[YRC]-Quan He Tac Dong Giua Ty Gia Hoi Doai USD-VND Va Kim Nngach XK Dau Tho Viet Nam 1990 -2005

Đoàn trƣờng Đại học Ngoại thƣơng

Câu lạc bộ Sinh viên nghiên cứu khoa học

NT-302, trƣờng Đại học Ngoại thƣơng

91 Chùa Láng – Đống Đa – Hà Nội

Email: [email protected]

http://svnckh.com.vn 0

Tªn c«ng tr×nh: QUAN HÖ T¸C §éNG GI÷A

Tû GI¸ HèI §O¸I USD/VND Vµ KIM NG¹CH XUÊT KHÈU DÇU TH¤

CñA VIÖT NAM GIAI §O¹N 1990 - 2005

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹oTrêng ®¹i häc ngo¹i th¬ng

---------------------------

Nhãm ngµnh: X 1ah

1

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................................. 1

CHƢƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN ....................................................................... 4

I. Lý thuyết về tỷ giá hối đoái: .......................................................................... 4

1. Khái niệm tỷ giá hối đoái: ......................................................................... 4

2. Các loại tỷ giá: ........................................................................................... 5

2.1. Tỷ giá chính thức:................................................................................ 5

2.2. Tỷ giá kinh doanh: ............................................................................... 5

2.3. Tỷ giá xuất khẩu – Tỷ giá nhập khẩu: ................................................. 7

3. Cơ sở hình thành và một số chế độ tỷ giá hối đoái hiện hành: .................. 7

3.1. Cơ sở hình thành: Cơ sở hình thành tỷ giá hối đoái là dựa trên lịch

sử phát triển của các chế độ tiền tệ trên thế giới và đƣợc chia thành các

giai đoạn sau ............................................................................................... 7

3.1.1. Tỷ giá hối đoái dƣới chế độ bản vị vàng (trƣớc chiến tranh Thế

giới lần thứ 1 – năm 1914). ..................................................................... 7

3.1.2. Tỷ giá hối đoái trong chế độ tiền tệ Bretton Woods. .................... 7

3.1.3. Tỷ giá hối đoái sau khi chế độ tiền tệ Bretton Woods sụp đổ

(1973) cho đến nay. ................................................................................ 8

3.2. Một số chế độ tỷ giá hiện hành: ....................................................... 10

3.2.1. Chế độ tỷ giá cố định: ................................................................. 10

3.2.2. Chế độ tỷ giá thả nổi tự do:......................................................... 11

3.2.3. Chế độ tỷ giá hỗn hợp (thả nổi kết hợp với điều tiết của Chính

phủ): ...................................................................................................... 13

4. Những nhân tố ảnh hƣởng đến sự biến động của tỷ giá: ......................... 14

4.1. Lƣợng cung tiền: .............................................................................. 14

4.2. Thu nhập thực tế: .............................................................................. 15

4.3. Dự đoán lạm phát tƣơng lai: ............................................................. 15

2

4.4. Chênh lệch lãi suất: .......................................................................... 15

4.5. Cán cân thƣơng mại hay tài khoản vãng lai: .................................... 16

II. Ảnh hƣởng của tỷ giá hối đoái đến hoạt động xuất khẩu......................... 17

1. Tổng quan về hoạt động xuất khẩu: ......................................................... 17

1.1. Khái niệm: ........................................................................................ 17

1.2. Tầm quan trọng của hoạt động xuất khẩu đối với nền kinh tế: ........ 17

1.3. Các tiền đề thúc đẩy hoạt động xuất khẩu trên bình diện quốc gia: 17

1.3.1. Sử dụng khả năng dƣ thừa: ......................................................... 17

1.3.2. Giảm chi phí sản xuất trên một đơn vị hàng hóa đầu ra: ............ 18

1.3.3. Tối ƣu hoá lợi ích: ....................................................................... 18

1.3.4. Phân tán rủi ro: ............................................................................ 18

1.3.5. Cơ hội nhập khẩu: ....................................................................... 18

2. Mối quan hệ tác động giữa tỷ giá hối đoái và xuất khẩu: ........................ 19

2.1. Ảnh hƣởng của tỷ giá hối đoái đến hoạt động xuất khẩu: ............... 19

2.2. Quan hệ đối hợp giữa kim ngạch xuất khẩu và tỷ giá hối đoái: ...... 21

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG DIỄN BIẾN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ HOẠT

ĐỘNG XUẤT KHẨU DẦU THÔ CỦA VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1991-2008

......................................................................................................................... 23

I. Tổng quan tình hình điều hành tỷ giá. ......................................................... 23

1. Giai đoạn 1: Trƣớc năm 1989. ................................................................. 23

2. Giai đoạn 2: 1989 – 1992: Chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi ....................... 24

3. Giai đoạn 3: 1992 – 1997: Chế độ tỷ giá cố định. ................................... 25

4. Giai đoạn 4: 1997 – 1999: Chế độ tỷ giá cố định với biên độ dao động. 26

5. Giai đoạn 5: 1999 – nay: Chế độ tỷ giá thả nổi có điều tiết. ................... 28

II. Tổng quan hoạt động xuất khẩu dầu thô của Việt Nam giai đoạn 1991-

2009. ................................................................................................................ 30

1. Lịch sử hình thành và phát triển của ngành Dầu khi. .............................. 30

2. Thực trạng ngành Dầu khí hiện nay. ....................................................... 31

3

2.1. Tổng quan về hoạt động khai thác thƣơng mại ngành dầu khí Việt

Nam .......................................................................................................... 31

2.2. Hoạt động khai thác và xuất khẩu ngành dầu khí những năm gần

đây: ........................................................................................................... 33

CHƢƠNG III. KIỂM ĐỊNH SỰ TÁC ĐỘNG LẪN NHAU CỦA TỶ GIÁ

HỐI ĐOÁI USD/VND VÀ KIM NGẠCH XUẤT KHẨU DẦU THÔ VIỆT

NAM GIAI ĐOẠN 1991-2005 BẰNG MÔ HÌNH ........................................ 38

I. Xây dựng mô hình tỷ giá tác động lên kim ngạch xuất khẩu dầu. .............. 38

1. Hồi quy mô hình 1: .................................................................................. 39

0.000000 ........................................................................................................ 39

1.1. Kiểm định Hệ số với mức ý nghĩa 5%: ............................................ 40

1.2. Độ phù hợp của mô hình: ................................................................. 41

2. Hồi quy mô hình 2: .................................................................................. 42

2.1. Kiểm định Hệ số với mức ý nghĩa 5%: ............................................ 42

2.2. Độ phù hợp của mô hình với mức ý nghĩa 5%: ............................... 43

2.3. Cộng đa tuyến: ................................................................................. 44

2.4. Tƣơng tự quan: ................................................................................. 44

2.5. Ramsey Test về bỏ sót biến với mức ý nghĩa 5%: ........................... 45

II. Xây dựng mô hình tác động của kim ngạch xuất khẩu lên tỷ giá. ............. 48

1. Kiểm định Hệ số với mức ý nghĩa 5%: ................................................... 49

2. Độ phù hợp của mô hình với mức ý nghĩa 5%: ....................................... 50

3. Tự tƣơng quan với mức ý nghĩa 5%: ....................................................... 51

4. Ramsey Test về bỏ sót biến với mức ý nghĩa 5%: .................................. 51

LỜI KẾT ........................................................................................................ 55

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 57







DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CAD Đô La Canada

CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

CPI Chỉ số giá tiêu dùng

EUR Đồng Euro

GBP Đồng Bảng Anh

GDP Tổng thu nhập quốc nội

IMF Quỹ tiền tệ thế giới

JPY Đồng Yên Nhật

NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc

NHTM Ngân hàng Thƣơng mại

NHTW Ngân hàng trung ƣơng

PPP Sức mua tƣơng đƣơng

SGD Đô La Singapore

TGHD Tỷ giá hối đoái

THB Đồng Bạt Thái

TMCP Thƣơng mại cổ phần

USD Đô La mỹ

VND Đồng Việt Nam







DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng 1.1 Tỷ giá các ngoại tệ của Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Ngoại

thƣơng Việt Nam ngày 10/7/2009 ..................................................................... 5

Bảng 1.2 Tỷ giá ngoại tệ tiền mặt và chuyển khoản của Ngân hàng

Techcombank ngày 6/7/2009 (Nguồn: www.techcombank.com.vn) ................. 6

Bảng 1.3 Tỷ giá USD kì hạn ngày 6/7/2009 của Ngân hàng Techcombank .... 6

Bảng 1.4: Tƣơng quan giữa tỷ giá danh nghĩa với tỷ giá thực tế tính theo

ngang giá sức mua ........................................................................................... 26

Bảng 1.5 : Những lần điều chỉnh tỷ giá và biên độ giao dịch ........................ 27

Bảng 2.1 Lƣợng và Kim Ngạch xuất khẩu dầu thô qua các năm ................... 34

Biểu đồ 2.1: Sản xuất dầu lửa và khí đốt Việt Nam giai đoạn 1986- 2025

32

Biểu đồ 2.2: Các nƣớc sản xuất dầu mỏ chính trong khu vực Châu Á- Thái

Bình Dƣơng ..................................................................................................... 33

Biểu đồ 2.3 Lƣợng và kim ngạch xuất khẩu dầu thô qua các năm ................. 35







LỜI NÓI ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài:

Trong những nền kinh tế mở, tỷ giá hối đoái là vấn đề nhạy cảm và có

tác động lớn nhất đến thị trƣờng tiền tệ nói riêng và sự vận hành của một nền

kinh tế nói chung. Việc điều hành cơ chế tỷ giá là rất khó khăn đối với những

nhà hoạch định chính sách (policy maker). Việc điều chỉnh tỷ giá có ảnh

hƣởng lớn đến cán cân thƣơng mại và tình hình xuất nhập khẩu của quốc gia,

đặc biệt là xuất nhập khẩu dầu thô.

Xăng dầu luôn đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sự phát triển của

mỗi nền kinh tế. Đối với những nƣớc phát triển nhƣ Mỹ, Nhật,… dầu thô là

nhiên liệu không thể thay thế đối với nhiều ngành công nghiệp sản xuất và các

hoạt động khác. Đối với những nƣớc khác nhƣ các nƣớc Châu Mỹ Latin hay

các nƣớc Trung Đông, đây lại là mặt hàng xuất khẩu chính, mang lại phần lớn

thu nhập quốc dân của các quốc gia đó. Có thể khẳng định dầu thô là nhân tố

duy trì, thúc đẩy sự phát triển của mỗi quốc gia.

Từ đầu năm 2008 đến nay, giá dầu trên thế giới biến động không ngừng

và rất khó lƣờng. Tháng 07/2008, giá dầu thô thế giới đã từng đạt mức kỷ lục

162 USD/thùng, tuy nhiên hiện nay giá chỉ còn xấp xỉ 60 USD/thùng. Điều

này đã tác động không nhỏ đến nền kinh tế thế giới, đặc biệt là các quốc gia

đang phát triển nhƣ VIệt Nam.

Hiện nay, Việt Nam đang trong quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa,

nền kinh tế tăng trƣởng khá “nóng” và nhu cầu về dầu thô là rất lớn. Hàng

năm, kim ngạch nhập khẩu dầu thô của nƣớc ta là rất lớn. Chính vì thế, nền

kinh tế Việt Nam khá dễ bị tổn thƣơng trƣớc những biến động của giá dầu

trên thế giới và điều này sẽ gây nhiều tiêu cực cho nền kinh tế.

2

Thêm vào đó, biến động tỷ giá trên thị trƣờng tiền tệ Việt Nam trong 2

năm gần đây là rất khó lƣờng, tiềm ẩn nguy cơ rủi ro lớn. Tỷ giá USD/VNĐ

trên thị trƣờng tự do đã có lúc lên gần 19.000đ vào giữa tháng 05/2008. Có

thể thấy những bất cập của chính sách tỷ giá cố định của Việt Nam mà việc

chênh lệch tỷ giá ngân hàng và tỷ giá trên thị trƣờng tự do quá lớn là một điển

hình.

Hai mối nguy cơ này diễn ra đồng thời trong bối cảnh cuộc khủng hoảng

kinh tế toàn cầu vẫn chƣa chấm dứt hẳn đe dọa nghiêm trọng đến sự phát triển

của nền kinh tế Việt Nam.

Để tạo thế chủ động, duy trì sự ổn định của cán cân thanh toán, từ đó

giúp nền kinh tế phòng vệ tốt hơn đối với những biến động của thế giới, Nhà

nƣớc cần có những biện pháp điều hành tỷ giá hợp lý, cùng với những biện

pháp phòng vệ (hedging) giá dầu xuất nhập khẩu khả thi. Với mục đích tìm

hiểu rõ hơn mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và kim ngạch xuất khẩu

dầu thô, vốn là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, để góp phần vào sự ổn định và

phát triển của kinh tế Việt Nam, nhóm tác giả đã chọn đề tài:

“Quan hệ tác động giữa tỷ giá hối đoái USD/VND và kim ngạch

xuất khẩu dầu thô của Việt Nam giai đoạn 1990-2005”

2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:

Đề tài tập trung vào nghiên cứu quan hệ tác động tỷ giá hối đoái

USD/VNĐ và giá dầu thô xuất nhập khẩu trong 15 năm gần đây.

3. Mục tiêu nghiên cứu:

Trên cơ sở phân tích định lƣợng mối liên quan giữa giá dầu thô xuất

nhập khẩu và tỷ giá hối đoái, nhóm tác giả muốn chỉ ra những tồn tại trong cơ

chế điều hành tỷ giá của Việt Nam, cũng nhƣ trong các phƣơng thức giao

dịch dầu thô của Việt Nam. Từ đó, nhóm đề tài xác định mối quan hệ tác

động giữa hai biến số kinh tế trên bằng phƣơng pháp lƣợng hoá bằng mô

hình.

3

4. Phƣơng pháp nghiên cứu:

Trên cơ sở của phƣơng pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, đề tài

sử dụng những phƣơng pháp nghiên cứu truyền thống nhƣ sau: diễn giải, quy

nạp, phân tích, tổng hợp, so sánh,… để rút ra những những luận cứ logic nhất,

từ đó tổng hợp và luận giải những đối tƣợng nghiên cứu. Ngoài ra, đề tài sử

dụng các mô hình kinh tế lƣợng lƣợng hóa mối quan hệ giữa giá dầu và tỷ giá

hối đoái nhằm đƣa các luận điểm trở nên thuyết phục hơn.

5. Kết quả nghiên cứu dự kiến:

Hệ thống hóa, cơ sở hóa lý luận về chính sách tỷ giá hối đoái trên thế

giới nói chung và Việt Nam nói riêng;

Chỉ ra những bất cập trong cơ chế điều hành tỷ giá và cơ chế giao dịch

dầu thô của Việt Nam.

Luận giải một cách có logic mối liên hệ tƣơng quan chặt chẽ của hai đối

tƣợng nghiên cứu thông qua phƣơng pháp lƣợng hoá bằng mô hình kinh tế

lƣợng.

