài của quốc gia là số dƣ của mọi nghĩa vụ nợ hiện hành (không baogồm nghĩa vụ nợ dự phòng) về trả gốc và lãi tại một thời điểm của các khoản vay nƣớc

ngoài của quốc gia. Nợ nƣớc ngoài còn có thể định nghĩa là khoản vay của quốc gia đối

với những chủ nợ cƣ trú ngoài phạm vi quốc gia (bao gồm cả những khoản nợ trong

nƣớc do ngƣời không cƣ trú tại quốc gia đó nắm giữ).

Theo Từ điển thuật ngữ về ngân hàng và tài chính của Nhà xuất bản Peter

Collin, tái bản năm 1997, thì nợ nƣớc ngoài là khoản vay nợ của một quốc gia từ một

quốc gia khác, nói cách khác, chủ nợ thƣờng trú ở nƣớc ngoài và con nợ thƣờng trú

trong nƣớc. Nhƣ vậy, nợ nƣớc ngoài bao gồm cả các khoản nợ trên thị trƣờng nợ nội

địa nhƣng chủ nợ là những ngƣời không cƣ trú ở nội địa.

Về cơ cấu, nợ nƣớc ngoài bao gồm nợ nƣớc ngoài của khu vực công và nợ nƣớc

ngoài của khu vực tƣ. Nợ nƣớc ngoài của khu vực công bao gồm: nợ nƣớc ngoài của

Chính phủ, nợ nƣớc ngoài của chính quyền cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng

(nếu có), nợ nƣớc ngoài của các doanh nghiệp nhà nƣớc, các tổ chức tài chính, tín dụngnhà nƣớc và các tổ chức kinh tế nhà nƣớc trực tiếp vay nƣớc ngoài và nợ nƣớc ngoài

của khu vực tƣ nhân có bảo lãnh của Chính phủ. Nợ nƣớc ngoài của khu vực tƣ nhân:

là nợ nƣớc ngoài của các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế thuộc khu vực tƣ nhân (không

bao gồm nợ của các cá nhân).

Đối với khoản nợ mà Chính phủ, các tổ chức trong nƣớc vay Chính phủ, vay các

tổ chức và cá nhân nƣớc ngoài có thể đƣợc xác định khá chính xác. Đối với khoản nợ của các chủ nợ không cƣ trú ở nội địa thì rất khó tổng hợp đầy đủ và chính xác. Bởi vì

các khoản nợ này có thể đƣợc thực hiện bằng đồng nội tệ hoặc ngoại tệ ngay trên thị

trƣờng nội địa, tiêu thức để xác định đó là khoản nợ nƣớc ngoài dựa trên cơ sở chủ nợ

là ngƣời cƣ trú ở nƣớc ngoài. Ví dụ: đối với Việt Nam, Chính phủ hoặc các doanh




nghiệp phát hành công cụ nợ bằng nội tệ hoặc ngoại tệ trên thị trƣờng Việt Nam, theo

thông lệ quốc tế, tổng giá trị của các công cụ nợ mà những ngƣời không cƣ trú ở Việt

Nam mua sẽ đƣợc tính vào tổng nợ nƣớc ngoài của quốc gia. Vấn đề này thƣờng đƣợc

biết đến dƣới một tên gọi khác là đầu tƣ gián tiếp của nƣớc ngoài qua con đƣờng phổ

biến nhất là thị trƣờng chứng khoán. Các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài mua trái phiếu trên thị

trƣờng chứng khoán Việt Nam thì đƣợc tổng hợp vào khoản nợ nƣớc ngoài của Việt

Nam.

Nợ quốc gia là số dƣ của mọi nghĩa vụ về trả nợ gốc và trả nợ lãi tại một thời

điểm về các khoản vay nƣớc ngoài của Việt Nam. Nợ quốc gia bao gồm nợ nƣớc ngoài

của khu vực công và nợ nƣớc ngoài của khu vực tƣ nhân.

Trong đó, nợ nƣớc ngoài của khu vực công bao gồm nợ nƣớc ngoài của Chính

phủ ( Nợ nƣớc ngoài của Chính phủ là số dƣ mọi nghĩa vụ về trả nợ gốc và trả nợ lãi tại

một thời điểm về các khoản vay nƣớc ngoài của Chính phủ.), nợ nƣớc ngoài của chính

quyền cấp tỉnh, thành phố (nếu có) và nợ nƣớc ngoài của các tổ chức kinh tế nhà nƣớc

(Tổ chức kinh tế nhà nƣớc gồm: Doanh nghiệp nhà nƣớc và tổ chức tài chính - tín dụng

nhà nƣớc). Nợ nƣớc ngoài của khu vực tƣ nhân là nợ nƣớc ngoài của các doanh nghiệp,

tổ chức kinh tế thuộc khu vực tƣ nhân (không bao gồm nợ của cá nhân - nếu có).

1.1.1.2 Tái cơ cấu nợ nƣớ c ngoài:

Tái cơ cấu nợ hay tái tổ chức nợ có nhiều dạng: Thay đổi kỳ hạn nợ là hoãn trả nợ

cho tớ i một thời điểm thuận tiện trong tƣơ ng lai, Xóa nợ là bất kỳ việc cắt giảm nào về

giá trị của khoản nợ theo hợp đồng. Điều này có thể thực hiện đƣợ c bằng nhiều cách

khác nhau, rõ ràng nhât là xóa toàn bộ nợ [Corden trích trong 21, tr. 280]. Giảm giá trị

hiện tại của khoản nợ là bất kỳ biện pháp nào làm giảm giá trị hiện tại của các khoản

thanh toán tớ i hạn, ví dụ kéo dài thờ i gian ân hạn.

Giảm nợ là bất kỳ biện pháp nào có thể giảm giá trị khoản nợ của một quốc gia ví

dụ nợ có thể chuyển thành vốn sở hữu, mua lại nợ , hoặc chuyển thành trái phiếu dài




hạn vớ i một suất chiết khấu. Giảm nợ có thể làm giảm giá trị khoản nợ nhƣng không

chắc sẽ làm giảm các khoản thanh toán trong tƣơ ng lai. Ví dụ, chuyển nợ thành vốn sở

hữu nợ sẽ giảm nhƣng các khoản thanh toán trong tƣơ ng lai. Ví dụ, chuyển nợ thành

vốn sở hữu nợ sẽ giảm nhƣng các khoản thanh toán không giảm mà chỉ thay thế khoản

thanh toán lãi suất trƣớc đây bằng thanh toán cổ tức. Trong dài hạn các khoản thanh

toán sẽ thật sự gia tăng.

Tái cơ cấu nợ thƣờng đƣợ c thực hiện thông qua hình thức chuyển nợ thành vốn,

nhƣng về sau càng có nhiều nghiệp vụ khác đƣợ c áp dụng hơ n, có 5 dạng nghiệp vụ

thƣờ ng gặp trên thị trƣờ ng thứ cấp:

- Thứ nhất, chuyển nợ thành vốn là nghiệp vụ liên quan đến việc mua nợ trên

trƣờ ng thứ cấp, rồi chuyển thành vốn đầu tƣ vào nƣớc đi vay. Việc mua nợ thƣờ ng áp

dụng vớ i một mức chiết khấu. Đồng ngoại tệ của khoản nợ vì vậy có thể chuyển sang

trái phiếu hoặc cổ phiếu bằng đồng tiền của nƣớc đi vay. Nợ chuyển thành đầu tƣ vào

các dự án bảo vệ môi trƣờ ng, phúc lợ i xã hội cũng thuộc dạng này. Nghiệp vụ này

thƣờng đƣợ c sử dụng nhất.

- Thứ hai, chuyển đổi nợ : các khoản nợ ngân hàng đƣợ c chuyển thành các dạngtrái quyền khác, thông thƣờ ng là trái phiếu nhƣ trái phiếu chiết khấu, trái phiếu ngang

giá; các trái phiếu này có thể đƣợc đảm bảo bằng ký quỹ cho phần gốc hoặc lãi, giá trị

trái phiếu có thể bằng hoặc thấp hơ n giá trị khoản nợ và lãi suất có thể cố định hoặc thả

nổi. Mua nợ trả bằng hàng hóa xuất khNu hoặc bằng viện trợ cũng thuộc dạng này.

- Thứ ba, chuyển đổi nợ thành nợ : các ngân hàng sẽ mua bán các khoản nợ của

khách hàng trên thị trƣờ ng nợ thứ cấp theo mức chiết khấu đƣợc định bở i thị trƣờ ngnày. Tái tài trợ hay còn gọi là khoản vay Bắc cầu - khoản vay mới đƣợ c sử dụng để

trang trải nợ cũ cũng thuộc nhóm này. Tuy nhiên, hình thức tái tài trợ không phổ biến ở

các nƣớc đang phát triển vì thị trƣờ ng tài chính ở các nƣớ c này kém phát triển và khả

năng tiếp cận thị trƣờ ng vốn quốc tế còn hạn chế .




- Thứ tƣ, mua lại nợ: nƣớc đi vay đƣợ c phép mua lại nợ bằng cách trả tiền mặt

cho nƣớc cho vay. Thông thƣờng các nƣớc đi vay sẽ trả nợ gốc vớ i một mức chiết

khấu. Đây là một dạng của trả nợ trƣớ c hạn nhƣng có thể có những miễn giảm.

- Thứ năm, bán nợ bằng tiền mặt: một ngân hàng hay một nhà đầu tƣ mua lại một

khoản nợ. Đây là cách quen thuộc mà ngƣờ i cho vay hay làm khi muốn rút khỏi một

quốc gia đi vay nào đó. Tuy nhiên, ngƣời cho vay đầu tiên phải chịu một khoản lỗ đáng

kể.

Các nghiệp vụ xử lý nợ nay thƣờng liên quan đến các chủ nợ là các ngân hàng,

nhà đầu tƣ, công ty cung ứng hoặc Chính phủ và nhà trung gian môi giớ i. Nghiệp vụ

xử lý nợ do các nhà chuyên môn ở các ngân hàng thƣơ ng mại, công ty đầu tƣ và các tổ

chức chuyên doanh thực hiện. Nghiệp vụ này có thể tiến hành bằng nhiều hình thức, kỹ

thuật rất phức tạp, đặc biệt là việc thiết lập các chứng từ giao dịch. N ghiên cứu sẽ

không đi sâu phân tích khía cạnh kỹ thuật của các nghiệp vụ này.

1.1.2 Phân loại nợ nƣớ c ngoài

Phân loại nợ nƣớ c ngoài trƣớ c hết phải dựa trên luồng vốn vào để nắm đƣợ c tính

chất, cơ cấu của từng loại vốn, từ đó lựa chọn cơ cấu phù hợp đáp ứng nhu cầu tăng

trƣở ng ổn định, giúp quản lý nợ nƣớ c ngoài hiệu quả hơ n.

1.1.2.1 Cơ cấu dòng vốn vào

Dòng vốn vào một quốc gia có cấu trúc nhƣ trong hình 1.

Trong đó, tài trợ phát triển chính thức (ODA) thƣờ ng là luồng vốn ƣu đãi (lãi suất

thấp, thờ i hạn vay dài, thờ i gian ân hạn dài) đầu tƣ vào cơ sở hạ tầng sản xuất và xã hộinhằm tạo điều kiện thuận lợ i cho phát triển kinh tế và thu hút đầu tƣ ở nƣớ c tiếp nhận.

Trong luồng tài trợ phát triển chính thức, viện trợ phát triển chính thức (ODA) chiếm

tỷ trọng cao.




Hình 1: Cơ cấu dòng vốn vào

Luồng vốn tƣ nhân đổ vào các nƣớc đang phát triển thƣờng dƣớ i dạng: (i) đầu tƣ

trực tiếp, (ii) đầu tƣ chứng khoán, (iii) khoản cho vay tƣ nhân khác nhƣ cho vay thƣơ ngmại, tín dụng thƣơ ng mại và (iv) các khoản chuyển vốn của các tổ chức phi chính phủ.

Đầu tƣ trực tiếp (FDI) là đầu tƣ để nắm giữ quyền quản lý lâu dài (thông thƣờ ng

10% cổ phiếu có quyền bỏ phiếu) tại một công ty ở một quốc gia khác vớ i quốc gia của

nhà đầu tƣ. Đầu tƣ trực tiếp gồm ba phần: vốn chủ sở hữu, tái đầu tƣ từ lợ i nhuận để lại

và các khoản vay ngắn hạn và dài hạn. Nhƣ vậy, vốn đầu tƣ trực tiếp ở dạng vốn chủ sở

hữu và tái đầu tƣ từ lợ i nhuận để làm tăng tài sản của ngƣời nƣớ c ngoài tại nƣớ c nhậnvốn nhƣng vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớ c ngoài ở dạng vốn vay là khoản nợ của pháp nhân

nƣớ c nhận đầu tƣ đối vớ i cá nhân hoặc tổ chức nƣớ c ngoài.

Tài trợ phát triển chính thức Vốn tƣ nhân

Vay thƣơng mại

Dòng vốn vào

Tín dụng thƣơng mại

Viện trợ pháttriển chính thức

Tài trợ phát triểnchính thức khác

Đầu tƣtrực tiếp

nƣớ cngoài

Đầu tƣ tàichính (TP,

CP &P.Sinh)

Vay tƣnhân

Viện trợ không

hoàn lại

Viện trợ có hoàn

lại




Đầu tƣ tài chính hay còn gọi là danh mục đầu tƣ là dạng mua chứng khóan nợ ,

chứng khoán cổ phần hoặc các công cụ phát sinh. Danh mục đầu tƣ là tổng các nguồn

quỹ tài trợ quốc gia, biên nhận tiền gở i và trực tiếp mua các cổ phần bởi nhà đầu tƣ

nƣớ c ngoài. Nếu việc mua cổ phiếu đƣợ c thực hiện theo các đầu cơ vốn ngắn hạn có

thể thúc đẩy thị trƣờ ng tài chính vận hành và cũng có thể tạo nên những cú sốc kinh tế.

Khoản cho vay tƣ nhân gồm (i) khoản vay thƣơ ng mại: vay theo điều kiện của thị

trƣờ ng tiền tệ quốc tế (không đƣợc ƣu đãi), (ii) khoản tín dụng thƣơ ng mại: khoản vay

giữa các doanh nghiệp với nhau thƣờng liên quan đến mua bán hàng hóa trả chậm, (iii)

khoản chuyển vốn của các tổ chức phi chính phủ nƣớc ngoài dƣớ i dạng viện trợ tài

chính hoặc hiện vật thông qua việc cung cấp các hàng hóa và dịch vụ. Những khoảnnày thƣờ ng rất khó có số liệu thống kê chính thức và vớ i lãi suất thƣơ ng mại của các

khoản vay, nếu không sử dụng hợ p lý rất dễ trở thành gánh nặng về nợ nƣớ c ngoài của

quốc gia trong tƣơ ng lai.

1.1.2.2 Phân loại nợ nƣớ c ngoài

Phân loại các khoản nợ vay nƣớ c ngoài chủ yếu căn cứ vào các tiêu chí khác nhau

giúp cho công tác theo dõi, đánh giá và quản lý nợ có hiệu quả. Cách phân loại chủ yếuđối vớ i nợ nƣớ c ngoài của một quốc gia là phân loại theo phạm vi phát hành.

- Phân loại theo điề u kiện vay: ƣu đãi và không ƣu đãi. Theo định nghĩa của Ủy

Ban Hỗ trợ phát triển, khoản vay ƣu đãi là khoản vay trong đó yếu tố viện trợ từ 25%

trở lên; yếu tố viện trợ của một khoản vay là giá trị cam kết của nó trừ đi giá trị dịch vụ

nợ phải thanh toán theo hợp đồng (tính bằng giá trị hiện tại vớ i suất chiết khấu theo

thống lệ là 10%) và ngƣợ c lại là khoản vay không ƣu đãi.

- Phân loại theo thờ i hạn vay: ngắn hạn và dài hạn. Nợ ngắn hạn từ 1 năm trở

xuống và nợ dài hạn trên 1 năm. Nợ ngắn hạn là những khoản nợ có ảnh hƣở ng trực

tiếp đến tình hình thanh khoản của quốc gia và có khả năng gây ra khủng hoảng kinh tế

nhƣ kinh nghiệm của cuộc khủng hoảng ở Châu Á năm 1997 vừa qua. Do vậy, cần phải




điều chỉnh đến mức thấp nhất những khoản nợ ngắn hạn để giảm bớ t áp lực thanh toán

và những tác động tiêu cực lên nền kinh tế khi có sự rút lui đột ngột các luồng vốn

ngắn hạn.

- Phân loại theo chủ thể đi vay: nợ chính thức (khu vực công) và nợ tƣ nhân (khu

vực tƣ). Nợ chính thức hay nợ Chính phủ bao gồm nợ của các tổ chức Nhà nƣớc (đối

vớ i một liên bang thì gồm cả nợ của các bang trong liên bang) và nợ của cơ quan hành

chính, tỉnh, thành phố. Ngoài ra, các khoản nợ của khu vực tƣ nhân do Nhà nƣớ c hoặc

tổ chức chính thức bảo lãnh cũng đƣợ c coi là nợ chính thức vì chính phủ của nƣớc đi

vay sẽ chịu trách nhiệm trả vốn và lãi cho nƣớc cho vay trong trƣờ ng hợ p tổ chức đi

vay không thực hiện nghĩa vụ trả nợ theo cam kết trong hợp đồng. Tuy nhiên, trongtrƣờ ng hợ p chính quyền địa phƣơ ng hoặc doanh nghiệp vỡ nợ thì nghĩa vụ nợ bất

thƣờ ng có thể đè lên vai chính phủ trung ƣơ ng, tùy thuộc vào điều khoản đƣợ c quy

định trong luật lệ về vay mƣợ n hoặc trong bối cảnh khủng hoảng. Trong khi đó các

khoản nợ do doanh nghiệp trực tiếp vay mƣợ n hoặc do chính quyền địa phƣơ ng mƣợ n

không đƣợ c bảo lãnh của Chính phủ trung ƣơ ng là nợ tƣ nhân. Nợ tƣ nhân thƣờ ng là nợ

trên thị trƣờ ng trái phiếu, nợ ngân hàng thƣơ ng mại và các tƣ nhân khác. Chính vì vậy,

nợ chính thức và nợ tƣ nhân phải đƣợ c phân tích riêng vì có những yếu tố ảnh hƣở ng

khác nhau và Chính phủ cũng phải tính đến các khoản nợ dự phòng cho các nghĩa vụ

nợ bất thƣờ ng.

- Phân loại theo chủ thể cho vay: nợ đa phƣơ ng và nợ song phƣơ ng. Nợ đa

phƣơng đến chủ yếu từ các cơ quan của Liên hợ p quốc, Ngân hàng Thế giớ i, Quỹ Tiền

tệ Quốc tế, các ngân hàng phát triển khu vực, các cơ quan đa phƣơ ng nhƣ OPEC và

liên Chính phủ. Trong khi đó, nợ song phƣơng đến từ Chính phủ một nƣớ c nhƣ cácnƣớ c thuộc OECD và các nƣớ c khác hoặc đến từ một tổ chức quốc tế nhân danh một

Chính phủ duy nhất dƣớ i các dạng hỗ trợ tài chính, viện trợ nhân đạo bằng hiện vật.




1.1.3 Các chỉ tiêu đánh giá nợ nƣớ c ngoài

Khác vớ i nợ trong nƣớ c, nợ nƣớ c ngoài của Chính phủ nói riêng, nợ quốc gia nói

chung rất đƣợ c các nhà quản lý quan tâm vì nợ nƣớ c ngoài không chỉ liên quan đến

thực trạng nền kinh tế, khả năng trả nợ mà còn liên quan đến khả năng thu hút các

nguồn lực tài chính từ bên ngoài phục vụ cho các mục tiêu vĩ mô của nhà nƣớ c. Các

chỉ số đánh giá nợ nƣớc ngoài đƣợ c xây dựng thành hệ thống nhằm xác định mức độ

nghiêm trọng của nợ nƣớc ngoài đối vớ i an ninh tài chính quốc gia. Cũng cần phải xác

định lại là các chỉ tiêu đánh giá chung về nợ nƣớc ngoài, trong đó nợ nƣớ c ngoài của

Chính phủ là chủ yếu, còn nợ của khu vực tƣ nhân hầu nhƣ không đáng kể.

