Upload
uzakcil
View
272
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Yürüyen Merdiven Ve Yol İç Donanımları
Citation preview
T.C.MLL ETM BAKANLII
ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS
YRYEN MERDVEN/YOL DONANIMLARI
523EO0067
Ankara, 2011
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
iAIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET1 ....................................................................................................31. MERDVEN BASAMAKLARI........................................................................................... 3
1.1. Basaman almas ....................................................................................................31.1.1. Basaman yaps ...................................................................................................31.1.2. Tekerlekler.............................................................................................................81.1.3. Basaman almas............................................................................................. 91.1.4. Raylar................................................................................................................... 111.1.5. Basamak Montaj Aparatlar ................................................................................. 13
1.2. Basamak Zinciri ..........................................................................................................161.3. Geniliine Gre Basamak eitleri ...........................................................................21
1.3.1 Hz ve Basamak Genilii (V, Wb) ......................................................................22UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 24LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 29
RENME FAALYET2 ..................................................................................................302. YRYEN MERDVEN/YOL KPETE.......................................................................30
2.1. Kpete Band ve Tahriki ........................................................................................... 302.1.1. Kpete Bandnn Yaps ..................................................................................... 31
2.2. Kpete Koruyucusu...................................................................................................342.3. Yryen Merdiven Klavuz Makaralar ......................................................................40
2.3.1. El Band Klavuz Tekerleri .................................................................................. 402.3.2. El Band Dn Makara Grubu ...........................................................................41
2.4. Yryen Merdiven V Kay....................................................................................... 42UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 45LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 47
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 48CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................49KAYNAKA......................................................................................................................... 50
NDEKLER
ii
AIKLAMALARKOD 523EO0067
ALAN Elektrik-Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK Elektromekanik Tayclar
MODLN ADI Yryen Merdiven Yol Donanmlar
MODLN TANIMI Yryen merdiven i donanmlarn anlatan bir renmemateryalidir.SRE 40/32N KOUL
YETERLK Yryen merdiven yol donanmlarnn bakm ve onarmnyapmak
MODLN AMACI
Genel AmaBu modl iin gerekli atlye ortam salandndamerdiven/yolun taban, motor fren, tarak, kpete giri vebasamak kontaklarnn bakmn ve deiiminiyapabileceksiniz.
Amalar1. Her trl yryen merdiven ve yolun merdiven
basamaklarnn 95/16/AT Asansr Ynetmeliine uygunolarak kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.
2. Her trl yryen merdiven ve yolun kpete bandnn vetahrikinin 95/16/AT Asansr Ynetmeliine uygunolarak kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.
ETM RETMORTAMLARI veDONANIMLARI
Ortam: Atlye ortam ve iletmelerDonanmlar: Yryen merdiven deney seti
LME veDEERLENDRME
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilenlme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi vebecerileri lerek sizi deerlendirecektir.
AIKLAMALAR
1GRSevgili renci,
Bir sistemin almasn renmenin yolu, o sistemi oluturan ksmlarn grevlerini,yapsn ve alma eklini renmekle ilikilidir.
Bu modlde yryen merdiven/yol sistemlerine zg baz ksmlarn zelliklerinireneceksiniz. Ayrca baz hareketli sistemlerde tahrik eleman olarak kullanlan zincirinyryen merdiven/yol sistemlerine uyarlanm hlini de greceksiniz.
Bir yryen merdiven/yol sisteminde asli tayc, paletler ya da basamaklardr.Yolcularla ve d etkilerle srekli temasta olan da bu ksmlar ve kpete banddr. Sistemintemizlii ve dzenli almas yolcular asndan nem tamaktadr.
Bir teknisyenin grevi sadece imalat, montaj ya da tamir yapmak deildir. Teorikbilgisini uygulamalarla birletirip sistemin verimini artrmak iin gerekli tedbirleri almak veilgili yerlerle bu konudaki fikirlerini paylamaktr.
GR
2
3RENME FAALYET1
Her trl yryen merdiven ve yolun merdiven basamaklarn 95/16/AT asansrynetmeliine uygun olarak kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.
evrenizdeki yryen merdivenleri gzlemleyiniz. Bazlarnn geniliklerinin
neden farkl olduunu ve bunun etkilerini tartnz.
Tahrik eleman olarak zincir kullanlan sistemleri ve bu sistemlerin zelliklerine
gre zincirlerindeki deiimleri tartnz.
Aktarma organ olarak zincir ve kay arasndaki farkllklar aratrnz.
1. MERDVEN BASAMAKLARI1.1. Basaman almas
1.1.1. Basaman yaps
Resim 1.1: Yryen merdiven basamaklar
Basamaklar yolcularn tand ksmlardr. Basamak zinciri g nakleder, basamakyk tekerlekler tarafndan tanr. Alminyum gibi hafif ve salam malzemeler tercih edilir.zerine alminyum plaka (Resim 1.2) vidalanm, kaynakl elik ya da para yapbiiminde, salam kaliteli alminyumdan yaplr.
RENME FAALYET1
AMA
ARATIRMA
4Resim1.2: Basamak zeri alminyum plakalar
Basamak gvdesi saclarn birbirine kaynaklanmas ile kenarlar dkm ya dakaynaklanm sac kaplamal profil demir ereveden yaplr. drt paradan oluabildiigibi (Resim 1.1) ok daha fazla paradan oluanlar da vardr (Resim1.3). ok paral olanlarsadece hasarl ksmn deitirilebilmesi gibi bir avantaja sahiptir.