6. Kết cấu đề tài:

Ngoài Lời mở đầu và Kết luân, đề tài gồm 3 chƣơng:

Chƣơng I: Cơ sở lý luận.

Chƣơng II: Thực trạng diễn biến tỷ giá hối đoái USD/VND và hoạt

động xuất khẩu dầu thô của Việt Nam giai đoạn 1991-2008.

Chƣơng III: Kiểm chứng mối quan hệ tác động lẫn nhau giữa tỷ giá hối

đoái USD/VND và kim ngạch dầu thô Việt Nam giai đoạn 1989-2005

bằng mô hình.

4

CHƢƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN

I. Lý thuyết về tỷ giá hối đoái:

1. Khái niệm tỷ giá hối đoái:

Ngày nay, với xu thế mở cửa nền kinh tế, việc trao đổi hàng hóa dịch vụ

giữa các quốc gia đã trở nên thuận lợi hơn rất nhiều. Một vấn đề nảy sinh

trong thƣơng mại quốc tế là mỗi quốc gia lại có đồng tiền riêng của mình nên

việc thanh toán nhất thiết phải sử dụng tiền tệ của một trong hai nƣớc, hoặc sử

dụng một đồng tiền mạnh nào đó. Vì vậy, các quốc gia phải dựa trên TGHD

để chuyển đổi đồng tiền của mình.

Theo quan điểm kinh tế học, TGHD là một phạm trù kinh tế quan trọng,

là công cụ đo lƣờng giá trị tƣơng đối giữa các đồng tiền và là phƣơng tiện

cạnh tranh hữu hiệu giữa các quốc gia trong thƣơng mại (ví dụ bán phá giá

hối đoái) hay đầu tƣ quốc tế. Tỷ giá ảnh hƣởng đến giá cả và tác động tới các

hoạt động kinh tế - xã hội trong và ngoài nƣớc nên nó còn đƣợc coi là một

công cụ của chính sách tài chính – tiền tệ của Chính phủ để Chính phủ điều

tiết nền kinh tế. Mức độ tác động của Chính phủ khác nhau tùy vào từng thời

điểm, phụ thuộc vào sự biến động của môi trƣờng kinh tế vĩ mô.

Theo quan điểm của các nhà kinh doanh, TGHD là sự so sánh mối tƣơng

quan giá trị giữa hai đồng tiền phát sinh trong các hoạt động liên quan đến

hoạt động xuất nhập khẩu, đầu tƣ, giao dịch tài chính quốc tế…Hay nói một

cách khác, tỷ giá là giá của một loại tiền tệ đƣợc biểu hiện qua một loại tiền tệ

khác. Nó đƣợc coi nhƣ một loại giá quốc tế bị tác động bởi nhiều yếu tố khác

nhau trong không gian quốc tế.

5

Bảng 1.1 Tỷ giá các ngoại tệ của Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Ngoại

thƣơng Việt Nam ngày 10/7/2009

Mã NT Tên ngoại tệ Tên tiếng Việt Mua Bán

CAD CANADIAN

DOLLAR Đô la Canada 15,537.34 15,905.25

EUR EURO Euro 25,368.12 25,864.20

GBP BRITISH POUND Bảng Anh 29,448.59 30,085.18

JPY JAPANESE YEN Yên Nhật 193.96 199.15

USD US DOLLAR Đô la Mỹ 17,806.00 17,806.00

Nguồn: Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam Vietcombank

2. Các loại tỷ giá:

2.1. Tỷ giá chính thức:

Tỷ giá do Ngân hàng Nhà nƣớc thông báo.

2.2. Tỷ giá kinh doanh:

Tỷ giá kinh doanh bao gồm:

- Tỷ giá mua tiền mặt: áp dụng cho trƣờng hợp mua-bán ngoại tệ

bằng giấy bạc ngân hàng, tiền kim loại.

- Tỷ giá chuyển khoản: áp dụng cho trƣờng hợp mua-bán ngoại tệ

dƣới dạng số dƣ tài khoản tại ngân hàng.

6

Bảng 1.2 Tỷ giá ngoại tệ tiền mặt và chuyển khoản của Ngân hàng

Techcombank ngày 6/7/2009 (Nguồn: www.techcombank.com.vn)

Loại

tiền

Tỷ giá mua

Tỷ giá bán

Tiền mặt/séc Chuyển khoản

JPY 188.26 189.21 192.85

EUR 25,222 25,348 25,736

GBP 29,420 29,567 30,021

THB 484.20 486.62 591.83

SGD 12,416 12,478 12,671

- Tỷ giá kì hạn: là một mức tỷ giá cố định sẽ đƣợc thực hiện trong

một thời điểm giới hạn, là loại tỷ giá mà các ngân hàng thƣơng mại đƣa ra

nhằm kinh doanh tiền tệ, xác định dựa vào TGHD mà NHNN đƣa ra. Tỷ giá

này giúp cho các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu giới hạn đƣợc

những rủi ro khi tỷ giá tăng lên hay xuống thấp.

Bảng 1.3 Tỷ giá USD kì hạn ngày 6/7/2009 của Ngân hàng Techcombank

Tỷ giá USD Tham chiếu

Kỳ hạn (ngày) Tỷ giá mua Tỷ giá bán

3 17,809 17,813

7 17,818 17,826

30 17,892 17,903

90 18,048 18,103

180 18,292 18,404

365 18,615 19,021

Nguồn: www.techcombank.com.vn

7

2.3. Tỷ giá xuất khẩu – Tỷ giá nhập khẩu:

Trong kinh doanh hàng hóa quốc tế, các doanh nghiệp cần phải xem xét

tới tỷ giá xuất khẩu và tỷ giá nhập khẩu.

Tỷ giá xuất khẩu = Giá mua hàng hóa trong nƣớc bằng nội tệ / Giá xuất

khẩu hàng hóa đó bằng ngoại tệ

Tỷ giá nhập khẩu = Giá bán nhập khẩu tại thị trƣờng trong nƣớc bằng nội

tệ / Giá nhập khẩu hàng hóa đó bằng ngoại tệ

3. Cơ sở hình thành và một số chế độ tỷ giá hối đoái hiện hành:

3.1. Cơ sở hình thành: Cơ sở hình thành tỷ giá hối đoái là dựa trên lịch

sử phát triển của các chế độ tiền tệ trên thế giới và được chia thành các giai

đoạn sau

3.1.1. Tỷ giá hối đoái dƣới chế độ bản vị vàng (trƣớc chiến tranh Thế

giới lần thứ 1 – năm 1914).

Thời kì này tỷ giá đƣợc xác định trên cơ sở đồng giá vàng, nghĩa là so

sánh hàm lƣợng vàng của hai đồng tiền để xác lập tỷ giá. Biến động của tỷ giá

luôn nằm trong một giới hạn nhất định, đó là chi phí vận chuyển vàng và

không vƣợt quá điểm vàng. Lợi thế của tỷ giá hối đoái trong chế độ bản vị

vàng là biên độ biến thiên của tỷ giá nhỏ nên quan hệ mua bán trong thƣơng

mại quốc tế và hoạch định đầu tƣ diễn ra dễ dàng hơn giữa các nƣớc.

3.1.2. Tỷ giá hối đoái trong chế độ tiền tệ Bretton Woods.

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918), chế độ bản vị vàng sụp đổ

hoàn toàn, các nƣớc tƣ bản chủ nghĩa chủ trƣơng khôi phục lại chế độ bản vị

vàng không trọn vẹn, đó là chế độ bản vị hối đoái vàng thông qua một đồng

tiền, ban đầu là đồng Bảng Anh (1924) và sau đó là đồng USD của Mỹ

(1944). Đồng USD của Mỹ đƣợc các quốc gia xác nhận trong thanh toán quốc

tế và đƣợc Quỹ tiền tệ Thế giới IMF xác định tiêu chuẩn giá cả với 1USD =

8

0,888671 gam vàng. Từ đó hình thành tỷ giá cố định giữa đồng USD với đồng

tiền các nƣớc trong IMF.

Tiền tệ các nƣớc khác muốn đạt tới vàng phải thông qua đồng USD của

Mỹ và để giữa vững tỷ giá cố định của đồng tiền nƣớc mình với đồng USD,

các quốc gia trong IMF chỉ đƣợc phép mua bán ngoại tệ theo tỷ giá trong

phạm vi biên độ ± 1% so với tỷ giá chính thức.

Để giữ vững tỷ giá vàng, IMF còn đƣa ra quy định về giá vàng là 35

USD/ounce vàng. Nhƣ vậy nếu giá vàng trên thị trƣờng thế giới vƣợt quá

35USD/ounce thì Mỹ sẽ tung vàng ra bán với giá 35 USD/ounce và ngƣợc lại

nếu giá vàng xuống dƣới 35USD/ounce thì Mỹ sẽ tung USD ra để mua vàng

về.

Với chế độ tiền tệ này, các nƣớc đã duy trì đƣợc tỷ giá cố định trong

thời gian tƣơng đối dài cho đến năm 1960. Đầu năm 1960, đồng USD đã bắt

đầu lâm vào khủng hoảng và suy yếu, các nƣớc dự trữ USD ngày càng nhiều

đã đồng loạt tấn công vào kho vàng của Mỹ, buộc Mỹ phải chuyển đổi USD

ra vàng. Tình hình đó đã dẫn đến hệ quả kho dự trữ vàng của Mỹ tụt xuống

mức thấp nhất trong lịch sử. Ngày 13/02/1973, Mỹ buộc phải đơn phƣơng

tuyên bố chế độ tiền tệ Bretton Woods sụp đổ và các quốc gia tue bản đều thi

hành chính sách tỷ giá hối đoái thả nổi của đồng tiền nƣớc mình.

3.1.3. Tỷ giá hối đoái sau khi chế độ tiền tệ Bretton Woods sụp đổ

(1973) cho đến nay.

Sau sự sụp đổ của chế độ tiền tệ Bretton Woods năm 1973, các nƣớc chủ

yếu lƣu thông tiền giấy không chuyển đổi ra vàng đƣợc, hàm lƣợng vàng chỉ

mang tính chất tƣợng trƣng, giá trị tiền tệ luôn thay đổi, tỷ giá hối đoái biến

đổi không ngừng nên việc xác định tỷ giá không dựa trên đồng giá vàng mà

dựa trên cơ sở so sánh sức mua của hai đồng tiền, bao gồm sức mua trong

nƣớc và sức mua quốc tế gọi là ngang giá sức mua.

9

Để xác định ngang giá sức mua tuỳ theo quy định mỗi nƣớc ngƣời ta sử

dụng các chỉ tiêu sau đây:

Chỉ số giá cả hàng hoá: so sánh biến động về giá cả của một số

mặt hàng nhất định theo 2 đồng tiền.

Hệ thống giá vàng: lấy năm thị trƣờng vàng lớn nhất hiện nay là:

New York, London, Paris, Tokyo, Frankfurt.

Hệ thống giá ngoại hối: Khảo sát một số ngoại tệ, so sánh biến

động tỷ giá hối đoái theo loại tiền.

Dựa trên các chỉ tiêu trên, ngƣời ta sử dụng phƣơng pháp tính bình

quân để xác định đƣợc ngang giá sức mua. Tuy nhiên theo cách tính

trên chỉ đơn thuần về mặt kĩ thuật. Trên thực tế, tỷ giá hối đoái đƣợc

xác định hoàn toàn trên quan hệ cung cầu ngoại hối trên thị trƣờng vào

mỗi thời điểm nhất định tại mỗi thị trƣờng khác nhau trên thế giới, còn

gọi là cơ chế tỷ giá hối đoái thả nổi.

Tuỳ theo cách phân loại, tỷ giá có nhiều loại với tên gọi khác nhau.

Dƣới đây là một số loại tỷ giá thƣờng đƣợc sử dụng:

Tỷ giá hối đoái chính thức: là tỷ giá do Ngân hàng TW của mỗi

nƣớc công bố, tỷ giá này có tác dụng để hình thành các tỷ giá

trên thị trƣờng và là công cụ để đƣa ra các chính sách điều tiết

kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực ngoại thƣơng.

Tỷ giá thị trƣờng: đây là tỷ giá hối đoái hình thành một cách tự

phát do quan hệ cung cầu trên thị trƣờng hối đoái hay thị trƣờng

liên ngân hàng.

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa: là tỷ giá hối đoái đƣợc sử dụng hàng

ngày trong giao dịch trên thị trƣờng ngoại hối, nó chính là giá cả

của một đồng tiền đƣợc biểu thị thông qua một đồng tiền khác

10

mà chƣa đề cập đến tƣơng quan sức mua hàng hoá dịch vụ giữa

chúng.

Tỷ giá hối đoái thực tế: là tỷ giá hối đoái thực tế đƣợc điều chỉnh

bởi tƣơng quan giá cả trong và ngoài nƣớc. Có thể xác định tỷ

giá hối đoái thực tế dựa trên công thức sau:

Tỷ giá hối đoái thực tế = Tỷ giá hối đoái danh nghĩa .SAU

VN

CPI

CPI

3.2. Một số chế độ tỷ giá hiện hành:

3.2.1. Chế độ tỷ giá cố định:

Tỷ giá cố định (hay còn gọi là tỷ giá neo) là một kiểu chế độ tỷ giá hối

đoái trong đó giá trị của một đồng tiền đƣợc gắn với giá trị của một đồng tiền

khác hay với một rổ các đồng tiền khác, hay với một thƣớc đo giá trị khác,

nhƣ vàng chẳng hạn. Khi giá trị tham khảo tăng hoặc giảm, thì giá trị của

đồng tiền neo vào cũng tăng hoặc giảm. Đồng tiền sử dụng chế độ tỷ giá hối

đoái cố định gọi là đồng tiền cố định.

Tỷ giá cố định tỷ giá biến động không thƣờng xuyên, không phụ thuộc

vào quy luật cung – cầu mà chỉ phụ thuộc vào ý chí chủ quan của chính phủ.

Trong một hệ thống TGHD cố định, TGHD đƣợc giữ không đổi hoặc đƣợc

phép dao động trong một phạm vi rất hẹp. Nếu tỷ giá bắt đầu dao động quá

nhiều, các Chính phủ có thể can thiệp để duy trì tỷ giá hối đoái trong vòng

giới hạn của phạm vi này.

Trong hệ thống TGHD cố định, việc kinh doanh và thanh toán của các

công ty không chịu ảnh hƣởng từ sự biến động hằng ngày của tỷ giá bởi tỷ giá

đã đƣợc neo tại một mức nhất định. Ngƣợc lại, Chính phủ gặp nhiều khó khăn

trong việc quản lý và điều hành tỷ giá. Dù vậy, nhiều chính phủ vẫn thích chế

độ tỷ giá hối đoái cố định bởi nó tạo ra sự ổn định. Chẳng hạn nhƣ trong

trƣờng hợp Việt Nam, để bảo vệ nền kinh tế khỏi lạm phát đã thúc đẩy các

11

nhà hoạch định chính sách VN chuyển sang lựa chọn chính sách tỷ giá vì mục

tiêu chống lạm phát, bằng cách duy trì sự ổn định của tỷ giá hối đoái danh

nghĩa (cố định tỷ giá). Mặt khác Chính phủ đã tăng cƣờng công tác thông tin,

cho công khi hóa một cách nhanh chóng và chính xác các chỉ số kinh tế quan

trọng nhƣ tỷ giá chính thức, tỷ giá thị trƣờng, chỉ số giá. Đồng thời Chính phủ

cũng cho thấy sự chú trọng tăng cƣờng thực lực kinh tế cho hoạt động can

thiệp vào tỷ giá bằng cách gia tăng mạnh quỹ dự trữ ngoại tệ, lập quỹ bình ổn

giá.

