5/20/2018 y zey p r zl l k

1/12

YZEY PRZLLLM

Yzey Przllnn Tanm :

1930 yllarnda metal yzeylerinin przllk deerlendirilmesi, o yzeye bakarak

veya dokunarak yaplrd. Yzeyde yksek yansma varsa yzey przsz olarak

dnlrd. Bu tip deerlendirmenin mr pek uzun olmad. Metal yzeyinin

deerlendirilmesi ahsn dikkatinden bamsz dnlmeye balad. Bylece dnceler bu

PARAMETRELERzerinde younlat. Prz ykseklii iin ortalama ykseklik, yzeyyapsnda barol oynar. Fakat yzey przlln kontrol etmeye yetmez.

Yzey karakteristiklerinin lm iin nce yzey yaps ve yzey przllterimiyle ne kastedilmek istendiini anlamak gereklidir.

Yzeyin Yaps :

Yzey yaps u terimlerle daha iyi tanmlanr.

5/20/2018 y zey p r zl l k

2/12

Przllk:

leyici bir takmn, yzeyin bir ucundan dier ucuna gitmesiyle oluan pek ok

izikli, dzensiz ksa dalga boyu uzunluklardr.

Yzeydeki izik izlerini normal ynde lme ile apraz ynde (al kesik izgi) lmearasnda dalga boyu uzunluu asndan fark vardr.

Dalgalanma :

Yzey przll dzensiz dalga boyu uzunluklar olarak dalmsa, yzey ar

yklenmi demektir. Bu tr bir oluum dalgalanma olarak adlandrlr. Dalgalanma, yzeyintalanmas esnasnda, talama tann eksik ksmlarndan, ilemeyi yapan takmn balant

karterinin titreiminden ve sl ilemlerden meydana gelebilir.

Genel Form Hatalar -

Yzeyin yapsnda, kzak anmalarndan, tornalama ileminde ileyici takmn

merkezinin aada veya yukarda olmasndan, i paras ilenirken i parasnn eilip

bklmesinden form hatalar meydana gelebilir.

5/20/2018 y zey p r zl l k

3/12

Yzey przll lme cihazlar yzeyin profilini grafik olarak izerler. Yzeyin

uzun dalga boylarnda olmas, yzey przll lme parametre deerini etkiler. Bu

nedenle ok uzun dalga boylarnn etkisi nlenmelidir.

YZEY PRZLLNNDEERLENDRLMESNDE KULLANILAN

PARAMETRELER

Bu ama iin kullanlan parametreler aada olduu gibi gsterilir ve adlandrlrlar:

Ra: Aritmetik ortalama sapma

Rz (JIS): 5 tane en yksek 5 tane en alak noktann ortalamas

Rt:Tm lm uzunluu iin maksimum ykseklik ile maksimum derinliin toplam

Rq:Aritmetik ortalalama sapmalarn karakk anlamnda bir parametredir.

Standartlarda aklanan parametrelerden en nemli saylan 2 tanesi tanmlanmtr.

(Ra) aritmetik anlamda sapma

5/20/2018 y zey p r zl l k

4/12

Bu ifade BSJ standardnda merkez ekseni ortalama ykseklii olarak tarif edilmitir.

Yzey przll len cihazlardan direkt olarak okunabilir. Bir yzeyin Ra deeri grafik

olarak okunabilir. Bir yzeyin Ra deeri grafik olarak u yollar takip edilerek belirtilebilinir.

1. nce yzeyin en alt (dip) tarafna deecek ekilde dz bir (x-x) ekseni ekilir.

2. Tam sayda dalga boyu uzunluuna sahip olacak ekilde bir (L) uzunluuseilir.

3. Planimetri kullanlarak eri altndaki izili (A) alan bulunur. Daha sonra

Hm=A/L hesaplanr. Ve (C-C) ekseni izilir.

4. (Hm) yksekliindeki eksen izildikten sonra eksen zerinde (P1+ P2+P3+........vs) ve eksen altnda (Q1+ Q2+ Q3+..............vs) ki alanlarn toplam

(L) uzunluuna blnp (1000/Vq) ile arplrsa

Vq

1000.

L

QPm)(Ra alanalan

5/20/2018 y zey p r zl l k

5/12

Burada;

P ve Q alanlar (mm2),

L uzunluu (mm) olarak alnr.

Vq: Dey byltme deeridir.

Yatay byltme: P, Q alanlarnda ve (L) uzunluklarnda gzlenir. Fakat yatay

byltme ak olarak denklem iinde grlmez. (Ra) deeri hala en ok kullanlan bir

parametredir.

