VIRUSNI MENINGITISVirusni meningitis je zapaljenje mekih mozdanica, koje je najcesce uzrokovano virusima. Klinicki tok i prognoza su obicno povoljni. Moze se javiti u epidemijskom i pojedinacnom obliku. Ima sezonsko javljanje u kasno ljeto i ranu jesen. Rezervoar infekcije je covjek, koji je bolestan ili virusonosa. Oboljenje se siri prevashodno fekalno-oralno, kontaktom, respiratornim putem i putem krpelja i komaraca. Iz organizma se virusi izlucuju sekretom zdrijela, fecesom, a Coxackie virus i urinom. Imunitet nakon prelezane bolesti je dugotrajan. Virusni uzrocnici dospijevaju do mozga hematogeno i neurogeno. Hematogeni je nacin najcesci a neurogeni podrazumjeva sirenje infekcije duz korjenova nerva. Serozni meningitis pocinje naglo. Inkubacija obicno traje 3-6 dana za enteroviruse i 2-15 dana za arboviruse. Prvi stadij bolesti (premeningealna faza) karakterise : slabost, pospanost, razdrazljivost, gubitak apetita, proliv, gusobolja. Nakon jednog dana pojavljuje se povisena temperatura, glavobolja, povracanje i bol u trbuhu. U meningealnoj fazi nastaju znaci povecanog intrakranijalnog pritiska u obliku glavobolje, povracanja, kod dojencadi je prisutna napetost fontanele, meningealni znaci (ukocen vrat, Kernig, Bruzinski, Vujicev znak) fotosenzibilitet, smeta mu buka, neurovegetativni poremecaji ( bradikardija) , opstipacija i poremecaj svijesti. Nakon 3-7 dana simptomi nestaju i bolesnik se brzo oporavlja. Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, klinicke slike i citobiohemijskog nalaza likvora koji se dobija lumbalnom punkcijom. Etioloska dijagnoza se postavlja izolacijom virusa, ili virusnih antigena u likvoru, serumu, brisu zdrijela i nosa i drugim uzorcima bolesnickog materijala. Koriste se kulture tkiva, imunoenzimski testovi, radioimunoesej testovi, DNK probe, metoda PCR. Terapija je obicno simptomatska i supstituciona. Preporucuje se mirovanje, primjenjuju se infuzione otopine, analgetici, antipiretici. Antiedematozna i antiinflamatorna terapija se rijetko primjenjuju u toku virusnih meningitisa. Samo kod meningitisa uzrokovanog herpes simplex primjenjuje se aciklovir. Mjere prevencije su opste higijensko-epidemioloske.ENCEPHALITISEncefalitis je infektivno oboljenje koje podrazumjeva upalu mozdanog parenhima. Najcesci uzrocnici su virusi, a mogu biti i bakterije, gljivice, protozoe i dr. Najcesce se javlja kod djece, starijih osoba te osoba oslabljenog imuniteta. Put prenosa je razlicit, moze biti fekalno-oralni, direktnim ili indirektnim kontaktom, respiratornim putem, te ujedom krpelja ili komarca. Najcesci virusni uzrocnici su arbovirusi, enterovirusi, varicella zoster, herpes simplex, mumps, rubella, Epstein- Barr virus. Najcesce ulaze u CNS hematogenim putem. Inkubacija se krece od nekoliko sati do 28 dana, kod bjesnila ponekad i vise mjeseci. Moze nastati naglo, ali i postepeno. Nekoliko dana prije pojave znakova bolesti, obicno su prisutni umor, malaksalost, smanjena koncentracija, uznemirenost, preosjetljivost, poremecaj sna, strah, Nakon prodormalnog stadija nastaje akutni stadij u kojem se javlja nagli skok temperature, difuzna glavobolja, bolna ukocenost vrata, povracanje, poremecaj govora i hoda, uznemirenost ili pospanost. Poremecaj svijesti je cest pratilac encefalitisa i krece se od blage dezorijentiranosti, preko somnolencije do duboke kome. Takodje mogu se javiti fascikulacije misica, generalizovani epi napadi, hemipareze, hemiplegije, odsustvo koznih trbusnih refleksa. Mogu se javiti i lezije kranijalnih nerava a posljedice toga