Trong lịch sử, từ sau Chiến tranh Thế giới thứ hai đã từng tồn tại hệ

thống Bretton Woods cho phép Tây Âu và Nhật Bản có đƣợc tỷ giá cố định so

với dollar Mỹ cho đến tận năm 1970.

Chế độ tỷ giá cố định cũng bộc lộ những nhƣợc điểm chết ngƣời của nó.

Nhiều quan điểm cho rằng duy trì chế độ quá cứng nhắc nhƣ thế sẽ che mất

những thông tin cần thiết cho thị trƣờng hoạt động đúng hƣớng bởi đồng tiền

không còn thể hiện giá trị thị trƣờng thực của chúng. Sự che đậy thông tin nào

tạo ra tính không chắc chắn, kích thích các kẻ đầu cơ "tấn công" các đồng tiền

cố định và nhiều nƣớc sẽ mất sạch cả dự trữ ngoại hối khi cố gắng bảo vệ

đồng tiền của mình chứ không chịu để nó mất giá. Thái Lan trong cuộc khủng

hoảng tài chính châu Á là một trƣờng hợp nhƣ vậy. Trong giai đoạn 1985 -

1997, đồng bạt luôn đƣợc neo vào đồng USD, chỉ dao động xung quanh 25

THB/ USD. Cán cân thƣơng mại của Thái Lan liên tục bị thâm hụt, từ 10%

năm 1990 tăng lên 60-70% vào năm 1997. Nền kinh tế Thái Lan suy giảm

nhanh chóng.

3.2.2. Chế độ tỷ giá thả nổi tự do:

Chế độ tỷ giá thả nổi là một chế độ trong đó giá trị của một đồng tiền

đƣợc phép dao động trên thị trƣờng ngoại hối, tức là tỷ giá sẽ đƣợc ấn định

bởi các lực thị trƣờng mà không cần đến sự can thiệp của Chính phủ. Đồng

tiền sử dụng chế độ tỷ giá thả nổi đƣợc gọi là một đồng tiền thả nổi.

12

Cơ sở căn bản để xác định tỷ giá hối đoái thả nổi là quan hệ cung – cầu

ngoại tệ trên thị trƣờng ngoại hối. Khi đó, tỷ giá đƣợc xác định gần với sức

mua thực tế của đồng tiền các nƣớc đó. Nó phản ánh tƣơng đối xác thực

những biến đổi kinh tế của mỗi nƣớc và sự thay đổi trong tƣơng quan kinh tế

giữa các nƣớc với nhau.

Những quan điểm đồng ý duy trì chế độ tỷ giá thả nổi cho rằng nó sẽ trở

thành cơ sở để thực hiện mong muốn của các nƣớc theo đuổi một chính sách

tiền tệ độc lập, tách khỏi sự rằng buộc phải neo tỷ giá lại bất chấp những thay

đổi của thị trƣờng nhƣ trong chế độ tỷ giá Bretton Woods. Chế độ tỷ giá thả

nổi tốt hơn chế độ tỷ giá cố định ở chỗ tỷ giá thả nổi nhạy với thị trƣờng

ngoại hối. Điều này cho phép làm dịu tác động của các cú sốc và chu kỳ kinh

doanh nƣớc ngoài. Thêm vào đó, nó không bóp méo các hoạt động kinh tế.

Tuy nhiên, những ngƣời không đồng tình với việc duy trì chế độ tỷ giá

này cho rằng tỷ giá hối đoái thả nổi lại gây ra những biến động hết sức thất

thƣờng, làm cho sự lên xuống của giá các đồng tiền không sao dự đoán trƣớc

đó. Những rủi ro của TGHD xảy ra thƣờng xuyên. Điều này làm tăng yếu tố

gây mất ổn định của nền kinh tế, cản trở khả năng kiểm soát quá trình tăng

trƣởng và phát triển kinh tế của các chính phủ. Lấy ví dụ khi Việt Nam duy trì

chế độ tỷ giá thả nổi trong giai đoạn 1989 – 1992. Bên cạnh những thành

công vƣợt bậc do chế độ này mang lại thì cũng có những điều khiến cho

những nhà quản lý kinh tế VN phải suy nghĩ khi mà việc tỷ giá đƣợc quyết

định theo thị trƣờng với hoàn cảnh nhƣ nền kinh tế VN đã tạo ra những mặt

hạn chế nhƣ: nền kinh tế hay xảy ra những cơn sốc định kỳ cuối quý hoặc

cuối năm; lạm phát thƣờng tăng vọt bất thình lình; hiện tƣợng đôla hóa trong

hệ thống lƣu thông thanh toán ngày càng tăng nhanh; sự mất cân đối giữa các

vùng, các lĩnh vực; sự quản lý lỏng lẻo đã dẫn đến hàng loạt vụ đổ bể tín dụng

vào cuối năm 1991 và đầu năm 1992; nguồn thu ngoại tệ không đƣợc quản lý

chặt chẽ mà còn bị buông lỏng làm cho dự trữ ngoại tệ tăng chậm trong 3 năm

13

1989, 1990 và 1991 mức dự trữ ngoại tệ tƣơng ứng là 24 triệu USD, 24 triệu

USD và 25 triệu USD.

Có thể thấy, trong chế độ tỷ giá thả nổi này, Chính phủ giữ vai trò thụ

động, để cho thị trƣờng quyết định giá trị đồng tiền nƣớc mình. Tuy nhiên,

trên thực tế, hiếm có Chính phủ nào lại để mặc cho thị trƣờng tự điều tiết mà

thƣờng can thiệp bằng những công cụ tài chính – tiền tệ (nghiệp vụ thị trƣờng

mở OMO, dự trữ bắt buộc, lãi suất), điều chỉnh dự trữ ngoại tệ, v.v…Vì vậy,

Chính phủ thƣờng duy trì chế độ tỷ giá linh hoạt kết hợp giữa thả nổi và điều

tiết.

3.2.3. Chế độ tỷ giá hỗn hợp (thả nổi kết hợp với điều tiết của Chính

phủ):

Chế độ tỷ giá hỗn hợp giữa thả nổi và cố định (hay còn gọi là chế độ tỷ

giá thả nổi có điều tiết) là một chế độ tỷ giá hối đoái nằm giữa chế độ thả nổi

và cố định. Mặc dù lý thuyết nói chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi tốt hơn, nhƣng

trong thực tế không có một đồng tiền nào đƣợc thả nổi hoàn toàn, vì nó quá

bất ổn định. Tuy chế độ tỷ giá hối đoái cố định tạo ra sự ổn định, song việc

thực hiện các biện pháp chính sách nhằm giữ cho tỷ giá hối đoái cố định

tƣơng đối khó khăn và tốn kém, và trên hết là chế độ này làm cho chính sách

tiền tệ trở nên vô hiệu lực. Chính vì thế, chỉ một số ít đồng tiền trên thế giới

sử dụng chế độ tỷ giá hối đoái cố định. Hầu hết các đồng tiền trên thế giới sử

dụng chế độ tỷ giá thả nổi, nhƣng chính phủ sẽ can thiệp để tỷ giá không hoàn

toàn phản ứng theo thị trƣờng.

Việc áp dụng chế độ tỷ giá hỗn hợp này hiện nay ở các nƣớc có sự khác

nhau về mức độ của vùng mục tiêu. Bởi lẽ, mỗi nƣớc đều theo đuổi những

vùng mục tiêu nhất định và tỷ giá cần phải đƣợc điều chỉnh để duy trì sự ổn

định xung quanh vùng mục tiêu đó. Chẳng hạn nhƣ khi chính phủ muốn thực

hiện một chính sách tiền tệ độc lập, họ sẽ nghiêng về thả nổi thị trƣờng nhiều

14

hơn, hay khi muốn ổn định thị trƣờng, giảm lạm phát họ lại cần nghiêng về

phía cố định tỷ giá.

Từ tháng 2 năm 1999, Việt Nam cũng đã áp dụng chế độ tỷ giá hỗn hợp

sau 2 năm duy trì chế độ tỷ giá cố định với một biên độ dao động nhất định

(từ tháng 7/1997 đến 26/02/1999). Theo đó, nhiều lần biên độ giao dịch đã

đƣợc nới rộng và thu hẹp, gần đây nhất biên độ đã đƣợc nới lên ± 5% (tháng

3/2009).

4. Những nhân tố ảnh hƣởng đến sự biến động của tỷ giá:

4.1. Lượng cung tiền:

Cung ứng tiền tệ ảnh hƣởng đến tỷ giá. Trên phạm vi quốc tế cũng nhƣ

trong nƣớc, một đồng tiền sẽ hạ giá trị nếu đƣa quá nhiều tiền vào lƣu hành.

Các trƣờng hợp đặc biệt của lạm phát phi mã (mức lạm phát rất cao) chứng

minh một cách hùng hồn sự đúng đắn của luận điểm này.

Việc tăng mức cung tiền tệ hàng tỷ lần của Đức năm 1922-1923 đƣợc coi

nhƣ là nguyên nhân chính gây ra sự tăng hàng tỷ lần giá ngoại tệ và các hàng

hoá khác ở Đức trong thời gian đó.

Tiền tệ đƣợc sử dụng nhƣ là trung gian của sự trao đổi , một lƣợng tiền

mặt cần có trong tay đủ để chi trả cho giá trị hàng hoá trao đổi có thể làm xuất

hiện yêu cầu đổi tiền để lấy hàng hoá dịch vụ.Nhu cầu trao đổi này làm thay

đổi theo sự quay vòng hàng năm các giao dịch đòi hỏi tiền.

Quan điểm tƣơng tự nhƣ vậy không thay đổi đối với bất cứ một nƣớc

nào cho dù là mở cửa hay đóng cửa với thƣơng mại thế giới. Các đồng tiền

mà các nƣớc chọn để cất giữ cho các giao dịch trong tƣơng lai là các đồng

tiền của các nƣớc mà tại đó họ đoán biết là đồng tiền đó đƣợc sử dụng. Bất

kỳ ai muốn mua một sản phẩm quốc gia của Mỹ sẽ cần phải có đồng Dollar

Mỹ trong tay để thanh toán cho các giao dịch, bất kể họ đang ở Mỹ hay ở

một nƣớc nào khác vì đơn giản là ngƣời bán các sản phẩm quốc gia của Mỹ

15

thƣờng muốn đƣợc thanh toán bằng đồng Dollar Mỹ hơn cả. Vấn đề này

đúng với mọi đồng tiền của các nƣớc khác.

4.2. Thu nhập thực tế:

Việc đánh giá “ảnh hƣởng của thu nhập” lên tỷ giá tƣơng tự nhƣ các

vấn đề quen thuộc của việc đánh giá “ảnh hƣởng của thu nhập” lên giá cả ở

một nƣớc. Nó hoàn toàn phụ thuộc vào các yếu tố làm thu nhập tự chuyển

dịch. Nếu thu nhập tăng do tăng khả năng tự cung ứng thì giá trị chuyển đổi

của đồng tiền của một nƣớc (r) sẽ tăng chỉ do sức mua của đồng tiền sẽ

tăng; ngƣợc lại, nếu thu nhập tăng do tăng nhu cầu trong nƣớc thì giá trị

chuyển đổi của đồng tiền sẽ giảm do sức mua của đồng tiền giảm.

4.3. Dự đoán lạm phát tương lai:

Một đồng tiền sẽ suy giảm sức mua nếu giá hàng hoá và dịch vụ ở nƣớc

sử dụng đồng tiền đó tăng. Các nhà đầu tƣ sẽ do dự khi nắm giữ một đồng

tiền với bất kỳ tỷ giá nào nếu họ phán đoán sẽ có lạm phát giá cả tại nƣớc sử

dụng đồng tiền đó.Vai trò của dự báo tỷ giá dựa vào giá cả có thể đƣợc thể

hiện trong các phƣơng trình lạm phát khi cho hệ số k phụ thuộc vào (tỷ lệ

lạm phát giá cả theo dự doán của chúng ta), và cho hệ số kf phụ thuộc vào f

(tỷ lệ lạm phát ở nƣớc ngoài).

4.4. Chênh lệch lãi suất:

Thị trƣờng ngoại hối rất nhạy cảm với các thay đổi về lãi suất. Các thay

đổi đột biến về tỷ giá thƣờng theo sau các thay đổi (i - if), sự chênh lệch giữa

lãi suất trong nƣớc (i) và nƣớc ngoài (if). Sự phản ứng này thƣờng là ngay

tức thì.Nếu lãi suất của nội tệ (i) tăng vọt 1% trong khi lãi suất của nƣớc

ngoài không đổi, các nhà đầu tƣ nhận thấy thêm một lý do để mua nội tệ tại

thị trƣờng giao ngay.Một phần lợi nhuận thu đƣợc từ việc nắm giữ một đồng

tiền trong chốc lát và việc đánh đổi với trị giá của đồng tiền đó trong tƣơng

lai bao gồm các thu nhập từ lãi tiền gửi, kỳ phiếu, hay trái phiếu phát hành

bằng đồng tiền đó. Cho nên tại bất kỳ một tỷ lệ thay đổi dự đoán của giá

16

giao ngay của đồng nội tệ , tăng lãi suất bản địa kích thích mua và nắm giữ

đồng nội tệ , qua đó làm tăng giá trị giao ngay của đồng tiên đó.

Giống nhƣ vai trò của thu nhập thực sự, vai trò của lãi suất phụ thuộc

vào các yếu tố làm nó thay đổi. Khi chúng ta cho là lãi suất đang tăng tại

một nƣớc, chúng ta nghĩ ngay đến việc thắt chặt tiền tệ và lãi suất chúng ta

xét đến là lãi suất thực i - vì vậy cần cẩn thận khi cho rằng “lãi suất” đang

tăng ở một nƣớc cao hơn các nƣớc khác.

4.5. Cán cân thương mại hay tài khoản vãng lai:

Các thị trƣờng ngoại hối phản ứng nhạy cảm với các tin tức liên quan

đến các số liệu chính thức của cán cân thƣơng mại hay tài khoản vãng lai.

Một tiêu chuẩn đánh giá là cán cân thƣơng mại, một khoản thặng dƣ thƣơng

mại quốc gia tính bằng hiệu số giữa kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu hàng

hoá. Tiêu chuẩn đánh giá còn lại là số dƣ tài khoản vãng lai, một khoản

thặng dƣ thƣơng mại quốc gia tính bằng hiệu số giữa kim ngạch xuất khẩu

và nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ cộng với số chênh lệch giữa trị giá quà

biếu trao đổi qua lại giữa hai quốc gia.