Resim 1.3: Paral basamak alt grn
Yryen yollarn basamaklar yryen merdiven basamaklarndan ekil olarak farklolmakla beraber retiminde kullanlan malzemeler ve teknikler ayndr. Sadece yryenyollarda paral basamak yaps yoktur.
Resim 1.4: Eimli yryen yol basama
Resim 1.5te temel olarak yryen merdivenin basaman oluturan ksmlargsterilmitir. Bu ksmlar basamak tekerlei, ase, basamak mili ve basamak yzeyidir.
5Resim 1.5: Basamak paralar
Detaylandrldnda bir basama oluturan ksmlar ekil 1.1 de gsterilmitir.
ekil 1.1: Yryen merdiven basamak detay
6Resim 1.6: Basamak yan
Yryen merdivenin giriinde hareketli olarak en az iki basamak bulunur. Bubasamaklar kat hizasnda ve dz olmak zorundadr. Bu giri ksmna apron da denir (ekil1.2). Aprondan sonra merdiven aaya doru inie ya da yukar doru ka geebilir.Basamaklar 4 tekerlekli ya da ift tekerlekli olarak imal edilir. Gnmzde montaj kolaylve ekonomik olmas sebebiyle daha ok 2 tekerlekli basamaklar kullanlmaktadr. Bunlarnbasamak tahrik zincirine montaj daha kolay yaplabilmektedir.
ekil 1.2: Yryen merdiven apronu
Basamak adm 400 ila 450 mm alnr, bu deerler lamelli zincir hatvesinin bellikatlardr. Basamak genilii ise 600 ila 1000 mm arasndadr ve arl 15kgdan balar.Ortalama yolcu yk 800 2400 N alnan tasarmlarda giriin dorusal ktlesi yaklakolarak 200275 kg/m alnr. ekil 1.3te basamak elemanlar, etekleri ve alma anndabasamaklarn konumu grlmektedir. Basamak n ve st yzeyi trtll biimdedzenlenmitir.
7ekil 1.3: Merdiven basamak elemanlar
Merdiven basamaklar giri veya k platformuna yaklatklarnda ikili (800 mm)veya l (1200 mm) olarak hizalanr ve yolcularn ini-binilerini rahata yapmasna imknverir.
Merdiven basamaklarnn kenarlarnda bulunan etekler renkli yaplarak ayaklarnskmas engellenir. Bunun iin ekil 1.4te grlen mikro alterler ile basaman izafihareketi neticesinde yryen merdiven durdurulur.
8ekil 1.4: Yan panel emniyet dzeni
Merdiven zerindeki kanallar uyumlu ve i ie alarak merdiven zerine atlan veyadebilecek cisimlere kar koruma salar.
1.1.2. Tekerlekler
Basamaklarn alt ksmnda aplar 100 ila 180 mm olan 4 ya da 2 adet tekerlekbulunur. Tekerlekler karbolit veya lifli plastik malzemeden veya elik zerine lastikkaplamadan yaplmaktadr (Resim 1.7). Tekerlek yataklar rulmanldr. Merdiven iletmesiesnasnda grlty azaltmak iin plastik veya st plastik kapl metal tekerlekler kullanlr.Tekerlekler sl ilem grm alminyum alaml raylar zerinde hareket eder.
Resim 1.7: Basamak tekeri
9Resim1.8: Tekerlek montaj malzemeleri
Her drt tekerlek de ayr ayr klavuz yollar iinde alr. Bylece basamaklarnyryen merdiven/yol zerinde yatayda dzgn hareket etmeleri salanmaktadr.
1.1.3. Basaman almas
ekil 1.5: Basamaklar ve dizayn
Basamak zinciri gergi ayar arabas, ekil 1.5te grlen merdivenin altnda ve stndebulunan mavi yarm dairedir.
Yryen merdiven basama ya da yryen bant paleti, iki yanna monteli tekerleklervastas ile iskelet boyunca denmi paralel bir ift hat boyunca, bal olduklar tahrikzincirleri ile ekilerek hareket eder. Basamak ya da paletleri birbirine balayan iki yandakitahrik zincirleri bisiklet zinciri grnmndeki makara ve baklal zincir tipindedir.
Resim 1.9: Zincir tekeri klavuz raylar
10
Resim 1.10: Zincir tekerinin iinde hareket ettii sacdan yaplma ray
Bu zincir, yapsna uygun tasarmdaki ana tahrik ve gerdirme arabas zincir dililerizerinden dolaarak srekli hareket edebilir.
Resim 1.11: Yryen merdiven basama
11
ekil 1.6: Basaman yandan grn
ki tekerlek bamsz olarak basamak klavuzlar iinde alrken ekil 1.6da krmzdaire iine alnm ksm hareket zincirine yzk ve boru bir profil ile monte edilir, hareketzincirine bal olarak alr. Her iki tekerlek de ayr ayr klavuz yollar iinde alr.Basamak tekerinin alt klavuz raylara basamak tekeri klavuz ray, basamak tahrikzincir tekerinin alt raya ise basamak zincir tekeri klavuz ray denir. Her iki ray dabasamaklarn saa sola kaymamasn salamaya ve merdiveni sarsmadan hareket ettirmeyeyarar. Basamaklarn yatayda dzgn hareketi salanmaktadr.
1.1.4. Raylar
st tayc ray
st tayc raynn kesiti iki kademelidir. st kademe basamak tekerleine, altkademe basamak tahrik zincirine klavuzluk eder. Ray, basamaklar ve zerindeki yolcuykn tar.