su ptoza, strabizam, anizokorija, diplopije, asimetrija nazolabijalnih brazda, skretanje jezika, dizartrija, smetnje prilikom gutanja. Herpeticki encefalitis je najcesci oblik akutnog encefalitisa kod nas, najvise se javlja kod mladih osoba ispod 20 godina i odraslih iznad 40 godina. Uzrokuje ga herpes simplex virus. Krpeljni meningoencefalitis , uzrocnik je virus . Dijagnoza : anamneza (epidemioloska), pregled, CT, MR, EEG, lumbalna punkicja. Za vecinu encefalitisa ne postoji specificna terapija. U slucaju herpeticnog se daje aciklovir. Od simptomatske terapije se primjenjuju antipireticim antikonvulzivi, antiedematozna terapija. Stalan nadzor, pracenje vitalnih funkcija, sprijeciti dekubitus, respiratorne i urinarne infekcije, potrebno je angazirati i fizioterapeuta, a po potrebi i logopeda. Vecina se potpuno oporavi od bolesti. Za sprijecavanje encefalitisa se vrsi redovna vakcinacija protiv morbila, mumpsa, poliomijelitisa, takodjer postoji prevencija bjesnila , vakcinacijom pasa i macaka, te postekspoziciono vakcinisanje ljudiCATARRHUS FEBRILIS RESPIRATORIUS (febrilni respiratorni katar) Febrilni respiratorni katar je kliniki sindrom koji podrazumijeva akutne respiratorne bolesti gornjeg dijel respiratornog trakta. Manifestiraju se povienom temperaturom i drugim optim i respiratornim simptomima.Uzronici febrilnog respiratornog katara su uglavnom virusi. Najaniji su virusi parainfluence, adenovirusi, a u male djece respiratorni sincicijski virus.Kliniki sindrom febrilnog respiratornog katara:Obuhvata vie bolesti, koje se kliniki razliito manifestiraju u zavisnsti o uzroniku i dobi, odnosno otpornosti bolesnika.Osim nediferencirane akutne respiratorne bolesti, s jae istaknutim respiratornim simptomima uzrokuje i druge bolesti. Kliniki se razlikuju i ovi oblici bolesti : eksudativni faringitis ( virusna angina), faringokonjuktivalna groznica i opstruktivni traheobronhitis ( krup).Akutna respiratorna bolest:Je kratkotrajna upala u disajnom sistemu slina influenzi. ZA razliku od influenze, uz opte simptome, od samog poetka bolesti istaknuti su i kataralni respiratorni simptomi.Eksudativni faringitisOdnosno virusna angina, poinje naglo, poveanom temperaturom i optim simptomima. Za razliku od streptokokne angine, eksudat u drijelu i na tonzilama nije gnojan nego sluzav, limfni vorovi na vratu nisu bolno osjetljivi.Faringokonjuktivalna groznicaPojavljuje se uglavnom meu djecom. Bolest se javlja samo u ljetnim mjesecima, a najee nakon kupanja u bazenima, uz pojavu opih simtoma bolest je praena upalom drijelas jednostranim ili obostranim konjuktivitisom i otokom limfnih vorova na vratuOpstruktivni laringotraheobronhitis, odnosno krup, iskljuivo je bolest male djece. Praen je znakovima stenoze larinksa, s promuklim kaljem, stridoroznim disanjem i dispnejom.Dijagnoza :Izolacijom i serolokim testovima, ELISA testTerapija : Simptomatska. Koriste se sredstva za sniavanje temperaturei ublaavanje respiratornih simptoma. Antibiotici se primljenjuju samo pri pojavi sekundarnih bakterijskih komplikacija.LYSSABjesnilo je akutna infektivna smrtonosna bolest CNS-a, iz grupe zoonoza koja se prenosi uglavnom ugrizom bijesne zivotinje, a manifestira se teskom klinickom slikom kojom dominiraju hidrofobija i psihomotorni nemir. Uzrocnik je neurotropni virus iz porodice Rhabdovirida i roda Lyssa-virusa. Na covjeka se infekcija prenosi dodirom sa slinom bijesne zivotinje, najcesce ugrizom. Najcesci izvor infekcije su bijesne divlje zivotinje i domace zivotinje. To je najcesce profesionalna