Có thể dễ dàng thấy một khoản thâm hụt trong cán cân thƣơng mại hay

số dƣ tài khoản vãng lai đều là một dấu hiệu chỉ ra rằng quốc gia đó đang

cho nhiều tiền hơn là nhận từ nƣớc ngoài. Sự mất cân đối của một quốc gia

nói trên nhất định thể hiện sự chuyển tiền từ trong nƣớc cho ngƣời nƣớc

ngoài, dẫn đến lƣợng ngoại tệ trong nƣớc bị thiếu hụt và đẩy giá của nó lên.

Ngƣợc lại, khi một quốc gia thừa ngoại tệ, đồng tiền trong nƣớc sẽ lên giá.

17

II. Ảnh hƣởng của tỷ giá hối đoái đến hoạt động xuất khẩu.

1. Tổng quan về hoạt động xuất khẩu:

1.1. Khái niệm:

Xuất khẩu là một trong hai hoạt động chính của Ngoại thƣơng, trong đó

một quốc gia thu doanh lợi từ việc bán hàng hóa hoặc dịch vụ sản xuất trong

nƣớc tại thị trƣờng nƣớc ngoài.

Mục tiêu quan trọng nhất của xuất khẩu là tạo ra lợi nhuận để nhập khẩu

những hàng hóa dịch vụ đáp ứng nhu cầu nền kinh tế. Bởi vậy xuất khẩu là

điều kiện cần thiết để có nhập khẩu.

1.2. Tầm quan trọng của hoạt động xuất khẩu đối với nền kinh tế:

Cùng với nhập khẩu, xuất khẩu là một trong hai hoạt động cơ bản của

kinh tế đối ngoại, thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Hoạt động xuất khẩu đem

lại hai lợi ích căn bản: tăng nguồn thu ngoại tệ cho quốc gia và cung cấp

nguồn thu phục vụ cho hoạt động nhập khẩu nhằm đáp ứng nhu cầu trong

nƣớc.

Nhƣ vậy, hoạt động xuất khẩu nói riêng và xuất nhập khẩu nói chung là

cầu nối cho một nền kinh tế với thế giới bên ngoài. Trên cơ sở lợi dụng lợi thế

so sánh của mình, mỗi quốc gia thông qua đó hoà nhập vào vòng quay chung

của nền kinh tế thế giới. Bởi vậy, đặc biệt trong thời đại hội nhập kinh tế quốc

tế ngày nay, xuất khẩu là hoạt động không thể thiếu cho một nền kinh tế

muốn tối đa hoá lợi nhuận và chuyên môn hóa sản xuất.

1.3. Các tiền đề thúc đẩy hoạt động xuất khẩu trên bình diện quốc gia:

1.3.1. Sử dụng khả năng dƣ thừa:

Khi năng lực sản xuất của doanh nghiệp vƣợt quá nhu cầu tiêu dùng của

thị trƣờng nội địa, đặc biệt là khi doanh nghiệp kinh doanh những hàng hóa

dịch vụ bắt nguồn từ nguồn nguyên liệu dƣ thừa trong nƣớc, các doanh nghiệp

đó sẽ nghĩ đến việc xuất khẩu hàng hóa dịch vụ ra nƣớc ngoài. Bởi việc di

chuyển tài nguyên và quy trình sản xuất sang quy trình sản xuất khác là không

18

dễ dàng do vậy xuất khẩu là một cách để tận dụng các khả năng sản xuất dƣ

thừa.

1.3.2. Giảm chi phí sản xuất trên một đơn vị hàng hóa đầu ra:

Theo tính toán, một doanh nghiệp có thể giảm đƣợc 20-30% chi phí khi

tăng gấp đôi sản lƣợng.

1.3.3. Tối ƣu hoá lợi ích:

Đa số các doanh nghiệp quyết định xuất khẩu sang một thị trƣờng khi thị

trƣờng đó đem lại tỷ suất lợi nhuận cao hơn so với thị trƣờng trong nƣớc (do

tận dụng các chính sách ƣu đãi của Chính phủ nƣớc nhập khẩu; đƣợc trợ cấp

từ Chính phủ nƣớc xuất khẩu; do các chính sách thuế khoá hoặc do thị trƣờng

này chấp nhận đƣợc mức giá cao…) Đồng thời, lợi ích thứ hai đem lại đối với

doanh nghiệp xuất khẩu đó là kéo dài vũng đời sản phẩm, bởi khi một sản

phẩm đang ở vào giai đoạn “chín muồi” tại thị trƣờng trong nƣớc, việc tung

sản phẩm ra thị trƣờng ngoài nƣớc là cách kéo dài vòng đời và tăng thêm lợi

nhuận cho nhà xuất khẩu.

1.3.4. Phân tán rủi ro:

Nhờ mở rộng thị trƣờng, các doanh nghiệp có thể giảm thiểu những tác

động do biến động về nhu cầu do chu kỳ kinh doanh thay đổi từ nƣớc này qua

nƣớc khác. Bên cạnh đó, do mở rộng thị trƣờng, nhà sản xuất sẽ có thêm

nhiều khách hàng, từ đó cũng giảm thiểu nguy cơ mất khác hàng hoặc nguy

cơ sụt giảm doanh thu do biến động chu kỳ kinh doanh tại một thị trƣờng nhất

định.

1.3.5. Cơ hội nhập khẩu:

Đây là một trong những mục tiêu hàng đầu của một quốc gia khi xuất

khẩu. Với việc tăng cƣờng xuất khẩu những mặt hàng tận dụng tài nguyên và

khả năng sản xuất dƣ thừa trong nƣớc, xuất khẩu giúp tăng dự trữ ngoại tệ và

tạo nguồn thu cho hoạt động nhập khẩu những mặt hàng mà quốc gia này kém

lợi thế so sánh hơn so với các nƣớc khác.

19

2. Mối quan hệ tác động giữa tỷ giá hối đoái và xuất khẩu:

2.1. Ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái đến hoạt động xuất khẩu:

Khi xem xét đến vấn đề xuất khẩu của một quốc gia ta không thể tách rời

việc xem xét chế độ điều hàng tỷ giá mà nƣớc đó áp dụng. Cơ chế điều hành

tỷ giá sẽ ảnh hƣởng trực tiếp đến việc tăng hay giảm giá đồng nội tệ, từ đó tác

động đến hoạt động xuất nhập khẩu.

Nếu đồng nội tệ được định giá quá cao (tức là tỷ giá giảm) sẽ làm cho

hàng hóa nhập khẩu trở nên rẻ một cách tƣơng đối đối với ngƣời tiêu dùng và

xuất khẩu trở nên đắt hơn đối với nhà sản xuất. Cụ thể là, đối với ngƣời tiêu

dùng trong nƣớc, so với trƣớc đây, nay khi mua một hàng hóa nhập khẩu họ

sẽ cần ít đồng nội tệ hơn, do vậy nhu cầu với hàng nhập khẩu tăng. Còn về

phía ngƣời tiêu dùng nƣớc ngoài, hàng hóa nhập khẩu sang sẽ trở nên đắt hơn

do họ phải chi nhiều tiền hơn cho mỗi đơn vị hàng hóa.

Từ đó sẽ làm giảm sản xuất nội địa, dẫn tới thâm hụt ngân sách và tăng

thất nghiệp. Đặc biệt, việc định giá đồng nội tệ quá cao so với thực tế trong

một thời gian dài là nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng tài chính tiền tệ làm

giảm sức cạnh tranh của xuất khẩu, tăng mạnh dòng vốn vay bất chấp khả

năng rủi ro thanh toán, kích thích nhập khẩu dẫn đến khuếch đại tiêu dùng,

nền kinh tế phát triển quá núng cùng một loạt hệ quả tiêu cực kốm theo.

Ngƣợc lại, nếu đồng nội tệ được định giá thấp hơn (hay tỷ giá tăng), giá

hàng hóa nhập khẩu tính bằng nội tệ tăng, khiến cầu về hàng hóa nhập khẩu

giảm. Đối với những khoản vay, nợ ngoại tệ, hiện tƣợng này sẽ gây nên tình

trạng khụng có khả năng trả nợ, ảnh hƣởng nghiêm trọng đến hoạt động tài

chính doanh nghiệp.

Về phía nhà sản xuất xuất khẩu, tỷ giá tăng lên sẽ đem lại lợi cho xuất

khẩu do nhà xuất khẩu hƣởng lợi từ chênh lệch một đồng nội tệ đổi lấy một

đồng ngoại tệ tăng lên.

20

Tuy nhiên, Tỷ giá hối đoái chính thức không phải yếu tố duy nhất ảnh

hƣởng đến khả năng cạnh tranh của các nhà sản xuất trong nƣớc đối với hàng

hóa nhập khẩu tại thị trƣờng nội địa và với các nhà xuất khẩu khác tại thị

trƣêng nhập khẩu nƣớc ngoài. Điều quan trọng là cần xem xét tỷ giá hối đoái

chính thức này với sự điều chỉnh theo tỷ lệ lạm phát tại nƣớc xuất khẩu và tại

các nƣớc bạn hàng.

Tỷ giá hối đoái chính thức điều chỉnh theo tỷ lệ lạm phát gọi là tỷ giá

hối đoái thực tế, nú cho phép các nhà xuất khẩu cạnh tranh thành công hơn.

Nếu cố định tỷ giá chính thức và trong nƣớc chỉ số giá cả tăng lên nhiều so

với chỉ số giá cả ngoài nƣớc thì tỷ giá hối đoái thực tế sẽ tăng lên hoặc lên

giá. Ví dụ: năm 1991, tỷ giá hối đoái chính thức 1USD = 9.274 VND. Chỉ số

giá quốc tế biến động không đáng kể trong khi đó chỉ số giá trong nƣớc tăng

67,5%. Nhƣ vậy tỷ giá hối đoái thực tế phải là 1USD = 15.534 VND. Thực tế,

đồng VND đó mất giá do lạm phát tuy nhiên tỷ giá hối đoái chính thức lại

không điều chỉnh theo tỷ lệ lạm phát. Hệ quả là đồng tiền Việt Nam đƣợc

định giá cao tƣơng đối so với thực tế, đó dẫn đến giảm xuất khẩu.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp xuất khẩu cũng cần xem xét sự biến động

của tỷ giá hối đoái ở mức nào thì có lợi. Bởi khi nhà xuất khẩu đồng thời là

nhà sản xuất hàng hóa xuất khẩu phải nhập khẩu nguyên liệu từ nƣớc ngoài,

khi tỷ giá tăng (đồng nội tệ mất giá) đƣơng nhiên sẽ khiến giá nguyên liệu đầu

vào tăng, ảnh hƣởng đến lợi nhuận. Do đó trong hoạt động xuất nhập khẩu nói

chung cần xem xét đến cả tỷ giá nhập khẩu và tỷ giá xuất khẩu, công thức

theo hƣớng có lợi cho xuất khẩu là:

Tỷ giá xuất khẩu Tỷ giá công bố trên thị trƣờng tài chính Tỷ giá nhập

khẩu

21

2.2. Quan hệ đối hợp giữa kim ngạch xuất khẩu và tỷ giá hối đoái:

Kim ngạch xuất khẩu, gắn liền với nó là lợi nhuận xuất khẩu phụ thuộc

vào 3 yếu tố: tỷ giá, giá hàng xuất khẩu và lƣợng hàng xuất khẩu theo công

thức sau:

DT XK = p. q . r

Trong đó: - p : giá xuất khẩu

- q : lƣợng xuất khẩu

- r : tỷ giá

Quan hệ bộ ba này có ảnh hƣởng quan trọng đến kim ngạch xuất khẩu

cũng nhƣ đến lợi nhuận thu đƣợc từ hoạt động xuất khẩu. Trong hoạt động

xuất khẩu, bộ ba: tỷ giá, giá xuất khẩu, lƣợng hàng xuất khẩu tạo thành cấu

trúc cơ bản của quá trình hình thành và biến động của kim ngạch xuất khẩu và

lợi nhuận xuất khẩu thu đƣợc.

Với việc cố định một trong ba yếu tố trên, sự thay đổi của hai yếu tố còn

lại sẽ dẫn đến biến động của kim ngạch xuất khẩu và lợi nhuận xuất khẩu. Cụ

thể là, nếu với một lƣợng hàng nhất định, giá xuất khẩu và tỷ giá thay đổi sẽ

làm biến đổi kim ngạch xuất khẩu và lợi nhuận xuất khẩu. Có thể nói trong ba

yếu tố trên thì lƣợng hàng xuất khẩu là yếu tố mà doanh nghiệp dễ dàng thay

đổi nhất. Về giá, giá xuất khẩu thụng thƣờng là giá quốc tế do vậy các doanh

nghiệp Việt Nam buộc phải theo, không có quyền quyết định về giá. Về tỷ

giá, đây là yếu tố vĩ mô thuộc quan hệ cung cầu thị trƣờng và sự điều tiết của

Chính phủ do đó cũng nằm ngoài tầm kiểm soát của các doanh nghiệp. Thêm

nữa, nếu có sự thay đổi về tỷ giá thì sự thay đổi cũng không đáng kể, khiến

cho doanh thu và lợi nhuận xuất khẩu không bị ảnh hƣởng nhiều. Vì thế nên

đứng trên lập trƣờng doanh nghiệp, yếu tố lƣợng hàng xuất khẩu là yếu tố có

thể chủ động thay đổi. Lƣợng hàng xuất càng lớn, doanh thu và lợi nhuận

càng tăng. Tất nhiên, để đạt đƣợc điều này doanh nghiệp cần chú trọng đến

việc tăng năng lực cạnh tranh và năng lực nội tại của mình.

22

Trƣờng hợp có sự biến động của cả ba yếu tố trên sẽ dẫn đến những thay

đổi về kim ngạch xuất khẩu và lợi nhuận xuất khẩu ở cả tầm vi mô và vĩ mô.

Có thể tóm lƣợc mối quan hệ bộ ba này qua sơ đồ sau:

Lƣợng hàng

xuất khẩu

Giỏ xuất khẩu

Kim ngạch

xuất khẩu

Lợi nhuận

xuất khẩu

Lợi nhuận

xuất khẩu

Tỷ giá hối đoái

23

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG DIỄN BIẾN TỶ GIÁ

HỐI ĐOÁI VÀ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU DẦU

THÔ CỦA VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1991-2008

I. Tổng quan tình hình điều hành tỷ giá.

1. Giai đoạn 1: Trƣớc năm 1989.

Trƣớc năm 1989, Việt Nam áp dụng cơ chế đa tỷ giá. Tỷ giá đƣợc chia

làm 2 khu vực, bao gồm Khu vực 1: Tỷ giá trong phe XHCN và Khu vực 2:

Tỷ giá ngoài phe XHCN.

* Khu vực I

- Tỷ giá mậu dịch: Là tỷ giá dùng trong thanh toán có liên quan đến

mua, bán hàng hóa, dịch vụ vật chất giữa các nƣớc trong phe XHCN. Nó

đƣợc xác định dựa trên cơ sở so sánh giá hàng hóa xuất khẩu tính bằng VND

và tính bằng ngoại tệ ở nƣớc ngoài.