Orta ve alt klavuz raylar
Basaman ters dnm biimde hareket etmesini salar. Orta ray basamaktekerleklerine klavuzluk ederken alt ray basamak tahrik zincirine klavuzluk eder.
12
ekil 1.7: Yryen merdiven tayc ve klavuz raylar
Resim 1.12: Basamaklarn yksz olarak geri dnerken kulland raylar
13
Resim 1.13: Alt klavuz ray detay
Resim 1.14: st klavuz ray basamak ve yolcu ykn tar
1.1.5. Basamak Montaj Aparatlar
Basamak krlma sensr
Detayl bilgi Yol Kontaklar modlnde verilmi olmakla beraber basamaklarnkrlmas ve dmesi sonucu basamak kontaklar ya da optik sensrler bu durumu alglaypkontrol katna bildirir. Kontrol kat da frenleme yaptrarak sistemin almasn durdurur.ekil 1.8de basamak sensrnn montaj gsterilmitir.
14
ekil 1.8: Basamak sensrleri
Ayrca basamaklarn saa sola kaymasna engel olan srtnme yast ya da yan yastkdediimiz plastikten yaplm bir aparat daha vardr. Bu aparat ekil 1.9da grld gibibasamak tahrik zincirinin basamaa montaj ksmnn hemen stnde bulunur.
ekil 1.9: Basamak montaj paralar
Basamak ile tayc zincir arasndaki balant aparatlar yle sralanabilir: Basamakbalant mili, segman, kanca, yzk, sabitleme kelepesi ve vidalar
15
Resim 1.15: Basamaklarn yryen merdivene monte edildii basamak balant milleri
Basamak kmama aparat
Baz yryen merdiven basamaklarnda kullanlmaktadr.
Resim 1.16: Basamak kmama aparat ve srtnme yast
Bu aparatn grevi basaman havaya kalkmasn engellemektir. nk basamak bunoktada merdivene bal deildir. Sadece tekerler klavuz raylar zerinde hareket eder.Basaman el ile yukar ekilmesi durumunda basaman kma ihtimali vardr. Bu yzdenmerdiven bu husus dnlerek yaplmtr.
16
ekil 1.10: Basamak kmama aparat
Bu aparatn krlmas durumunda ise ekil 1.10daki para kesilerek ona uygun birmatkap ucu ile tam tekerin ortasndan delinip cvatal somunla tutturulur. Her bakmda bunoktalar mutlaka adm adm kontrol edilmelidir.
ekil 1.11: Basamak kmama aparat krldnda yerine taklan metal para
Basamaklar merdivende klavuz yollar iinde hareket ederek yerinden kmaz.Srtnme yast sayesinde de saa sola kaymas ikinci kez engellenmi olur. Ancakbasamaklarn klavuz yollar iinde hareket ederken tarak giri ya da klarnda saa solakaymasna engel olmak iin ayr bir dzenek daha kullanlmtr.
1.2. Basamak Zinciri
Resim 1.17: eitli yryen merdiven basamak zincirleri
Yryen merdivenler zincir mekanizmasna bal hareketli basamaklarla yolcu tar.Tahrik mekanizmas olarak lamelli zincirler kullanlr. Tahrik motorundan ana tahrikzinciriyle alnan hareket, basamak zinciri vastasyla basamaklara iletilir. Basamak tahrikzincirleri lamelli zincirler olmasna karn, ana tahrik zincirinden farkl yapdadr. Klavuzraylar tarafndan idare edilmeleri iin tekerleklidir.
17
Resim 1.18: eitli yryen merdiven basamak zincirleri ve montaj mili
Resim 1.19: Basamaklarn zincirlere monte edilmesi
Ana tahrik zincirinde olduu gibi bu zincirlerin de dzenli olarak yalanmasgereklidir. Zamanla oluan ya ve toz artklar da temizlenmelidir.
Resim 1.20: Basamak zincirinin basamaa balants
18
ekil 1.12: Basamak zincirinin basamaa balants
ekil 1.13: Basamak zinciri
Yryen merdiven motoru harekete balad zaman bu hareketin dier aksamlarailetmesi gerekir. Bunu salamak maksadyla motor miline bal bir redktr ile motor devridrlr. Redktr hareketi, zerinde bulunan ana tahrik dilisi vastasyla ana tahrikaftna iletir.
Ana tahrik aft zerinde bulunan u ksmlardaki byk dililer (bisiklet zincir dilisigibi) ve merdivenin alt ksmnda bulunan gergi arabas zerindeki dililerin bir tayc zincirile birlikte hareketi salanr. Bu tayc zincir zerinde, basamaklarn montajnn yapldbasamak balant mili bulunur.
19
ekil 1.14te basamak balant milinin basamak tayc zincire montaj ekillerigrlmektedir.
ekil 1.14: Basamak balant milinin tayc zincire balant ekli
ekil 1.15: Basaman basamak balant miline montaj
20
ekil 1.16: Basamak balant mili montaj paralar
Montaj esnasnda basamak tahrik zincirine monte edilecek basaman montajyaplmadan nce montaj yerleri kirden arndrmal ve gres ya ile iyice yalanmaldr.Yryen merdivenlerin aylk bakmlarnda da buralardaki toz ve amur alnmal tekrardanyalanmaldr. Geveme ya da tekerlek ve yzklerde deforme varsa merdivenin konforlu verahat almas iin bu paralar deitirilmelidir. Aksi takdirde daha byk arzalara sebepolabilir.
ekil 1.17: Basaman basamak tahrik zincirine montaj
Herhangi bir ekilde arza olur ya da basamaklarn sklmesi icap ederse merdivenirevizyon basamana kadar kaydrp revizyon basamandan skme balamak dahamantkldr. Basamaklarn ayar oradan daha rahat ve hassas yaplr.