bolest veterinara, lovaca i stocara. Interhumani prenos je moguc preko sline oboljelog. Inkubacija zavisi od daljine mjesta ulaska virusa do mozga i sto je ona veca, inkubacija bolesti je duza, zatim od kolicine i virulencije virusa, velicine rane i imunog sistema organizma. Inkubacija je obicno 21-60 dana, varirajuci od 6 dana do 19 godina. Prodormalni stadij karakterisu opsti infektivni sindrom, nesanica, parestezije, fascikulacije a mjestu inokulacije virusa. Cesto je prisutna grlobolja i disfagija sa pocetnim simptomima hidrofobije. Drugi, encefaliticki stadij moze biti u 3 oblika. Furiozni oblik , jaka motoricka aktivacija, ekscitacije i agitacija te pojava konfuzije, dezorijentacije, halucinacija, agresivnosti, epi-napada, hipersalivacije, hiperventilacije, patognomicne hidrofobije. Cesto je prisutna i fotofobija, aerofobija, hiperakuzija. Bolesnici umiru zbog respiratorne insuficijencije i kardijalnog aresta. Paraliticki oblik (tihi, depresivni), se manifestuje u vidu paraliza, kako se one sire bolesnik pada u komu a smrt nastaje zbog paralize disanja . Kombinovani oblik ima simptome i furioznog i paralitickog bjesnila. Dijagnoza se postavlja na osnovu klinicke slike, podataka o ugrizu zivotinje, izolacije virus iz sline, likvora i mozga, nalazu patognomicnih Negrijevih tjelasaca, te metodom direktne imunofluorescencije i PCR tehnikom. Ne postoji jos efikasan lijek za bjesnilo. Moze se produziti zivot simptomatskom i supstitucionom terapijom, miorelaksansima, vjestackom ventilacijom ali je ishod smrtan. Profilaksa ima veliku vaznost, preekspozicijska profilaksa podrazumjeva profilaksu osoba sa visokim rizikom i u tu svrhu se daju 3 i.m ili 3 i.d vakcine. MONONUCLEOSIS INFECTIOSAInfektivna mononukleoza infektivna je bolest retikulo-endotelnog i limfnog sistema, uzrokovana Epstein-Barrovim virusom (EBV) iz porodice Herpesviridae. Klinicki je karakterizirana febrilnoscu, generaliziranim limfadenitisom, povecanjem slezene i jetre, te cestom pojavom angine. Prenosi se kapljicnim putem, putem pljuvacke, transfuzijom krvi, transplantacijom kostane srzi. Ulazno mjesto je sluznica orofarinksa. Inkubacija traje prosjecno 5-15 dana, ali i znatno duze 4-6 sedmica. Prodormalni umor moze trajati od nekoliko do 7 dana, a slijedi ga povisena temperatura, faringitis, generalizirano uvecanje limfnih cvorova. Umor je obicno najjaci prve 2-3 sedmice. Povisena temperatura uvece ( 39,5 40,5 C ). Oporavak moze biti mnogo sporiji. Faringitis moze biti jak, bolan sa eksudacijom . Limfodenopatija moze zahvatiti bilo koju skupinu cvorova. U angularnom podrucju mogu narasti i do velicine kokosijeg jajeta. Kod jacih limfadenitisa vrata vidi se lagani edem lica i vjedja. Povecanje traheobronhalnih limfnih cvorova moze izazvati kasalj, a povecanje mezenterijalnih probavne smetnje. Splenomegalija se opaza u 50 % slucajeva a max je u 2. I 3. Sedmici. Angina je vecinom lakunarna, ili pseudomembranozna, kod nekih bolesnika se moze javiti i osip, makulopapulozni osip ako se lijeci ampicilinom. Prosjecno bolest traje oko 6 sedmica. Razlikuju se 3 klinicka tipa : anginozni, glandularni i tifoidni. Dijagnoza se postavlja na osnovu karakteristicne krvne slike, hematoloskih promjena i seroloskih analiza. Terapija je uglavnom simptomatska. Tokom prvog mjeseca bolesti treba izbjegavati prekomjernu fizicku aktivnost, kako bi se smanjila mogucnost rupture slezene ( radi se splenektomija) , kod anginoznih oblika se daju antibiotici. Primjena ampicilina ce redovno dovesti do toksoalergickog osipa , te je on