- Tỷ giá phi mậu dịch: Là tỷ giá dùng trong thanh toán, chi trả hàng

hóa hoặc dịch vụ vật chất không mang tính thƣơng mại... Nó đƣợc xác định

trên cơ sở giá bán lẻ của một số mặt hàng tại 2 nƣớc tính theo đồng tiền của 2

nƣớc.

- Tỷ giá kết toán nội bộ: Đƣợc xác định trên cơ sở tỷ giá chính thức

cộng thêm hệ số phần trăm để bù lỗ cho các đơn vị xuất khẩu. Tỷ giá này

không công bố ra ngoài mà chỉ áp dụng trong thanh toán nội bộ (nên gọi là

kết toán nội bộ). Tỷ giá chính thức (tỷ giá mậu dịch) do Nhà nƣớc công bố và

cố định trong một thời gian dài. Tại thời điểm công bố, tỷ giá chính thức

thƣờng thấp hơn tỷ giá thị trƣờng (tức VND bị định giá cao), do đó hoạt động

xuất khẩu tính theo tỷ giá chính thức bị lỗ. Để bù lỗ cho xuất khẩu, Nhà nƣớc

dùng tỷ giá kết toán nội bộ bằng tỷ giá chính thức cộng thêm một tỷ lệ phần

24

trăm quy định cho từng nhóm hàng. Còn đối với nhập khẩu, Để hạn chế nhập

khẩu hàng hóa tiêu dùng hoặc hàng xa xỉ phẩm, Nhà nƣớc áp dụng mức tỷ giá

cao hơn rất nhiều so với tỷ giá chính thức.

- Tỷ giá kiều hối: Nhằm thu hút nguồn ngoại tệ mạnh từ các nƣớc tƣ

bản do kiều bào chuyển về hoặc khuyến khích khách du lịch tại VN (nên còn

gọi là tỷ giá du lịch), Nhà nƣớc tính thêm 1 hệ số thu hút cộng vào tỷ giá

chính thức. Vì vậy, tỷ giá này thƣờng cao hơn tỷ giá công bố chính thức và có

thể lên tới 50%.

* Khu vực II:

Thời kỳ này Ngân hàng VN dựa vào quan hệ tỷ giá giữa VND với

đồng đô la Hongkong và tính chéo ra tỷ giá với các đồng ngoại tệ khác. Chính

sách xuyên suốt về tỷ giá đối với các nƣớc ngoài phe XHCN là ngay từ đầu

VN chỉ áp dụng một loại tỷ giá chính thức, không phân biệt theo các loại quan

hệ mậu dịch hay phi mậu dịch.

Tóm lại, sản phẩm của cơ chế xác định tỷ giá này là các nƣớc XHCN duy

trì chế độ tỷ giá cố định và đa tỷ giá. Hậu quả của việc duy trì cơ chế này rất

nghiêm trọng: Đồng tiền VN đƣợc định giá quá cao so với các đồng tiền tự do

chuyển đổi; Tỷ giá chính thức ngày càng chênh lệch xa tỷ giá thị trƣờng gây

khó khăn cho xuất nhập khẩu v.v…

2. Giai đoạn 2: 1989 – 1992: Chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi

Từ tháng 3 năm 1989, từ chế độ đa tỷ giá đã đƣợc thống nhất một mức tỷ

giá chính thức là 4500 VND/USD. Khi đó, các ngân hàng đƣợc phép giao

dịch với biên độ +/- 0,5% tỷ giá chính thức do Ngân hàng Nhà nƣớc quy định.

Trong giai đoạn 1989 – 1992, Việt Nam áp dụng chính sách tỷ giá thả

nổi tự do. Tỷ giá đƣợc quyết định bởi cung và cầu ngoại tệ trên thị trƣờng.

Khi cung cầu thay đổi đến đâu, tỷ giá thay đổi tƣơng ứng đến đó theo mức

cân bằng trên thị trƣờng. Mặc dù tỷ giá chính thức đựơc NHTW công bố

25

nhƣng thực chất là thả nối theo tỷ giá thị trƣờng. Tỷ giá chính thức đƣợc điều

chỉnh liên tục theo sự thay đổi tỷ giá trên thị trƣờng tự do (dù ko đƣợc thừa

nhận)

3. Giai đoạn 3: 1992 – 1997: Chế độ tỷ giá cố định.

Chính sách tỷ giá thả nổi trong giai đoạn 1989 – 1992 tuy đã mang lại

những thành công vƣợt bậc so với thời kì đa tỷ giá trƣớc đó nhƣng cũng gây

ra không ít những hậu quả trong hoàn cảnh nƣớc ta đang đi theo con đƣờng

kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hƣớng Xã hội chủ nghĩa: nền

kinh tế hay xảy ra những cơn sốc định kỳ cuối quý hoặc cuối năm; lạm phát

thƣờng tăng vọt bất thình lình; hiện tƣợng đôla hóa trong hệ thống lƣu thông

thanh toán ngày càng tăng nhanh; sự mất cân đối giữa các vùng, các lĩnh vực;

sự quản lý lỏng lẻo đã dẫn đến hàng loạt vụ đổ bể tín dụng vào cuối năm 1991

và đầu năm 1992; nguồn thu ngoại tệ không đƣợc quản lý chặt chẽ mà còn bị

buông lỏng làm cho dự trữ ngoại tệ tăng chậm trong 3 năm 1989, 1990 và

1991 mức dự trữ ngoại tệ tƣơng ứng là 24 triệu USD, 24 triệu USD và 25

triệu USD; và một vấn đề nổi cộm khác là vấn đề nợ nƣớc ngoài và công tác

quản lý nợ, một cái giá phải trả cho việc thả nổi tỷ giá là gánh nặng nợ nƣớc

ngoài khi tính bằng đồng VN trong ngân sách nhà nƣớc đã tăng mạnh.

Trƣớc những hạn chế nêu trên và để bảo vệ nền kinh tế khỏi lạm phát

đã thúc đẩy các nhà hoạch định chính sách VN chuyển sang lựa chọn chính

sách tỷ giá vì mục tiêu chống lạm phát, bằng cách duy trì sự ổn định của tỷ

giá hối đoái danh nghĩa (cố định tỷ giá). Mặt khác Chính phủ đã tăng cƣờng

công tác thông tin, cho công khi hóa một cách nhanh chóng và chính xác các

chỉ số kinh tế quan trọng nhƣ tỷ giá chính thức, tỷ giá thị trƣờng, chỉ số giá.

Đồng thời Chính phủ cũng cho thấy sự chú trọng tăng cƣờng thực lực kinh tế

cho hoạt động can thiệp vào tỷ giá bằng cách gia tăng mạnh quỹ dự trữ ngoại

tệ, lập quỹ bình ổn giá.

26

Bảng 1.4: Tƣơng quan giữa tỷ giá danh nghĩa với tỷ giá thực tế tính theo

ngang giá sức mua

1992 1993 1994 1995 1996 1997

Tỷ giá hối đoái danh

nghĩa (VND) 11.179 10.640 10.955 10.970 11.100 11.175

CPI VN 100 105,2 120,3 135,6 141,7 146,8

CPI Hoa Kỳ 100 103,0 105,6 108,6 111,8 114,3

Tỷ giá hối đoái tính theo

PPP (VND) 11.179 11.388 12.702 13.992 14.132 14.320

% Chênh lệch giữa

TGHD ngang giá sức

mua và tỷ giá hối đoái

danh nghĩa

0,00 7,03 15,94 27,55 27,31 28,14

Nguồn: Tạp chí Tài chính tháng 2.2004 (T.33)

Số liệu trên cho thấy, từ năm 1992 cho đến trƣớc khi xảy ra cuộc khủng

hoảng tài chính – tiền tệ khu vực (1997), tỷ giá hối đoái danh nghĩa nhìn

chung là ổn định, dao động xung quanh mức ~ 10500 - ~11200 VND/USD.

Tuy nhiên, nếu so với tỷ giá tính theo phƣơng pháp ngang giá sức mua thì tỷ

giá hối đoái danh nghĩa của năm 1997 thấp hơn tỷ giá hối đoái thực tới 28%,

nghĩa là đồng tiền VN đã tăng giá thực tế xấp xỉ 28,14% (Điều này đã dẫn tới

thâm hụt trong cán cân thƣơng mại tính tuyệt đối bằng tiền tệ gia tăng liên

tục – 1 hậu quả của việc duy trì chế độ tỷ giá cố định).

4. Giai đoạn 4: 1997 – 1999: Chế độ tỷ giá cố định với biên độ dao động.

Đây là giai đoạn cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ diễn ra ở khu vực

Đông Nam Á, bắt đầu từ Thái Lan, sau đó lan nhanh khắp khu vực và có tầm

ảnh hƣởng rộng khắp trên phạm vi thế giới. Trong thời kì kinh tế hội nhập,

Việt Nam cũng không thể tránh khỏi những ảnh hƣởng của cuộc khủng

27

hoảng này. Xét trên góc độ vĩ mô, nền kinh tế Việt Nam phải đối đầu với

những cơn sốc rộng khắp trong nhiều lĩnh vực. Mặt khác, những hạn chế của

chính sách tỷ giá hối đoái thời kỳ từ năm 1993-1997 đã trở nên trầm trọng

khi cuộc khủng hoảng xảy ra và đặt Việt nam trƣớc những vấn đề nan giải

cấp bách trong việc lựa chọn, đều chỉnh chính sách tỷ giá hối đoái. Cuộc

khủng hoảng đã làm cho một loạt đồng tiền của các nƣớc giảm giá mạnh.

Trong khi vẫn duy trì việc neo tỷ giá, đồng tiền của Việt Nam đã bị đẩy lên

giá rất cao so với các đồng tiền khác trong khu vực.

Nếu trong giai đoạn từ cuối năm 1992 đến tháng 7.1997 chỉ có một lần

duy nhất điều chỉnh biên độ giao dịch từ ±1% lên ±5% vào ngày 27.02.1997,

thì từ tháng 7.1997 đến đầu năm 1999 có nhiều lần thay đổi. Đây cũng là

chính sách tỷ giá của Việt Nam trong thời kì khủng hoảng: tỷ giá cố định với

biên độ dao động.

Bảng 1.5 : Những lần điều chỉnh tỷ giá và biên độ giao dịch

Mốc thời gian Tỷ giá cũ

(VND/USD)

Tỷ giá mới (sau

điều chỉnh) (VND/USD)

13.10.1997

16.02.1998

7.08.1998

6.11.1998

14.11.1998

16.11.1998

26.11.1998

15.01.1999

11.175

11.800

12.998

12.992

12.991

12.989

12.987

12.980

±10%

±7%

Nguồn: Ngân hàng nhà nước Việt Nam SBV

Việc NHNN điều chỉnh liên tục tỷ giá chính thức cùng biên độ trong giai

đoạn này có nhiều lý do, nhƣng đứng trên góc độ lựa chọn chế độ tỷ giá thì có

thể thấy: nếu phân loại chế độ tỷ giá gồm 3 chế độ chính là chế độ tỷ giá cố

28

định, chế độ tỷ giá thả nổi thuần tuý và nằm giữa hai thái cực này gọi chung là

chế độ thả nổi có quản lý, thì việc có nhiều những điều chỉnh trong tỷ giá

chính thức cùng biên độ tuy không làm thay đổi về cơ bản chế độ tỷ giá

nhƣng điều này đồng nghĩa với việc đƣa chế độ tỷ giá bán thả nổi tới gần cực

thả nổi hơn so với giai đoạn từ cuối năm 1992 đến đầu năm 1997. Hƣớng điều

chỉnh này về cơ bản là hoàn toàn phù hợp với lý thuyết về lựa chọn chế độ tỷ

giá: “một chế độ tỷ giá thả nổi sẽ góp phần hạn chế những cơn sốc có thể xảy

đến cho nền kinh tế mà nguồn gốc của cơn sốc là xuất phát từ thị trƣờng thế

giới. Thực tế đã chứng minh Việt Nam có một chính sách tỷ giá đúng hƣớng

khi trong cơn khủng hoảng, chúng ta vẫn đạt tốc độ tăng trƣởng GDP là 5,8%,

thâm hụt cán cân thƣơng mại không có sự gia tăng mạnh và đầu tƣ chỉ giảm

15,7%, thấp hơn rất nhiều con số do World Bank đã dự kiến.

5. Giai đoạn 5: 1999 – nay: Chế độ tỷ giá thả nổi có điều tiết.

Bắt đầu từ ngày 26.02.1999, tỷ giá hối đoái chính thức công bố hằng

ngày đƣợc xác định trên cơ sở bình quân mua bán thực tế trên thị trƣờng

ngoại tệ liên ngân hàng của ngày giao dịch gần nhất trƣớc đó. Đây là một sự

thay đổi về cơ chế quản lý, điều hành tỷ giá cho phù hợp với quy luật thị

trƣờng vì tỷ giá chính thức xem nhƣ có “căn cứ” là mức tỷ giá bình quân của

thị trƣờng ngoại tệ liên ngân hàng. Đồng thời, cũng từ ngày 26.02.1999, biên

độ giao dịch cũng đƣợc rút xuống là ±0,1%.

Theo quan điểm của NHNN, đây là một bƣớc ngoặt lịch sử trong chính

sách điều hành tỷ giá – chuyển từ một chế độ tỷ giá hối đoái cố định cứng

nhắc với những công cụ điều hành chủ yếu là hành chính sang một chế độ tỷ

giá mới linh hoạt hơn và mang tính thị trƣờng cao hơn. Cơ chế này giúp tỷ giá

thực tế vừa gắn với thị trƣờng vừa ko gay sốc đột biến giúp ổn định thị trƣờng

ngoại hối tốt hơn. Khi thị trƣờng ít biến động, tỷ giá đc thả nổi theo cung cầu

trên thị trƣờng ngoại hối. Khi có dao động mạnh và nhanh thì NHTW can

thiệp để giữ ổn định tỷ giá. Từ năm 2000, cơ chế điều hành tỷ giá hối đoái của

29

VN điều chỉnh từ chỗ công bố tỷ giá chính thức theo tín hiệu thị trƣờng với

từng khoảng thời gian có hiệu lực tƣơng đối dài, sang cơ chế công bố tỷ giá

theo động thái hàng ngày của thị trƣờng ngoại tệ. Ngân hàng Nhà nƣớc

(NHNN) đã thực hiện tốt chính sách điều hành tỷ giá theo định hƣớng của

Chính phủ: vừa theo thị trƣờng, vừa có can thiệp khi cần thiết. Việc điều

chỉnh này đã tác động rất tích cực đối với thị trƣờng tiền tệ. Tỷ giá giữa các

ngoại tệ với VND đã đƣợc duy trì tƣơng đối ổn định trong nhiều năm.

Từ 1996 đến 2006, VND đã đƣợc điều chỉnh theo hƣớng hạ giá VND

liên tục. Tuy nhiên, VND vẫn có những biểu hiện đƣợc đánh giá cao hơn thực

tế. Đầu năm 2007 cho đến nay, VND có xu hƣớng lên giá liên tục do 2

nguyên nhân chính: nguồn cung ngoại tệ từ nƣớc ngoài vào VN tăng mạnh và

ứ đọng tại các NHTM; trên thế giới, đồng USD liên tục xuống giá kéo dài.