1.1.3.1 Các chỉ tiêu đánh giá mức độ nợ nƣớ c ngoài

Để xếp loại các con nợ theo mức độ nợ , Ngân hàng thế giớ i sử dụng các chỉ số

đánh giá mức độ nợ nần của các quốc gia vay nợ nhƣ ở bảng 1.1:

Bảng 1: Tiêu chí đánh giá mứ c độ nợ nƣớ c ngoài

Chỉ số Mức độ trầm

trọng

Mức độ khó

khăn

Mức độ bình

thƣờ ng

1. Tỷ lệ % tổng nợ nƣớ c ngoài so vớ i GDP ≥ 50% 30 – 50% ≤ 30%

2. Tỷ lệ % tổng nợ nƣớ c ngoài so vớ i kim ngạch

xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ ≥ 200% 165 – 200% ≤ 165%

3. Tỷ lệ % nghĩa vụ trả nợ so vớ i kim ngạch xuất

khẩu hàng hóa và dịch vụ ≥ 30% 18 – 30% ≤ 18%

4. Tỷ lệ % nghĩa vụ trả nợ so vớ i kim ngạch xuất

khẩu hàng hóa và dịch vụ so vớ i GDP≥ 4% 2 – 4% ≤ 2%

5. Tỷ lệ % nghĩa vụ trả lãi so vớ i kim ngạch xuất

khẩu hàng hóa và dịch vụ ≥ 20% 12 – 20% ≤ 12%

Dựa vào các chỉ số trên, các tổ chức tài chính quốc tế có thể đánh giá mức độ nợ

nần và khả năng tài trợ cho các nƣớ c thành viên. Các chỉ số này cũng là căn cứ để các




quốc gia vay nợ tham khảo, xác định tình trạng nợ để hoạch định chiến lƣợ c vay nợ

cho quốc gia.

Quy mô nợ và trả nợ , trả lãi so vớ i nguồn thu trực tiếp và gián tiếp để trả nợ thƣờng đƣợc dùng để đánh giá mức độ nợ . Mức độ nợ cũng ngầm cho biết khả năng trả

nợ của các quốc gia trong trung và dài hạn. Các chỉ tiêu thƣờ ng dùng:

* Khả năng hòan trả nợ vay nướ c ngoài (EDT/XGS)

- Tổng nợ / Tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa dịch vụ: Chỉ tiêu này biểu diễn

tỷ lệ nợ nƣớ c ngoài bao gồm nợ tƣ nhân, nợ đƣợ c chính phủ bảo lãnh trên thu nhập

xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ. Ý tƣở ng sử dụng chỉ tiêu này là nhằm phản ánh nguồnthu xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ là phƣơng tiện mà một quốc gia có thể sử dụng để

trả nợ nƣớ c ngoài. Những vấn đề khi sử dụng chỉ tiêu này là: Nguồn thu xuất khẩu dễ

biến động từ năm này sang năm khác, ngoài ra cũng có những phƣơng án khác để nƣớ c

con nợ có thể sử dụng để trả nợ nƣớ c ngoài mà không nhất thiết phải tăng xuất khẩu.

Ví dụ cắt giảm nhu cầu nhập khẩu hay giảm nguồn dự trữ ngoại hối. Chỉ tiêu này ở các

nƣớc Đông Á Thái Bình Dƣơng ngày càng giảm dần cho thấy khả năng trả nợ bằng thu

nhập xuất khẩu đang trở nên khó khăn, cần phải có những nguồn thu khác để bù đắp.

* T ỷ l ệ nợ nướ c ngoài so vớ i thu nhậ p quố c gia (EDT/GNI )

- Nợ/GNI: Đây là chỉ tiêu đánh giá khả năng trả nợ thông qua thu nhập quốc dân

đƣợ c tạo ra. Hay nói cách khác, nó phản ánh khả năng hấp thụ vốn vay nƣớ c ngoài.

Thông thƣờng các nƣớc đang phát triển thƣờng đánh giá cao giá trị đồng nội tệ hoặc sử

dụng chế độ đa tỷ giá dẫn tớ i làm giảm tình trạng trầm trọng của nợ . Do vậy, tình trạng

nợ có thể không đƣợc đánh giá đúng mức.

*T ỷ l ệ trả nợ ( TDS/XGS )




- Tổng nợ phải trả hàng năm / Kim ngạch thu xuất khẩu: Còn gọi là tỷ lệ dịch vụ

nợ (nợ gốc và lãi phải thanh toán so vớ i giá trị xuất khẩu). Đây là một tiêu chí quan

trọng, phản ánh quan hệ giữa nghĩa vụ nợ phải trả so với năng lực xuất khẩu hàng hóa

và dịch vụ của quốc gia đi vay.

Tháng 9 năm 2000, Hiệp định cơ cấu lại nợ cho các quốc gia có đồng tiền không

khả năng chuyển đổi đã làm cho mức nợ của các nƣớ c này giảm đi đáng kể do đó chỉ

số TDS/XGS đang tăng từ sau cuộc khủng khoảng Châu Á thì giảm xuống từ năm

2000.

*T ỷ l ệ trả lãi (INT / XGS )

- Tổng lãi phải trả hàng năm/Kim ngạch thu xuất khẩu: Còn gọi là tỷ lệ dịch vụ

lãi hay tỷ lệ giữa tổng lãi phải trả so vớ i kim ngạch xuất khẩu. Một quốc gia phải thanh

toán lãi vớ i mức lãi suất đƣợc quy định trong cam kết cho vay, thông thƣờ ng lãi này

đƣợ c trích từ thu nhập xuất khẩu. Quốc gia mắc nợ trong quá khứ thì hiện tại và tƣơng

lai họ sẽ trích thu nhập từ xuất khẩu càng nhiều, hạn chế khối lƣợ ng ngoại tệ dành cho

nhập khẩu. Đây là chỉ tiêu tốt nhất để đánh giá nợ vì không chỉ đề cập đến gánh nặng

nợ mà còn chỉ ra chi phí vay nợ, điều này ngầm hiểu nhƣ hiệu quả sử dụng vốn vay cócao hơn chi phí lãi vay hay không.

* Tiềm năng trả lãi (INP/GNI )

- Lãi/GNI: Tổng lãi phải trả so vớ i GNI, phản ánh tiềm năng trả lãi của nƣớc đi

vay. Ở các nƣớ c khu vực Châu Á, trong đó có Việt Nam, chỉ số này rất thấp, chỉ chƣa

đến 1,5%, điều này cho thấy tính khả quan trong việc trả nợ của các nƣớ c này.

*T ỷ l ệ % d ự trữ ngoại hố i so vớ i tổ ng nợ (RES/EDT )

-Tổng dự trữ ngoại hối / Tổng nợ (%): Chỉ số này thể hiện khả năng của nƣớ c con

nợ có thể dùng dự trữ ngoại hối để trả nợ nƣớ c ngoài.




Dựa vào các chỉ số trên, các tổ chức tài chính quốc tế có thể đánh giá mức độ nợ

nần và khả năng tài trợ cho các nƣớ c thành viên. Các chỉ số này cũng là căn cứ để các

quốc gia vay nợ tham khảo, xác định tình trạng nợ để hoạch định chiến lƣợ c vay nợ

cho quốc gia.

1.1.3.2 Các chỉ tiêu đánh giá cơ cấu nợ nƣớ c ngoài

Cơ cấu nợ hàm chứa những thông tin quan trọng về mức độ rủi ro của việc vay

nợ. Thông thƣờ ng rủi ro sẽ cao khi tỷ trọng nợ ngắn hạn, tỷ lệ nợ thƣơng mại và tỷ lệ

nợ song phƣơng cao. Các chỉ tiêu đánh giá cơ cấu gồm:

- Nợ ngắn hạn / Tổng nợ : Phản ánh tỷ trọng các khoản nợ cần thanh toán trongthờ i gian nhỏ hơn một năm trong tổng nợ . Tỷ lệ này càng cao, áp lực trả nợ càng lớ n.

- Nợ ƣu đãi / Tổng nợ : Tỷ lệ này càng cao, gánh nặng nợ nƣớ c ngoài càng nhẹ.

- Nợ đa phƣơng / Tổng nợ : Các khoản nợ đa phƣơng thƣờ ng nhằm mục đích hỗ

trợ, ít mƣu cầu về lợ i nhuận, do đó việc tăng tỳ trọng nợ đa phƣơng trong tổng nợ phản

ánh tình hình nợ nƣớ c ngoài của một nƣớc thay đổi theo chiều hƣớ ng tốt.

1.1.4 Các nhân tố ảnh hƣởng đến nợ vay, chi phí sử dụng nợ

Rõ ràng việc vay nợ nƣớ c ngoài có tầm quan trọng nhất định đến sự phát triển

của các quốc gia đang phát triển. Tuy nhiên một yếu tố có tính quyết định đến việc sử

dụng nợ có hiệu quả hay không chính là chi phí sử dụng nợ .

Chi phí sử dụng là cái giá mà một quốc gia phải trả cho việc sử dụng vốn vay

Cái giá phải trả này ngoài tiền lãi phải trả định kỳ, quốc gia còn phải trả chi phí môi

giớ i, chi phí phát hành nợ (nếu là phát hành trái phiếu), hoặc những chi phí vô hình là

những ràng buộc của quốc gia cho vay (nếu là nợ vay ƣu đãi), thêm vào đó là những

khoản có thể mất đi do những quan chức Nhà nƣớ c có tật tham ô.




Chi phí sử dụng nợ có thể gia tăng do những biến động của kinh tế thế giớ i cũng

nhƣ sự thiếu linh hoạt của cơ quan điều hành vĩ mô trong các chính sách tài chính tiền

tệ; bở i vì xét về vay nợ , thờ i gian là yếu tố quan trọng dẫn đến gia tăng rủi ro của

khoản vay đó, trong suốt khoảng thời gian đi vay có thể xảy ra những biến cố có lợ i

hoặc bất lợi đến các khoản vay, nhất là nợ vay nƣớ c ngoài. Những yếu tố đó là rủi ro

về tỷ giá hối đoái, lãi suất thị trƣờ ng, lạm phát và những rủi ro quốc gia khác.

Tỷ giá hối đoái

Trong mô hình đầu tƣ tiết kiệm, tỷ giá hối đoái giữ vai trò quan trọng trong việc

giải thích các biến động trong tài khoản vãng lai. Nếu ngƣờ i ta dự đoán đƣợ c rằng có

sự sụt giá thực sự của đồng nội tệ thì các hộ gia đình có thể rủ nhau đi mua hàng nhập

khẩu có thể dự trữ đƣợc lâu, điều này làm cho mức tiết kiệm có thể giảm đi. Còn nếu

đồng nội tệ tăng giá tạm thờ i có thể làm đánh giá sai lệch về tỷ suất sinh lờ i thực của

nhà đầu tƣ.

Tỷ giá hối đoái thực tế còn quyết định cả mức dự trữ vốn mong muốn bằng cách

tác động vào chi phí điều chỉnh, việc định giá tỷ giá quá cao không phù hợ p vớ i tỷ lệ

lãi suất, sẽ có ý nghĩa nhƣ một trợ cấp đầu tƣ. Do đó, nếu có sự giảm giá thực tế so vớ idự tính có thể làm mức đầu tƣ tăng lên và ngƣợ c lại.

Đối vớ i nợ vay nƣớ c ngoài, các khoản đi vay thƣờng đƣợ c tính bằng ngoại tệ.

Đối vớ i các quốc gia vay nợ, thƣờng các nƣớ c chậm phát triển, có đồng tiền yếu, vì thế

tại thời điểm đi vay, mức giá của đồng nội tệ thƣờng cao hơn tại thời điểm trả nợ. Điều

này gây nên một lãi suất thực cao hơn nhiều so vớ i lãi suất danh nghĩa. Việc đầu tƣ

trong nƣớ c bằng nội tệ sau khi chuyển sang ngoại tệ có thể làm cho tỷ suất sinh lờ igiảm đi rất nhiều. Vì thế các quốc gia cần phải có một chính sách quản lý tỷ giá rất linh

hoạt và cân nhắc kĩ lƣỡ ng khi vay nợ dài hạn vớ i lãi suất cao. Thực hiện mua bán

quyền chọn để bảo hiểm tỷ giá cũng là một giải pháp tuy nhiên nghiệp vụ này chỉ thực




hiện đƣợ c trong ngắn hạn, do đó chỉ phù hợ p vớ i những khoản vay thƣơng mại cho

xuất nhập khẩu.

Lãi suất thị trƣờ ng thế giớ i

Lãi của các khoản vay đƣợc xác định dựa trên lãi suất của thị trƣờ ng thế giớ i

nhƣ LIBOR, SIBOR… Đối vớ i các khoản vay có lãi suất cố định, sự thay đổi của lãi

suất thị trƣờ ng sẽ làm thay đổi lãi suất thực của khoản đi vay, do đó ngƣời đi vay sẽ

gặp lúng túng trong phƣơng án trả nợ của mình. Thông thƣờ ng nợ vay quốc tế là những

hợp đồng vay vớ i lãi suất thả nổi, lãi suất vay bằng đô la của các nƣớc đang phát triển

gắn chặt vớ i lãi suất cho vay giữa các ngân hàng ở London (LIBOR).

Lạm phát

Lạm phát là vấn đề khó khăn luôn gặp phải tại các quốc gia đang phát triển.

Mức lạm phát này thƣờng cao hơn lạm phát của các nƣớ c chủ nợ là các quốc gia đã

phát triển. Theo thuyết ngang giá lãi suất, lạm phát trong nƣớc cao hơn so vớ i lạm phát

nƣớ c ngoài thì tỷ giá hối đoái sẽ tăng lên để bù lại khoản chênh lệch đó, và nhƣ phân

tích ở phần tỷ giá hối đoái, điều này có thể làm gia tăng mức nợ vay thực tế.

Rủi ro quốc gia

Rủi ro quốc gia là những biến cố có thể xảy ra đối vớ i quốc gia đó nhƣ chính trị,

chiến tranh, tình hình an ninh xã hội… Điều này đƣợc lƣợ ng hóa thông qua hệ số tín

nhiệm của các quốc gia này. Hiện nay hầu hết các quốc gia đều thành lập cho mình một

tổ chức để xếp hạng rủi ro doanh nghiệp và rủi ro quốc gia. Hai tổ chức lớ n nhất và có

uy tín nhất về vấn đề này trên thế giới là Moody’s và Standard & Poor’s. Thang điểm

xếp hạng tín nhiệm của họ đƣợc đƣa ra nhƣ sau:




Bảng 2: Thang điểm xếp hạng tín nhiệm

Hạng BB hay Ba vừa mang tính chất đầu tƣ vừa mang tính chất đầu cơ vì nó

uyít khả năng vỡ nợ nhƣ B nhƣng khả năng thanh toán nợ gốc và lãi thấp, thể hiện tính

bấp bênh về tài chính của chủ thể vay nợ . Quốc gia nào có hệ số tín nhiệm càng cao

thìmức lãi suất đòi hỏi của chủ nợ đối vớ i quốc gia đó càng thấp và ngƣợ c lại.

Hiện nay hệ số tín nhiệm của khu vực Châu Á vẫn còn khá thấp chỉ ở mức trung

bình trở xuống cho thấy mức rủi ro của chúng ta khá cao.

1.2 Tổng quan tình hình nghiên cứ u về mối quan hệ giữ a nợ nƣớ c

ngoài và tăng trƣở ng kinh tế

Các lí thuyết kinh tế cho rằng mức vay nợ hợ p lí ở các nƣớc đang phát triển sẽ

kích thích tăng trƣở ng kinh tế. Các quốc gia ở giai đoạn phát triển đầu với dung lƣợ ng

vốn nhỏ hơn sẽ có những cơ hội đầu tƣ vớ i tỷ suất hoàn vốn cao hơn so vớ i các nền

kinh tế phát triển. Câu hỏi đặt ra ở đây là tại sao mức nợ tích lũy cao quá mức hợ p lýlại có thể dẫn tới tăng trƣở ng kinh tế thấp hơn. Sự lý giải tốt nhất có thể xuất phát từ lý

thuyết “debt overhang”. Krugman (1988) định nghĩa “debt overhang” là tình trạng

trong đó số tiền dự kiến chi trả nợ nƣớ c ngoài sẽ giảm dần khi dung lƣợ ng nợ tăng lên.

Lý thuyết “debt overhang” cho rằng nếu nhƣ nợ trong tƣơng lai vƣợ t quá khả năng trả

HẠNG ĐẦU TƢ HẠNG ĐẦU CƠ

Chất lƣợng

caoChất lƣợng trung bình

Chất lƣợng

thấp

Chất lƣợng rất

thấp

S&P AAA AA A BBB BB B CCC CC C D

Moody’s Aaa Aa A Baa Ba B Caa Ca C D




nợ của một nƣớ c thì các chi phí dự tính chi trả cho các khoản nợ sẽ kìm hãm đầu tƣ

trong nƣớc và đầu tƣ nƣớ c ngoài, từ đó ảnh hƣở ng xấu đến tăng trƣởng. Các nhà đầu tƣ

tiềm năng sẽ lo sợ rằng khi quốc gia đó sản xuất càng nhiều, họ sẽ bị các nƣớc “chủ

nợ” “đánh thuế” nặng hơn để chi trả cho các khoản nợ nƣớc ngoài, do đó các nhà đầu

tƣ sẽ khó có thể bỏ các chi phí đầu tƣ hiện tại để thu về sản lƣợng cao hơn trong tƣơng

lai. Lý thuyết “debt overhang” còn đi đến một kết quả rộng hơn, đó là mức nợ nƣớ c

ngoài quá cao sẽ làm giảm các ƣu đãi của chính phủ cho các hoạt động cải tổ cơ cấu và

tài khóa do việc củng cố tinh hình tài khóa quốc gia có thể làm tăng áp lực trả nợ cho

nƣớ c ngoài. Những bất lợi này đối vớ i công cuộc cải tổ đang là mối quan ngại lớ n ở

các nƣớ c có thu nhập thấp, nơi mà việc cải cách cơ cấu là cần thiết để duy trì tốc độ

tăng trƣở ng kinh tế.

“Debt overhang” cũng đồng thời kìm hãm đầu tƣ và tăng trƣởng do gây ra “sự

không chắc chắn” về các quyết định của Chính phủ. Khi quy mô nợ công tăng lên, khó

có thể chắc chắc rằng chính phủ sẽ viện tớ i những chính sách gì để giải quyết các

khoản nợ phải trả. Trên thực tế, ngƣờ i ta cho rằng rằng chính phủ có thể dùng các công

cụ “bóp méo” đầu tƣ để chi trả cho các khoản nợ (theo Agenor và Montiel 1996).

Lập luận này có thể đƣợc xem xét trong đƣờ ng cong Laffer về nợ (đồ thị 1), cho

thấy rằng tổng nợ càng lớ n sẽ đi kèm vớ i khả năng trả nợ càng giảm. Trên phần dốc lên

của đƣờ ng cong, giá trị hiện tại của nợ càng tăng sẽ đi cùng vớ i khả năng trả nợ cũng

tăng lên.Trên phần dốc xuống của đƣờ ng cong, giá trị hiện tại của nợ càng tăng lại đi

kèm vớ i khả năng trả nợ càng giảm.




Hình 2: Đƣờ ng cong Laffer về nợ

Mặc dù mô hình “debt overhang” không trực tiếp phân tích ảnh hƣở ng của nợ

nƣớc ngoài đến tăng trƣở ng kinh tế nhƣng lại gợ i ý rằng tổng nợ lớ n sẽ kìm hãm tăng

trƣở ng do góp phần giảm đầu tƣ. Do vậy, ở mức nợ hợp lí, vay nơ tăng lên sẽ có tác

động tích cực đến tăng trƣở ng. Ngoài ra, tổng nợ tích lũy lớ n sẽ có thể cản trở tăng

trƣở ng. Từ đó, có thể kết luận rằng nợ và tăng trƣở ng có mối liên hệ phi tuyến. Mặc dù

các lí thuyết “debt overhang” không trực tiếp giải thích ảnh hƣở ng của nợ đến tăng

trƣởng nhƣng ta có thể mở rộng và áp dụng đƣờ ng cong Laffer về nợ để mô tả đƣờ ng

cong Laffer về ảnh hƣở ng của nợ đến tăng trƣởng. Do đỉnh đƣờ ng cong Laffer về nợ là

điểm mà tại đó sự tăng lên trong tổng nợ bắt đầu tạo ra gánh nặng cho đầu tƣ, cải tổ

kinh tế và các hoạt động khác, điểm này có thể liên quan đến điểm mà tại đó nợ bắt đầu

ảnh hƣởng ngƣợ c chiều đến tăng trƣở ng.

Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng nợ nƣớ c ngoài sẽ tác động tích cực đến tăng

trƣởng cho đến một ngƣỡ ng nợ nhất định, gọi là “threshold level”. Tuy nhiên, khi vƣợ t

qua ngƣỡ ng này, nợ bắt đầy tác động ngƣợ c chiều đến tăng trƣở ng. Theo Cohen

(1993), mối quan hệ giữa giá trị của nợ và đầu tƣ có thể đƣợ c mô tả tƣơng tự vớ i

đƣờ ng cong Laffer: khi tổng nợ tăng cao hơn mức “threshold level”, các khoản chi trả

Dung lƣợ ng nợ

Khả năng trả nợ dự kiến




thực tế cho nợ nƣớ c ngoài sẽ giảm nhƣ đã trình bày ở trên. Điều này ngầm ý rằng sự

tăng lên trong giá trị của nợ sẽ làm cho số tiền chi trả cho nợ tăng lên cho đến mức

“threshold level”, tức là ở phía bên trái đƣờ ng cong Laffer. Ngƣợ c lại, giá trị nợ tăng

lên thì số tiền thực dùng cho việc trả nợ của quốc gia đó giảm đi tƣơng đối. Từ đó,

ngƣờ i ta dự đoán một đƣờ ng cong Laffer mô tả mối quan hệ giữa nợ nƣớ c ngoài và

tăng trƣở ng kinh tế.

Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra đó chính là mối liên hệ “threshold effect” giữa

mức nợ nƣớc ngoài và tăng trƣở ng kinh tế. Cụ thể, nợ nƣớ c ngoài có mối liên hệ hình

chữ U ngƣợ c với tăng trƣở ng kinh tế (Đồ thị 2). Khi các nƣớ c bắt đầu vay nợ , các

khoản nợ này có xu hƣớng tác động tích cực đến tăng trƣở ng (chuyển từ mức nợ 0 đếnđiểm A trong đồ thị 2). Khi tỷ lệ nợ tăng lên quá điểm A, việc vay nợ gia tăng sẽ cản

trở tăng trƣở ng mặc dù nợ đóng góp dƣơng trong tăng trƣởng. Do đó, điểm A đƣợ c coi

là điểm biểu diễn “mức nợ tối đa hóa tăng trƣởng”. Khi nợ tiến đến điểm B, nợ bắt đầu

ảnh hƣởng ngƣợ c chiều đến tăng trƣở ng, tình hình của nền kinh tế lúc này sẽ tồi tệ hơn

trƣớc khi nƣớc đó vay nợ .

Hình 3: Mối liên hệ “threshold effect” giữ a nợ và tăng trƣở ng

Đóng góp của nợ vàotăng trƣở ng sản lƣợ ng

bình quân đầu ngƣờ ihàn năm %

Giá trị hiện tại của tỷ lệ nợ trên xuất khẩu (%)

A

B




Một số nghiên cứu thực nghiệm đã tìm ra các bằng chứng ủng hộ lý thuyết “debt

overhang”. Có không ít các bài nghiên cứu đã sử dụng các kĩ thuật kinh tế lƣợng để

đánh giá ảnh hƣở ng trực tiếp của dung lƣợ ng nợ đến đầu tƣ. Trong đó, dung lƣợ ng nợ

đƣợ c dự đoán sẽ gây ra cả những ảnh hƣở ng trực tiếp (qua việc cản trở các ƣu đãi để

tiến hành cải cách cơ cấu) và gián tiếp (thông qua ảnh hƣởng đến đầu tƣ). Ở các nƣớ c

có thu nhập trung bình, Warner (1992) kết luận rằng khủng hoảng nợ không ảnh hƣở ng

đến đầu tƣ, trong khi Greene và Vilanueva (1991), Serven và Solimano (1993),

Elbadawi, Ndulu và Ndungu (1997), Deshpande (1997) và Chowdhury (2001) lại tìm

ra các bằng chứng chứng ủng hộ cho lý thuyết “debt overhang”. Fosu (1999) trong bài

nghiên cứu cho 55 nƣớ c châu Phi cũng đã chứng minh sự tồn tại của lý thuyết “debt

overhang”.Tuy nhiên, Hansen (2001) trong nghiên cứu mẫu gồm 54 nƣớc đang phát

triển (trong đó bao gồm 14 nƣớ c nghèo có dung lƣợ ng nợ rất cao – HIPC1), đi đến kết

quả là việc đƣa thêm một số biến vào mô hình nhƣ lạm phát, độ mở cửa, tình trạng

ngân sách thì lại loại bỏ tác động ngƣợ c chiều của nơ nƣớc ngoài đến tăng trƣở ng kinh

tế. Tƣơng tự, Savvides (1992) tìm ra rằng tỷ lệ nợ trên GNP không có ảnh hƣở ng nào

có ý nghĩa thống kê đến tăng trƣở ng. Djikstra và Hermes (2001) đã tóm lƣợ c một số

nghiên cứu về lý thuyết “debt overhang” và kết luận rằng các bằng chứng thực nghiệmvể vấn đề này là chƣa nhất quán. Hơn nữa, cũng có mộ t số nghiên cứu tìm ra tỷ lệ nợ

trên GNP mà tại đó bắt đầu xuất hiện vấn đề “debt overhang”.

Một nghiên cứu gần đây lại tìm ra các kết quả cho thấy mối quan hệ phi tuyến

dạng đƣờ ng cong Laffer nhƣ mối liên hệ “threshold level” giữa dung lƣợ ng nợ nƣớ c

ngoài và tăng trƣở ng. Sử dụng bộ dữ liệu cho 93 nƣớc đang phát triển trong giai đoạn

1969-1998, Pattillo (2002) đã chứng minh rằng ảnh hƣở ng của nợ nƣớc ngoài tác động

ngƣợ c chiều đến tăng trƣởng GDP bình quân đầu ngƣờ i tại tỷ lệ giá trị hiện tại của nợ

trên xuất khẩu là 160-170% và trên GDP là 35-40%.

1 HIPC: Highly Indebted Poor Country




Dung lƣợ ng nợ lớ n có thể ảnh hƣởng ngƣợ c chiều đến tăng trƣởng do tác động

xấu đến tích lũy vốn sản xuất và tăng trƣởng năng suất các nhân tổ tổng hợ p. Trong

một nghiên cứu gần đây, Pattillo (2003) đã áp dụng mô hình tăng trƣởng cho 61 nƣớ c

đang phát triển ở châu Phi, châu Á, châu Mĩ Latinh và Trung Đông trong giai đoạn

1969-1998. Kết quả cho thấy khi nợ tăng gấp đôi thì sẽ làm giảm 1% tăng trƣở ng vốn

sản xuất bình quân đầu ngƣời và tăng trƣởng năng suất các nhân tổ tổng hợ p. Thêm

vào đó, môi trƣờ ng chính sách của Chính phủ cũng ảnh hƣởng đến mối quan hệ giữa

nợ và tăng trƣở ng.

Nợ phải trả (khác vớ i tổng dung lƣợ ng nợ ) có thể làm suy giảm đầu tƣ tƣ nhân và

thay đổi cơ cấu chi tiêu công. Nợ phải trả cao hơn có thể làm tăng các khoản chi tiêucủa Chính phủ, gây ra thâm hụt ngân sách, giảm tiết kiệm công và do đó sẽ làm tăng lãi

suất hoặc cắt giảm các khoản tín dụng cho đầu tƣ tƣ nhân, cuối cùng sẽ tác động xấu

đến tăng trƣở ng kinh tế. Nợ phải trả cao cũng có thể có ảnh hƣở ng không tốt đến cơ

cấu chi tiêu công thông qua kìm hãm các nguồn lực dành cho cơ sở hạ tầng và vốn

nhân lực, từ đó cũng cản trở tăng trƣở ng kinh tế. Tóm lại, theo quan điểm của một số tổ

chức phi chính phủ (NGOs), nợ phải trả cao là một trong những trở ngại lớ n nhất trong

việc đáp ứng các nhu cầu cơ bản của ngƣờ i dân ở các nƣớc đang phát triển.

Một vài nghiên cứu thực nghiệm đã đi vào đánh giá ảnh hƣở ng của nợ phải trả tớ i

đầu tƣ tƣ nhân hoặc tớ i kết cấu chi tiêu công. Greene và Villanueva (1991) kết luận nợ

phải trả làm giảm đầu tƣ tƣ nhân, trong khi Serieux và Samy (2001) lại tìm ra một mối

liên hệ tƣơng tự giữa nợ phải trả và tổng đầu tƣ. Đối vớ i mẫu nghiên cứu gồm nhiều

nƣớc đang phát triển, bao gồm cả các nƣớ c HIPC, Savvides (1992) chứng tỏ rằng nợ

phải trả khiến cho chi tiêu đầu tƣ công suy giảm. Sử dụng dữ liệu gồm 24 nƣớ c HIPC ở

châu Phi, Stephens (2001) đã đi tớ i kết luận: nợ phải trả tăng 1$ sẽ dẫn tớ i: (a) chi tiêu

cho giáo dục giảm 0.33$, (b) chi trả lƣơng cho chính phủ giảm 0.14-0.23$, và (c) chi

tiêu cho y tế tăng 0.12-0.13$. Do vậy. các kết quả này chỉ ra rằng nợ phải trả tăng lên

chƣa chắc đã làm giảm vốn nhân lực (trong trƣờ ng hợ p này là chi tiêu cho y tế).




Dƣới đây là bảng tổng hợ p một số nghiên cứu nổi bật gần đây về mối quan hệ

giữa nợ nƣớc ngoài và tăng trƣở ng kinh tế:

Bảng 3: Một số nghiên cứ u gần đây về mối quan hệ giữ a nợ nƣớc ngoài và tăngtrƣở ng kinh tế

Năm Tác giả và mô hìnhThời gian và năm

gốcKết quả

1989 Bauerfreund,Computable GeneralEquilibrium Model

Năm gốc là 1985,Turkey

Trả nợ nƣớ c ngoài làm giảm mức đầutƣ ở Thổ Nhĩ Kỳ trong năm 1985

1990 Geiger, OLS, ADistributional LagModel

1974-1986, 9 nƣớ cNam Mỹ

Có mối quan hệ ngƣợ c chiều giữagánh nặng nợ và tăng trƣở ng kinh tế

1992 Warner, OLS Method 1960-1981 và1982-1989, 13nƣớc đang pháttriển

Nợ nƣớ c ngoài không làm giảm đầu tƣ

1992 Savvides , OLSMethod

1980- 1986, 43nƣớ c là con nợ lớ n

“Debt overhang” và sự suy giảm củadòng vốn nƣớc ngoài đổ vào ảnhhƣởng ngƣợ chiều đến tỷ lệ đầu tƣ.

1993 Afxentiou, GrangerCausality Tests

1971-1988, 20nƣớc đang pháttriển có thu nhậptrung bình

Có mối quan hệ ngƣợ c chiều giữa vaynợ và tăng trƣở ng GDP

1993 Cohen, OLS Method 1965-1987, 81nƣớc đang pháttriển

Nợ nƣớ c ngoài không ảnh hƣởng đếntốc độ tăng GNP

1993 Cunnigham, Pooled,Cross Sectional andTime Series

1971-1979,

và 1980-198716 nƣớ c là con nợ lớ n

Có mối quan hệ ngƣợ c chiều giƣa tăngtrƣở ng kinh tế và gánh nặng vay nợ trong giai đoạn 1971-1979




1994 Chowdhury,Causality Tests, TimeSeries

Analysis

1970-1988,

8 nƣớc đang pháttriển

Nợ nƣớ c ngoài không ảnh hƣởng đếntốc độ tăng GNP

1994 Rockerbie, OLSMethod, Nested andNon-Nested Tests

1965-1990,


Việc chi trả cho các khoản nợ nƣớ cngoài ảnh hƣởng ngƣợ c chiều đến tăngtrƣở ng kinh tế.

1994 Sawada, OLSMethod, Time Series

1955-1990, cácnƣớ c HIPC

Các nƣớ c HIPC gặp phải vấn đề “debtoverhang”

1995 Smyth and Hsing,OLS Method.

Mẫu số liệu củaHoa Kỳ, 1960-

1981

Trong suốt những năm 1980 và đầunhững năm 1990, việc chi trả cho các

khoản nợ quốc gia kích thích tăngtrƣở ng kinh tế, song trong năm 1986và 1993, tỷ lệ nợ đƣợ c dự báo là tácđộng xấu đến tăng trƣở ng.

1996 Afxentiou andSerletis, OLS Method

1970-1990,


Với giai đoạn 1970-1980, nợ nƣớ cngoài không ảnh hƣởng ngƣợ c chiềuđến tăng trƣở ng kinh tế, với giai đoạn1980-1990 mối quan hệ này là ngƣợ cchiều và với giai đoạn 1970-1990, ảnh

hƣở ng của vấn đề “debt overhang” 1996(a) Afxentiou and

Serletis, GrangerCausality, OLS

1970-1980,


Không có mối liên hệ nhân quả giữanợ và thu nhập

1996 Amoateng andAmoako-Adu,Granger Causality’Tests

1971-1982 và1983-

1990, 35 nƣớ cđang phát triển

Tăng trƣở ng GDP và chi trả cho nợ nƣớ c ngoài có mối liên hệ thuận chiều

1996 Fosu, OLS Method 1970-1986,

Các nƣớ c Sub-Saharan

Vấn đề “debt overhang” không quanbằng tác động trực tiếp của giả thuyếtnợ. Điều này tức là các khoản chi trả cho nợ nƣớ c ngoài làm giảm tăngtrƣở ng sản lƣợ ng do trực tiếp giảm




năng suất

1997 Deshpande, OLSEstimation for Panel

Data

1971-1991,

13 nƣớc đang là

con nợ lớ n

Nợ nƣớc ngoài và đầu tƣ có mối liênhệ ngƣợ c chiều

1999 Fosu, OLSEstimation

1980-1990, 35

nƣớ c Sub-Saharan

Nợ quá ngƣỡng tác động ngƣợ c chiềuđến tăng trƣở ng kinh tế

2002 Karagol, Causality 1965-2001, Turkey Chi trả cho nợ nƣớ c ngoài liên hệ ngƣợ c chiều đến tăng trƣở ng kinh tế trong dài hạn

Tóm lại, dựa trên các nghiên cứu thực nghiệm hiện nay, chúng ta chƣa thể đi đến

một kết luận thống nhất về mối quan hệ giữa tổng nợ nƣớ c ngoài và nợ phải trả vớ i

tăng trƣở ng kinh tế, đặc biệt là ở các nƣớ c có thu nhập thấp. Việc chứng minh nợ nƣớ c

ngoài có ảnh hƣở ng hay không tới tăng trƣở ng kinh tế và nếu có ảnh hƣở ng thì ảnh

hƣởng đó ngƣợ c chiều hay thuận chiều vẫn còn là một câu hỏi lớn và đòi hỏi các

nghiên cứu sâu hơn. Các tài liệu nghiên cứu cũng cho thấy rằng tác động của nợ nƣớ c

ngoài đến tăng trƣở ng kinh tế là khác nhau ở từng quốc gia. Dựa vào các kết quả đã tìm

đƣợc, chúng ta cũng không thể khái quát hóa một mối liên hệ giữa hai biến số kinh tế trên. Do đó, khi hoạch định các chính sách khắc phục gánh nặng vay nợ nƣớ c ngoài và

kích thích tăng trƣở ng kinh tế, chúng ta cần phải nghiên cứu mối liên hệ này trong

trƣờ ng hợ p từng quốc gia riêng biệt.




CHƢƠNG II: THỰ C TRẠNG VẤN ĐỀ NỢ NỨ OC NGOÀI VÀ PHÂN

TÍCH MỐI QUAN HỆ ĐỊNH LƢỢ NG GIỮ A NỢ NƢỚ C NGOÀI VÀTĂNG TRƢỞ NG KINH TẾ CỦA VIỆT NAM

2.1 Thự c trạng tình hình vay nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam trong

giai đoạn 1986-2009:

Việt Nam là một nƣớ c có nền kinh tế nông nghiệp nghèo nàn lạc hậu lại phải

gánh chịu những hậu quả nặng nề của cuộc chiến tranh chống đế quốc trƣờ ng kỳ nên

có thể nói tiềm lực về vốn, công nghệ, con ngƣời cũng nhƣ vị thế của Việt Nam trên

trƣờ ng quốc tế là tƣơng đối thấp. Năm 1986 đã đánh một dấu mốc quan trọng đối vớ i

nền kinh tế Việt Nam, nƣớ c ta từ một nƣớ c có nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan

liêu bao cấp đã chính thức chuyển sang nền kinh tế thị trƣờ ng. Từ đó đến nay, Đảng và

Nhà nƣớc đã không ngừng xây dựng và hoàn thiện chính sách, nền tảng pháp lý và cơ

sở hạ tầng phục vụ cho sự phát triển chung của cả đất nƣớc. Tuy nhiên, để có thể thực

hiện thành công công cuộc đổi mớ i phát triển đất nƣớ c thì vốn là một yếu tố vô cùng

quan trọng mà chúng ta còn thiếu. Chính phủ Việt Nam đã phải đi vay các cá nhân, tổ

chức trong nƣớc cũng nhƣ quốc tế để bù đắp lại khoản thiếu hụt trên. Trong đó, phần

lớ n là các khoản vay nợ nƣớ c ngoài.

Để đánh giá về thực trạng nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam, chúng ta có thể xem xét

dựa trên các phƣơng diện: Quy mô, cơ cấu và các chỉ số về khả năng trả nợ .

2.1.1 Quy mô:

T ổng dư nợ nuớ c ngoài và tổ ng sả n phẩ m quố c nội




Biểu đồ 1: Tổng nợ , nợ phải trả, GDP, tăng trƣở ng

Nguồn : Key Indicators – ADB, T ổ ng cục thố ng kê

Trong những năm đầu thập niên 90, Việt Nam là một nƣớ c nợ lớ n, tổng nợ cao

hơn nhiều lần so vớ i tổng sản phẩm quốc nội. Tổng nợ năm 1990 là 23,27 tỷ USDtrong khi tổng sản phẩm quốc nội chỉ là 6,4 tỷ USD cho thấy sự khủng hoảng về khả

năng thanh toán nợ của Việt Nam. Từ năm 1997, tổng nợ của Việt Nam đƣợ c cải thiện

do đã đàm phán thành công vớ i các chủ nợ thành viên của câu lạc bộ Paris, giảm nợ

745 triện USD (tƣơng đƣơng 60% số nợ ); câu lạc bộ London, giảm đƣợ c 572 triệu

USD (tƣơng đƣơng) 53% số nợ. Đặc biệt, sau tám vòng đàm phán từ năm 1994-2000,

Việt Nam và Liên Bang Nga đã ký kết hiệp định xử lý nợ tổng thể của Việt Nam vớ i

Liên Xô, cụ thể giảm 85% tổng nợ cũ, tƣơng đƣơng 9,3 tỷ USD. Hiệp định này đã đƣa

mức nợ tồn đọng của năm 1999 là 23, 260 tỷ USD, giảm xuống còn 12,787 tỷ USD

vào năm 2000. Cộng thêm vào đó, nền kinh tế Việt Nam luôn tăng trƣở ng ở mức cao

và ổn định trong thập niên 1990 nên đến năm 2000, tổng nợ chỉ bằng khoảng 1/3 so vớ i

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

100000

% Mn USD

Tổng dư nợ nước ngoài, nợ nước ngoài phải trả hàng năm,GDP, tỷ lệ tăng trưởng GDP

GDP Tổng dư nợ nước ngoài

Nợ nước ngoài phải trả hàng năm Tỷ lệ tăng trưởng GDP




tổng sản phẩm quốc nội. Theo đánh giá của các chuyên gia thì nợ của Việt Nam hiện

nay chƣa phải là nhiều nếu so vớ i một số nƣớ c trong khu vực Châu Á nhƣ Trung Quốc,

Indonesia, Thái Lan.