kontraindiciran. Savjetuje se provodjenje higijenskih mjera radi izbjegavanja kontakta sa pljuvackom inficiranih osoba. TOKSOPLAZMOZAToksoplazmoza je parazitarno oboljenje ciji je uzrocnik Toxoplasma gondii. Kod covjeka se pojavljuju kao kongenitalna i stecena toksoplazmoza. Primarni domacin parazita je macka. Ciste i oociste predstavljaju infektivnu formu uzrocnika. Toksoplazmoza je najrasirenija zoonoza u cijelom svijetu. Prirodni nositelji mogu biti svi sisari i ptice, ali najvazniji prirodni domacin i glavni izvor zaraze za covjeka je macka. Put prenosa je fekalno oralni. Smatra se da je izmedju 30-65% svjetske populacije inficirano toksoplazmozom. Nakon sto Toksoplasma gondii udje u organizam razmnozava se na mjestu ulaska, te prodire u regionalno tkivo i limfne cvorove, nakon cega slijedi parazitemija. Paraziti se putem krvi raznose po cijelom tijelu i stvaraju ciste. Najvise su zahvaceni limfni cvorovi, srce, mozak, oko, misici, pluca, jetra, slezena, uterus i crijeva. Ciste su najcesce inaktivne cijeli zivot, a inficirani nostitelj nema nikakvih tegoba. To pak nije slucaj kod imunokompromitiranih osoba. Kod njih se ciste mogu aktivirati i izazvati razne akutne simptome. Moze proci asimptomatski, a u slucaju pojave simptoma razlikujemo kongenitalnu i stecenu. Kongenitalni oblik nastaje tnasplacentarnom infekcijom ploda za vrijeme akutne infekcije trudnice. K.S zavisi od stadija trudnoce. Ako je infekcija nastala u prvo trimestru moze doci do pobacaja, ostecenja mozga i oka, hepatosplenomegalije, zutice, anemije, a ako je nastala u kasnijem stadiju dijete se moze roditi sa znacima akutne genralizirane bolesti. Mogu se javiti encefalitis, horioretinitis, ostecenje vida, lezije kranijalnih nerava, hepatitis, pneumonia, trombocitopenija, makulopapulozni osip itd. Stecena toksoplazmoza nastaje tokom zivota. U oko 80 % slucajeva prolazi asimptomatski. Ako se pojave simptomi bolesti, to je najcesce u vidu otoka limfnih cvorova, posebno vratnih. Pored toga se mogu javiti povisena temperatura, malaksalost, nocno znojenje, misicni bolovi, gusobolja. Rijetko se mogu pojaviti i makulopapulozni osip, splenomegalija, miokarditis, pneumonija, hepatitis, horioretinitis, encefalitis. Najteza slika bolesti se javlja kod imunokompromitiranih bolesnika. Dijagnostika se vrsi dokazivanjem parazita u krvi i drugim tjelesnim tecnostima ojenjem po Gimsi, kultivisanjem, inokulacijom osjetljivoj zivotinji. Dana se najcesce koriste seroloski testovi ( ELISA), kojim se dokazuju uglavnom IgM i IgG antitijela. Jako pouzdana je i PCR metoda koja dokazuje prisustvo DNK Toxoplasme gondii. Asimptomatski oblici se ne lijece. Potrebno je lijeciti samo teske oblike toksoplazmoze i sve oblike kod imunokompromitiranih osoba. Tretman podrazumjeva upotebu 2 lijeka oralno : pirimetamin i bactrim u toku 20 dana. Za lijecenje trudnica se najcesce koristi spiramicin. Profilaksa podrazumjeva opste higijenske mjere, potrebno je izbjegavati jesti sirovo, slabo peceno meso, kontakt sa zivotinjama za vrijeme trudnoce i obaviti seroloske testove na toksoplazmozu. AIDS Sindrom stecene imunodeficijencije, predstavlja kasni stadij djelovanja HIV-a, u kojem se javljaju oportunisticke bolesti koje definiraju AIDS. Uzrocnik je virus humane imunodeficijencije ili HIV iz porodice Retroviridae. Izvor infekcije HIV-om je inficirana osoba u bilo kojem stadiju HIV bolesti. Nalazi se u krvi, spermi, vaginalnom sekretu, majcinom mlijeku u dovoljnoj kolicini za infekciju . Glavni put prijenosa je spolni kontakt. Heteroseksualni nacin