Ortalama prz ykseklii Rz (JIS e gre)

Bu parametrenin bulunuunun gsterimi (Ra) nn gsteriminden daha kolaydr.nce profile, bir paralel eksen izilir. Bu profilden srayla 5 en dip nokta uzaklklar

llr. Ortalama deer;

Vq

1000.RRRRRRRRRR

5

1Rz 10864297531

RR88RR99RR77 RR22 RR55 RR44 RR11 RR66 RR1100 RR33

5/20/2018 y zey p r zl l k

6/12

YZEY PRZLL

LEN CHAZLAR ve TEKNKLER

Yzey przlln deerlendirmek amacyla pek ok cihaz ve teknik kullanlr.Mhendislik asndan en nemlileri

1. Elektiriksel alan sivri ulu cihazlar

2. Dokunarak yzeyin deerlendirildii ve bu durumun mekanik alancihazlarla llmesi

3. Deiik tipli sk interferans mikroskoplar

4. Yzey kopyalar elde etme

Bu metodlardan 1 ve 2 nolu metodlar yzey zerinde bir dizi profil gsteren

metodlardr.

ELEKTRKSEL SVR ULU CHAZLAR YAPISI:

Bu cihazlar bir kola sahiptirler. Kolun zerine elmas bir u yerletirilmitir. Bu u,

numune yzeyini batan baa izer. Ucun dey hareketi elektriksel sinyallerle gsterge veya

yazcya iletilir.

E-GBEKL CHAZ

E Gbek Tipli Cihaz

5/20/2018 y zey p r zl l k

7/12

ekilde mknatsn iki kutbu arasna yerletirilen bir (Fe) gbein ucundaki kolundey hareketi ile (E) gbeinin ularndaki aralk deiir. Bu deime elektrik sinyallerinin

amplitd (iddetini) azaltr veya oaltr. Bu sinyaller bir aradurum eleman ile gerekirse

byltlr. Bir filtrasyon sistemi gelitirilerek lineer dzgn bir record etme (yazdrma)

ilemi salanm olur.

BOBN TPL CHAZ

ekilde bobin tiplibir cihaz grlmektedir. Bobin elmas u zerine yerletirilir.Bobin arasna konan mknatsla dey ynde magnetik alan salanm olunur. Bobin ulu

beraber aa yukar iner. Elmas ucun dey hareketiyle manyetik alan deiir. Bu manyetik

alan yzeyin amplitd ve dalga boyu ile orantldr. Veya elmas ucun hareketinin frekans ile

orantldr. Cihazn alma alan iinde frekans hassas olmayabilir. Bir (Rc) dzeltme devresi

konarak istenmeyen frekanslar ayrlr.

(Not; Bobin iindeki mknatsl para, bobinin manyetik aksn kuvvetlendirir.)

Bobin Tipli Cihaz

5/20/2018 y zey p r zl l k

8/12

PEZOELEKRK KRSTALL CHAZ

ekilde ise, bir piezo elektrikli cihaz gsterilmitir. Piezoelektrik eleman; zerine bir

kuvvet uygulandnda, gerilim dourur. Elmas u kolu kristale pimlenir. Elmas u, yzeye

zerinde kayan bir altlkla deer. Ucun dey hareketiyle doan gerilim sinyal olarak alnr

gsterge veya recordera verilir. Gerilim deiimi bu deiim kalibrelenerek yzey

przll llr. ukur az kuvvet uygulanr. Tepe max. kuvvet uygulanr.

DOKUNARAK YZEY DEERLENDRME VEMEKANK ALIAN CHAZLAR

(MECRN)

DOKUNARAK YZEY DEERLENDRME:

Bu yntemin esas kyaslamaya dayanr. Yzey boyunca trnakla kontrol yaplabilir.

Kyaslama iin (N) serilerinde przllk deerleri belirtilmi test bloklar kullanlr.(Bi

sonraki sayfada tabloya baknz)

Dokunarak yzeyin deerlendirilmesinde yzeyin srtnme zellikleri esas alnr.

Dnel yzeylerin dokunarak deerlendirilmesinde farkllklar artacandan kontrol iin

elektriksel sivri elmas ulu cihazlarda (Ra) kontrolu yaplmaldr.