Cùng vớ i sự tăng trƣở ng khả quan của nền kinh tế, Việt Nam cũng nhận đƣợ c sự

tín nhiệm của cộng đồng quốc tế. Việt Nam liên tục nhận đƣợ c những khoản vay ƣu

đãi hỗ trợ phát triển mà nổi bật là những khoản ODA đến từ Nhật Bản, WB và ADB.

Do đó, tổng nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam đang có xu hƣớ ng liên tục tăng trong những

năm gần đây. Đến năm 2009, theo ƣớ c tính của bộ tài chính thì nợ nƣớ c ngoài của Việt

Nam vào khoảng 27 tỷ USD bằng xấp xỉ 30% GDP.

Nợ phải trả hàng năm và giá trị xuất khẩu

Biểu đồ 2: Total debt, debt service and total export

Nguồn:Key indicator Asia Development Bank 2009, EIU – Vietnam country report 2010

Giá trị xuất khẩu là nguồn thu ngoại tệ xuất khẩu thể hiện cho khả năng trả nợ của

một quốc gia. Thực hiện chính sách mở cửa, hội nhập vớ i kinh tế của khu vực và thế

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

Tổng dư nợ nước ngoài, nợ phải trả hàng nằm, xuất khẩu

Xuất khẩu Tổng dư nợ nước ngoài Nợ nước ngoài phải trả hàng năm




giớ i, VN là một trong những nƣớc có độ mở cửa thƣơng mại lớ n nhất thế giớ i (tỉ lệ giá

trị xuất nhập khẩu/GDP là 150%). Tổng giá trị xuất khẩu của VN đã tăng 24 lần từ 2,4

tỷ USD năm 1990 lên 57 tỷ USD năm 2009 và hơn gấp đôi tổng số nợ hiện hữu. Mặc

dù VN có mức tổng nợ lớn nhƣng nợ phải trả hàng năm bao gồm trả nợ gốc và trả lãi

lại khá thấp do phần lớ n các khoản nợ là những khoản viện trợ không hoàn lại hoặc vay

ƣu đãi vớ i lãi suất thấp. Giá trị xuất khẩu cao hơn gấp nhiều lần so vớ i số nợ phải trả

hàng năm cho thấy tính thanh khoản trong khả năng thanh toán nợ nƣớ c ngoài.

Tuy nhiên, nếu so vớ i qui mô của nền kinh tế, mức dự trữ ngoại tệ còn quá ít thì

tổng mƣc nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam không phải là nhỏ. Hơn nữa nợ nƣớ c ngoài

cũng đã tích tụ một khối lƣợng đáng kể nợ đến hạn phải trả hàng năm, năm 2003 chúng

ta phải trả cả gốc và lãi là 1.630 triệu USD và tăng lên 1.952 triệu USD vào năm 2006,

trong khi đó khả năng thanh toán nợ của nền kinh tế nói chung và của ngân sách N hà

nƣớ c nói riêng là rất khó khăn.

2.1.2 Cơ cấu:

Nhìn chung, cơ cấu dƣ nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam phân theo nhóm ngƣời đi

vay tƣơng đối ổn định qua các năm. Tuy nhiên, cơ cấu nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam

chƣa hợ p lý. Phần lớ n các khoản vay là của chính phủ và đƣợ c chính phủ bảo lãnh, còn

nợ tƣ nhân chỉ bằng khoảng xấp xỉ 20% trong tổng dƣ nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam.

Điều này tạo áp lực cho chính phủ phải tạo nguồn để trả nợ . Mặt khác các khoản vay

trong những năm 90 sắp đến hạn, thờ i gian ân hạn cho những khoản vay trƣớc đó sẽ

dần kết thúc nghĩa vụ nợ tăng lên sẽ gây những khó khăn cho công tác trả nợ .




Biểu đồ 3: Cơ cấu dƣ nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam phân theo nhóm ngƣời đi vay

Nguồn: IMF, Bản tin nợ nướ c ngoài – Bộ tài chính

Cơ cấu dư nợ nướ c ngoài củ a chính phủ phân theo loại điều kiệ n tín d ụ ng:

Nợ nƣớ c ngoài của Chính phủ và đƣợ c chính phủ bảo lãnh chủ yếu đƣợ c thực

hiện dƣớ i 3 hình thức :

- Nợ ODA (phần cho vay ƣu đãi trong khoản hỗ trợ phát triển chính thức ODA)

- Vay thƣơng mại qua các hợp đồng vay song phƣơng hay đa phƣơng.

- Phát hành trái phiếu quốc tế.

Trong đó, nợ ODA, chiếm tới 70% trong cơ cấu dƣ nợ của chính phủ Việt Nam.Biểu đồ 4: Cơ cấu dƣ nợ nƣớ c ngoài của chính phủ và đƣợ c chính phủ bảo lãnh

phân theo loại điều kiện tín dụng tính đến 30/6/2009

Nguồn: Bản tin nợ nướ c ngoài số 4 – Bộ tài chính

0

5000

10000

15000

20000

25000

2003 2004 2005 2006

Cơ cấu dư nợ nước ngoài phân theo nhóm người đi vay

Nợ tư nhân

Nợ được chính phủ bảolãnh

Nợ chính phủ

73%

5%

22%

Cơ cấu dư nợ nước ngoài của chính phủ và được chính phủbảo lãnh phân theo loại điều kiện tín dụng tính đến 30/06/2009

Vay ODA

Vay ưu đãi

Vay thương mại




Tổng quan về nợ ODA tại VN

Trong tổng số vốn ODA cam kết mà chúng ta nhận đƣợc giai đoạn 1993 - 2007,khoảng 15 - 20% là viện trợ không hoàn lại, còn phần lớ n là vốn cho vay ƣu đãi đối vớ i

Chính phủ. Nguồn vốn ODA huy động đƣợ c sử dụng để bổ sung cho đầu tƣ phát triển

kinh tế - xã hội, chiếm khoảng 12% tổng đầu tƣ toàn xã hội, bằng 28% tổng vốn đầu tƣ

từ NSNN.

Biểu đồ 5: Cam kết – ký kết – giải ngân vốn ODA

Nguồn: Asia Development Bank 2007

Mức cam kết ODA hàng năm đều tăng, năm sau cao hơn năm trƣớ c. Trong thờ i kì

1993 - 2007, tổng giá trị ODA cam kết đạt 40,751 tỷ USD. Điều này thể hiện sự ủng hộ

mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế đối vớ i quá trình phát triển kinh tế của Việt Nam. Tuy

nhiên, tỷ lệ giải ngân còn khá thấp trung bình chỉ bằng 60% vốn cam kết và bằng

khoảng 80% vốn ký kết. Tỷ lệ vốn ký kết thấp hơn vốn cam kết cũng cho thấy VN cần

phải nỗ lực hơn nữa để nhận đƣợc sự tin tƣởng của các nhà tài trợ vào các dự án phát

triển của VN. Tỷ lệ giải ngân thấp còn thể hiện khả năng hấp thụ yếu kém của thể chế

đối với sự quan tâm của cộng đồng thế giới.




Trong số 51 nhà tài trợ thƣờ ng xuyên cho Việt Nam, có 28 nhà tài trợ song

phƣơng và 23 nhà tài trợ đa phƣơng, có 3 nhà tài trợ cung cấp chủ yếu là Nhật Bản,

WB và ADB, chiếm khoảng 80% tổng giá trị ODA đã kí kết.

Biểu đồ 6: 10 nhà tài trợ hàng đầu cho VN 1990 – 2005

Nguồn: Planning and Investment Ministry

Là nền kinh tế lớ n thứ 2 thế giới và cũng là nƣớ c có chính sách hỗ trợ tích cực

vốn ODA cho các nƣớc đang phát triển, Nhật Bản hiện là nhà tài trợ lớ n nhất của Việt

Nam, vớ i gần 5 tỷ USD cao hơn hẳn những nhà tài trợ khác. Do có lợ i thế về côngnghệ và kỹ thuật xây dựng hạ tầng nên vốn ODA từ Nhật Bản chủ yếu là dành cho xây

dựng hạ tầng giao thông với điều kiện kèm theo thƣờng là để các công ty của Nhật Bản

thiết kế, thi công và giám sát. Trong khi đó, Ngân hàng Thế giớ i (WB) và Ngân hàng

Phát triển châu Á (ABD) thƣờ ng tài trợ vốn cho các chƣơng trình xóa đói giảm nghèo,

nông nghiệp và phát triển nông thôn, nâng cao năng lực quản lý nhà nƣớ c và xây dựng

hệ thống pháp lý. Đòi hỏi của nhà tài trợ này thƣờng đi kèm vớ i các yêu cầu về cải

cách hành chính và cơ chế quản lý kinh tế. Vốn ODA từ ba nhà tài trợ lớ n nhất nàychủ yếu là vay ƣu đãi, tỷ lệ viện trợ không hoàn lại rất thấp.




Ngƣợ c lại, vốn viện trợ từ các quốc gia phát triển ở châu Âu mặc dù thấp hơn khá

nhiều so vớ i ba nhà tài trợ trên nhƣng chủ yếu là viện trợ không hoàn lại, tập trung ở

các lĩnh vực nhƣ giáo dục (France), nƣớ c sạch (Denmark), môi trƣờ ng (Sweden).

Đối với nƣớ c tiếp nhận, ODA đƣợc xem nhƣ một nguồn lực thực sự nếu nó đƣợ c

kết hợ p hiệu quả vớ i các nguồn lực trong nƣớc khác để đạt đƣợ c mục tiêu quốc gia

trong từng thờ i kỳ nhất định. Từ những tác động của nguồn vốn này trong thờ i gian

qua, có thể khẳng định ODA ở Việt Nam đã trở thành một nguồn vốn thật sự và hiệu

quả trong tiến trình đổi mớ i. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công trong thu hút và sử

dụng vốn ODA, còn tồn tại nhiều vấn đề mà Việt Nam cần phải giải quyết để sử dụng

nguồn vốn này có hiệu quả hơn trong tƣơng lai. T ổ ng quan về vay thương mại

Bảo lãnh Chính phủ đố i vớ i các khoản vay nướ c ngoài của các doanh nghiệ p và

t ổ chứ c tín d ụng

Bảo lãnh Chính phủ đối vớ i các doanh nghiệp và các tổ chức tín dụng khi vay

nƣớc ngoài đƣợ c thực hiện nhằm mục đích hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp phát triển

hoạt động sản xuất kinh doanh trong khi nguồn lực có giớ i hạn. Các doanh nghiệp vaynợ có bảo lãnh bao gồm các doanh nghiệp đầu tƣ trực tiếp từ nƣớ c ngoài (doanh nghiệp

FDI) và các doanh nghiệp Nhà nƣớ c có quy mô lớn trong các ngành Bƣu chính viễn

thông, dầu khí, điện lực, xi măng, hàng không và dệt. Tính đến hết 30/6/2009, tổng số

vay nƣớ c ngoài của các doanh nghiệp đƣợ c Chính phủ bảo lãnh là 3,68 tỷ USD.2

Trong cơ cấu nợ vay có bảo lãnh, nợ ngắn hạn chiếm tỷ trọng rất nhỏ (khoảng

4,8%), chủ yếu là nợ trung và dài hạn. Nhìn chung nợ có bảo lãnh đáp ứng đƣợ c yêu

cầu cho quá trình đầu tƣ trung và dài hạn. Cho đến thời điểm hiện nay, hầu nhƣ các dự

án vay nợ nƣớ c ngoài có bảo lãnh đều trong quá trình xây dựng hoặc mới đƣa vào sử

dụng nên chƣa phát sinh nợ quá hạn.

2 Nguồn: Bản tin nợ nƣớ c ngoài – Bộ tài chính




Vay và tr ả nợ nướ c ngoài của các t ỉ nh, thành phố tr ự c thuộc Trung ương

Bên cạnh khoản nợ vay trực tiếp của chính quyền trung ƣơng, các tỉnh, thành phố

trực thuộc trung ƣơng khi muốn gia tăng nguồn vốn đầu tƣ phát triển kinh tế cũng tiến

hành hoạt động vay nợ dƣớ i 2 hình thức, phát hành trái phiếu chính quyền địa phƣơng

và vay nƣớ c ngoài. Theo quy định, chính quyền địa phƣơng không đƣợ c trực tiếp tiến

hành vay nợ nƣớ c ngoài mà phải thông qua chính phủ nên trên thực tế, vốn vay nƣớ c

ngoài của các địa phƣơng chủ yếu là vốn ODA do chính phủ cho vay lại hoặc phần thụ

hƣở ng từ các dự án đầu tƣ trực tiếp và gián tiếp của các cơ quan trung ƣơng thực hiện

trên địa bàn.

Biểu đồ 7: Vốn vay nƣớ c ngoài của các địa phƣơng (đơn vị : %)

Nguồn: Báo cáo của Bộ Kế hoạch và đầu tư

Nhìn biểu đồ 5, ta thấy vốn vay của chính quyền địa phƣơng chủ yếu là ở khu vựcđồng bằng Bắc Bộ (34,4%). Điều này cũng phù hợ p vớ i quy hoạch phát triển vùng,

miền trên địa bàn cả nƣớ c vì khu vực này có tiềm năng kinh tế rất lớn nhƣng khai thác

chƣa hiệu quả.

7

34.4

7.618.1

6.2

8

18.7

Vốn vay của các địa phương

Vùng núi phía Bắc

Vùng đồng bằng Bắc Bộ (kể cả Hà Nội)

Bắc Trung Bộ

Duyên hải Miền Trung

Tây Nguyên

Đồng bằng sông Cửu Long

Đông Nam Bộ (kể cả TP.HCM)




T ổ ng quan về phát hành trái phiế u quố c tế

Sau một giai đoạn chuẩn bị, ngày 27/10/2005, Chính phủ đã chính thức phát hành

trái phiếu trên thị trƣờ ng chứng khoán New York vớ i tổng số vốn huy động đƣợ c là750 triệu USD, lãi suất 7,125%/năm, thờ i hạn 10 năm.3 Đợ t phát hành trái phiếu Chính

phủ lần đầu tiên ra thị trƣờ ng vốn quốc tế đã giúp Việt Nam đa dạng hóa nguồn huy

động vốn, thiết lập một “thang chuẩn” để giúp cho các doanh nghiệp và địa phƣơng

huy động vốn sau này.

Trái phiếu quốc tế của Chính phủ đã thu hút đƣợ c sự quan tâm rất lớ n của các nhà

đầu tƣ nƣớ c ngoài trên khắp thế giớ i. Trong số 255 nhà đầu tƣ mua trái phiếu có 51%

là các quỹ đầu tƣ tài chính, ngân hàng 25%, các công ty bảo hiểm 17% và 7% là các tổ

chức đầu tƣ khác. Số trái phiếu này đƣợ c phát hành rộng rãi ở châu Á (nắm giữ 38%),

Châu Âu (32%) và Mỹ (30%). Toàn bộ số tiền huy động đƣợ c giao cho Tổng Công ty

Công nghiệp Tàu Thủy Việt Nam (Vinashin) sử dụng để đầu tƣ phát triển sản xuất kinh

doanh.

Việc phát hành trái phiếu quốc tế có thể thực hiện qua 3 hình thức: Chính phủ

Việt Nam phát hành về cho vay lại; Chính phủ bảo lãnh cho doanh nghiệp phát hành

trái phiếu doanh nghiệp; Doanh nghiệp tự trực tiếp phát hành mà chính phủ không phải

bảo lãnh. Tuy nhiên, các tập đoàn lớ n của Việt Nam đƣợ c kỳ vọng vẫn chƣa hội đủ

điều kiện để phát hành trái phiếu quốc tế. Mớ i nhất, vào ngày 26/1/2010, chính phủ

Việt Nam đã phát hành 1 tỷ USD trái phiếu trên thị trƣờ ng quốc tế vớ i thờ i hạn 10 năm

và lợ i tức 6,95%.4 Đây cũng là lần thứ ba Chính phủ vay tiền để các doanh nghiệp nhà

nƣớ c vay lại sau 2 đợt phát hành vào năm 2005 và 2007.

3 Nguồn: http://www.mof.gov.vn/Default.aspx?tabid=6083&ItemID=28290

4 Nguồn: http://dddn.com.vn/201002010139232cat109/phat-hanh-trai-phieu-chinh-phu-tren-thi-truong-quoc-te-va-van-de-lien-quan.htm

http://www.mof.gov.vn/Default.aspx?tabid=6083&ItemID=28290



http://dddn.com.vn/201002010139232cat109/phat-hanh-trai-phieu-chinh-phu-tren-thi-truong-quoc-te-va-van-de-lien-quan.htm










Dư nợ nướ c ngoài củ a chính phủ phân theo loại chủ nợ và loại tiề n :

Biểu đồ 8: Dƣ nợ nƣớ c ngoài của chính phủ phân theo chủ nợ và theo loại tiền

Nguồn: Bản tin nợ nướ c ngoài số 4 – Bộ tài chính

Cơ cấ u về nợ ngắ n hạ n và dài hạ n

Cơ cấu về tỉ lệ nợ ngắn hạn và dài hạn cho thấy khả năng ổn định của dòng vốnvay nợ nƣớ c ngoài. Tỉ lệ vay ngắn hạn càng cao thì dòng vốn càng dễ đổi chiều và gây

bất ổn cho nền kinh tế.

Biều đồ dƣới đây cho thấy tuy có mức vay nợ nhiều nhƣng cơ cấu nợ nƣớ c ngoài

của VN chủ yếu là nợ dài hạn. Tỉ lệ nợ dài hạn trên tổng nợ luôn ở mức trên dƣớ i 90%

trong khi nợ ngắn hạn trên tổng nợ thƣờ ng ở mức dƣớ i 10%, thời điểm cao nhất cũng ở

mức 14% năm 1996. Cuộc khủng hoảng tài chính Châu Á năm 1997 khiến nhiều nƣớ c

rơi vào khủng hoảng do các dòng vốn chảy ra nhất là những nƣớ c vay nợ ngắn hạn cao

nhƣ Thái Lan, nhƣng VN lại không bị ảnh hƣở ng trực tiếp một phần cũng vì tỉ lệ vay

ngắn hạn thấp.

48%

37%

4%10%

1%

Dư nợ nước ngoài của chính phủ vàđược chính phủ bảo lãnh phân theonhóm người cho vay và loại chủ nợ

tính đến 30/06/2009

Song phương Đa phương

Người nắm giữ trái phiếu Ngân hàng thương mại

Các chủ nợ tư nhân khác

40%

16%12%

28%

4%

Dư nợ nước ngoài của chính phủphân theo loại tiền tính đến

30/6/2009

JPY USD EUR SDR Khác




Biểu đồ 9: Tỷ lệ nợ vay ngắn hạn và dài hạn của Việt Nam

Nguồn: Asia Development Bank, 2009

2.1.3 Các chỉ số đánh giá khả năng trả nợ của Việt Nam

Bảng 4:Một số chỉ tiêu đánh giá khả năng trả nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam

Năm 2004 2005 2006 2007 2008

Tổng nợ nƣớc ngoài / GDP(%) 37.2 32.2 31.4 32.5 29.8

Tổng nợ nƣớc ngoài khu vực công / GDP (%) 29.9 27.8 26.7 28.2 25.1

Nợ phải trả hàng năm / Xuất khẩu (%) 5.5 4.8 4 3.9 3.3

Nợ phải trả hàng năm của chính phủ / Tổng

thu ngân sách nhà nƣớc (%) 4.9 4.1 3.7 3.6 3.5

Dự trữ ngoại hối / Nợ ngắn hạn (%) 1,943 4,075 6,380 10,177 2,808

Nghĩa vụ nợ dự phòng của chính phủ/ thungân sách nhà nƣớc (%)

5.3 5.2 4.5 4.6 4.7

Nguồn: Bản tin nợ nướ c ngoài số 4 - Bộ tài chính

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Evolution of external debt in Vietnam, 1990 –2006(Per cent of GNI)

Total long-term debt percent of GNI Short-term debt percent of GNI




Các chỉ số về nợ cho thấy một hệ số an toàn cao đối vớ i tình trạng nợ của VN.

Chỉ số về tổng nợ trên tổng thu nhập quốc dân (38%) ở vào mức trung bình và giảm từ

năm 2000 tới 2005, nhƣng lại đang có xu hƣớng tăng trở lại trong những năm gần đây.

Ngoài ra, hầu hết các chỉ số khác đều ở dƣớ i mức có thể gây ra khủng hoảng về nợ

hoặc tính thiếu thanh khoản để trả nợ .