prenosa je najcesci nacin prenosa. U pojedinim zemljama je homoseksualni nacin prenosa dominantan. Ako tokom spolnog kontakta dodje do kontakta sperme, krvi, vaginalnog sekreta inficirane osobe sa sluznicom vagine, muske uretre, anusa, rektuma i usta moze doci do infekcije HIV-om. Transmisiji HIV-a pogoduje prisustvo spolnih bolesti i polni odnos za vrijeme menstruacije. Drugi nacin prenosa je putem krvi, prvenstveno se odnosi na i.v korisnike droga, koji medjusobno koriste iste igle, sprice i ostali pribor. Akcidentalna ekspozicija krvi u zdravstvenim ustanovama najcesce ubodi na iglu koja je upotrijebljena kod HIV- inficiranih bolesnika je rizicna u 0,2-0,4 %. Treci put prenosa je prenos sa majke na dijete ( u toku trudnoce, poroda, ili dojenja). Akutna infekcija se javlja 4-6 sedmica nakon infekcije HIV-om, moze proci nezapazeno, asimptomatski ili pak simptomatski. Najcesce se javlja virusna infekcija sa simptomima slicnim gripi. Javljaju se povisena temperatura, malaksalost, bolovi u misicima, glavobolja, bolovi u zglobovima, bolovi u grlu, uvecani limfni cvorovi, makulopapulozni li petehijalan osip. Rijetko se mogu javiti znaci meningitisa i encefalitisa, polineuropatija, rjedje hepatitisa, gljivicna infekcija usta, mukokutani ulkusi i dr. U lab nalazima su prisutni leukopenija sa limfocitopenijom, te trombocitopenijom. U slucaju da se posumnja na HIV treba uraditi ELISA- test. Akutna infekcija se javlja oko 30-60 % inficiranih HIV-om. Poslije akutne infekcije nastupa asimptomatski period. Moze trajati 10-15 godina, a i duze. U tom periodu uglavnom nema tegoba. Ovaj period je vazan za sirenje HIV-a. Simptomatska infekcija se dijeli na ranu, uznapredovalu i kasnu simptomatsku bolest. U ranu spadaju malaksalost, gubitak apetita, proljev, gubitak tjelesne tezine, generaliziranu limfodenopatiju. U ovom stadiju se mogu pojaviti upale pluca, promjene na kozi i sluznicama, HIV nefropatija sa promjenama u krvi i urinu. Uznapredovala se odlikuje niskim brojem T limfocita, pogorsanjem opsteg stanja, pojavom oportunistickih infekcija, tumora, sindromom propadanja i demencijom. U kasnoj bolesti broj T limfocita je ispod 50 u l i javljaju se oportunisticke bolesti ( tuberkuloza, CMV infekcije, limfomi... ). Dijagnoza HIV infekcije se postavlja seroloskim testovima (ELISA) dokazivanjem antitijela na HIV. Poslije postavljanja dijagnoze potrebno je uraditi imunoloske i virusoloske testove, koji ce nam biti osnova za pracenje HIV-om inficirane osobe. Pomoci njih ce se pratiti stadij HIV infekcije, vrijeme kad treba ukljuciti terapiju, pratiti efikasnost terapije, eventualno dati profilakricku terapiju protiv oportunistickih infekcija. Terapija : lijekovi protiv HIV-a se jos nazivaju antiretrovirusni lijekovi, oni su slozeni, imaju ozbiljne nuspojave, trebaju se disciplinirano uzimati, te postoji od razvoja virusne rezistencije,ako se terapijski rezim ne uzima po propisu ili je doza nedovoljna. Uzimanjem kombinacije lijekova usporava se razvoj otpornosti, smanjuje ucestalost oportunistickih infekcija i smrtnost. Sprjecavanje oportunistickih infekcija i tumora poboljsava prognozu AIDS-a. Postekspozicijska profilaksa je kratkotrajna ART terapija koja se primjenjuje u svrhu smanjenja razika od infekcije nakon izlozenosti HIV-u. Profilaksa se sastoji od edukacije na svim nivoima, o nacinu sirenja HIV-a, koristenju kondoma, jednokratnih igala i sprica, koje ne treba dijeliti sa drugima, te dobrovoljnim povjerljivim savjetovanjem i testiranjem.PAROTITIS EPIDEMICA ( zaunjaci.mumps)Definicija.Mumps