Đến hết quý I năm 2008, tỷ giá VND/USD tiếp tục có chiều hƣớng giảm.

Nhƣng đến giữa năm 2008, tỷ giá biến động rất mạnh, đỉnh điểm là vào ngày

19/06/2009.

Đứng trƣớc cơn khủng hoảng tài chính – tiền tệ toàn cầu hiện nay, mặc

dù lạm phát trong nƣớc năm qua đạt tới mức 2 con số, nhƣng Việt Nam vẫn

có xu hƣớng điều chỉnh tỷ giá có lợi cho xuất khẩu nhằm cứu tăng trƣởng.

30

II. Tổng quan hoạt động xuất khẩu dầu thô của Việt Nam giai

đoạn 1991-2009.

1. Lịch sử hình thành và phát triển của ngành Dầu khi.

Năm 1975, ngay sau ngày thống nhất hai miền Nam Bắc, ngày 3/9/1975

đã đánh dấu một bƣớc phát triển mới của ngành Dầu khí - Tổng cục Dầu mỏ

và Khí đốt Việt Nam đƣợc thành lập trên cơ sở Liên đoàn địa chất 36 và một

bộ phận thuộc Tổng cục Hoá chất. Sau 5 năm kể từ khi phát hiện khí ngày

25/7/1976, dòng khí công nghiệp ở mỏ khí Tiền Hải đã đƣợc khai thác để đƣa

vào phục vụ cho phát điện và công nghiệp địa phƣơng tỉnh Thái Bình.

Ngày 19/06/1981, Xí nghiệp Liên doanh Dầu khí Việt-Xô (Vietsovpetro)

đƣợc thành lập.Những nghiên cứu và khảo sát tìm kiếm vào tháng 5/1984 đã

cho thấy có thể có khả năng khai thác dầu thƣơng mại trên các cấu tạo Bạch

Hổ, Rồng. Ngày 6/11/1984 hạ thuỷ chân đế giàn khoan dầu khí đầu tiên của

Việt Nam (MSP-1) tại mỏ Bạch Hổ và ngày 26/6/1986 đã đi vào lịch sử khai

thác dầu khí Việt Nam khi Xí nghiệp Liên doanh Dầu khí Việt-Xô đã khai

thác tấn dầu đầu tiên tại mỏ Bạch Hổ từ giàn MSP-1 và đã có tên trong danh

sách các nƣớc khai thác và xuất khẩu dầu thô thế giới, khẳng định một tƣơng

lai phát triển đầy hứa hẹn của cho ngành công nghiệp dầu khí đất nƣớc.

Kể từ ngày 26/6/1986 đến hết tháng 10/2008, ngành Dầu khí đã khai thác

đƣợc trên 280 triệu tấn dầu thô và trên 45 tỷ mét khối khí, mang lại doanh thu

gần 60 tỉ USD, nộp ngân sách nhà nƣớc trên 36 tỷ USD, tạo dựng đƣợc nguồn

vốn chủ sở hữu trên 100 nghìn tỷ đồng.

Tháng 4/1990, Tổng cục Dầu khí Việt Nam đƣợc sáp nhập vào Bộ Công

nghiệp nặng. Tháng 6/1990, Tổng Công ty Dầu khí Việt Nam (Vietnam Oil &

Gas Corporation – Petrovietnam) đƣợc tổ chức lại trên cơ sở các đơn vị cũ

của Tổng cục Dầu khí Việt Nam.

Tháng 5/1992, Tổng Công ty Dầu khí Việt Nam tách khỏi Bộ Công

31

nghiệp nặng và trực thuộc Thủ tƣớng Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam,

trở thành Tổng công ty Dầu khí quốc gia với tên giao dịch quốc tế là

Petrovietnam.

Ngày 29/5/1995, Thủ tƣớng Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam quyết định

thành lập Tổng Công ty Nhà nƣớc với tên giao dịch quốc tế là Petrovietnam.

Năm 2001 đánh dấu cột mốc xuất khẩu 100 triệu tấn dầu thô.

Ngày 28/11/2005, Nhà máy Lọc dầu Dung Quất - nhà máy lọc dầu đầu

tiên của Việt Nam đƣợc khởi công xây dựng với tổng vốn đầu tƣ là 2,5 tỉ

USD.

Tháng 8/2006 - Tập đoàn Dầu khí Việt Nam đƣợc Thủ tƣớng Chính phủ

nƣớc CHXHCN Việt Nam quyết định là Công ty mẹ - Tập đoàn Dầu khí Việt

Nam (gọi là Tập đoàn Dầu khí Việt Nam) theo Quyết định số 199/2006/QĐ-

TTg ngày 29 tháng 8 năm 2006. Tên giao dịch quốc tế là VIETNAM OIL

AND GAS GROUP; gọi tắt là Petrovietnam, viết tắt là PVN.

Với đóng góp hơn 30% vào ngân sách quốc gia và gần 20% vào GDP

của cả nƣớc cùng những bƣớc phát triển mới trong lĩnh vực lọc hoá dầu, khí

điện đạm… ngành dầu khí thực sự là đầu tàu, là chỗ dựa vững chắc của nền

kinh tế nƣớc nhà.

2. Thực trạng ngành Dầu khí hiện nay.

2.1. Tổng quan về hoạt động khai thác thương mại ngành dầu khí Việt

Nam

Kể từ khi giếng Bạch Hổ phát hiện có nhiều dầu khai thác thƣơng mãi

đƣợc, đầu năm 1975 (nay là dầu khí song hành), công ty liên doanh Nga -

Việt Vietsovpetro thiết lập năm 1984, cơ sở trung uơng tọa lạc ở Bà Rịa -

Vũng Tàu, năm 1990 đã sản xuất 2.7 triệu tấn dầu thô và 0.5 tỉ m3 khí dầu.

Năm 2000 mức sản xuất là 16.3 triệu tấn dầu thô và 1.5 tỉ m3 khí dầu. Năm

2001 mức sản xuất dầu thô giảm bớt vì giếng dầu Bạch Hổ cạn dần , nhƣng

các năm 2008- 2009 đã phục hồi mức sản xuất khỏang 18 triệu tấn (400 000

32

thùng một ngày) nhờ đƣa vào sản xuất mỏ Cá Ngừ Vàng ở bồn Nam Côn

Sơn và mỏ Phƣơng Đông ở bồn Cửu Long v.v… Dầu thô Việt Nam sản xuất

đều xuất khầu hầu hết. Cả thảy hiện có 7 dự kiến làm nhà máy lọc dầu ở Việt

Nam, trong đó hai dự án lớn nhất là nhà máy Dung Quất - Quảng Ngãi, chỉ

mới bắt đầu họat động vào tháng 2 năm 2009 và đến tháng 10 năm 2009 mới

hoàn tất lọc đƣợc 140 000 thùng dầu thô một ngày… Tháng 5 năm 2008 đã

khởi công xây dựng nhà máy lọc dầu thứ hai ở khu công nghệ kinh tế Nghi

Sơn, tỉnh Thanh Hóa, tƣơng đối lớn hơn Dung Quất đôi chút, chừng 150

000 thùng/ngày.

Biểu đồ 2.1: Sản xuất dầu lửa và khí đốt Việt Nam giai đoạn 1986- 2025

Theo số liệu thu thập vào tháng 6, 2007 thì hiện Việt Nam sản xuất

khoảng 362 ngàn thùng dầu thô mỗi ngày, một con số rất khiêm tốn so với các

nƣớc trong khu vực . Sản lƣợng dầu mỏ do Trung Quốc sản xuất gấp 10, 6

lần, do Indonesia sản xuất gấp 3 lần, do Ấn Độ sản xuất gấp 2,3 lần, do

Malaysia sản xuất gấp 2 lần. Trong số các nƣớc ASEAN có biển, VN đứng

gần với Thái, chỉ trên Brunei và Singapore. Bắt đầu từ khoảng 2004, sản

lƣợng khai thác đƣợc đã bắt đầu đi theo đà suy giảm rõ rệt. Năm 2004 đƣợc

20.35 triệu tấn, năm 2005 giảm xuống còn 18.84 triệu tấn, năm 2006 còn

33

17.25 triệu tấn và năm 2007 ƣớc lƣợng chỉ có 16.12 triệu tấn. Nếu không tìm

đƣợc các nguồn dầu lửa mới, và nếu không tính các nguồn dầu khai thác ở

nƣớc ngoài, thì sản lƣợng dầu mỏ khai thác đƣợc của Việt Nam đƣợc dự báo

sẽ liên tục suy giảm và chỉ còn khoảng 3 triệu tấn/năm vào năm 2025.

Biểu đồ 2.2: Các nƣớc sản xuất dầu mỏ chính trong khu vực Châu Á-

Thái Bình Dƣơng

2.2. Hoạt động khai thác và xuất khẩu ngành dầu khí những năm gần

đây:

Trong năm 2005, tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành dầu khí đạt trên

7 tỷ USD, tăng hơn so với mức kỷ lục đã đạt năm 2004 tới gần 1,33 tỷ USD.

Ngành dầu khí cũng đã nộp ngân sách Nhà nƣớc trên 50.000 tỷ đồng, tăng

1.850 tỷ đồng so với năm 2004 .

34

Bảng 2.1 Lƣợng và Kim Ngạch xuất khẩu dầu thô qua các năm

Năm Lƣợng Dầu XK

1000T

Kim ngạch XK

Dầu Triệu Đô

1989 1514 199.1

1990 2617 468.4

1991 3917 581.4

1992 5446 805.7

1993 6153 843.9

1994 6949 866.8

1995 7652 1033.1

1996 8705 1369.1

1997 9638 1423.4

1998 12145 1232.2

1999 14882 2091.6

2000 15424 3502.7

2001 16731.6 3125.6

2002 16876.4 3270

2003 17142.5 3821

2004 19500.6 5670.6

2005 17967 7373.5

Nguồn www.gso.gov.vn

Trong năm 2006, doanh thu toàn tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt

Nam đạt 180.188 tỷ đồng (tƣơng đƣơng 11 tỷ USD), bằng 168,7% kế

hoạch năm, tăng 17,5% so với c ùng kỳ và chiếm xấp xỉ 18% GDP của cả

nƣớc. Kim ngạch xuất khẩu dầu thô đạt trên 8,3 tỷ USD. Tập đoàn cũng đã

nộp ngân sách Nhà nƣớc 80.060 tỷ đồng, bằng 175% kế hoạch năm, tăng

http://www.gso.gov.vn/

35

26,7% so với cùng kỳ, chiếm 28,5% tổng thu ngân sách nhà nƣớc.

Trong năm 2007, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam chính thức ra

mắt và bắt đầu triển khai hoạt động theo cơ chế vận hành mới “Công ty

mẹ - Công ty con”, từng bƣớc hoàn thành các mục tiêu trong Chiến lƣợc

phát triển đã đƣợc Chính phủ phê duyệt năm 2007, Tập đoàn Dầu khí quốc

gia Việt Nam đã khai thác 24,8 triệu tấn dầu khí qui đổi, tiếp tục đẩy mạnh

các dự án thăm d ò dầu khí trong nƣớc và nƣớc ngoài, phấn đấu ký thêm 6 -

7 hợp đồng dầu khí mới ở các lô còn mở, gia tăng trữ lƣợng dầu khí từ 35-

40 triệu tấn qui dầu, đẩy mạnh thi công các công tr ình trọng điểm của Nhà

nƣớc và của ngành, tăng cƣờng phát triển các loại hình sản xuất kinh

doanh (kinh doanh phân phối sản phẩm, dịch vụ kỹ thuật, thƣơng mại, tài

chính…). Năm 2007 Petro Việt Nam xuất khẩu đạt 15,81 triệu tấn dầu thô,

với kim ngạch xuất khẩu đạt mức kỷ lục 8,85 tỉ USD

Biểu đồ 2.3 Lƣợng và kim ngạch xuất khẩu dầu thô qua các năm

Lượng và Kim Ngạch Xuất Khẩu Dầu Thô Qua Các Năm

0

5000

10000

15000

20000

25000

1989199019911992 19931994199519961997199819992000200120022003 20042005

Năm

1000T

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

Triệu USD

Lượng Dầu XK 1000T

Kim Ngạch XK

Nguồn : www.gso.gov.vn

Trong năm 2008, công ty này đã đạt mức doanh thu trên 250.000 tỷ

đồng. Kim ngạch xuất khẩu đạt mức kỷ lục mới 11,15 tỷ USD, bằng 146,7%

kế hoạch năm 2008, tăng 26,7% so với năm 2007, chiếm trên 18% tổng kim

ngạch xuất khẩu cả nƣớc. Trong năm 2008, công tác phát triển mỏ và khai

36

thác dầu khí đƣợc triển khai tích cực. Tập đoàn đã đƣa 5 mỏ dầu khí mới vào

khai thác và hoàn tất 1 đề án mở rộng phát triển mỏ, gồm: Cá Ngừ Vàng

(25/7/2008), Phƣơng Đông (24/8/2008), Sƣ Tử Vàng (14/10/2008), Sông Đốc

(24/11/2008); mỏ khí - Bunga Orkid (29/7/2008) và hoàn tất đề án phát triển

giai đoạn 2 mỏ Rạng Đông. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là các mỏ nhỏ với tổng

trữ lƣợng khoảng 110-150 triệu tấn, do đó Tập đoàn tiếp tục thăm dò vùng

cận biên để gia tăng trữ lƣợng. Hiện nay Petro Vietnam đang tiếp tục đẩy

mạnh hoạt động đầu tƣ dầu khí ra nƣớc ngoài. Tập đoàn này vừa đã ký kết

đƣợc 16 dự án (Đông Nam Á: 6 dự án, Trung Đông và châu Phi: 6 dự án,

châu Mỹ: 4 dự án), trong đó có 2 dự án đã cho dầu (tại Malaixia và Algeria).

Đặc biệt, theo kế hoạch, đến cuối 2012, Tập đoàn sẽ khai thác dầu tại

Venezuela và đến 2014, sản lƣợng dầu khai thác tại đây sẽ đạt khoảng 10

triệu tấn/năm.