Theo đánh giá của WB nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam hiện nay đƣợ c đánh giá là ổn

định, gánh nặng về nợ và nghĩa vụ trả nợ nƣớc ngoài chƣa ở ngƣỡ ng nguy hiểm, tình

trạng nợ nƣớ c ngoài vẫn đang ở trong tầm kiểm soát. Song chúng ta không thể chủ

quan, mà đã đến lúc phải thận trọng hơn trong vay nợ nƣớ c ngoài. Dù số dƣ nợ vay

thêm hàng năm của Việt Nam có giảm nhƣng đó chỉ là do các chủ nợ xóa và giảm nợ

chứ không phải ta sử dụng nguồn lực của mình để trả nợ. Thêm vào đó là nợ vay thêm

tăng lên nhanh chóng tạo ra những nguy cơ vay nợ ngày càng cao trong khi tốc độ tăng

trƣở ng lại không tƣơng xứng vớ i tốc độ gia tăng của nợ. Điều này có thể dẫn đến vỡ nợ

và mất chủ quyền quốc gia. Lúc đó, sẽ ảnh hƣởng đến môi trƣờng đầu tƣ, hạn chế

luồng vốn nƣớ c ngoài chảy vào trong nƣớ c. Vấn đề thâm hụt NSNN và mất cân đối

giữa tiết kiệm và đầu tƣ có lẽ là nhân tố chủ yếu làm nợ vay thêm của Việt Nam hàngnăm tăng lên nhanh chóng. Ngoài ra còn phải kế đến tốc độ tăng trƣở ng, tỷ giá hối

đoái, lãi suất, lạm phát… cũng ảnh hƣởng đến tình hình vay nợ .

Theo dự báo của các tổ chức kinh tế nhƣ WB, IMF, EIU, nhằm mục tiêu duy trì

tốc độ tăng trƣở ng cho nền, kinh tế nợ khu vực công của Việt Nam sẽ gia tăng nhanh

chóng trong thờ i gian tới, trong đó phải kể tớ i sự gia tăng của nợ nƣớ c ngoài. Tuy

nhiên, hiện có rất nhiều mâu thuẫn trong những đánh giá, dự báo về xu hƣớng gia tăng

cũng nhƣ khả năng trả nợ của nền kinh tế Việt Nam. Trong báo cáo phân tích khả năng

chịu đựng nợ của nền kinh tế Việt Nam năm 2007 của World Bank và IMF đã có

những nhận định khá lạc quan vể vấn đề nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam nhƣ sau:




Bảng 5: Dự báo một số chỉ tiêu nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam của IMF và WB

Năm 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2017 2027

NPV of debt-to-GDP ratio 18 19 18 17 17 17 17 12

NPV of debt-to-exports ratio 24 24 22 21 20 20 18 14

NPV of debt-to-revenue ratio 73 74 72 70 72 74 72 50

Debt service-to-exports ratio 3 4 4 4 4 4 4 4

Debt service-to-revenue ratio 10 11 11 12 13 14 15 13

Nguồn: Báo cáo phân tích khả năng chịu đự ng nợ của nề n kinh t ế Việt Nam năm 2007 của World Bank và IMF

Trong thờ i gian gần đây, hầu hết các tổ chức đều nhận định nợ công của Việt

Nam sẽ vƣợt ngƣỡ ng chuẩn về mức an toàn của WB là 50% trƣớ c năm 2015, trong đó

nợ nƣớ c ngoài sẽ tiệm cận con số 50%. Đặc biệt, trong World Factbook, CIA đã khẳng

định tỷ lệ nợ nƣớ c ngoài của VN năm 2009 đã lên tớ i con số 52% so vớ i GDP. Trong

báo cáo mới đây của mình vào tháng 2 năm 2010, tổ chức EIU đã dự báo nợ công của

Việt Nam sẽ vào khoảng 54.2% vào năm 2010 và nợ nƣớc ngoài là 33,3% vào năm

2010.

Bảng 6: Dự báo một số chỉ tiểu nợ nuớ c ngoài của Việt Nam của EIU

Năm 2008b 2009b 2010c 2011c 2012 c 2013c 2014c

Total external debt (US$ bn) 25.9 26.6 33.3 37.5 41.7 44.4 47.2

Total external debt (% of GDP)

28.8 28.7 33.5 33.9 34.0 32.9 31.8

Debt/exports ratio (%) 33.4 38.5 42.0 41.8 40.4 37.4 34.4

Debt-service ratio, paid (%) 1.6 1.6 1.5 1.6 1.6 1.6 1.5

a Actual. b Economist Intelligence Unit estimates. c Economist Intelligence Unit forecasts.




Thêm vào đó, hiện nay, chính phủ đang cân nhắc xây dựng đƣờ ng sắt cao tốc Bắc

Nam vớ i tổng vốn đầu tƣ vào khoảng 60 tỷ USD (bằng 2/3 GDP năm 2009), trong đó

xác định phần lớ n vốn đầu tƣ là khoản vay nợ nƣớc ngoài. Nhƣ vậy, chƣa cần biết hiệu

quả của dự án đạt đƣợ c tớ i mức nào thì nếu dự án trên đƣợ c thông qua, chắc chắn tỷ lệ

nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam sẽ vƣợt xa ngƣỡ ng an toàn của WB quy định, Việt Nam

sẽ trở thành một con nợ lớn và nguy cơ vỡ nợ nếu dự án không thành công là rất cao.

Tình trạng vay nợ quá mức sẽ ảnh hƣở ng nghiêm trọng đến nền kinh tế vĩ mô. Đó

là gây tổn thất về tính hiệu quả của việc đánh thuế: vay nợ nhiều tạo áp lực buộc nhà

nƣớ c phải tăng thuế để trả nợ vay và điều này sẽ càng làm bóp méo kinh tế vĩ mô, ảnh

hƣởng đến thu hút vốn nƣớ c ngoài.

2.1.4 Những nguy cơ làm gia tăng nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam

Mặc dù mọi chỉ số đánh giá về nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam đang nằm trong giớ i

hạn an toàn theo chuẩn mực của WB và không đáng lo ngại, nhƣng thực tế, nợ nƣớ c

ngoài của Việt Nam giảm là do đƣợ c giảm nợ chứ không phải nội lực trả nợ. “Liệu nếu

không có việc đƣợ c miễn giảm nợ đó, Việt Nam có vỡ nợ hay không?” Chắc chắn

không ít ngƣờ i có câu trả lời là có. Do đó nếu chúng ta không nhìn lại và ghi khắc vậnhội có một không ai đó của giai đoạn bắt đầu chuyển đổi thì chúng ta sẽ gặp rất nhiều

khó khăn trong chi trả. Hiện nay nợ nƣớ c ngoài vẫn ngày càng tăng, thêm vào đó các

nguy cơ làm gia tăng nợ vẫn luôn tiềm ẩn, trong khi tốc độ tăng trƣở ng kinh tế lại

không tƣơng xứng vớ i tốc độ gia tăng nợ, điều này dễ dẫn tới gia tăng rủi ro tài chính.

2.1.4.1 Nguy cơ vay thêm hàng năm do mất cân đối trong tiết kiệm - đầu tƣ và

thâm hụt ngân sách

- M ất cân đố i giữ a tiế t kiệm và đầu t ư :

Trong những năm gần đây, mức gia tăng tiết kiệm nội địa ở Việt Nam thấp hơ n

mức gia tăng đầu tƣ gây ra sự mất cân đối giữa tiết kiệm và đầu tƣ, sau khi đạt mức




thặng dƣ vào 2000, 2001 thì những năm tiếp theo cán cân tiết kiệm - đầu tƣ liên tục bị

thâm hụt.

Bảng 7: Tỷ lệ tiết kiệm – đầu tƣ so vớ i GDP

Năm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

- Tổng tiết kiệm (% GDP) 31,7 33,2 32 30,4 31,1 30,1 31 31,3

- Tổng đầu tƣ (% GDP) 29,6 31,2 33,2 35,1 35,5 34,6 34,5 34,7

- Cán cân tiết kiệm và đầutƣ (% GDP)

2,1 2 -1,2 -4,7 -4,4 -4,5 -3,5 -3,4

Nguồn: IMF

Theo mục tiêu mà chính phủ đƣa ra trong giai đoạn 2001 – 2010 là phấn đấu đạt

tốc độ tăng trƣở ng kinh tế trung bình trên 7%/năm thì tỷ lệ nhu cầu về vốn cho phát

triển phải đạt khoảng từ 31 - 32% GDP. Tổng mức đầu tƣ toàn xã hội khoảng 135 tỷ-

140 tỷ USD, tỷ lệ vốn trong nƣớ c chiếm khoảng 2/3 tổng vốn đầu tƣ, tức có thể đáp

ứng khoảng 98 - 100 tỷ USD. Nhƣ vậy nguồn vốn nƣớ c ngoài cần huy động bổ sung

cho đầu tƣ phát triển từ 45 - 50 tỷ USD, trong đó nguồn vốn FDI dự kiến khoảng 25 tỷ USD, phần còn lại phải huy động vốn vay nợ và viện trợ nƣớ c ngoài khoảng 20 - 25 tỷ

USD. Do đó tăng tỷ lệ tiết kiệm nội địa là rất cần thiết nhằm giảm bớ t gánh nặng nợ

nƣớ c ngoài.

- Thâm hụt ngân sách

Khi gia nhập WTO, nguồn thu từ thuế nhập khẩu của NSNN sẽ giảm xuống do

các cam kết cắt giảm thuế quan. Theo tính toán của Bộ Tài chính, nguồn thu từ thuế

nhập khẩu - một loại thuế chiếm tỷ trọng lớ n trong tổng thu NSNN sẽ giảm bình quân

mỗi năm 1.000 tỷ đồng trong giai đoạn 5 năm sau khi gia nhập WTO. Trong khi đó

NSNN cho nhu cầu chi thƣờng xuyên và chi phí phát sinh trong giai đoạn 2006 - 2010

ngày càng tăng. Vì thế tình trạng thâm hụt NSNN ngày càng gia tăng sẽ tạo ra nguy cơ




nợ vay nƣớ c ngoài ngày càng cao do nguồn vay trong nƣớ c khó có thể thực hiện vì tiết

kiệm nội địa thấp.

2.1.4.2 Nguy cơ mất khả năng thanh toán lãi vay từ nhữ ng nhân tố tác động

đến chi phí sử dụng nợ vay của Việt Nam

- Lạm phát:

Lạm phát cao là nguyên nhân mất giá đồng nội tệ, vì vậy sẽ làm tăng nợ thực tế

của một quốc gia. Do những nguyên nhân bất ổn trên thế giớ i cộng vớ i diễn biến giá

dầu thế giớ i ngày một leo thang, tốc độ tăng chỉ số giá tiêu đùng (CPI) của Việt Nam

đã liên tục tăng trong những năm gần đây, đẩy lạm phát tăng cao đột biến lên tới hơn

25% vào năm 2008 ( Nguồn: T ổ ng cục thố ng kê), ở mức cao nhất trong khu vực ĐôngNam Á.

- T ỷ giá hối đoái

Nhƣ đã phân tích trong phần cơ cấu nợ vay, nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam chủ yếu

là nợ trung và dài hạn do đó chịu ảnh hƣở ng của rủi ro tỷ giá là rất lớ n, lãi vay thực tế

ngày càng gia tăng về sau khi tỷ giá gia tăng. Mặc dù tỷ giá hối đoái danh nghĩa của

đồng Việt Nam so vớ i USD trong những năm qua là tƣơng đối ổn định, tuy nhiên nhiều

chuyên gia cho rằng đồng Việt Nam đang đƣợc định giá quá cao so vớ i sức mua thực

tế. Trong những năm tớ i khi chúng ta tiến hành tự do tài chính mạnh mẽ, tỷ giá đƣợ c

xác định theo quan hệ cung cầu trên thị trƣờ ng thì VND sẽ trở về giá trị thực của nó lúc

đó tỷ giá sẽ gia tăng nhanh, nhƣ vậy lãi vay các khoản nợ đang có nguy cơ gia tăng.

- H ệ số tín nhiệm:

Ngày 7/9/2006, tổ chức S & P đã chính thức nâng hệ số tín nhiệm quốc gia của

Việt Nam vớ i tất cả các loại hệ số tín nhiệm. Cụ thể: Hệ số tín nhiệm của nhà phát

hành bằng ngoại tệ từ mức BB - (triển vọng tích cực) lên mức BB lên mức BB (triển

vọng ổn định). Hệ số tín nhiệm cho khoản vay ngoại tệ không bảo đảm đến hạn vào

2016 từ mức BB - lên BB.




Ngày 2/4/2007 Tổ chức hợ p tác và phát triển kinh tế OECD (Tổ chức của các

nƣớ c phát triển) đã bỏ phiếu xếp hạng lại phân loại rủi ro tín dụng cho các nƣớ c. Trong

lần bỏ phiếu này Việt Nam đƣợ c nâng hạng từ nhóm 5 lên nhóm 4.

Trong tháng 3/2007, tổ chức tƣ nhân chuyên đánh giá rủi ro tín dụng Moody’S đã

nâng hạng rủi ro trái phiếu chính phủ bằng ngoại tệ của Việt Nam từ “Ba ổn định” lên

“Ba tích cực”(Ba3), và tiếp tục duy trì vị trí này cho đến năm 2009. Mức xếp hạng này

tƣơng đƣơng vớ i Philippines và thấp hơn 1 bậc so với Indonesia, nhƣng thấp hơn 3 bậc

so vớ i mức chuẩn của đầu tƣ trái phiếu.5

Tất cả những chỉ số trên thể hiện tiềm năng tăng trƣở ng kinh tế ngày càng gia

tăng của nền kinh tế Việt Nam cũng nhƣ Việt Nam đang ngày càng dành đƣợ c sự tin

tƣở ng của bạn bè thế giớ i. Tuy nhiên, vớ i kết quả hệ số tín nhiệm quốc gia của Việt

Nam đƣợc đánh giá nhƣ hiện nay là tƣơng đối thấp, mà bằng chứng là trong đợ t phát

hành trái phiếu quốc tế lần đầu ra thị trƣờ ng quốc tế nhà đầu tƣ chỉ mua trái phiếu vớ i

giá bằng 98,223% mệnh giá. Nếu chúng ta cải thiện đƣợ c hệ số tín nhiệm thì sẽ huy

động vốn trên thị trƣờ ng quốc tế vớ i lãi suất thấp hơ n.

2.1.5 Hiệu quả sử dụng nợ vay:

Không thể phủ nhận vốn vay nƣớ c ngoài có tác động tích cực tới tăng trƣở ng kinh

tế của Việt Nam trong thờ i gian qua. Vốn vay nƣớ c ngoài là nguồn hỗ trợ chủ yếu cho

quá trình điều hành và cân đối NSNN mà minh chứng là sự ổn định của NSNN. Nguồn

vốn vay của Chính phủ đƣợc ƣu tiên đầu tƣ phát triển hạ tầng kinh tế xã hội, cụ thể các

dự án về giao thông, y tế, giáo dục… hoặc các dự án nông nghiệp phát triển nông thôn,

xóa đói giảm nghèo…

Trong những năm qua, nhiều dự án đầu tƣ bằng vốn ODA (chiếm một tỷ trọng

lớn trong cơ cấu nợ nƣớ c ngoài của Chính phủ) đã hoàn thành và đƣợc đƣa vào sử

5 Nguồn: http://dddn.com.vn/201002010139232cat109/phat-hanh-trai-phieu-chinh-phu-tren-thi-truong-quoc-te-va-van-de-lien-quan.htm










dụng, góp phần tăng trƣở ng kinh tế, xoá đói, giảm nghèo nhƣ Nhà máy Nhiệt điện Phú

Mỹ 2 - 1; nhà máy thủy điện sông Hinh; một số dự án giao thông quan trọng nhƣ Quốc

lộ 5, Quốc lộ lA (đoạn Hà Nội - Vinh, đoạn thành phố Hồ Chí Minh - Cần Thơ, đoạn

thành phố Hồ Chí Minh - Nha Trang), cầu Mỹ Thuận.., nhiều trƣờ ng tiểu học đã đƣợ c

xây mớ i, cải tạo tại hầu hết các tỉnh; một số bệnh viện ở các thành phố, thị xã nhƣ bệnh

viện Bạch Mai (Hà Nội), bệnh viện Chợ Rẫy (thành phố Hồ Chí Minh); nhiều trạm y tế

xã đã đƣợ c cải tạo hoặc xây mớ i; các hệ thống cấp nƣớ c sinh hoạt ở nhiều tỉnh thành

phố cũng nhƣ ở nông thôn, vùng núi. Các chƣơng trình dân số và phát triển, chăm sóc

sức khỏe bà mẹ và trẻ em, tiêm chủng mở rộng đƣợ c thực hiện một cách có hiệu quả.

Ngoài ra, còn hàng loạt các công trình mới đầu tƣ bằng nguồn vốn ODA sẽ đƣợc đƣa

vào hoạt động trong thờ i gian tớ i.6

Ngoài ra, vốn vay còn đƣợ c sử dụng cho các mục tiêu xã hội. Trong thờ i gian

qua, nguồn vốn vay ƣu đãi của các tổ chức tài chính thế giới và các nƣớc đã góp phần

không nhỏ vào quá trình giải quyết việc làm cho ngƣời lao động, hạn chế tình trạng

thất nghiệp và quá trình xóa đói giảm nghèo, cải thiện chất lƣợ ng cuộc sống ngƣờ i dân.

Trong vấn đề sử dụng nợ , một điều đáng quan tâm là mục đích sử dụng nợ lại là

yếu tố dẫn đến nợ vay không đƣợ c sử dụng một cách hiệu quả. Một trong nhữngnguyên tắc huy động vốn của Nhà nƣớ c là vốn vay phải đƣợ c sử dụng đúng mục đích

nhƣ trong các kế hoạch chi tiết về vay, sử dụng và trả nợ ; song sử dụng vốn vay nhƣ

thế nào lại liên quan đến tình hình thực tế. Điều đó dẫn đến nguồn vốn khi huy động thì

rất nhanh, trong một thờ i gian ngắn có thể đáp ứng yêu cầu về vốn, nhƣng tốc độ giải

ngân thì rất chậm, ảnh hƣởng đến việc sử dụng vốn sao cho vừa đúng mục đích vừa

thỏa mãn nhu cầu về vốn vừa làm cho đồng vốn sinh lời để trả nợ . Với đồng vốn giải

ngân chậm mà không đƣợc đƣa đồng vốn chƣa giải ngân vào sử dụng cho mục đíchkhác đã làm cho hiệu quả của nợ vay giảm rất nhiều. Theo báo cáo của WB, hiện nay

6 Nguồn: Báo cáo 15 năm ODA tại Việt Nam – Bộ kế hoạch và đầu tƣhttp://oda.mpi.gov.vn/odavn/ODA%E1%BB%9FVi%E1%BB%87tNam/T%E1%BB%95ngquanv%E1%BB%81ODA/tabid/170/articleType/ArticleView/articleId/204/15-nm-ODA--Vit-Nam.aspx

http://oda.mpi.gov.vn/odavn/ODA%E1%BB%9FVi%E1%BB%87tNam/T%E1%BB%95ngquanv%E1%BB%81ODA/tabid/170/articleType/ArticleView/articleId/204/15-nm-ODA--Vit-Nam.aspx








tốc độ giải ngân của Việt Nam chỉ đạt khoảng 50%/năm. Thanh toán nợ của Việt Nam

chỉ chiếm 28% GDP. Đây chính là một trong những vấn đề mà các nhà tài trợ mong

muốn Việt Nam cần quan tâm cải thiện. Việc chậm giải ngân đồng nghĩa vớ i tiến trình

thực hiện chậm, vì thế lợi ích thu đƣợ c hạn chế, ảnh hƣởng đến tăng trƣở ng kinh tế.

Nguồn vốn nƣớ c ngoài kết hợ p vớ i nguồn vốn trong nƣớ c sẽ tạo nên một hợ p lực

thúc đẩy nền kinh tế tiến mạnh trên quĩ đạo tăng trƣở ng và phát triển của nó. Song phải

nhận thức rằng vay nợ nƣớ c ngoài là một vấn đề bất đắc dĩ, là hai mặt phải trái đối lập

nhau và bất cứ lúc nào mặt trái của nó cũng có thể quay lại làm ảnh hƣở ng nền kinh tế,

gây nên tình trạng khủng hoảng nợ nƣớ c ngoài nếu nhƣ chúng ta không có mộtchiến

lƣợ c vay tối ƣu. Cho nên, vấn đề đặt ra là chúng ta phải xây dựng đƣợ c một chiến lƣợ c

toàn diện về kiểm soát và quản lý nợ , hình thành các chỉ tiêu đánh giá mức an toàn

trong vay nợ , tính bền vững của nợ .