je akutna zarazna bolest iji je uzronik Myxovirus parotitidis, a odlikuje se upalom glandule parotis, najee, ali mogu biti infekcijom zahvaeni i drugi organi (meninge, testisi, ovariji i pankreas).Epidemiologija.Javlja se sezonski. Od njega oboljevaju djeca kolskog i predkolskog uzrasta, a rjee odrasli. Izvor infekcije je ovjek inficiran virusom sa ili bez simptoma bolesti, koji izluuje virus slinom i drugim ekskretima.Klinika slika.Nakon inkubacije od 2 do 3 sedmice, bolest se manifestira sa povienom temperaturom, malaksalou, otokom i bolom najee zaunih pljuvanih lijezda. Otok je blijed, lako bolan, jednostran ili obostran, a pritiskom iz Stenonovog kanala se cijedi serozan sadraj. Znaci orhitisa, pankreatitisa, meningitisa mogu biti prisutni.Dijagnoza.Dijagnoza se postavlja na osnovu klinike slike i epidemiolokih podataka, reakcije vezivanja komplementa i ELISA testa.Terapija.Terapija je simptomatska. Kod orhitisa dolazi u obzir i primjena kortikosteroida. Terapija sa mumps imunoglobulinima se mora primjeniti ranije. Profilaksa.Obavezna je aktivna imunizacija djece ivom atenuiranom vakcinom i izolacija bolesnika.HEPATITIS AHepatitis A (epidemini hepatitis, zarazna utica) je akutna upalna bolest jetre uzrokovana malim RNK virusom koji se prenosi fekalno-oralnim putem. Rije je o prilino zaraznoj bolesti koja se moe javiti sporadino ili, posebno u uvjetima pogoranja sanitarnih prilika, nakon poplava i drugih prirodnih katastrofa, epidemijski.Virusna infektivnost prestaje kuhanjem na 100 C tokom pet minuta, izlaganjem formalinu, hloriranju i ultraljubiastom zraenju. HAV se moe nai u jetri, ui, stolici i krvi krajem inkubacijskog razdoblja i preikterinoj fazi bolesti, a moe se izluivati stolicom i tokom ikterine faze. Antitijela na HAV (anti-HAV) mogu se otkriti tijekom akutne bolesti kada je poviena aktivnost serumske aminotransferaze, dok jo postoji rasijavanje HAV stolicom. U ovom ranom odgovoru antitijelima dominira IgM razred i to traje nekoliko, a samo rijetko 6 do 12 mjeseci. Meutim, tijekom rekonvalescencije, dominantno antitijelo postaje anti-HAV, IgG razreda, koji ostaje detektabilan zauvijek, a bolesnici sa serumskim anti-HAV su imuni na ponovnu infekciju. RasprostranjenostHAV je rairen u svijetu, posebno u zemljama niskog socijalnoekonomskog statusa, prenosi se gotovo iskljuivo fekalno oralnim putem. Sporadini sluajevi, ali i vee epidemije mogu biti posljedica kontaminirane hrane ili vode. Zbog viremije u presimptomskoj fazi hepatitisa A u trajanju od 1-2 sedmice, mogu je prenos HAV infekcije putem krvi. U irenju hepatitisa A glavni izvor infekcije su djeca u predkolskim i kolskim zajednicama, no bolest je se esta i kod homoseksualaca te narkomana.Pojavljuje se u svim dijelovima svijeta, ali se endemski, uz povremene epidemije, ee javlja u slabije razvijenim i nerazvijenim zemljama svijeta (npr. zemlje Afrike, Bliski i Daleki istok, Juna i Srednja Amerika).Put prenosaPrenos se najee ostvaruje u direktnom kontaktu s oboljelom osobom (neistim rukama ili preko predmeta). esto nakon prvog kontakta sa HAV-om nema razvoja manifestne bolesti. irenje hepatitisa A u porodici esto je, a takoe i u kolektivnim institucijama (vrtii, kole). U prenoenju virusa hepatitisa A osnovnu ulogu ima feko-oralni put prijenosa (bolest prljavih ruku).Bolest se moe prenijeti i oneienom vodom. Hepatitis A virus moe se iriti i zagaenim hranom. Obino se radi o namirnicama koje ne prolaze toplinsku obradu ili je ona nedostatna (npr. sirove ili nedovoljno termiki obraene koljke koje