Sáu tháng đầu năm 2009, xuất khẩu dầu thô đạt 8,35 triệu tấn, tăng 18%

so với cùng kỳ. Tuy nhiên, do giá dầu thô trung bình trong 6 tháng qua chỉ ở

mức 54 USD/thùng, bằng 1/2 giá dầu thô trung bình cùng kỳ nên kim ngạch

xuất khẩu dầu thô 6 tháng qua là 3,38 tỷ USD, giảm 2,22 tỷ USD so với cùng

kỳ năm 2008. Trong những tháng còn lại của năm, tập đoàn phấn đấu nỗ lực

để đạt chỉ tiêu khai thác dầu khí cả năm 2009 là 24 triệu tấn quy dầu, xuất

khẩu 12,5 triệu tấn dầu thô và condensate, cung cấp 3,5 triệu tấn dầu thô làm

nguyên liệu cho Nhà máy Lọc dầu Dung Quất. PetroVietnam đã ký đƣợc 9

hợp đồng dầu khí; ký 3 thỏa thuận hợp tác và 2 thỏa thuận nghiên cứu chung

về tiềm năng dầu khí với các công ty dầu khí quốc gia của các nƣớc:

Nicaragua, Bolivia, Argentina; hoàn tất ký hợp đồng thành lập Liên doanh

điều hành chung phát triển khai thác lô 433a & 416b-Algieria...Từ nay đến

cuối năm, PetroVietnam sẽ đàm phán với Tập đoàn Điện lực Việt Nam về

hợp đồng mau bán điện Cà Mau và Nhơn Trạch 1 và các hợp đồng khung về

mua bán điện cho các dự án Tập đoàn đang triển khai đầu tƣ xây dựng; đàm

37

phán với Tập đoàn công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam về hợp đồng

mua than cho Nhà máy nhiệt điện Thái Bình 2 và Vũng Áng 1; tiếp tục triển

khai đề án mua mỏ/nhập khẩu than cho các nhà máy nhiện điện của Tập

đoàn.Ngoài ra, PetroVietnam cũng sẽ đƣa 4 mỏ mới vào khai thác, trong đó 2

mỏ trong nƣớc là: Nam Rồng-Đồi Mồi dự kiến vào quý IV/09 và Pearl (Nhà

thầu Petronas) dự kiến vào tháng 9/2009. Ở nƣớc ngoài là 2 mỏ là: D30

(Malaysia) dự kiến vào ngày 30/10/09 và mỏ Dana (lô SK 305 ở Malaysia) dự

kiến vào ngày 30/11/2009.

38

CHƢƠNG III. KIỂM ĐỊNH SỰ TÁC ĐỘNG LẪN NHAU CỦA

TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI USD/VND VÀ KIM NGẠCH XUẤT

KHẨU DẦU THÔ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1991-2005 BẰNG

MÔ HÌNH

I. Xây dựng mô hình tỷ giá tác động lên kim ngạch xuất khẩu

dầu.

Mô hình nhằm mục đích lƣợng hóa sự tác động của tỷ giá thực tế lên tỷ

giá danh nghĩa trong vòng 15 năm kể từ năm 1991 cho đến năm 2005 lên kim

ngạch xuất khẩu dấu. Các số liệu đƣợc dùng ở đây là các số liệu đƣợc về tỷ

giá đƣợc tìm thấy ở website của Cục thống kê Việt Nam www.gso.gov.vn và

các số liệu về GDP sức mua tƣơng đƣơng của Việt Nam và Hoa Kỳ đƣợc tìm

thấy từ nguồn của IMF tại trang web:

http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/weodata/index.aspx

Mô hình gồm các biến : Biến phụ thuộc là kimngachxk ( triệu USD),

các biến độc lập là luongxk (1000T) , tygia là biểu hiện của tỷ giá E danh

nghĩa, và tygia1 = tỷ giá thực tế xác định bằng phƣơng pháp ngang giá sức

mua PPP.

Ta thành lập một mô hình theo dạng hàm Cobb Douglas :

Kimngachxk=α.luongxka.tygia

b.tygia1

c +Vi(0).

Nhằm lƣợng hóa đƣợc độ tăng của tỷ giá danh nghĩa và thực tế ảnh

hƣởng thế nào đối với kim ngạch xuất khẩu dầu.

Sau khi Logarit hóa ta đƣợc

Lnkimngachxk=β+alnluongxk+blntygia+clntygia1+Ui (1).

Ngoài ra ta còn hồi quy với mô hình không có lƣợng xuất khẩu dầu mà

chỉ có sự tác động của tỷ giá thực tế và danh nghĩa lên kim ngạch

Lnkimngachxk=β+blntygia+clntygia1+Ui (2).

39

1. Hồi quy mô hình 1:

Hồi quy theo phƣơng pháp OLS qua Eviews đƣợc bảng kết quả:

Dependent Variable: LNKIMNGHACHXK

Method: Least Squares

Date: 07/03/09 Time: 13:22

Sample: 1991 2005

Included observations: 15

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

LNLUONGXK 0.433774 0.423044 1.025365 0.3272

LNTYGIA1 -3.470156 1.292724 -2.684375 0.0212

LNTYGIA -0.251239 0.093232 -2.694786 0.0209

C 17.28028 8.095532 2.134546 0.0561

R-squared 0.943588 Mean dependent var 7.522896

Adjusted R-squared 0.928202 S.D. dependent var 0.783773

S.E. of regression 0.210012 Akaike info criterion -0.060121

Sum squared resid 0.485158 Schwarz criterion 0.128692

Log likelihood 4.450909 F-statistic 61.33085

Durbin-Watson stat 1.221441 Prob(F-statistic) 0.000000

Mô hình hồi quy tổng thể :

(PRM) Lnkimngachxk=β+alnluongxk+blntygia+clntygia1+Ui (1).

Mô hình hồi quy mẫu:(SRM)

Lnkimngachxk=17.28028+0.433774lnluongxk-0.251239lntygia-

3.470156lntygia1+ei ( ei là ƣớc lƣợng của Ui)

Với ý nghĩa:

40

a= 0.433774 có ý nghĩa là nếu luongxk tăng 1 % thì kimngachxk tăng

0.433774 %

b= -0.251239 có ý nghĩa là nếu tygia tăng 1 % thì kimngachxk giảm

0.251239 %

c= -3.470156 có ý nghĩa là tygia tăng 1 % thì kimngachxk giảm 3.4701

%

1.1. Kiểm định Hệ số với mức ý nghĩa 5%:

Kiểm định giả thiết :0:

0:0

H

H

Miền bác bỏ W : t > 2.201

Tiêu chuẩn kiểm định :T-statistic-

|T-statistic| > )11(

025.0

)415(

2/tt =2.201



Date: 07/03/09 Time: 13:22

Sample: 1991 2005



LNLUONGXK 0.433774 0.423044 1.025365 0.3272

LNTYGIA1 -3.470156 1.292724 -2.684375 0.0212

LNTYGIA -0.251239 0.093232 -2.694786 0.0209

C 17.28028 8.095532 2.134546 0.0561

Dựa theo số liệu trên có thể kết luận

41

-Các hệ số của 2 biến Lntygia và lntygia1 đều có ý nghĩa thống kê

với mức ý nghĩa 5%

-Các hệ số chặn và hệ số của biến Luongxk không có ý nghĩa thông

kê với mức ý nghĩa 5%

1.2. Độ phù hợp của mô hình:


0:2

2

0

RH

RH

( 0H : Mô hình không phù hợp ; H : Mô hình phù hợp )

W = ( ;)415,14(

05.0f )

= ;)11,3(

05.0f ) = (3.59; )

Tiêu chuẩn kiểm định: F-statistic

F-statistic 61.33085

Vậy mô hình (1) là phù hợp.

Kết luận từ Mô hình 1:

Các hệ số của biến tỷ giá danh nghĩa là tygia và tỷ giá thực tế là

tygia1có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5% tức là có quan hệ tác động lẫn

nhau với biến kim ngạch xuất khẩu dầu kimngachxk .

Không thực sự có ý nghĩa khi thống kê biến luongxk khi nghiên cứu

sánh đôi với cặp biến tỷ giá thực tế và tỷ giá danh nghĩa ở mức ý nghĩa 5% .

Từ đó ta tập trung nghiên cứu vào mô hình 2 với sự loại bỏ biến

luongxk mà chỉ giữ lại cặp biến về tỷ giá là tygia và tygia1.

42

2. Hồi quy mô hình 2:



Date: 07/03/09 Time: 13:29

Sample: 1991 2005



LNTYGIA -0.243517 0.093126 -2.614929 0.0226

LNTYGIA1 -4.745411 0.353350 -13.42976 0.0000

C 25.40596 1.657980 15.32345 0.0000







Mô hình hồi quy tổng thể :

(PRM) Lnkimngachxk=β+blntygia+clntygia1+Ui (1).


Lnkimngachxk=25.40596-0.243517lntygia-4.745411lntygia1+ei

Với ý nghĩa:

b= -0.24357 có ý nghĩa là nếu tygia tăng 1 % thì kimngachxk giảm

0.24351 %

c= -4.745411 có ý nghĩa là tygia tăng 1 % thì kimngachxk giảm

4.745411 %

2.1. Kiểm định Hệ số với mức ý nghĩa 5%:

43


0:0

H

H

Miền bác bỏ W : t > )12(

025.0

)315(

2/tt = 2.179

Tiêu chuẩn kiểm định :T-statistic


025.0

)315(

2/tt =2.179



Date: 07/03/09 Time: 13:29

Sample: 1991 2005



LNTYGIA -0.243517 0.093126 -2.614929 0.0226

LNTYGIA1 -4.745411 0.353350 -13.42976 0.0000

C 25.40596 1.657980 15.32345 0.0000

Dựa vào bảng số liệu có thể kết luận:

- Các hệ số của 2 biến Lntygia và lntygia1 đều có ý nghĩa thống kê với

mức ý nghĩa 5%.

2.2. Độ phù hợp của mô hình với mức ý nghĩa 5%:


0:2

2

0

RH

RH


44

Miền bác bỏ

W =( ;)315,13(

05.0f )

=( ;)12,2(

05.0f )=(3.89; )

Tiêu chuẩn kiểm định: F-statistic=91.08.

Vậy mô hình (2) là phù hợp với mức ý nghĩa 5%.

2.3. Cộng đa tuyến:

Tiến hành hồi quy phụ của biến lntygia theo biến lntygia1 theo phƣơng

pháp OLS bằng Eviews ta có bảng sau:

Dependent Variable: LNTYGIA


Date: 07/03/09 Time: 14:54

Sample: 1991 2005



LNTYGIA1 -1.101823 1.007014 -1.094148 0.2937

C 13.24029 3.301117 4.010853 0.0015



S.E. of regression 0.626804 Akaike info criterion 2.027200



0:0

H

H

Vì prob của lntygia1 =0.2937>0.05 .Nên sự phụ thuộc của lntygia1 vào

lntygia không có ý nghĩa về mặt thống kê với mức ý nghĩa 5%S\.

2.4. Tương tự quan:

Durbin Watson stat =1.193513

45

Ta có DL(3-1,15)=0.946

DU(3-1,15)=1.543

0 Ld d u 4-d u 4-d L

Ta có Durbin Watson stat =1.193513

)ud,(dd L

không có kết luận về tự tƣơng quan

Chƣa có thể kết luận mô hình có tự tƣơng quan hay không.Nên chưa

có cơ sở kết luận dạng hàm sai.

2.5. Ramsey Test về bỏ sót biến với mức ý nghĩa 5%:

Mô hình hồi quy mới :

Lnkimngachxk= 1+ 2lntygia+ 3lntygia1+ FITTED2 +Ui

Ramsey RESET Test:

F-statistic 2.768337 Probability 0.124343

Log likelihood ratio 3.367144 Probability 0.066509

Test Equation:



Date: 07/03/09 Time: 15:14

Sample: 1991 2005



LNTYGIA 0.365000 0.375924 0.970942 0.3524

LNTYGIA1 6.612559 6.834358 0.967546 0.3541

46

C -26.75476 31.38794 -0.852390 0.4122

FITTED^2 0.159473 0.095847 1.663832 0.1243




Sum squared resid 0.424657 Schwarz criterion -0.004501



Giả định các hệ số của mô hình trên lần lƣợt là i .

K Đ: 0:

0:

4

2

3

2

2

2

1

43210

H

H

( 0H : Chƣa có cơ sở cho rằng mô hình thiếu biến ; H : Mô hình thiếu biến )

Miền bác bỏ W =( ;)415,1(

05.0f )=(4.64; )

TCKĐ : Fqs =

kn

R

m

RR

2

3

22

3

1 = F-statistic=2.768337<Fqs=4.6

Chưa có cơ sở cho rằng mô hình thiếu biến.

Kết luận :

Mô hình 1 cho thấy không thực sự có ý nghĩa về mặt thống kê của biến

luongxk khi nghiên cứu sánh đôi với cặp biến tỷ giá thực tế và tỷ giá danh

nghĩa. Từ đó ta tập trung nghiên cứu vào mô hình 2.

Kết quả từ mô hình 2 thu đƣợc và qua các kiểm định cho thấy :

- Các hệ số hồi quy của biến lntygia ( tỷ giá danh nghĩa) và Lntygia1 tỷ

giá thực tế đều có ý nghĩa thống kê tức có mối quan hệ giữa cặp đôi biến tỷ

giá và biến kim ngạch xuất khẩu, các biến độc lập giải thích đƣợc 93,82%

biến phụ thuộc.

- Có sự tác động ngƣợc chiều nhau giữa cặp biến về độ tăng tỷ giá E là

Lntygia và Lntygia1 so với biến độ tăng kim ngạch xuất khẩu dầu

Lnkimngachxk thể hiện qua dấu của hệ số hồi quy ở cặp biến tỷ giá là âm.

47

- Kiểm định đa cộng tuyến cho thấy không có mối quan hệ rõ nét giữa tỷ

giá thực tế và tỷ giá danh nghĩa .

- Kiểm định tự tƣơng quan cho thấy chƣa có cơ sở kết luận về tự tƣơng

quan do đó chƣa có cơ sở kết luận dạng hàm sai qua đó cho thấy dạng hàm

hồi quy lƣợng hóa độ tăng của tỷ giá ảnh hƣởng đến độ tăng của kim ngạch

xuất khẩu là có cơ sở .

- Kiểm định Ramsey cho thấy chƣa có cơ sở kết luận rằng mô hình 2

thiếu biến giải thích cho thấy sự tác động mạnh mẽ của cặp biến tỷ giá lên

kim ngạch xuất khẩu dầu.

Vấn đề còn tồn tại:

Mô hình 2 vẫn còn tồn tại các vấn đề cần giải quyết

+ Vấn đề đầu tiên là phƣơng pháp kiểm định nhân quả tỷ giá danh

nghĩa và thực tế thật sự tác động lên kim ngạch xuât khẩu dầu hay ngƣợc lại?

+ Việc dấu của hệ số hồi quy của hai biến E tỷ giá(tygia,tygia1) luôn bé

hơn 0 đặt ra câu hỏi về tính chính xác khi kết luận thu đƣợc (độ tăng kim

ngạch xuất khẩu biến thiên ngƣợc chiều với cặp biến tỷ giá E ) này trái với

các lý thuyết kinh tế cho rằng hiệu ứng tăng thu nhập từ lƣợng cầu tăng khi

giá giảm lấn át dần hiệu ứng giảm thu nhập từ việc giảm thu nhập cận biên

trên từng sản phẩm khi E tăng ,hay đồng nội tệ mất giá.

Vì những lý do trên chúng tôi đặt ra giả thiết về sự tác động ngƣợc lại

của kim ngạch xuất khẩu dầu lên cặp đôi biến tỷ giá tygia và tygia1 .Do đó

nhóm nghiên cứu tiếp tục xây dựng mô hình thứ 3 để khảo sát về sự tác động

ngƣợc này.