2.1.6 Cơ chế quản lý nợ vay:

Cơ chế quản lý nợ vay của Việt Nam hiện nay còn tồn tại nhiều bất cập.

Hệ thống các cơ quan thực hiện quản lý nợ Chính phủ hiện nay vẫn chƣa phân

định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ. Vớ i số lƣợng các cơ quan tham gia quản lý nợ hiện

nay, khó có thể và thậm chí không thể có những phản hồi kịp thời đối với các cơ hội thị

trƣờ ng. Chẳng hạn trong huy động nợ mớ i, quy trình phê duyệt có thề kéo dài 6 – 8

tháng. Khi Việt Nam chuyển sang huy động nhiều hơn theo hớ ng thị trƣờng, đây sẽ là

vấn đề lớn đối vớ i các nhà quản lý nợ .

Số lƣợng các cơ quan trên đã giảm xuống sau khi ban hành Luật Ngân sách sửa

đổi. Tuy nhiên, vẫn còn một số lƣợ ng lớn các cơ quan chịu trách nhiệm về giám sát,

phân tích và quản lý nợ Chính phủ.

Hiện nay cả Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và đầu tƣ, Ngân hàng nhà nƣớ c và một số

cơ quan ngành khác cùng đƣợ c giao nhiệm vụ quản lý nợ Chính phủ mà không xác

định đƣợ c chính xác phạm vi hoạt động của từng đơn vị. Luật NSNN quy định Bộ Tàì

chính là cơ quan xây dựng chiến lƣợ c, kế hoạch vay nợ , trả nợ trong và ngoài nƣớ c




(Điều 21), Quy chế quản lý vay và trả nợ nƣớc ngoài quy định Bộ Kế hoạch và dầu tƣ

chịu trách nhiệm xây dựng chiến lƣợ c quốc gia về vay và trả nợ nƣớ c ngoài và tổng

hợ p kế hoạch dài hạn về vay và trả nợ nƣớ c ngoài của cả nƣớc (Điều 6. Luật tổ chức

các tổ chức tín dụng quy định Ngân hàng Nhà nƣớ c phối hợ p vớ i Bộ Tài chính xây

dựng chiến lƣợc điều hành nợ Chính phủ trong từng giai đoạn để đảm bảo sự phù hợ p

trong việc thực thi chính sách tiền tệ và chính sách tài chính, tham gia giải quyết các

vấn đề liên quan đến nợ nƣớ c ngoài. Quỹ Hỗ trợ Phát triển là cơ quan thuộc Văn phòng

Chính phủ và Bộ Tài chính nay tách ra thành Ngân hàng Phát triển Việt Nam) huy

động vốn và giải ngân cho các dự án phát triển ƣu tiên của Chính phủ.

Ngay trong nội bộ Bộ Tài chính cũng có sự chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ

quản lý nợ Chính phủ. Chức năng quản lý nợ phân tán trong 3 đơn vị Tài chính đối

ngoại, Ngân sách nhà nƣớ c và Kho bạc nhà nƣớ c.

Quyết định số 151/2003/QĐ - BTC của Bộ trởng Tài chính quy định nhiệm vụ

của Vụ Ngân sách N hà nƣớc, đó là "Chủ trì phối hợp các đơn vị thống nhất quản lý nợ

quốc gia". Tuy nhiên, quy định này lại chồng chéo vớ i nhiệm vụ quản lý nợ nƣớ c ngoài

mà Bộ trƣở ng Bộ Tài chính đã phân công cho Vụ Tài chính đối ngoại tại Quyết định số

163/2003/QĐ - BTC, theo đó Vụ Tài chính đối ngoại có chức năng giúp Bộ trƣở ng Bộ Tài chính "thống nhất quản lý vay và trả nợ nƣớ c ngoài của Chính phủ, vay và trả nợ

nƣớ c ngoài của quốc gia".

Quyết định số 209/2003/QĐ - BTC, Kho bạc nhà nƣớ c có nhiệm vụ “nghiên cứu

xây dự thảo đề án, chính sách, chế độ về huy đông vốn trong nƣớc và ngoài nƣớc…

thông qua phát hành công trái, trái phiếu Chính phủ”, trong khi đó Quyết định số

163/2003 đã quy định một trong những nhiệm vụ của Vụ Tài chính đối ngoại là

“Nghiên cứu, đề xuất và tổ chức thực hiện các phƣơng án huy động vốn nƣớ c ngoàitrên thị trƣờ ng vốn quốc tế của Chính phủ”.

Trong Bộ chƣa phân công trách nhiệm cho đơn vị nào thực hiện nhiệm vụ quyết

toán nguồn viện trợ không hoàn lại của Bộ Tài chính (hiện tại Bộ mớ i giao trách nhiệm




cho Vụ Hợ p tác quốc tế làm đầu mối thu hút nguồn vốn tài trợ cho Bộ Tài chính). Vì

vậy gây khó khăn cho công tác quyết toán nguồn tài trợ cho Bộ Tài chính.

Trách nhiệm trong quản lý tài chính các doanh nghiệp FDI tại Bộ Tài chính còn

nhiều bất cập, nhất là trong khâu thNm định cấp giấy phép, phân công quản lý các lĩnh

vực còn chồng chéo... dẫn đến khó khăn trong công tác quản lý tài chính nhà nƣớ c các

doanh nghiệp FDI trong khi các doanh nghiệp này cũng nằm trong đối tƣợng đƣợ c vay

nƣớ c ngoài có sự bảo lãnh của Chính phủ.

Bên cạnh đó, một trong những vấn đề quan trọng trong quá trình quản lý nợ

Chính phủ là theo dõi và đánh giá các khoản nợ cũng bị chia sẻ giữa các cơ quan quản

lý. Bộ Kế hoạch và đầu tƣ theo dõi, thống kê và đánh giá về ODA, trong đó có nợ , Vụ

Tài chính đối ngoại - Bộ Tài chính quản lý nợ nƣớ c ngoài, Kho bạc Nhà nƣớ c quản lý

nợ trong nƣớc. Các đơn vị này đều có sử dụng hệ thống quản lý nợ riêng biệt và thủ

công nên các báo cáo về nợ Chính phủ hiện nay đƣợ c xây dựng hoàn toàn do sự phối

hợ p số liệu của các đơn vị một cách thủ công và không đảm bảo sự chuẩn xác. Các chỉ

tiêu theo dõi và đánh giá nợ cũng không đƣợ c tập hợ p thành một hệ thống nhằm xác

định mức độ nghiêm trọng của nợ cũng nhƣ làm cơ sở xây dựng chiến lƣợ c dài hạn về

nợ Chính phủ.




2.2 Kiểm định thự c nghiệm mối quan hệ định lƣợ ng giữ a nợ

nƣớc ngoài và tăng trƣở ng kinh tế của Việt Nam

2.2.1 Phƣơng pháp luận áp dụng để khảo sát mối quan hệ giữ a nợ nƣớ c

ngoài và tăng trƣở ng kinh tế của Việt Nam

Đề tài đi vào phân tích mối quan hệ định lƣợ ng giữa nợ nƣớc ngoài và tăng

trƣở ng kinh tế dựa trên phƣơng pháp luận đƣợ c Cunningham (1993) áp dụng để chỉ ra

rằng gánh nặng vay nợ nƣớ c ngoài ảnh hƣở ng xấu đến năng suất vốn và lao động. Mô

hình đƣợ c áp dụng dƣới đây nhằm tìm ra ảnh hƣở ng của gánh nặng nợ, lao động và

vốn đến tăng trƣở ng kinh tế theo dạng của hàm sản xuất tân cổ điển. Khi thêm biến nợ nƣớ c ngoài phải trả nhƣ Cunningham (1993) đƣa ra thì hàm sản xuất tân cổ điển giả sử

có dạng nhƣ sau:

GDP = β 0 + β 1 DS + β 2 K + β 3 L + ε (1)

Trong đó, GDP là tổng sản phẩm quốc nội, DS (Debt service) là nợ phải trả (bao

gồm các khoản nợ đáo hạn và trả lãi các khoản nợ khác), K là tổng vốn tích lũy (hay

dung lƣợ ng vốn), L là lƣợng lao động có việc làm. Tất cả các biến này đều đƣợ c biểudiễn dƣớ i dạng hàm số logarith cơ số tự nhiên.

Mô hình trên đƣợ c sử dụng nhằm mục đích tìm hiểu liệu có hay không mối quan

hệ trong dài hạn giữa tăng trƣở ng kinh tế và ba đầu vào. Khả năng xảy ra mối quan hệ

trong dài hạn đƣợ c kiểm định bằng kỹ thuật đồng liên kết. Giả định nợ nƣớ c ngoài phải

trả hàng năm có tác động âm tới tăng trƣở ng kinh tế.

Mô hình đồ ng tích hợ p và hiệu chỉ nh sai số (Cointegration and Error CorrectionModeling)

Hầu hết các chuỗi số thời gian vĩ mô đều không phải là chuỗi dừng (non-

stationary). Nếu một chuỗi không dừng, tất cả các kết quả hồi quy thông thƣờ ng sẽ dẫn




tớ i hiện tƣợng “tƣơng quan giả” (spurious regression problem). Để tránh hiện tƣợ ng

nêu trên, trƣớ c tiên chúng ta phải phân tích thuộc tính ngẫu nhiên của các chuỗi số thờ i

gian. Nếu các chuỗi này có cùng bậc tích hợp, khi đó có thể tồn tại một mối quan hệ có

ý nghĩa trong dài hạn giữa chúng, hay nói cách khác là sự kết hợ p những chuỗi không

dừng tạo nên một sự kết hợ p bền vững dựa trên phƣơng pháp đồng tích hợ p.

Kiểm định đồng liên kết cụ thể gồm 2 bƣớ c:

+ Bƣớc đầu tiên, những chuỗi số thời gian đƣợ c kiểm định tính dừng hay tính

ngẫu (unit roots or non-stationary)

+ Bƣớ c thứ hai, kiểm định đồng tích hợp để xác định có hay không mối liên hệ trong dài hạn.

Kiểm định Augumented Dickey-Fuller (ADF) đƣợ c sử dụng để kiểm định tính

dừng của các biến. Trong khi thực hiện kiểm định tính dừng ADF, mỗi biến đƣợ c hồi

quy theo một hằng số, một tuyến thờ i gian bất định, một biến trễ phụ thuộc và q biến

trễ của sai phân bậc nhất của biến. Mô hình kiểm định ADF nhƣ sau: (2)

Trong đó:

xt là biến cần kiểm định tại thời điểm tt là thờ i gian

là sai số ngẫu nhiên phân phối chuẩn vớ i giá trị trung bình 0 và phƣơng saikhông đổi

Kiểm định ADF cho tính ngẫu của chỗi thờ i gian vớ i giả thiết không H 0: ρ = 0 và

H1: ρ < 0 của mô hình (2) bên trên. Độ dài trễ lý tƣở ng cho kiểm định ADF đƣợ c lựa

chọn dựa trên sự giúp đỡ của tiêu chuẩn kiểm định thông tin đa dạng (VD nhƣ Tiêu

chuẩn Schwartz SIC)




Để kiểm định cho sự tồn tại của đồng liên kết giữa các biến, ta sử dụng quy trình

do Johansen (1988) và Johansen cùng Juselius (1990) đề xuất. Mục đích của kiểm định

đồng liên kết là quyết định xem liệu một nhóm các chuỗi số không dừng (ngẫu) có

đồng liên kết hay không. Phƣơng pháp này sử dụng quy trình khả năng tối đa

(maximum likelihood procedure) để ƣớc lƣợ ng và quyết định sự hiện diện của những

vector đồng liên kết trong hệ thống vector tự tƣơng quan (VAR). Theo vector của biến

thứ p, vector Zt = (Z1t,…., Zpt) đƣợ c sinh ra theo quá trình vector tự tƣơng quan theo

thứ tự k vớ i sai số Gaussian

Zt = A1Zt-1 + … + AkZt-k + μ + εt t = 1,…,T (3)

Trong đó :

Zt là một vector p ×1 của biến I(1)A là các tham số ƣớ c tínhε1 ,…, εt là sai số thuộc Np(0,Σ)

μ là một vector hằng số

Mô hình hiệu chỉnh sai số dƣới đây đƣợ c sử dụng để phân biệt giữa tính dừng dựa

trên sự kết hợ p tuyến tính vớ i những cách kết hợ p khác.

Δ Z = r1 Δ Z t-1 + … + rk Δ Z t-k + Π Z t-k + μ + εt t = 1,…,T (4)

Thông tin về số vector đồng liên kết đƣợ c quyết định bở i hạng của Π. Cụ thể hơn,

hạng của Π quyết định có bao nhiêm cách kết hợ p tuyến tính Zt là ổn định. Trong

trƣờ ng hợ p 0 < hạng (π) = r < P, Π có thể đƣợc tính nhƣ αβ’ ( hay Π = αβ ’), trong đó cả

αβ′ α và β đều là ma trận p × r. Theo phƣơng pháp Johansen, có hai chỉ số kiểm định

để quyết định số vector đồng liên kết là giá trị tớ i hạn và giá trị lớ n nhất.

Trong cách tiếp cận không giớ i hạn VAR, kiểm định quan hệ nhân quả Granger

trong phân tích chuỗi thờ i gian là không thể thực hiện đƣợ c vì sự tồn tại của xu hƣớ ng

ngẫu trong biến. Kiểm định F cũng nhƣ kiểm định Wald trong việc quyết định xem liệu

một vài tham số của mô hình VAR bền vững có cùng giá trị 0 hay không không có giá




trị cho quá trình không dừng vì trị thống kê kiểm định (test statistic) không phân phối

chuẩn. (theo Sims et al., 1990 and Toda and Phillips, 1993). Thực ra, bằng chứng của

đồng liên kết giữa các biến loại bỏ khả năng không có quan hệ nhân quả Granger, tuy

nhiên nó lại không chỉ ra điều gì về hƣớng tác động giữa các biến. Quan hệ nhân quả

Granger theo thờ i gian có thể đƣợc xác định thông qua VECM (vector error correction

model) xuất phát từ các vector đồng tích hợ p trong dài hạn. Engle và Granger (1987)

khẳng định rằng nếu có một cân bằng hay mối quan hệ đồng liên kết giữa các biến

không dừng, chắc chắn phải tồn tại một sự biểu thị hiệu chỉnh sai số của số liệu. Engle

và Granger chỉ ra rằng nếu tồn tại một mối quan hệ đồng liên kết thì một hồi quy OLS

đơn giản cũng có thể cung cấp những ƣớc lƣợ ng phù hợ p cho các hệ số cân bằng dài

hạn. Điểu kiện tiên quyết cho sự tồn tại của đồng liên kết là tất cả các biến liên quan

phải liên kết ở cùng bậc. Khi đó, các phần dƣ từ ƣớc lƣợ ng dài hạn có thể đƣợ c sử dụng

nhƣ hệ số hiệu chỉnh sai số (error correction terms ECT) để giải thích các trạng thái

ngắn hạn. Engel cùng Granger (1987) và Toda cùng Phillips (1993) đã minh chứng

rằng trong đồng liên kết, sự biểu thị VAR (p) tiêu chuẩn trong sai phân cấp 1 là không

rõ ràng và đề xuất biểu diễn theo hiệu chỉnh sai số vector nhƣ sau: (5)

Trong đó: Zt là một vector n ×1 vector của một biếnΔ biểu thị sai phâna là một vector hằng số n ×1

p là độ dài trễ

d là một ma trận hệ số n × r

v là một vector n ×1 cột của nhiễu mà E(vtvt’) = Ω

p − order VAR đƣợ c xây dựng với điều kiện sai phân cấp 1, chuỗi I(0), thêm vào

toán tử hiệu chỉnh sai số ( β’ Z t-1)




Tuy nhiên, quy trình trên yêu cầu tất cả các chuỗi số liên quan phải thống nhất ở

cùng bậc và sự hiện diện của mối quan hệ dài hạn giữa các biến liên kết trong hệ thống.

Vì thế, trƣớ c khi tiến hành kiểm định mối quan hệ nhân quả dài hạn hay không có quan

hệ nhân quả bằng VECM, nhất định phải thiết lập đƣợ c bậc liên kết và nhận ra mối

quan hệ dài hạn có thể tồn tại giữa các biến liên kết trong hệ thống.

Bài nghiên cứu này sử dụng kiểm định tính ngẫu (unit root test) để quyết định số

bậc tích hợ p của các chuỗi số; theo phƣơng pháp của Johansen (1988) và Johansen

cùng Juselius (1990) trong kiểm định sự đồng liên kết giữa các biến; thêm toán tử hiệu

chỉnh sai số vào mô hình VECM để kiểm định các tác động ngắn hạn và dài hạn. Mô

hình VECM bên cạnh việc chỉ ra hƣớ ng của quan hệ nhân quả đồng thời cũng phân

biệt đƣợ c quan hệ nhân quả Granger trong ngắn hạn và dài hạn.

2.2.2 Mô tả số liệu

Mô hình phân tích sử dụng số liệu theo chuỗi thờ i gian từ năm 1986 đến 2009.

Tập hợ p số liệu về tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và lực lƣợng lao động có việc làm

(employed labour force – L) đƣợ c lấy từ cơ sở số liệu thống kê của Ngân hàng phát

triển châu Á ADB (Riêng năm 2009, lấy từ báo cáo Country Report của EIU năm

2010). Vì tỷ lệ sử dụng lực lƣợng lao động của quốc gia có ý nghĩa quan trọng trong

quá trình sản xuất nên trong mô hình này, chúng tôi sử dụng lực lƣợng lao động có việc

làm thay cho lực lƣợng lao động của quốc gia.

Số liệu nợ nƣớ c ngoài phải trả hàng năm bằng các khoản nợ đáo hạn trong năm

vớ i các khoản lãi ngắn hạn và dài hạn phải trả trong kỳ. Nợ nƣớ c ngoài gồm 3 thành

phần: nợ nƣớ c ngoài khu vực công, nợ nƣớc ngoài đƣợ c chính phủ bảo lãnh và nợ nƣớ c

ngoài tƣ nhân không đƣợ c bảo lãnh. Nợ nƣớ c ngoài dài hạn là các khoản nợ có thờ i hạntrả nợ trên một năm và đƣợc thanh toán cho ngƣời không cƣ trú tạ i Việt Nam bằng

ngoại tệ. Số liệu nợ nƣớ c ngoài phải trả hàng năm, tổng dƣ nợ nƣớc ngoài đƣợ c lấy từ

cơ sở số liệu thống kê của Ngân hàng phát triển châu Á ADB, riêng số liệu hai năm

2008 và 2009 đƣợ c lấy từ báo cáo Country Report của EIU năm 2010.




Số liệu tổng vốn tích lũy (capital stock - K) năm 1986 đƣợ c lấy từ bài nghiên cứu

“Tác độ ng của đổ i mới đố i vớ i tổ ng sả n phẩ m quố c nội củ a Việt Nam” do 2 tác giả

Lê Thanh Nghiệp và Lê Hữu Quý viết vớ i giả định tỷ lệ vốn/ tổng sản phẩm quốc nội

là 1,1. Số liệu từ năm 1987-2009 đƣợ c chúng tôi xây dựng dựa trên mô hình sau:

Kt = Kt-1 x (1- d) + It-1 (6)

Trong đó, K t là tổng vốn tích lũy năm t; K t-1 là tổng vốn tích lũy năm (t-1); d là tỷ

lệ khấu hao; It-1 là tổng vốn đầu tƣ của toàn xã hội trong năm (t-1)

Số liệu tổng đầu tƣ hàng năm đƣợ c lấy từ cơ sở số liệu thống kê của Tổng cục

thống kê. Mức khấu hao ở đây đƣợ c giả thiết vào khoảng 5% một năm.