potjeu iz kontaminirane vode), odnosno oneienje nastaje nakon dodatnih manipulacija (stoga je vano kontrolirati osobe koje rade sa hranom).Malo je dokaza o postojanju rizika prijenosa HAV heteroseksualnim kontaktom, dok je kod homoseksualnih mukaraca uestalost anti-HAV visoka.Parenteralni prijenos HAV putem krvi je mogu, ali iznimno rijedak.Klinika slikaOsoba je najvie zarazna tjedan dana prije poetka simptoma i tijekom prvog tjedna trajanja simptoma.Inkubacija traje 2 do 4 sedmice. Simptomi poinju naglo, oituju se kao stalni umor i gubitak apetita, munina, povraanje, osjeaj teine ili tupih bolova u epigastriju, rjee pod desnim rebarnim lukom, drhtavice i umjereno poviena temperature. U djece moe biti izraen proljev, a u nekim sluajevima izraeni su kaalj hunjavica i grlobolja. Ovaj stadij moe ostati jedina manifestacija hepatitisa A ili prethodi otprilike jednu sedmicu prije pojave utila. U ikterinom stadiju prvo se pojavljuje crveno-sme izgled mokrae, svjetla stolica, a zatim slijedi utilo bjeloonica i koe, najee uz postepen prestanak optih simptoma. Febrilitet prestaje osim kod najteih oblika. esto je izraen i svrbe koe. Veina oboljelih od hepatitisa A kliniki i biohemijski ozdravljuje u roku od 4-8 sedmica, s tim da se veina bolesnika oporavi za est meseci bez ikakvih posljedica, drugim rijeima ne postoji hronini oblik ove infekcije. Bolest obino prolazi spontano i nikad ne prelazi u hronini oblik. Znakovi bolesti ovise o stanju oboljelog, ali i o ivotnoj dobi u kojoj se infekcija javila. U djejoj dobi, osobito u prvim godinama ivota, bolest je blaga, i esto prolazi nezamijeeno. Meutim, infekcija u kasnijoj dobi moe imati tei oblik bolesti.Laboratorijske pretrageLaboratorijski nalazi pokazuju poviene vrijednosti jetrenih enzima (AST, ALT), to je znak oteenja jetrenih stanica, te povieni bilirubin.Imunoloki sustav oboljelog stvara tijekom akutne infekcije antitijela IgM anti-HAV koji se u krvi zadravaju narednih 6 do 12 mjeseci nakon pojave simptoma bolesti. Prisutnost IgG anti-HAV u serumu je pokazatelj preboljelog hepatitisa A ili imuniteta steenog cijepljenjem protiv hepatitisa A.Virus se moe izolirati iz stolice oboljelog, ali se ne radi rutinski.utica je obino vidljiva na skleri ili na koi kad vrijednost serumskog bilirubina premai 43 |imol/l (2,5 mg/dl). Neutropenija i limfopenija su prolazne, a prati ih relativna limfocitoza. Dugotrajnija munina i povraanje, neodgovarajue unoenje ugljikohidrata, te oskudne rezerve hepatinog glikogena mogu doprinijeti hipoglikemiji zabiljeenoj katkad u bolesnika s tekim virusnim hepatitisom. KomplikacijeMalen postotak bolesnika s hepatitisom A ima recidiv na hepatitis vie tjedana i mjeseci nakon oitog oporavka od akutnog hepatitisa, recidiv karakterizira ponovna pojava simptoma, povienje aminostransferaza, katkad utica i izluivanje HAV-a stolicom. Jo jedna neobina varijanta akutnog hepatitisa A je holestatski hepatitis koji obiljeava produljena holestatska utica i svrbe. Patoloki nalazi jetrenih testova rijetko potraju i po nekoliko mjeseci, pa ak i do godinu dana. ak i kada se te komplikacije dogode, hepatitis A ne napreduje prema hroninoj bolesti jetre. HAV moe biti i okida za oblik autoimunog hepatitisa koji se pogreno smatra hroninim" hepatitisom. U malog broja bolesnika tijek bolesti je nagao, a teki, tzv. fulminantni oblik moe otetiti jetru. Uoeno je da se fulminantni hepatitis A, iako rijedak, sa sve veom uestalou javlja kod intravenskih ovisnika.LijeenjeLijeenje je simptomatsko i sastoji se u sniavanju tjelesne