21
ekil 1.18: Basamak montaj paralar
ekil 1.18deki basaman etrafndaki demonte olan paralar genelde basamaktanfarkl renkte boyanr. Bu paralara etek denir. Bu eteklerin renkli yaplmasnn amacayaklarn skmasn engellemek olduu gibi herhangi bir maddenin skmas esnasnda bunoktalardan sklp basaman karlmasna gerek kalmadan skan maddeyi almayayaramasdr. Ayrca farkl bir renk ile boyandndan grnm gzellii de kazandrr.
Basamak zincirlerinin zamanla anma ya da mevsimsel hava scaklna bal olarakboylar deiir ya da bir taraf uzarken dier taraf ksa kalabilir. Bu yzden zaman zamanboylarnn ayarlanmas gereklidir. Bu durumda basamak ve tarak kanallarnn uyumubozulur. Bu durum gzlenmeli ve zincir boylar ayarlanmaldr.
1.3. Geniliine Gre Basamak eitleri
Yryen merdiven basamaklar boyutta olabilir.
600 mmlik 800 mm lik 1000 mmlik olmak zere imal edilir.
Boyut seiminde gz nne alnan ltler, sonradan eklenen sistemlerde yerinuygunluu ve istenilen yolcu tama kapasitesidir. Basamak boyutu bydke kaplad yerve yolcu tama kapasitesi artar.
Basamak genilii tek kii iin 600 mm yeterli olurken 1000 mm genilikte ise elindeeya olan bir yolcu ya da iki yolcunun yan yana tanmas salanmaktadr. Genibasamaklarn dier bir avantaj ise insanlarn tek tarafta durmas acelesi olanlarn botaraftan yryerek hzlca kabilmeleridir. Tablo 1.1de basamak genilii ve hza balolarak yryen merdivenlerin tama kapasiteleri grlmektedir.
22
Tablo 1.1: Basamak genilii ve hza gre yryen merdiven kapasitesi
1.3.1 Hz ve Basamak Genilii (V, Wb)
Yryen merdivenin hz ve basamak genilii tama kapasitesi ile doru orantldr.Trafik hesaplarna gre birim saat iinde tanacak yolcu saysn karlayacak hz vebasamak genilii seilir.
Yryen merdivenin hz, trmanma as 30ye (dhil) kadar olan yryenmerdivenlerde 0,75 m/sn.yi, trmanma as 30 -35 aras olan yryen merdivenlerde 0,50m/sn. yi gememelidir.
ekil 1.19: Basamak lleri
Tanan yolcu says (kii/saat)
Yryen merdiven sistemleri tam kapasiteyle alt zaman tayabilecei yolcusays forml 3.1 ile hesaplanr.
Bu formlde;Z = Yolcu/saat (P/h) bir saatte tanabilecek yolcu saysNy = Tek basamakta tanan yolcu says (Tablo 1.3 ) = Doluluk faktr (Tablo 1.2 )Lb = Basamak eni ( ekil 3.1) 0,4 mV = Merdiven hz ( m/sn.)
23
Basamak genilii (Wb, mm) Doluluk faktr (600 0,5800 0,751000 1,0
Tablo 1.2: Basamak geniliine gre doluluk faktr
Basamak genilii (Wb, mm) Bir basamakta tanan yolcu says(Ny)
600 1800 1,51000 2
Tablo 1.3: Basamak geniliine gre tanabilir yolcu says
Basamak genilii (Wb, mm) mb (kg)600 10800 121000 15
Tablo 1.4: Basamak arlklarnn basamak geniliine gre deiimi
Tanan yolcularn yryen merdivene bini ve inileri esnasnda ivme deiimindenetkilenmemeleri iin basamaklarn belirli mesafelerde yatay dorultuda hareket etmesigerekmektedir (apron). Basamaklarn yatayda gitme mesafeleri ilgili (EN115) standartlardabelirtilmitir. Basamaklarn yatayda gitme uzunluu hz ve trmanma ykseklii ile doruorantldr.
rnek Hesaplama 1:
Basamak genilii 600 mm ve hz 0,5 m/sn. olan bir yryen merdiven sistemindesaate tanabilecek yolcu saysn hesaplaynz.
Tablo 1.2 ye gre =0,5Tablo 1.3e gre Ny=1Lb= 0,4 mV= 0,5 m/sn.
Z=(3600 x 0,5 x 1 x 0,5) / 0,4Z=2250 Yolcu /saat
Dier veriler sabit kalmak zere basamak geniliini deitirerek hesaplamalar yappsonularn yorumlaynz.
24
UYGULAMA FAALYETUYGULAMA-1
Yryen yol ve merdiven basamak deiimini yapnz.
lem Basamaklar neriler
Sistemi durdurup bariyerleri koyunuz. Yryen merdivene kimseninulaamayaca ekilde bariyerler koyunuz.
Alt plakay kartnz. Basamaklar sadece hasar grdklerinde yada arza durumunda sklmez.
Periyodik bakm esnasnda yryenmerdivenin asesine ulap temizlik vebakm yapabilmek iin en az iki basamansklmesi gerekir.