Trong điều kiện số liệu thống kê của Việt Nam là không đầy đủ, việc ƣớ c tính

lƣợ ng vốn tích lũy là việc vô cùng khó khăn. Trong quá trình xây dựng bộ số liệu và

chạy thử mô hình, chúng tôi cũng đã thay đổi tỷ lệ vốn-sản phẩm đƣợ c sử dụng để ƣớ c

tính lƣợ ng dự trữ vốn cho năm 1986. Tuy nhiên, việc thay đổi này không ảnh hƣở ng

nhiều đến kết quả ƣớc lƣợ ng mô hình.7

Các số liệu liên quan đến biến số trong mô hình đều đƣợ c thể hiện dƣớ i dạng hàmsố logarit cơ số tự nhiên và giá cơ sở năm 1994. Số liệu nợ nƣớ c ngoài phải trả hàng

năm theo đơn vị USD tại mức giá hiện hành đƣợ c quy về giá cơ sở VND 1994 theo 2

bƣớ c: (a) tính tỷ lệ DS trên GDP danh nghĩa (tính theo USD theo giá hiện hành), ta

đƣợ c tỷ lệ nợ phải trả trên GDP, (b) lấy tỉ lệ này nhân với GDP theo giá không đổi năm

1994.

Cuối cùng, ta có đƣợ c bảng số liệu dùng để ƣớc lƣợng mô hình (1) nhƣ trong phụ

lục 3.

7 Sô liệu cụ thể xem phụ lục 2




2.2.3 Kết quả thự c nghiệm

2.2.3.1 Kiểm định tính dừ ng của biến: (Unit root test)

Trƣớ c khi tiến hành phân tích đồng tích hợp đa biến ngẫu, trƣớ c tiên chúng ta sẽ kiểm định tính dừng của các biến. Để xác định bậc đồng tích hợ p, kiểm định ADF unit

root đƣợ c sử dụng cho các biến và sai phân cấp 1 của chúng dựa trên việc ƣớc lƣợ ng

biểu thức (2). Biểu thức 2 giả định rằng có một phần mặt phẳng bị chắn và có xu

hƣớ ng thờ i gian tuyến tính.

Bảng 8: Kết quả kiểm định tính dừ ng của biến (Unit Root Test)

Biến Level Bậc tích hợ p Sai phân cấp 1 Bậc tích hợ p

LnY -3.051 I(1) -3.529** I(0)

LnK -2.938 I(1) -3.328** I(0)

LnL -1.415 I(1) -4.441 I(0)

LNDS -1.874 I(1) -5.934 I(0)

*có ý nghĩa ở mức ý nghĩa 5%

**có ý nghĩa ở mức 10%2.2.3.2 Kiểm định đồng liên kết (Cointergration Test)

Kết quả từ kiểm định unit root cho thấy tất cả các biến đều không tĩnh và liên kết

cùng bậc, từ đó có thể có khả năng tồn tại một mối quan hệ dài hạn giữa các biến. Để

nhận biết đƣợ c mối quan hệ đó, chúng ta sử dụng kiểm định đồng liên kết phức tạp của

Johansen (1998) bằng cách sử dụng biến trễ 1 năm dựa trên tiêu chuẩn Schwarz (SIC)




Bảng 9: Kết quả kiểm định hạng đồng liên kết

H0 H1 Max statistic1% critical

valueTrace

statistic1% critical

value

0 = r r > 0 32.5663 32.24 70.2689 54.46

r ≤ 1 r > 1 21.8855 25.52 37.7026 35.65

r ≤ 2 r > 2 11.7768 18.63 15.8171 20.04

r ≤ 3 r > 3 4.0403 6.65 4.0403 6.65

Kết quả ở bảng 2 biểu thị các giá trị riêng lớ n nhất, giá trị nhỏ nhất và giá trị tớ i

hạn tƣơng ứng. Các giá trị kiểm định trên giúp kiểm định giả thuyết không r = 0 vớ icác giá trị thay thế chung r = 1,2,3. Giá trị kiểm định trace statistic nhỏ hơn giá trị tớ i

hạn ở dòng thứ ba cho thấy không thể bác bỏ giả thuyết r ≤ 2. Trong khi đó max

statistic lại chỉ ra rằng ta không thể bác bỏ giả thuyết H0: r ≤ 1. Điều đó có nghĩa là có

tồn tại một vector đồng liên kết hay có thể nói có một mối quan hệ trong dài hạn giữa

GDP, Vốn, Lao động và nợ nƣớ c ngoài phải trả.

Vì bài nghiên cứu phân tích tác động của nợ nƣớ c ngoài phải trả tới tăng trƣở ng

kinh tế nên vector đồng liên kết sẽ đƣợ c chuẩn hoá đối vớ i GDP nhằm mục đích dễ

dàng hơn trong việc phân tích đánh giá. Vector chuẩn hoá đƣợc trình bày nhƣ trong

bảng 2.7.

Bảng 10: Johansen normalization restriction imposed

beta Coef. Std. Err. z P>|z| [95% Conf. Interval]_ce1

LnY 1 . . . . .LnK -.4616691 .0329641 -14.01 0.000 -.5262775 -.3970607LnL -.3513979 .1844241 -1.91 0.057 -.7128625 .0100667

LnDS .0185985 .0041063 4.53 0.000 .0105504 .0266467_cons -5.276678 . . . . .




Ta có thể viết lại vector đồng liên kết trên dƣớ i dạng hàm toán học nhƣ sau:

LnY = 0,4616691LnK + 0.351399 LnL – 0.0185985LnDS + 5.276678

Các hệ số trong mô hình thể hiện sự co giãn của nợ nƣớ c ngoài phải trả, vốn, lao

động đối vớ i tổng sản phẩm quốc gia hay nói cách khác là khi vốn, lao động, nợ nƣớ c

ngoài phải trả thay đổi 1% thì tổng sản phẩm quốc nội thay đổi bao nhiêu phần trăm.

Dấu âm trong hệ số biến nợ phải trả cho thấy một sự tăng lên trong quy mô nợ phải trả

sẽ dẫn tớ i sự giảm sút trong tăng trƣở ng kinh tế. Hệ số của vốn mang dấu dƣơng thể

hiện ảnh hƣở ng tích cực tớ i nền kinh tế của vốn; khi vốn tăng sẽ kích thích tiềm năng

tăng truở ng của nền kinh tế và tạo ra nhiều cơ hội việc làm. Thêm vào đó, tăng trƣở ng

kinh tế đồng nghĩa với tăng thu nhập và tiết kiệm nội địa, từ đó làm giảm nhu cầu vay

vốn nƣớc ngoài để đầu tƣ; hay tăng trƣở ng kinh tế sẽ làm giảm nợ nƣớ c ngoài tích luỹ

cũng nhƣ tỷ lệ nợ phải trả. Tƣơng tự vốn, hệ số của biến lao động dƣơng chứng tỏ tác

động tích cực của nó tới tăng trƣở ng kinh tế. Tóm lại, Mô hình trên cho thấy nợ nƣớ c

ngoài phải trả ảnh hƣở ng tiêu cực tới tăng trƣở ng kinh tế trong dài hạn, còn lực lƣợ ng

lao động và vốn lại có tác động tích cực tới tăng trƣở ng kinh tế trong dài hạn. Kết quả

trên chứng tỏ rằng có sự tồn tài của hiện tƣợng “debt overhang” ở Việt Nam.

2.2.3.3 Kết quả Kiểm định quan hệ nhân quả Granger Causality

Trong phần này, chúng ta sẽ sử dụng mô hình hiệu chỉnh lỗi đã đƣợc ƣớc lƣợ ng

bên trên. Kiểm định đồng tích hợp đƣợ c thực hiện chỉ ra rằng tồn tại mối quan hệ trong

dài hạn giữa các biến nhƣng chƣa kết luận đƣợc hƣớng tác động của mối quan hệ này.

Ƣớc lƣợ ng VECM cho phép phân biệt đƣợ c mối quan hệ dài hạn giữa các biến kinh tế

vớ i những phản ứng nhắn hạn và quyết định hƣớng tác động của quan hệ nhân quả

Granger trong dài hạn. Quan hệ nhân quả trong hệ thống đồng tích hợp đƣợ c thiết lập

nếu trễ hệ số hiệu chỉnh sai số ETC (biểu thị những biến đổi dài hạn) và tổng các trễ hệ

số của các biến khác (biểu thị những biến đổi ngắn hạn) cùng có ý nghĩa. Ta sử dụng




giá trị thống kê F để kiểm định ý nghĩa của hệ số hiệu chỉnh sai số ETC và kiểm định

χ 2 để đánh giá ý nghĩa các hệ số của biến trễ.

Bảng 11: Kết quả kiểm định Granger dự a trên VECM

Biến ΔGDP ΔK ΔL ΔDS Σχ 2 ECTt-1

ΔGDP - 2.2894 4.5188 .15569 10.559* -1.578732

ΔK 25.853* - .24608 21.157* 49.241* 2.972637 *

ΔL .05948 1.4419 - .39177 1.7584 -1.434551

ΔDS 1.3932 .53306 11.514* - 17.277* 5.374784

* có ý nghĩa ở mức ý nghĩa 5%

Kết quả từ kiểm định quan hệ nhân quả Granger đƣợ c biểu diễn ở trong bảng 3,

bao gồm kết quả mô hình vector hiệu chỉnh lỗi bốn biến đƣợc ƣớc lƣợ ng và giá trị

thống kê t của hệ số điểu chỉnh ECT. Vì chỉ có một vector đồng tích hợp đƣợ c chỉ ra

nên mô hình VECM chỉ có một hệ số trễ hiệu chỉnh sai số. Hệ số hiệu chỉnh sai số có ý

nghĩa ở mô hình gần có ý nghĩa ở mô hình ΔK, và gần có ý nghĩa ở mô hình ΔGDP,

còn kết quả thống kê Σχ 2 có ý nghĩa ở mô hình ΔGDP nên ta có thể kết luận trong ngắnhạn và dài hạn nợ phải trả đều có tác động tới tăng trƣở ng kinh tế.

Kết quả này kết hợ p vớ i kết luận từ mô hình đồng tích hợ p phần trên cho phép

chúng ta khẳng định có sự tồn tại của “debt overhang” ở Việt Nam.




CHƢƠNG III: KẾT LUẬN RÚT RA VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ CHÍNH

SÁCH VAY NỢ NƢỚ C NGOÀI

Tóm lại, kết quả nghiên cứu của đề tài cho thấy rằng “debt overhang” là một yếutố cốt yếu khi bàn về vấn đề nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam. Gánh nặng nợ ngày càng

tăng lên bắt nguồn từ việc quản lý chƣa hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nƣớ c, sự

mất cân bằng kinh tế vĩ mô và suy giảm tính cạnh tranh trên thị trƣờ ng quốc tế. Mối

quan hệ ngƣợ c chiều giữa tổng sản phẩm quốc nội GDP và nợ phải trả chỉ ra rằng các

nguồn lực huy động từ nƣớ c ngoài hiện đang bị phân bổ không hiệu quả hoặc chi tiêu

bừa bãi. Khi mối tác động ngƣợ c chiều của gánh nặng nợ đến năng suất ngày càng gia

tăng, khả năng trả nợ trong tƣơng lai của quốc gia đó cũng suy giảm.

Nợ nƣớ c ngoài quá cao sẽ ảnh hƣởng đến sự phát triển kinh tế của một quốc gia

qua một số kênh sau: Thứ nhất, số nợ phải trả lớ n sẽ làm cạn kiệt nguồn vốn và dự trữ

ngoại hối của quốc gia do số tiền này đƣợ c dùng vào việc trả lãi suất và các khoản nợ

đến hạn. Thứ hai, khi một quốc gia không có khả năng thực hiện nghĩa vụ trả nợ của

mình thì các quốc gia và tổ chức cho vay sẽ đánh giá quốc gia đó có nhiều rủi ro hơn,

từ đó sẽ làm suy giảm sự sẵn lòng cho vay. Điều này cũng đồng nghĩa vớ i việc quốc

gia đi vay sẽ có thể phải trả lãi suất cao hơn cho các khoản vay mớ i của mình. Thứ ba,

tích lũy nợ sẽ làm giảm hiệu quả của nền kinh tế do đó sẽ gây khó khăn trong việc điều

chỉnh để thích ứng và đối phó một cách hiệu quả vớ i các cú sốc và sự biến động tài

chính quốc tế. Cuối cùng, để có thể tiết kiệm đủ ngoại tệ phục vụ cho các khoản nợ

phải trả, nhiều nƣớc đã cắt giảm nhập khẩu, hạn chế thƣơng mại và từ đó gây ra tình

trạng xấu đi của cán cân thƣơng mại.

Từ các kết luận và phân tích nêu trên, có thể thấy đƣợ c rằng vay nợ nƣớ c ngoài có

hai mặt đối lập, một mặt nó là nguồn lực cho phát triển kinh tế-xã hội, mặt khác nếu

quản lý không tốt, hiệu quả sử dụng vốn thấp, không hợ p lý sẽ dẫn tớ i những hậu quả

tiêu cực cho nền kinh tế. Kết quả thực nghiệm cho thấy nợ nƣớ c ngoài của Việt Nam




đang bắt đầu có những ảnh hƣởng âm đến tăng trƣở ng kinh tế trong đó lí do chính là

việc quản lý nợ vay và sử dụng nguồn lực này chƣa hiệu quả. Dƣới đây là một số kiến

nghị chính sach về nợ nƣớc ngoài đƣợ c tác giả đề xuất:

- Xây dựng một cơ cấu nợ bền vững:

Cần thuân thủ quy luật khách quan trong thay đổi luồng vốn vào các nƣớc đang

phát triển” các nƣớc đang phát triển thƣờ ng chuyển từ trạng thái nghèo, thu nhập thấp

sang giai đoạn mớ i phát triển ổn định và thoát khỏi ngƣỡng nghèo thƣờng đi liền vớ i

thay đổi cơ cấu nợ từ chỗ phụ thuộc vào ODA sang vay thƣơng mại ngày càng cao

hơn”. Lựa chọn hợ p lí các nguồn vay nƣớ c ngoài nhằm hƣớ ng tớ i nâng cao chất lƣợ ng

nguồn vay. Mỗi nguồn vốn có đặc điểm riêng, cần phối hợ p các nguồn vay nợ nƣớ c

ngoài một cách thích hợ p nhất theo mục đích sử dụng trên nguyên tắc khai thác triệt để

các nguồn vốn ƣu đãi có thờ i gian dài, thờ i gian ân hạn dài, lãi suất thấp, tỷ lệ ƣu đãi

cao nhƣ viện trợ phát triển chính thức để đầu tƣ phát triển cơ sở hạn tầng, vì cần vốn

đầu tƣ lớn, tác động đến tăng trƣở ng lâu dài, bền vững.

- Kiểm soát nợ nƣớ c ngoài:

Cần chú ý đến khả năng chịu đựng nợ nƣớ c ngoài của Việt N am, không nên chủ

quan khi chỉ dựa vào ngƣỡ ng an toàn cho nợ nƣớ c ngoài theo tập quán quốc tế là 40%

GDP. Trong thực tế, theo tiêu chuẩn phân loại mức độ nợ của Ngân hàng Thế giớ i, cho

rằng tỷ lệ nợ nƣớ c ngoài/GDP trong khoảng 30% - 50% có nghĩa là quốc gia đó đang ở

mức độ khó khăn. Vớ i tình hình ngân sách luôn bị thâm hụt, nếu công tác kiểm soát nợ

không chặt chẽ và hiệu quả thì khả năng vƣợt ngƣỡ ng an toàn sẽ rất gần. Ngoài ra,

chúng ta cũng cần phải tính đến tổng nợ nƣớ c ngoài phải trả vớ i tổng các khoản vay

mớ i, tránh tình trạng tổng phải trả lớn hơn tổng khoản vay vì các năm qua con số trả nợ

thấp do các khoản vay mới chƣa đến hạn nhƣng những năm sắp tới đậy chúng ta sẽ

chịu áp lực trả nợ khi hạn thanh toán đã đến.

- Sử dụng nợ nƣớ c ngoài có hiệu quả:




+ Xem xét một cách độc lập, khách quan và đánh giá cẩn trọng các phƣơng

án kinh doanh, năng lực và tiềm năng của các doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn, cần

định giá đƣợ c lợ i nhuận ròng trong phƣơng án này phải cao hơn lãi suất đi vay.

+ Phân chia rủi ro cho việc phân bố các khoản vay vào các dự án đầu tƣ nên

phân vốn vay này vào các dự án đầu tƣ trong các lĩnh vực ngành nghề khác nhau

nhƣng chủ yếu tập trung vào ngành kinh tế đang là mũi nhọn.

+ Đa dạng hóa và khai thác triệt để các nguồn vốn vay nƣớ c ngoài. Coi

trọng vốn vay dài hạn dƣớ i hình thức ƣu đãi của các tổ chức tài chính, tiền tệ, đặc biệt

là nguồn vốn ODA. Hạn chế vay thƣơng mại vớ i lãi suất cao, thờ i hạn ngắn, cần cân

nhắc vay nợ nhƣ thế nào cho lợ i nhất, tránh để ngập đầu vì nợ .

+ Phải có chính sách vay trả nợ nƣớ c ngoài thận trọng, đầu tƣ hợ p lý. Xây

dựng dự án để có khả năng sử dụng vốn vay hợ p lý và có hiệu quả nhất. Ngăn chặn vay

nợ và đầu tƣ tràn lan, đầu tƣ vào những dự án không hiệu quả, không có khả năng hoàn

trả vốn vay.

+ Khi vay nợ phải xem xét kỹ các điều khoản về vay và trả, thực hiện đàm

phán để tránh những rủi ro không đáng có.

+ Cần hạn chế việc đầu tƣ quá mức bằng nguồn vốn vay nƣớ c ngoài của

Chính phủ vào các dự án không có khả năng tạo ra nguồn ngoại tệ để trả nợ hoặc các

dự án không phù hợ p vớ i tình hình phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớ c.

- Tăng cƣờ ng tính cạnh tranh của nền kinh tế nhằm cải thiện tình hình kinh tế vĩ

mô, từ đó huy động tối đa các nguồn lực trong nƣớ c, giảm sự phụ thuộc của nền kinh tế

vào vay nợ nƣớc ngoài. Đồng thờ i, việc xây dựng môi trƣờ ng kinh tế vĩ mô thuận lợ i

cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu việc quản lí không hiệu quả các

nguồn lực, từ đó thúc đẩy tăng trƣở ng kinh tế trên nền tảng tăng cƣờng tích lũy vốn và

năng suất sản xuất.




KẾT LUẬN

Đề tài có mục đích phân tích mối quan hệ định lƣợ ng giữa GDP, nợ phải trả, lao

động và dung lƣợ ng vốn, trong đó mục đích chính là tìm ra mối quan hệ trong ngắnhạn và dài hạn giữa nợ nƣớ c ngoài phải trả và tăng trƣở ng kinh tế của Việt Nam trong

giai đoạn chuyển đổi của nền kinh tế từ 1986-2009. Kiểm định ADF đƣợ c áp dụng để

kiểm định tính dừng của các biến và quy trình đồng tích hợp đa biến đƣợ c áp dụng để

xác định mối quan hệ trong dài hạn của các biến cần khảo sát. Kết quả cho thấy trong

dài hạn, nợ phải trả sẽ ảnh hƣởng ngƣợ c chiều đến GDP trong khí dung lƣợ ng vốn và

lao động lại có ảnh hƣở ng cùng chiều. Trong đó, gánh nặng nợ phải trả cho nƣớ c ngoài

cũng tác động ngƣợ c chiều dến năng suất vốn và lao động, điều này sẽ ảnh hƣở ngngƣợ c chiều đến tăng trƣở ng kinh tế.

Quy trình đồng tích hợ p cho chứng minh sự tồn tại của quan hệ nhân quả

Granger, mối quan hệ này đƣợc xác định thông qua mô hình vector hiệu chỉnh sai số.

Kết quả kiếm định quan hệ nhân quả Granger chỉ ra rằng mối quan hệ nhân quả trong

ngắn hạn và trọng dài hạn là do ảnh hƣở ng của nợ phải trả đến GDP, tức là chứng tỏ sự

tồn tại của hiện tƣợng “debt overhang” trong thờ i gian nghiên cứu.