5/20/2018 y zey p r zl l k

9/12

(N) SERLER TABLOSU

+ 50% (m)

-25%

YZEY LEM TABLOSU

5/20/2018 y zey p r zl l k

10/12

MECRN (Mekanik alan Cihazlar):

Dokunma yntemini mekanik olarak llebilecek cihazlar gelitirilmitir. Bu

cihazlarla talanm, holanm, leplenmi, eelenmi, zmparalanm yzeylere uygulanrlar.

(Ra) deerler N serileri karl olarak okunur.Cihazlarn alma Prensibi:

nce metalik kanatk yzeyi deerlendirilecek yere srld zaman hem kayacak

hem de iki faktre bal olarak eilip bklecektir.

1.Yzey przllne ve 2.tme as (

)

Kritik alar altndaki alarda kanatk yzey boyunca hafife kayar. A arttka

ekildeki gibi kanatk eilmeye balyacaktr. ok dzgn yzeylerde kritik (

) asbyktr. Bu a przllk deerinin bir fonksiyonudur. ekilde cihazn asl ekli

grlmesidir. Yzeye srlen kanatk, effaf rt iinden gzlenir. Kritik aya eriildiindegstergedeki ibre ile yzey przll deerleri (Ra) N serileri ile belirtilir. Cihazn kalibresi

(Ra) deerleri 0,1 ve 0,4 m luk sertletirilmi test bloklar zerinde yaplr.

5/20/2018 y zey p r zl l k

11/12

KADRANLI DERNLK CHAZI:

Kaba przllk terimi (Rz), (Ra) aritmetik ortalama deerinin 5,0 m nunzerindeki deerleri iin tanmlamak gerekir. Elektriksel l cihazlarnn ou bu deerin

altndaki deerlerde dolarlar.Derinlik cihaz, tornalanm, frezelenmi kumda kalptan km paralar, v.s iin

gelitirilmitir. Bu yzeylerde (Rz) parametresi (Ra) parametresinden daha nem kazanr.

Cihazn avantaj, grafik izmeye ihtiya duymadan hzl lme yapabilmesidir.

Cihaz iinde ubuk (mil) bulunan,

bir gsterge kadranndan ibarettir. Elmasu, yzeyin silindirik veya dz olmasna bal olarak 2 veya noktadan sabitlenebilir. Cihaz

nce standart bir blok zerinde sfrlanr. Sonra llecek yzeye bastrlarak yzeyin ukur-

tepelerine girmesi salanr. Daha sonra u iyice sktrlarak okuma yaplr. Bu ilem en az 4

noktada tekrarlanr. Ortalamas hemen ( Rz) deerine eittir. ayet (Ra) istenirse, bulunan

(Rz) deeri (4) e blnr. Kaba przllk deeri Rz = 4Ra dr. Tolerans %15 civarndadr.Bu tip amprik deerlere ar gven beslememe gerektiini unutmamalyz. Rz, (Ra) nn 7 katda olabilir.

IIK NTERFERANS MKROSKOPLARILE

YZEY PRZLL LM

Dz ve eimli yzeyler zerinde glge hasl etme tekniinin optik sisteminde uygun

bir dzeltme yaplarak yzey przll lmnde de kullanmak mmkndr.

nterferans glge bandlar sadece incelenen yzey alannda grlr. Glgenin srekli

her baklan yzeyde grlebilmesi iin kamera, byltmeyi salayan ok pahal ve masrafl

dntrclere ihtiya vardr.

5/20/2018 y zey p r zl l k

12/12

Bu cihazlar yksek kararlla sahip cihazlardr. Bu cihazlarla genilii 0,5 m olanizikaralklar kolaylkla grlr. Elektriksel sivri ulu cihazlarda kararllk (2,5) m nunaltna der.

Ik interferans glgeleri nce mastar zerinde grlr. Daha sonra llen yzeyin

glgeleri kyaslanr. Kresel rulmanl yataklarn yzey przll bu metodla kontrol edilir.

Bu yntemin avantajlar;

a. ncelenen ksmda yzey kark bile olsa detayl grnt elde edilir.

b. Metod tahribatszdr, yzeyle direkt temas yoktur.

c. Cihaz tekrar tekrar kalibreleme istemez.

YZEY KOPYALAMALE

YZEY DEERLENDRME

Bu yzey przll lm metodu, para ok byk, yzey cihaza smyorsa

dnlr. Bu yntemin esas, yzey zerine yumuatlma plastik para basmak, numuneevresine duvar rerek veya bir halka geirilerek sv plastii dkmektir. Daha sonra uygun

bir zaman sonra dklen plastik kaldrlr. Yumuatlm plastikle %80, sv plastik dkme ile

%100 doruluk elde edilir.