Daha sonra teknisyen revizyon soketinikullanarak sklen basamaklarnoluturduu boluu yryen merdivenboyunca hareket ettirerek gerekli ilemleriyapar.
Basamak koruyucusunu vidalarndansknz.
Basamaklar sadece hasar grdklerinde yada arza durumunda sklmez.
Periyodik bakm esnasnda yryenmerdivenin asesine ulap temizlik vebakm yapabilmek iin en az iki basamansklmesi gerekir.
Daha sonra teknisyen revizyon soketinikullanarak sklen basamaklarnoluturduu boluu yryen merdivenboyunca hareket ettirerek gerekli ilemleriyapar.
Sol tutucu somunlar karnz.
Sa tutucu somunlar karnz.
Basamaklarn sklmesi marka ve modelegre deiiklik gsterebilir.
Somunlar sklen basama dikkatlicetutarak ekiniz.
UYGULAMA FAALYET
25
Revizyon soketini kullanarak yryenmerdiveni ileri geri hareket ettirerekskmek istediiniz basama uygunkonuma getiriniz. Yukardaki ilemleritekrarlaynz.
Sklen basama sizi engellemeyecekekilde yerletirin.
Basaman taklmasnda bu ilemlerin tersiyaplacaktr.
Takma sonrasnda somunlarn sklkontrol edilmelidir.
26
UYGULAMA-2
Basamak zincirlerinde geveme ya da boy farkll olutuunda, basamakzincirlerinin boylarnn eitlenip ayarlanmas gereklidir. Bu yaplmad zaman taraklarlabasamak kanallarnn uyumu bozulacak ve sistem zarar grecektir. Boylarndaki deiimypranmaya bal olduu gibi mevsimlere bal hava scaklnn deimesinden deoluabilir.
lem Basamaklar neriler
Sistemi durdurup bariyerleri koyunuz. Yryen merdivene kimsenin
ulaamayaca ekilde bariyerlerkoyunuz.
Alt plakay kartnz.
Zincir ayar alt tarafta sa ve sololmak zere iki yerden yaplr.
Basamak zincirinin gerginliininayarlanmasn yapnz.
Mevsimsel olarak havascaklnn deimesindenkaynaklanan ayar ileminde her ikitaraftaki zincirler eit miktardagerdirilmelidir.
Eit gerginlii salamak iin heriki tarafta somunla belirlediinizbir referans noktasnn arasndakimesafeyi lebilirsiniz.
Boluklarn zeri tam almaldr.Tek taraf gerdirmeniz
27
Gerekli gryorsanz ayn ilemi diertaraftaki somun iinde tekrarlaynz.
lem sonucu tarak ve basamak kanallarnnpozisyonu resimde gsterildii gibi olmaldr.
gerektiinde kanallar referansolarak kullanabilirsiniz.
Her iki tarafnda eit skldn kontrol ediniz.
Basamak kanallar mesafelerinireferans olarak kullanabilirsiniz.
28
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Sistemi durdurdunuz mu?2. Makine dairesine ulatnz m?3. Revizyon soketini kullandnz m?4. Basamaklar sktnz m?5. 2. basama sktnz m?6. Basamaklar yerine taktnz m?7. Palet/basamak kanallaryla tarak dilerinin uyumunu kontrol ettiniz
mi?8. Basamak zinciri ayarn yaptnz m?9. Sistemi alr hle getirdiniz mi?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
29
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgilerdoru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. ( ) Yryen merdivenin giriinde en az basamak bulunur.
2. ( ) Yryen yol paleti tahrik zinciri ile ekilerek hareket eder.
3. ( ) Basamak tekerlii klavuz ray zerinde hareket eder.
4. ( ) Bir basamak zarar grdnde bir nndeki ve bir arkasndaki basmaklarlaberaber komple deitirilir.
5. ( ) Yryen merdiven/yol sistemlerinde genel bakmlarda basamaklarn sklmesinegerek yoktur.
6. ( ) Basamak genilii artrlrsa tahrik motorunun gc de artmaldr.
7. ( ) Yryen merdiven/yol sistemlerinde el band iin yaz ve k ayarlarna gerekduyulurken basamak zinciri iin byle bir gereklilik yoktur.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
LME VE DEERLENDRME
30
RENME FAALYET2
Her trl yryen merdiven ve yolun kpete bandnn ve tahrikinin 95/16/ATAsansr Ynetmeliine uygun olarak kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.
Yryen merdiven/yol sistemlerinde kullanlan kpete bandnn grevin
aratrnz. Tartnz.
2. YRYEN MERDVEN/YOL KPETE2.1. Kpete Band ve Tahriki
El band (kpete band), yryen merdiven/yolun, basamak/palet hzyla ayn hzdahareket eden, yryen merdiven/yolu kullanan insanlarn tutunmalarna yarayan hareketliparadr. Kpete band ya da elcik kay da denir.
Resim 2.1: Farkl renklerde kpete bantlar
Her korkuluun tepesinde basamaklar, paletler ya da bantla ayn ynde ve % 0 ila % 2toleransla hareket eden el band olmaldr.