Chúng ta có thể thấy kim ngạch xuất khẩu nếu dùng riêng rẽ sẽ chịu tác

động của tỷ giá. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc xuất khẩu và nhập khẩu xăng

dầu nói riêng hay máy móc thiết bị khai thác nói chung là do 1 doanh nghiệp

thực hiện, đó là tap doan dau khi quoc gia VN Petrovietnam. Khi tỷ giá thấp,

tức là đồng VND mạnh (lên giá), kim ngạch xuất khẩu dầu thô tính bằng USD

48

cũng không bị tác động. Xuất khẩu không bị ảnh hƣởng nhƣng nhập khẩu

thiết bị khai thác hay xăng dầu đã chế biến lại diễn biến có lợi cho doanh

nghiệp do Chính phủ trực tiếp điều hành. Vì vậy, doanh nghiệp sẽ khuyến

khích nhập khẩu xăng dầu hay thiết bị phục vụ cho thăm dò khai thác.

II. Xây dựng mô hình tác động của kim ngạch xuất khẩu lên tỷ

giá.

Mô hình mới nhằm mục đích lƣợng hóa sự tác động của kim ngạch xuất

khẩu dầu và tỷ giá thực tế lên tỷ giá danh nghĩa trong vòng 15 năm kể từ năm

1991 cho đến năm 2005 . Các số liệu đƣợc dùng ở đây là các số liệu đƣợc về

tỷ giá đƣợc tìm thấy ở website của Cục thống kê Việt Nam www.gso.gov.vn

và các số liệu về GDP sức mua tƣơng đƣơng của Việt Nam và Hoa Kỳ đƣợc

tìm thấy từ nguồn của IMF tại trang web

http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/weodata/index.aspx

Mô hình gồm các biến : Biến phụ thuộc tygia là biểu hiện của tỷ giá E

danh nghĩa , các biến độc lập là là kimngachxk ( triệu USD), và tygia1 = tỷ

giá thực tế xác định bằng phƣơng pháp ngang giá sức mua PPP.

Ta thành lập một mô hình theo dạng hàm Cobb Douglas :

Tygia=α.kimngachxkb.tygia1

c +Vi(0).

Nhằm lƣợng hóa đƣợc độ tăng của tỷ giá danh nghĩa và thực tế ảnh

hƣởng thế nào đối với kim ngạch xuất khẩu dầu

Sau khi Logarit hóa ta đƣợc

Lntygia=β+blnkimngachxk+clntygia1+Ui (3)

Dựa vào dạng hàm của mô hình thứ 3 này này ta tiến hành hồi quy theo

phƣơng pháp OLS .

Kết quả hồi quy bằng Eviews cho ta bảng sau.

49

Mô hình hồi quy

tổng thể (PRM)

:

Lntygia=β+blnkimngachxk+clntygia1+Ui (1).


Lntygia=66.89754-7.775355lntygia1-1.490593lnkimngachxk+ei

Với ý nghĩa:

b= -7.775355 có ý nghĩa là nếu tygia1 giảm 1 % thì tygia tăng 7.75355

%

c= -1.490593 có ý nghĩa là tygia tăng 1 % thì kimngachxk giảm

1.490593 %

1. Kiểm định Hệ số với mức ý nghĩa 5%:


0:0

H

H



Date: 07/10/09 Time: 15:21

Sample: 1991 2005



LNTYGIA1 -7.775355 2.685698 -2.895096 0.0134

C 66.89754 20.70202 3.231450 0.0072

LNKIMNGACHXK -1.490593 0.570032 -2.614929 0.0226





Log likelihood -9.821789 F-statistic 4.286308


50

Miền bác bỏ W : t > )12(

025.0

)315(

2/tt = 2.179

Tiêu chuẩn kiểm định :T-statistic


025.0

)315(

2/tt =2.179

Dựa vào bảng số liệu có thể kết luận:

- Các hệ số của 2 biến Lnkimngachxk và lntygia1 đều có ý nghĩa

thống kê với mức ý nghĩa 5%.

2. Độ phù hợp của mô hình với mức ý nghĩa 5%:


0:2

2

0

RH

RH


Miền bác bỏ

W =( ;)315,13(

05.0f ) =( ;)12,2(

05.0f ) =(3.89; )

Tiêu chuẩn kiểm định: F-statistic=4.286308



Date: 07/10/09 Time: 15:21

Sample: 1991 2005



LNTYGIA1 -7.775355 2.685698 -2.895096 0.0134

C 66.89754 20.70202 3.231450 0.0072

LNKIMNGACHXK -1.490593 0.570032 -2.614929 0.0226

51

Vậy mô hình (2) là phù hợp với mức ý nghĩa 5%.

3. Tự tƣơng quan với mức ý nghĩa 5%:

Durbin Watson stat =2.362284

Ta có DL(3-1,15)=0.946

DU(3-1,15)=1.543

4-DL=3.054

4-DU=2.457

0 Ld d u 4-d u 4-d L

Ta có Durbin Watson stat =2.362284

)d-,4U

(dd U

không có tự tƣơng quan

Có thể kết luận mô hình không có tự tƣơng quan hay không.Nên chưa

có cơ sở kết luận dạng hàm sai.

4. Ramsey Test về bỏ sót biến với mức ý nghĩa 5%:

Mô hình hồi quy mới :

Lntygia= 1+ 2lnkimngachxk+ 3lntygia1+ FITTED2 +Ui

Ta rút R2

3 từ mô hình mới

52

Ramsey RESET Test:

F-statistic 42.57857 Probability 0.000043

Log likelihood ratio 23.74881 Probability 0.000001

Test Equation:



Date: 07/10/09 Time: 20:20

Sample: 1991 2005



LNTYGIA1 314.4212 49.39343 6.365648 0.0001

C -2509.060 394.8907 -6.353809 0.0001

LNKIMNGACHXK 60.48920 9.502322 6.365729 0.0001

FITTED^2 2.135442 0.327260 6.525225 0.0000







Giả định các hệ số của mô hình trên lần lƣợt là i .

K Đ: 0:

0:

4

2

3

2

2

2

1

43210

H

H

( 0H :Chƣa có cơ sở cho rằng mô hình thiếu biến ; H : Mô hình thiếu biến )

Miền bác bỏ W =( ;)415,1(

05.0f )=(4.64; )

TCKĐ : Fqs =

kn

R

m

RR

2

3

22

3

1 = F-statistic=42.57857>Fqs=4.64

Có cơ sở cho rằng mô hình thiếu biến.

Điều này có thể giải thích đƣợc khi tỷ giá hối đoái danh nghĩa còn đƣợc

xác định bởi hàng loạt biến khác nhƣ cung cầu ngoại tệ nội tệ ,vv…..

53

5. Dự báo

Kết luận :

Kết quả từ mô hình 3 thu đƣợc và qua các kiểm định cho thấy :

- Các hệ số hồi quy của biến lntygia1 ( tỷ giá thực tế) và lnkimngachXK

đều có ý nghĩa thống kê tức có sự tác động thực tế của kim ngạch xuất khẩu

dầu và tỷ giá thực tế lên biến tỷ giá danh nghĩa.

- Có sự tác động ngƣợc chiều nhau giữa biến tỷ giá danh nghĩa

tygia và tygia1 điều này tuy trái với lý thuyết kinh tế nhƣng đƣợc giải thích

bởi 2 xu hƣớng tại tình hình thực tế ở Việt Nam khi mà khoảng cách giữa

GDP sức mua tuơng đƣơng và Mỹ ngày càng thu hẹp trong khi đó tỷ giá dang

nghĩa VND do NHTW quy định biến động theo biên độ càng có khuynh

hƣớng tăng lên để về với mức giá thật của mình. Vì 2 lý do trên nên xuất hiện

sự biến động trái chiều này.

- Có sự tác động trái chiều nhau giữa kim ngạch xuất khẩu dầu và tỷ giá

danh nghĩa điều này là phù hợp với lý thuyết cho rằng việc tăng cƣờng xuất

khẩu góp phẩn làm tăng giá đồng nội tệ tức làm giảm tỷ giá hối đoái danh

nghĩa E và ngƣợc lại.

7

8

9

10

11

12

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004

LNTYGIAF

Forecast: LNTYGIAF

Actual: LNTYGIA

Forecast sample: 1991 2005


Root Mean Squared Error 0.465728

Mean Absolute Error 0.347609

Mean Abs. Percent Error 3.492749

Theil Inequality Coefficient 0.024140

Bias Proportion 0.000000

Variance Proportion 0.215419

Covariance Proportion 0.784581

54

- Kiểm định tự tƣơng quan cho thấy không có cơ sở kết luận về tự tƣơng

quan do đó chƣa có cơ sở kết luận dạng hàm sai qua đó cho thấy dạng hàm

hồi quy lƣợng hóa độ tăng của tỷ giá ảnh hƣởng đến độ tăng của kim ngạch

xuất khẩu là có cơ sở .

- Kiểm định Ramsey cho thấy có cơ sở kết luận rằng mô hình 2 thiếu

biến giải thích cho thấy tỷ giá danh nghĩa phụ thuộc nhiều yếu tố khác

55

LỜI KẾT

Trong quá trình nghiên cứu về sự tác động lẫn nhau của tỷ giá

USD/VND và kim ngạch xuất khẩu dầu thô của Việt Nam lấy số liệu mẫu 15

năm (1990-2005) với phƣơng pháp áp dụng kinh tế lƣợng nhằm lƣợng hóa

mối quan hệ giữa hai biến số kinh tế trên, nhóm tác giả đã đạt đƣợc một số kết

quả sau:

- Tồn tại mối quan hệ tác động của tỷ giá danh nghĩa và tỷ giá thực tế

lên kim ngạch xuất khẩu dầu thô dƣới biểu hiện của độ tăng về phần trăm của

các biến tỷ giá ảnh hƣởng lên độ tăng về phần trăm của kim ngạch xuất khẩu

dầu thô.

- Tỷ giá hối đoái danh nghĩa và tỷ giá hối đoái thực tế tác động lên kim

ngạch xuất khẩu dầu theo hƣớng trái chiều nghịch biến , với khảo sát mẫu

trong vòng 15 năm , kết quả từ mô hình 2 minh họa cho mối quan hệ này qua

các kiểm định với mức ý nghĩa 5% cho thấy chƣa có cơ sở để bác bỏ tính

đúng đăn của dạng hàm và các hệ số đã hồi quy .

- Tồn tại mối quan hệ theo chiều hƣớng ngƣợc lại của sự tác động của

kim ngạch xuất khẩu dầu thô và tỷ giá thực tế lên tỷ giá danh nghĩa về mặt độ

tăng phần trăm minh hoạ bởi mô hình 3.

- Sự tác động của kim ngạch xuất khẩu dầu lên tỷ giá là một sự tác

động trái chiều với khảo sát mẫu trong vòng 15 năm , qua đó giải thích đƣợc

phần nào vai trò quan trọng của kim ngạch xuất khẩu dầu từ lâu chiếm tỷ

trọng lớn trong quan hệ xuất nhập nhẩu của Việt Nam.

Do hạn chế về khuôn khổ đề tài và thời gian nghiên cứu, đề tài vẫn còn

tồn tại những hạn chế nhƣ: chƣa đề cập tới giải pháp về việc điều hành tỷ giá

nhằm nâng cao kim ngạch xuất khẩi của Việt Nam đối với mặt hàng dầu thô.

56

Nhóm đề tài hy vọng sẽ hoàn thiện hơn các khảo sát về mô hình của

mình trong việc mở rộng mẫu và lƣợng hóa chính xác mối quan hệ giữa hai

biến số kinh tế này, đồng thời cũng mong muốn sẽ có thể mở rộng và đi sâu

trong những nghiên cứu tiếp theo về các giải pháp điều hành và sử dụng công

cụ tỷ giá hối đoái nhằm đẩy mạnh kim ngạch xuất khẩu một số mặt hàng chủ

lực của Việt Nam.

57

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tài liệu trong nƣớc:

1. PGS.TS Nguyễn Văn Tiến (2005), “Tài chính quốc tế hiện đại

trong nền KT mở- Đánh giá chính sách tỷ giá của VN sau 20

năm đổi mới”, NXB Thống kê.

2. PGS.TS Trần Hoàng Ngân (2007), Giáo trình “Thanh toán quốc

tế”, NXB Thống kê.

3. Nguyễn Minh Dƣơng (2008), Luận văn thạc sĩ kinh tế “ Giải

pháp điều hành chính sách tỷ giá ở Việt Nam”, ĐH Kinh tế

Tp.HCM.

4. Nguyễn Thị Thanh Thảo (2005), Luận văn “ Phân tích tác động

của tỷ giá hối đoái tới hoạt động xuất nhập khẩu nông sản thực

phẩm An Giang”, Đại học An Giang.

5. PGS. TS. Trần Ngọc Thơ, “Phương pháp luận xây dựng lộ trình

tự do hóa tài chính VN giai đoạn 2001- 2010”, Đề tài NCKH cấp

Bộ.

6. PGS. TS. Trần Ngọc Thơ – TS. Nguyễn Ngọc Định, “Tài chính

quốc tế”, NXB Thống Kê 2001.

7. PGS.TS Lê Thanh Cƣờng, “Quan hệ bộ ba trong hoạt động xuất

khẩu”, Tạp chí “Kinh tế đối ngoại” số tháng 10-2005, ĐH Ngoại

thƣơng.

8. Bản thảo " Sự Thăng Giáng của Giá Dầu, An Ninh Năng Lượng

và Tranh Chấp Biển Đông".

9. “Báo cáo phân tích cổ phiếu ngành dầu khí” - Công ty cổ phần

chứng khoán Tràng An.

II. Các websites:

1. Website Tổng cục Thống kê: http://www.gso.gov.vn/

http://www.gso.gov.vn/

58

2. Website Th ời b áo kinh t ế Vi ệt nam: http://vneconomy.vn/

3. Website Thời báo kinh tế Sài Gòn: http://www.thesaigontimes.vn

4. Chuyên đề phân tích "VIỆT NAM 20 NĂM ĐỔI MỚI VÀ

PHÁT TRIỂN 1986-2005" của Tổng cục thống kê:

http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=418&idmid=&ItemID

=43262.

5. Trang thông tin về Dầu khí Việt Nam:

http://www.vietnamep.com/energy/index.php?/Dầu-khí/

6. Diễn đàn Công nghệ Dầu khí: http://forum.congnghedaukhi.com/

7. Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam

http://www.sbv.gov.vn/

8. Ngân hàng thƣơng mại cổ phần ngoại thƣơng Việt Nam

http://www.vietcombank.com.vn/

9. Ngân hàng thƣơng mại cổ phần kĩ thƣơng Việt Nam

http://www.techcombank.com.vn/

10. Trƣờng Đại học kinh tế Tp.HCM

http://www.ueh.edu.vn/

http://vneconomy.vn/

http://www.thesaigontimes.vn/

http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=418&idmid=&ItemID=43262

http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=418&idmid=&ItemID=43262

http://forum.congnghedaukhi.com/

http://www.sbv.gov.vn/

http://www.vietcombank.com.vn/

http://www.techcombank.com.vn/

http://www.ueh.edu.vn/

Documents

[YRC]-Quan He Tac Dong Giua Ty Gia Hoi Doai USD-VND Va Kim Nngach XK Dau Tho Viet Nam 1990 -2005