Trên cơ sở kết luận nghiên cứu thực nghiệm nêu trên, đề tài có nêu ra một số

kiến nghị về chính sách vay nợ nƣớ c ngoài và phân bổ, sử dụng hiệu quả nguồn lực

quan trọng này của nền kinh tế. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu

rộng nhƣ hiện nau, thách thức đặt ra cho Việt Nam nói riêng và các nƣớc đang phát

triển khác nói chung là cần nhận thức đúng đắn vai trò vay và trả nợ nhƣ thế nào để

vừa khai thác nguồn vốn vay nƣớ c ngoài sao cho hiệu quả để biến việc vay mƣợ n

thành một đòn bẩy phát triển kinh tế, vừa không làm gia tăng những nguy cơ đối vớ i an

ninh tài chính và không phụ thuộc vào những can thiệp về kinh tế chính trị từ nƣớ c

ngoài.




PHỤ LỤC 1: KÝ HIẸU CÁC BIẾN SỐ

Kí hiệu BiếnLnY Logarit cơ số tự nhiên của biến GDP ở thờ i kỳ t

LnK Logarit cơ số tự nhiên của biến vốn tích luỹ ở thờ i kỳ t

LnL Logarit cơ số tự nhiên của biến lực lƣợng lao động ở thờ i kỳ t

LnD Logarit cơ số tự nhiên của biến nợ nƣớ c ngoài phải trả ở thờ i

kỳ t

D.LnY Sai phân bậc 1 của LnY ở thờ i kỳ t

D.LnK Sai phân bậc 1 của LnK ở thờ i kỳ t

D.LnL Sai phân bậc 1 của LnL ở thờ i kỳ t

D.LnDS Sai phân bậc 1 của LnDS ở thờ i kỳ t

L1. Biến số tƣơng ứng ở thờ i kỳ t-1

e (ECT) Sai số hồi quy ở thờ i kỳ t

L1e (ECTt-1) Sai số hồi quy ở thờ i kỳ t-1




PHỤ LỤC 2: BẢNG SỐ LIỆU ĐẦU TƢ, VỐN TÍCH LUỸ, TỔNG SẢN

PHẨM QUỐC DÂN

Năm

I ( Billion

VNĐ1994

price)

K (Billion

VNĐ1994

prices)

Y (Billion

VNĐ)1994

prices

K/Y

1986 10390.27 120107.9 109189 1.1

1987 9777.77 124492.8 113154 1.100207

1988 11715.94 128045.9 119960 1.067405

1989 21255.84 133359.5 125571 1.062025

1990 23847.03 147947.4 131968 1.121086

1991 24521.28 164397.1 139634 1.177343

1992 33968.45 180698.5 151782 1.190513

1993 49328.81 205632 164043 1.253525

1994 54296.30 244679.2 178534 1.370491

1995 64684.80 286741.6 195567 1.466206

1996 74314.60 337089.3 213833 1.576414

1997 88607.10 394549.4 231264 1.706056

1998 90952.40 463429.1 244596 1.894671

1999 99854.60 531210 256272 2.072837

2000 115109.00 604504.1 273666 2.208912

2001 129454.50 689387.9 292535 2.3566

2002 147993.00 784373 313247 2.504008

2003 166814.00 893147.4 336243 2.656256

2004 189319.00 1015304 362435 2.801341

2005 213931.00 1153858 393031 2.935795

2006 243306.00 1310096 425372 3.079884

2007 309117.00 1487897 461344 3.225138

2008 333200.00 1722619 489833 3.516751

2009 3713000.00 1969688 515909 3.817899

Nguồn: T ổ ng cục thố ng kê




PHỤ LỤC 3: BẢNG SỐ LIỆU HỒI QUY MÔ HÌNH

Năm ln (Y) ln (K) ln(L) ln(DS)1986 11.60084 11.69615 3.295837 6.72729

1987 11.63651 11.732 3.349904 6.906211

1988 11.69491 11.76014 3.349904 5.875648

1989 11.74063 11.8008 3.363842 8.409534

1990 11.79031 11.90461 3.380995 8.145334

1991 11.84678 12.01004 3.404525 7.91464

1992 11.9302 12.10459 3.430756 8.173288

1993 12.00788 12.23384 3.453157 8.17886

1994 12.09253 12.4077 3.475067 8.096593

1995 12.18366 12.56634 3.496508 8.105762

1996 12.27295 12.7281 3.520461 8.114693

1997 12.35132 12.8855 3.540959 8.897789

1998 12.40736 13.04641 3.561046 9.114255

1999 12.45399 13.18291 3.583519 9.421232

2000 12.51966 13.31216 3.627004 9.331245

2001 12.58634 13.44356 3.648057 9.264055

2002 12.65475 13.57264 3.676301 9.215633

2003 12.72559 13.70251 3.701302 8.735443

2004 12.8006 13.8307 3.7281 8.644336

2005 12.88164 13.95862 3.74242 8.809217

2006 12.96072 14.08561 3.779634 8.727737

2007 13.0419 14.21287 3.788725 8.984374

2008 13.10182 14.35936 3.804438 8.801152

2009 13.15369 14.49339 3.781914 8.694923




PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ HỒI QUY VÀ KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH BẰNG

PHẦN MỀM STATA

. dfuller LnY, trend lags(1)

Augmented Dickey-Fuller test for unit root Number of obs = 22

---------- Interpolated Dickey-Fuller ---------Test 1% Critical 5% Critical 10% CriticalStatistic Value Value Value

Z(t) -3.051 -4.380 -3.600 -3.240

MacKinnon approximate p-value for Z(t) = 0.1184

. dfuller DLnY, trend lags(4)


---------- Interpolated Dickey-Fuller ---------Test 1% Critical 5% Critical 10% CriticalStatistic Value Value Value

Z(t) -3.529 -4.380 -3.600 -3.240

MacKinnon approximate p-value for Z(t) = 0.0364

. dfuller LnK, trend lags(2)


---------- Interpolated Dickey-Fuller ---------Test 1% Critical 5% Critical 10% Critical

Statistic Value Value Value------------------------------------------------------------------------------Z(t) -2.938 -4.380 -3.600 -3.240------------------------------------------------------------------------------MacKinnon approximate p-value for Z(t) = 0.1501

. dfuller DLnK, trend lags(2)





---------- Interpolated Dickey-Fuller ---------

Test 1% Critical 5% Critical 10% CriticalStatistic Value Value Value------------------------------------------------------------------------------Z(t) -3.328 -4.380 -3.600 -3.240------------------------------------------------------------------------------MacKinnon approximate p-value for Z(t) = 0.0617

. dfuller LnL, trend lags(0)

Dickey-Fuller test for unit root Number of obs = 23



. dfuller DLnL, trend lags(0)




. dfuller LnDS, trend lags(1)



Statistic Value Value Value




------------------------------------------------------------------------------Z(t) -1.874 -4.380 -3.600 -3.240------------------------------------------------------------------------------MacKinnon approximate p-value for Z(t) = 0.6680

. dfuller DLnDS, trend lags(1)



Statistic Value Value Value------------------------------------------------------------------------------Z(t) -5.934 -4.380 -3.600 -3.240

------------------------------------------------------------------------------MacKinnon approximate p-value for Z(t) = 0.0000

. vecrank LnY LnK LnL LnDS, trend(constant) max levela

Johansen tests for cointegrationTrend: constant Number of obs = 22Sample: 1988 - 2009 Lags = 2-------------------------------------------------------------------------------maximum trace 5% critical 1% critical

rank parms LL eigenvalue statistic value value0 20 198.2149 70.2689 47.21 54.461 27 214.49806 0.77243 37.7026 29.68 35.652 32 225.44082 0.63020 15.8171*1 15.41 20.043 35 231.32921 0.41451 4.0403 3.76 6.654 36 233.34937 0.16777

-------------------------------------------------------------------------------maximum max 5% critical 1% criticalrank parms LL eigenvalue statistic value value0 20 198.2149 32.5663 27.07 32.241 27 214.49806 0.77243 21.8855 20.97 25.522 32 225.44082 0.63020 11.7768 14.07 18.633 35 231.32921 0.41451 4.0403 3.76 6.654 36 233.34937 0.16777

-------------------------------------------------------------------------------

. vec LnY LnK LnL LnDS, trend(constant) lags(1) alpha noptable mai




Vector error-correction model

Sample: 1987 - 2009 No. of obs = 23AIC = -15.16822

Log likelihood = 185.4345 HQIC = -15.03164Det(Sigma_ml) = 1.17e-12 SBIC = -14.62515

Equation Parms RMSE R-sq chi2 P>chi2----------------------------------------------------------------D_LnY 2 .014173 0.9617 527.07 0.0000D_LnK 2 .012569 0.9911 2347.559 0.0000D_LnL 2 .014673 0.6965 48.20032 0.0000D_LnDS 2 .639971 0.0297 .6431893 0.7250----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

| Coef. Std. Err. z P>|z| [95% Conf. Interval]-------------+----------------------------------------------------------------D_LnY |

_ce1 |L1. | .1649651 .0725437 2.27 0.023 .022782 .3071482

_cons | .0683102 .002976 22.95 0.000 .0624775 .074143-------------+----------------------------------------------------------------D_LnK |

_ce1 |L1. | .8960793 .0643306 13.93 0.000 .7699937 1.022165

_cons | .1259377 .002639 47.72 0.000 .1207653 .1311101

-------------+----------------------------------------------------------------D_LnL |_ce1 |L1. | -.0525038 .075103 -0.70 0.484 -.1997029 .0946954

_cons | .0208808 .0030809 6.78 0.000 .0148422 .0269193-------------+----------------------------------------------------------------D_LnDS |

_ce1 |L1. | -1.578377 3.275577 -0.48 0.630 -7.998389 4.841635

_cons | .0779425 .1343737 0.58 0.562 -.1854251 .34131------------------------------------------------------------------------------

Cointegrating equations

Equation Parms chi2 P>chi2-------------------------------------------_ce1 3 32852.86 0.0000-------------------------------------------




Identification: beta is exactly identifiedJohansen normalization restriction imposed

------------------------------------------------------------------------------Beta | Coef. Std. Err. z P>|z| [95% Conf. Interval]

-------------+----------------------------------------------------------------_ce1 |LnY | 1 . . . . .LnK | -.4616691 .0329641 -14.01 0.000 -.5262775 -.3970607LnL | -.3513979 .1844241 -1.91 0.057 -.7128625 .0100667

LnDS | .0185985 .0041063 4.53 0.000 .0105504 .0266467_cons | -5.276678 . . . . .

------------------------------------------------------------------------------

Adjustment parameters

Equation Parms chi2 P>chi2-------------------------------------------D_LnY 1 5.171115 0.0230D_LnK 1 194.0251 0.0000D_LnL 1 .4887272 0.4845D_LnDS 1 .2321914 0.6299-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

alpha | Coef. Std. Err. z P>|z| [95% Conf. Interval]-------------+----------------------------------------------------------------D_LnY |

_ce1 |L1. | .1649651 .0725437 2.27 0.023 .022782 .3071482-------------+----------------------------------------------------------------D_LnK |

_ce1 |L1. | .8960793 .0643306 13.93 0.000 .7699937 1.022165

-------------+----------------------------------------------------------------D_LnL |

_ce1 |L1. | -.0525038 .075103 -0.70 0.484 -.1997029 .0946954

-------------+----------------------------------------------------------------D_LnD |

_ce1 |L1. | -1.578377 3.275577 -0.48 0.630 -7.998389 4.841635

------------------------------------------------------------------------------

Moving average impact parameters------------------------------------------------------------------------------

mai | Coef. Std. Err. z P>|z| [95% Conf. Interval]




-------------+----------------------------------------------------------------LnY |

LnY | 1.635378 .4132991 3.96 0.000 .8253269 2.44543LnK | -.2933345 .1908074 -1.54 0.124 -.6673102 .0806412

LnL | -.2232706 .1452324 -1.54 0.124 -.5079209 .0613798LnDS | .0118171 .0076868 1.54 0.124 -.0032487 .0268829-------------+----------------------------------------------------------------LnK |

LnY | 3.451332 1.117284 3.09 0.002 1.261496 5.641168LnK | -.5933734 .5158154 -1.15 0.250 -1.604353 .4176063LnL | -1.212791 .3926112 -3.09 0.002 -1.982295 -.4432871

LnDS | .0641898 .0207799 3.09 0.002 .023462 .1049175-------------+----------------------------------------------------------------LnL |

LnY | -.202223 .3023287 -0.67 0.504 -.7947763 .3903303

LnK | .0933601 .1395758 0.67 0.504 -.1802034 .3669237LnL | 1.071061 .1062377 10.08 0.000 .8628388 1.279283LnDS | -.0037611 .0056229 -0.67 0.504 -.0147817 .0072596

-------------+----------------------------------------------------------------LnDS |

LnY | -6.079265 10.86411 -0.56 0.576 -27.37253 15.214LnK | 2.806609 5.015625 0.56 0.576 -7.023835 12.63705LnL | 2.136241 3.817626 0.56 0.576 -5.346169 9.618651

LnDS | .8869345 .2020567 4.39 0.000 .4909107 1.282958------------------------------------------------------------------------------

. dfuller e, lags(0)




. var DLnY DLnK DLnL DLnDS, lags(1/1) exog(L1e)

Vector autoregression

Sample: 1988 - 2009 No. of obs = 22




Log likelihood = 204.2013 AIC = -16.38194FPE = 9.55e-13 HQIC = -16.10156Det(Sigma_ml) = 1.02e-13 SBIC = -15.19171

Equation Parms RMSE R-sq chi2 P>chi2----------------------------------------------------------------DLnY 6 .010084 0.6124 34.75646 0.0000DLnK 6 .01089 0.9278 282.6994 0.0000DLnL 6 .013971 0.1059 2.605397 0.7605DLnDS 6 .495534 0.5477 26.64255 0.0001----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

| Coef. Std. Err. z P>|z| [95% Conf. Interval]-------------+----------------------------------------------------------------DLnY |

DLnY |L1. | .5226799 .1690699 3.09 0.002 .191309 .8540508DLnK |L1. | .2901211 .191744 1.51 0.130 -.0856902 .6659323

DLnL |L1. | .3801599 .1788362 2.13 0.034 .0296474 .7306724

DLnDS |L1. | -.0012017 .0030456 -0.39 0.693 -.007171 .0047676L1e | -1.578732 1.004005 -1.57 0.116 -3.546547 .3890822

_cons | .095769 .0521024 1.84 0.066 -.0063498 .1978878-------------+----------------------------------------------------------------

DLnK |DLnY |L1. | .9283708 .1825845 5.08 0.000 .5705118 1.28623

DLnK |L1. | .0966034 .207071 0.47 0.641 -.3092483 .5024551

DLnL |L1. | -.0958048 .1931314 -0.50 0.620 -.4743355 .2827258

DLnDS |L1. | .0151284 .003289 4.60 0.000 .008682 .0215748L1e | 2.972637 1.08426 2.74 0.006 .8475259 5.097749

_cons | -.1488128 .0562672 -2.64 0.008 -.2590945 -.0385312-------------+----------------------------------------------------------------DLnL |

DLnY |L1. | -.0571297 .2342445 -0.24 0.807 -.5162405 .4019812

DLnK |L1. | .3190028 .2656592 1.20 0.230 -.2016796 .8396852

DLnL |L1. | -.2198017 .2477756 -0.89 0.375 -.7054329 .2658296




DLnDS |L1. | .0026411 .0042196 0.63 0.531 -.0056292 .0109115L1e | -1.434551 1.391039 -1.03 0.302 -4.160936 1.291835

_cons | .0863083 .0721873 1.20 0.232 -.0551763 .2277928

-------------+----------------------------------------------------------------DLnDS |DLnY |L1. | 9.806973 8.308473 1.18 0.238 -6.477334 26.09128

DLnK |L1. | -6.879607 9.422726 -0.73 0.465 -25.34781 11.5886

DLnL |L1. | -29.82113 8.788408 -3.39 0.001 -47.04609 -12.59617

DLnDS |L1. | -.4272476 .1496675 -2.85 0.004 -.7205905 -.1339046L1e | 5.37477 49.33906 0.11 0.913 -91.32801 102.0776

_cons | .612937 2.560428 0.24 0.811 -4.40541 5.631284------------------------------------------------------------------------------

. vargranger

Granger causality Wald tests+----------------------------------------------------------------------+| Equation Excluded | chi2 df Prob > chi2 ||--------------------------------------+--------------------------------|| DLnY DLnK | 2.2894 1 0.130 |

| DLnY DLnL | 4.5188 1 0.034 || DLnY DLnDS | .15569 1 0.693 || DLnY ALL | 10.559 3 0.014 ||--------------------------------------+--------------------------------|| DLnK DLnY | 25.853 1 0.000 || DLnK DLnL | .24608 1 0.620 || DLnK DLnDS | 21.157 1 0.000 || DLnK ALL | 49.241 3 0.000 ||--------------------------------------+--------------------------------|| DLnL DLnY | .05948 1 0.807 || DLnL DLnK | 1.4419 1 0.230 || DLnL DLnDS | .39177 1 0.531 || DLnL ALL | 1.7584 3 0.624 ||--------------------------------------+-------------------------------|| DLnDS DLnY | 1.3932 1 0.238 || DLnDS DLnK | .53306 1 0.465 || DLnDS DLnL | 11.514 1 0.001 || DLnDS ALL | 17.277 3 0.001 |+---------------------------------------------------------------------+




TÀI LIỆU THAM KHẢO

- “Tìm hiể u một số thuật ngữ trong Văn kiện Đại hội X của Đảng”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006

- ThS.Đoàn Kim Thành, “Vốn vay ODA và khả năng trả nợ của Việt Nam”(2009) http://www.hids.hochiminhcity.gov.vn/Noisan/kimthanh609.htm

- Barbara Mbire & Michael Atingi (1997) Growth And Foreign Debt: The

Ugandan Experience.

- Bjerg, Christina & Bjørnskov, Christian & Holm, Anne (2007) Growth, Debt

Burdens and Alleviating Effects of Foreign Aid in Least Developed Countries

- Maghyereh, Aktham (2003) External Debt and Economic Growth in Jordan:

the Threshold Effect

- Ramesh Chandra Paudel (2009) Foreign Debt, Trade Openness, Labor Force

and Economic Growth: Evidence from Sri Lanka

- CUNNINGHAM, Rosemary. T. (1993), “The effects of Debt burden on Economic Growth in Heavily Indebted Nations”, Journal of EconomicDevelopment.

- Dr. Erdal KARAGOL, “A critical r eview of external debt and economic growth

relationship: a lesson for indebtedness countries”,- Catherine Pattilo, Helene Poirson, and Luca Ricci, (2004) “What are the

Channels through which external debt affects growth?”, IMF Working PaperWP/04/15,.

- Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, (2004),“Implementing the Monetary Consensus in the Asian and Pacific region:achieving coherence and consistency”. Chapter 6 “External debt andSustainable Debt Management”

- United Nations, (2008), “Trade and Development report 2008”, Chapter 6“Current Issues Related to the External Debt of Developing Countries”

- Adepoju, Adenike Adebusola, Salau,Adekunle Sheu and Obayelu, AbiodunElijah (2007), “The effects of External Debt Management on Sustainable

Economic Growth and Development: Lessons from Nigeria”, Munich PersonalRePEc Archive.

http://www.hids.hochiminhcity.gov.vn/Noisan/kimthanh609.htm







- Abid Hameed, Hammad Ashraf, Muhammed Ali Chaudhary, (2008), “External Debt and its Impact on Economic Business Growth in Pakistan”, InternationalResearch Journal Of Finance and Economics ISSN 1450-2887 Issue 20

- Anh Van Nguyen, (2009), “External debt Management in Vietnam”, ESCAPRegional High-Level Workshop on “Strengthening the Response to the GlobalFinancial Crisis I Asia – Pacific: The Role of Monetary, Fiscal and ExternalDebt Policies”

- International Monetary Fund and International Development Association,(2009), “Joint IMF/World Bank Debt Sustainability Analysis 2008 – Vietnam”

- Gujarati, (2004), “Basic Econometrics”, Fourth Edition, The McGraw-HillCompanies.

- Erdal Karagöl, 2002, “The Causality Analysis of External Debt Service and

GNP: The Case of Turkey”, Central Bank Review 1.- William H.Greene, “ Economics Analyst ”, fifth edition, Pearson Education Inc.Upper Saddle River, New Jersey 17458

- Jeffrey M. Wooldridge, 2004, “ Introductory Econometrics – A new approach”,Thomson Learning; second edition

Documents

[YRC]-No Nuoc Ngoai Va Anh Huong Toi Tang Truong Kinh Te Viet Nam