Resim 2.2: Farkl renklerde kpete bantlar
RENME FAALYET2
AMA
ARATIRMA
31
2.1.1. Kpete Bandnn Yaps
Elimiz ile tutunduumuz yer lastiktir. Bandn ii ise ipek ve sentetik karm rgdr.Trabzanlar insan eline uygun ekilde retilir ve genelde birka kat hlindeki kanvastabakasnn d ksmna vulkanize (kauuun kkrtle sertletirilmesi) edilmi kauukkaplama ile elde edilir. D ksmdaki kaplama doal ya da sentetik olabilir. Baz trabzanlartek para olarak montaj alanna getirilip zel stclar ile ak olan iki ucu birletirilir. Buyap hem bandn tahrik kasnanda srtnme katsaysn artrarak bandn kaymamasn salarhem de bant zerinde statik elektrik oluumunu nler. Ancak yine de bant zerinde birmiktar statik elektrik olur. Oluan statik elektrik baka sistemler ile iskelete, oradan topraaaktarlmaya allr. Markalara gre kesitler deise bile ilev ayndr.
El bandnn yryen merdiven/yoldaki grevi ok nemlidir. Yryen merdivenikullanan insanlar bini ve ini srasnda yava bir konumdan daha hzl bir konuma ya dahzl bir konumdan daha yava bir konuma getiklerinden hzlarn ayarlayamazlar vedengelerini kaybedebilirler. nsanlar dengelerini korumak iin el band kullanacaklardr. Elband hareketsiz ya da hz basamak hzndan farkl olursa kullanclar dengelerinisalamakta zorlanacaklar ve dme kanlmaz olacaktr. zellikle yal ve ocuklar iin budurum ok tehlikeli olacaktr. Sivri keleri bulunan ve hareket hlinde olan bir sistemzerinde dmenin tehlikeleri yadsnamaz. Bu yzden el band daima alr durumdaolmaldr. Bunu salamak iin de kontrol altnda tutulmal, kaydrmamasna dikkatedilmelidir. El bandnda sorun olduunda derhl zmne gidilmelidir. El bantlarnn aylkbakmlar muntazam ve dzenli olarak yaplmaldr.
ekil 2.1: El band alma sistemi
El bandnn lineer arl 1,85 2,5 kg/mdir. Ortalama lineer yk 50 N/m, klavuzsrtnme katsays 0,27 0,37dir. Yryen merdivenlerde kullanlan el band ve zerindealt korkuluk ekil 2.1de grlmektedir. Mekanizmada zincir, aktarma eleman olarakkullanlmtr.
32
ekil 2.2: El band tahrik mekanizmas
El band, yryen merdiven boyunca bant tahrik kasna, V kay, gergi tekerleri,bant klavuz tekerleri, bant dn makara grubu zerinde hareket eder. Her birinin greviayrdr.
Yryen merdiven el band, metalik bir klavuz zerinde, sonsuz bir dng ierisindehareket eder. El band basamak hzna uygun olarak dndrlr, bunun iin yryenmerdivenin ana tahrik milinden iki zincir transmisyonu ile el band tahrik edilir.
Bant tahrik kasna el bandnn dnmesini salar (ekil 2.3). Bant tahrik kasnahareketini motor tahrik zincirine bal afttan alr. Bu aft zerindeki dili ile bant tahrikkasna dilisi bir zincir ile birbirlerine baldr. lk hareket motordan ana tahrik dilisinegelir, aft dner. Bu afta bal el band tahrik zinciri, hareketi el band tahrik kasnana iletir(Resim 2.3 ve 2.4).
Resim 2.3: El band tahrik kasna
33
Resim 2.4: El band tahrik kasna detay
El band tahrik kasna ve bask makaralar arasna sktrlan el band, basamak ya dapalet ynnde ilerler. El band ve bask mekanizmas ekil 2.3te gsterilmitir. Bant hznbask belirler. Gergi ayar bask miktarn dolaysyla bant hzn deitirmek iin kullanlr.Hava scaklnn deimesi, bask mekanizmasn oluturan ksmlardaki ypranmalardandolay bask miktar azald zaman gergi ayar yaplarak bant hznn basamak/palet hznaeitlenmesi gereklidir.
ekil 2.3: El band ve bask mekanizmas
1-Gergi ayar2-Bask3-Bask kasna4-Kay
34
Resim 2.5: Bask mekanizmas ve gergi ayar
2.2. Kpete Koruyucusu
Korkuluk zerindeki el band profilleri ve klavuzlar, parmak veya el skma veezilme olasln azaltmak iin ekillendirilmi ve kaplanm olmaldr. Bu yzden bantsadece dz olmamal kavis verilerek el ile daha rahat ve tehlikesiz kavranacak ekildeolanlar tercih edilmelidir (ekil 2.4).
ekil 2.4: El band yaps ve balant eleman
35
ekil 2.5: El band montaj ekipmanlar
El bandnn korkulua montaj da nem arz etmektedir. ekil 2.5te montaj ekli vemontaj malzemeleri grlmektedir. Bu el bandnn korkuluu olarak temperli camseilmitir. Temperli camn zellii kolay kolay krlmamas ve ok sert gelen bir darbedeise dalp paralanmamas ayrca yryen merdivenin d grntsn cazip hlegetirmektedir.
Bu temperli cama k verilerek ayr bir gzellik katlabilir (ekil 2.6). zel imaledilen ve el band raynn hemen altna monte edilen lamba boluuna istenilen renkte lambataklarak n cama yansmas salanr.
36
ekil 2.6: El band klandrmas
ekil 2.7: El band korkuluk mekanizmas detay
37
ekil 2.8: Farkl bir korkuluk tasarm ve el bandnn temperli cam ile korkulua montaj
El bandnn taraklarn tesine uzamas
El bandnn yatay olan ksm, sahanlklarda tarak dilerinin kknden sonra, en az0,30 m daha devam etmelidir. Sahanlklarnda yatay blm olmayan eimli yryenbantlarda el bandnn, eim asna paralel olarak uzatlmas da kabul edilebilir.
38
Profil ve pozisyon
El band profili ve klavuzu ya da kapak profilleri arasndaki uzaklk, hibir durumda 8mmden kk olamaz. El bandnn d kenar ile duvar ya da herhangi bir engel arasndakiyatay uzaklk, arpmay nlemek iin 8 mm'den az olmamaldr. Bu amala dikeyde deyryen merdivenin basamaklarnn ya da yryen bandn paletlerinin veya bandnnzerinde en az 2,10 m braklmaldr. Baka yollarla yaralanma riski bertaraf edilmi ise budeer daha az olabilir. Birbirlerine paralel ya da apraz olarak dzenlenmi yryenmerdivenler iin el bantlarnn kenarlar arasnda uzaklk 120 mmden az olmamaldr. Elbandnn genilii 70 mm ile 100 mm arasnda olmal, korkuluk ile arasndaki uzaklk 50mm'yi gememelidir.
El band merkez izgileri arasndaki uzaklk
El bantlarnn merkez izgileri arasndaki uzaklk (b1) sprgelikler aras uzakln0,45 mden fazla gememelidir.
Korkulua giri noktasndaki koruma
El bandnn merdiven korkuluk alnna girdii en alt noktann yerden uzakl 0,10 mden az, 0,25 mden fazla olmamaldr. El bandnn en u noktas ile el bandnn merdivenkorkuluk alnna girdii nokta arasndaki uzaklk, en az 0,30 m olmaldr. El bandnnmerdiven korkuluk alnna girdii noktada, el ve parmaklarn skmasn engelleyecek birnlem alnmaldr.
El bandnn basamaktan, paletlerden ve banttan olan ykseklikleri
El band ile basamak ucunun, paletin ya da bandn arasndaki ykseklik 0,90 mdenaz, 1,10 mden fazla olmamaldr.
Resim 2.6: El bantlar
Toplu kullanma ak yryen merdiven ve yryen bantlar iin el bandnn kopmasile ilgili kontrol cihaz bulundurulmaldr. El band, imalts tarafndan 25 kN kopma ykiin belgelendirilmemise el band koptuunda yryen merdiven ya da yryen banddurduracak bir cihaz olmaldr.
39
ekil 2.9: El bandnn klavuz tekerleklerinin montaj yerleri ve el bandnn dnp dnmediinedair lm yapan teker ve sensr
ekil 2.10da gsterilen bant hareket tekeri bir sensr ile balanr. Bu teker zerindebir de bakr bir sac bulunur. Bant dndke teker de dner. Teker zerindeki sac, tekerzerinde tur attka sensr onu sayar ve sisteme bilgi gnderir. Sistem zerindeki deerlersensrn gnderdii deerleri tutuyorsa merdivenimiz almaya devam eder. Eer bilgilertutmuyorsa bir aksilik olduu sistem tarafndan alglanr. Yryen merdivenimizi durdurur.Bylelikle gvenlik salanm olur.
40
Resim 2.7: El band hz alglayc
Sensrler her bakmdan kontrol edilmeli, cam tpl olanlarn alc hassasiyetiniartrmak iin daima temiz tutulmaldr. El bandnn basamaklarla birlikte ayn hzda hareketikullanclarn gvenlii asndan ok nem arz etmektedir.
2.3. Yryen Merdiven Klavuz MakaralarYryen merdiven hareketli bir sistem olduu iin bu sistemin sapma yapmadan
hareketini tamamlamas gerekmektedir. Yryen merdiven, asansrlerde olduu gibi asansrkabininin dzgn seyrini srdrmesi ve yoldan kmamas iin raylar zerinde hareketettirilir. Yani raylar asansr kabinine klavuzluk eder. Yryen merdivenlerde de dzgnseyrin devam etmesi iin klavuz makaralar vardr. Bu makaralar gerek el bandnn gereksebasamaklarn hizasn kaybetmemesi, ayn yolda devam etmesi ve konforlu bir ini-knyaanmas iin arttr.
2.3.1. El Band Klavuz Tekerleri
El band, normal kullanmda ayrlmayacak ekilde klavuzlanmal ve gerdirilmelidir.Bant klavuz tekerleri bandn iskelet ksmnda bulunur. Bunlar banda klavuzluk eder. Bantklavuz tekerleri bandn daha aaya doru sarkp esnemesine ait nleyici tedbirlerdir.Ayrca statik elektrii bant zerinde azaltc etkileri de vardr.
Resim 2.8: Bant klavuz tekerleri
41
El band klavuz tekerleri Resim 2.8de grld gibi iskelet ksmna monte edilir.Bu makaralar ebonitten yaplm olup d sert kauuktur. El bandnn saa sola kaymasnnleyerek ayn hizada tutmaya yarar. Ayrca el bandnn gerilmesine yardmc olaraksistemde kaymamasn salayarak basamak ile ayn hzda dnmesine yardmc olur.
2.3.2. El Band Dn Makara Grubu
ekil 2.10: El band dn makara grubunun merdiven zerindeki yeri
Yryen merdiven zerinde tam dn noktalarnda el band dn makara grubuvardr (ekil 2.10). Bu makara gruplar deiik tiplerde yaplabilir. Tekli olduu gibi iftlidn makara grubu da kullanlr (ekil 2.11).
ekil 2.11: El band ikili dn makara grubu
42
El band sonsuz bir hareket izler. Bu sonsuz hareketi elips saylabilecek bir daireiinde yapar. Tam dn yaplacak yerlerde srtnme daha fazla olacandan bandn zarargrmemesi iin ekil 2.12deki dzenek (bant dn makara grubu) tasarlanmtr. Bu sistemayn zamanda bant tahrik kasnan fazla yormayacak ve bandn hareketini frenlemeyecek,bant durmas gibi sorunlarla daha az karlalacaktr.
ekil 2.12: El band dn makara grubu
Bant dn makara grubu yerine baz yryen merdivenlerde bant dn kasnakullanlmaktadr. Bant dn kasnann makara grubuna gre maliyeti daha ucuz ve bakmdaha kolaydr. Ancak konfor asndan bant dn makara grubu daha elverilidir. Ancak bumakara grubunun makaralar sk sk kontrol edilmeli, deforme olan ya da bozulan varsadeitirilmelidir. hmali hlinde el bandnn i yzeyi anacandan daha byk arzalarasebebiyet verebilir.
2.4. Yryen Merdiven V Kay
Resim 2.9: V kay
43
ekil 2.13: V kay mekanizmas
ekil 2.14: V kay
V kay, ekil 2.14te grld gibi el band tahrik kasnana el band basacakekilde yerletirilir. V kaynn yryen merdivendeki grevi el bandnn tahrik kasnanatam basmasn salamaktr. Bylelikle el bandna ilk hareket verildii yerden itibaren Vkay ile tam tutunma salanr.
ekil 2.15: V kay montaj yeri
44
V kay zaman iinde esneme yapabilir. Bu da V kaynn el bandna tam basmasnaengel olur. Bu gibi durumlarda el band kayma yapacak ve basamak ile hareketi ayn hzdaolmayacaktr. Her ne kadar el band, korkuluk zerine klavuz makaralar sayesinde gerginbir biimde oturtulmu olsa bile zaman iinde el bandnn da gevemesinden sebebiyle bugeveme kanlmaz olacaktr.
ekil 2.16: V kay montaj yeri
Bu gibi geveme ya da esneme durumlarnda V kay zerinde bulunan uzun bir vidaile ekil 2.16da krmz daire iine alnm teker sktrlarak V kaynn gergin tutulmassalanr. Bylelikle el bandnn kaymas, V kaynn esnemesinden dolay meydana gelmiolan arza ise giderilmi olur.
45
UYGULAMA FAALYET
Basamak ayarlarn yapnz.
lem Basamaklar neriler
Etek sacn sknz
Farkl model sistemlerde gergi ayarlarfarkl yerlerde ya da ulalmas farklolabilir.
Resim 2.11: Etek sacnn sklm hli
Ayar somununu uygun anahtarla sknz.
Revizyon soketini kullanarak el band
UYGULAMA FAALYET
46
hz ile basamak/palet hznnuyumluluunu kontrol ediniz. Gerekligrdnzde ayar ilemini tekrarlaypkontrol ediniz.
El band hz ile basamak/palet hzarasndaki hz fark % 2 yiamamaldr.
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizikontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Etek sacn sktnz m?2. Ayar somununu uygun anahtarla sktnz m?3. Revizyon soketini kullanarak el band hz ile basamak/palet hznn
uyumluluunu kontrol ettiniz mi?4. Gerekli grdnzde ayar ilemini tekrarlayp kontrol ettiniz mi?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
47
LME VE DEERLENDRMEAadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler
doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. ( ) El band; yryen merdivenin basamak hzyla ayn hzda hareket eden, yryenmerdiveni kullanan insanlarn tutunmalarna yarayan hareketli paradr.
2. ( ) El band, basamaklar ya da paletlerle ayn ynde ve % 0 ila % 2 toleranslahareket etmelidir.
3. ( ) Yryen merdiven/yol sistemlerinde el band kullanm zorunlu deildir.
4. ( ) El bandnn lineer arl 1,85 2,5 kg/mdir.
5. ( ) Bant tahrik kasna el bandnn durdurulmasn salar.
6. ( ) V kaynn yryen merdivendeki grevi el bandnn tahrik kasnana tambasmasn salamaktr.
7. ( ) El bandnn basamak/palet hzna uyumsuzluu el band ayaryla giderilebilir.
8. ( ) El band ayar yerleri btn sistemlerde ayn yerdedir.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
LME VE DEERLENDRME
48
MODL DEERLENDRME
KONTROL LSTES
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizikontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Basamak skme ilemini yaptnz m?2. Basama doru monte ettiniz mi?3. Basamak zinciri ayarn yaptnz m?4. Kpete band ve tahrikini doru monte ettiniz mi?5. Kpete band ayar yaptnz m?6. Klavuz makaralarnn gzle kontroln yaptnz m?7. alan sistemi gzlemleyerek kpete band ayarna ya da basamak
zinciri ayarna ihtiyac olduunu tespit edebilir misiniz?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
MODL DEERLENDRME
49
CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI
1. Yanl2. Doru3. Doru4. Yanl5. Yanl6. Doru
RENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI
1. Doru2. Doru3. Yanl4. Doru5. Yanl6. Doru7. Doru8. Yanl
CEVAP ANAHTARLARI
50
KAYNAKA
MRAK C. Erdem, smail GERDEML, Asansrler ve Yryen Merdivenler,stanbul, 2000.
TS EN 115 Trk standard
KAYNAKA