temperature, odravanju elektrolitske ravnotee, mirovanju i dijetnoj prehrani. U sluaju teeg oblika bolesti osoba se smjeta u jedinicu intenzivnog lijeenja.Bolest prolazi spontano, a prelaz u hronini oblik bolesti nije zabiljeenKod blagih sluajeva virusnog hepatitisa, ne postoji niti je potrebno lijeenje lijekovima ili neko drugo lijeenje. Nikakva dijeta i uzimanje vitamina nisu se pokazali osobito korisnim, iako se preporuuje laganija hrana s manje masti. Uzimanje vie manjih obroka tijekom dana, tako da obilniji budu ujutro, moe pomoi spreavanju gubitka teine i smanjiti muninu. Jetra prerauje mnoge vrste lijekova, tako da im je hepatitis dijagnosticiran, bolesnik treba prestati uzimati sve lijekove, ukljuujui lijekove koji se izdaju bez recepta, osim onih koje lijenik izriito prepie ili preporui. Iako veina bolesnika s hepatitisom osjea umor i potrebno im je vie odmora nego uobiajeno, mogu biti fiziki aktivni koliko to ele, a da to ne utjee na oporavak. Bolniko lijeenjeje potrebno samo kod osoba kod kojih postoji velik rizik od komplikacija, kao to su trudnice, starije osobe, bolesnici s drugim kroninim bolestima, ili oni koji imaju jaku muninu i povraaju pa im je potrebno davati tekuinu intravenski. Prognoza akutnog virusnog hepatitisa. Kod veine sluajeva akutnog virusnog hepatitisa, oporavak je potpun i jetra se vraa u normalno stanje u roku od dva do osam tjedanaPrevencijaOsnovna prevencija hepatitisa A ista je kao i kod drugih crijevnih oboljenja, tj. stvaranje uvjeta za redovito provoenje mjera osobne higijene i higijene okoline ( pranje ruku, pravilno odlaganje otpadnih tvari, osiguranje zdravstveno ispravne vode i hrane).Bolest se moe sprijeiti i cijepljenjem, koje se preporuuje putnicima u endemska podruja, medicinskom osoblju, osoblju i tienicima u centrima cjelodnevne njege, osobama koje sudjeluju u procesu proizvodnje hrane, osobama koje rade u komunalnim poduzeima (na poslovima odvoza smea i poslovima vezanim za kanalizaciju), osobama s nekim kroninim bolestima jetre. Takoer se cijepljenje protiv hepatitisa A preporuuje i homoseksualcima, te intravenskim ovisnicima o opojnim drogama. Osobama koje ive u domainstvu s oboljelima kao i seksualnim kontaktima osoba oboljelih od hepatitisa A preporuuje se postekspozicijska profilaksa unutar dvije sedmice od izloenosti.Cijepljenje se sastoji od 2 doze inaktiviranog cjepiva, s tim da druga doza slijedi 6 do 12 mjeseci nakon prve doze.Hepatits B (HBV) Hepatits B je virusna zarazna bolest koja napada jetru.U najblaim sluajevima zaraene osobe niti ne znaju da u sebi nose virus i bolest se moze povui u roku od 6 mjeseci.Neki ljudi mogu biti nosioci virusa ostatak svoga ivota i na taj nain prenositi virus ljudima s kojima su u doticaju. Osobe koje postanu nosioci mogu razviti cirozu jetre, bolest koja oteuje jetreno tkivo i funkciju, a imaju i veu ansu za nastanak karcinoma jetre. Zanimljivo je spomenuti da je hepatitis B virus oko 100 puta infektivniji od virusa HIV, te je stoga vea ansa za dobivanje te infekcije prilikom spolnog odnosa bez zatite. Karakterisitke HBV Duga inkubacija (50-160 dana), parenteralni prijenos. Virus hepatitisa B (HBV) je hepatotropan virus koji pripada DNK virusima, rod Orthohepadna virus, familija Hepadnavirade. Prvi se nalazi u serumu obolele osobe. Epidemiologija: Hepatitis B (HBV) je najraprostranjeniji oblik hepatitisa u svijetu.Procjenjuje se da godinje umire vie od 250 000 bolesnika od posljedica bolesti jetre uzrokovane HBV .Razvoj bolesti ide u dva smjera ; potpuno ozdravljenje ili u hronicitet, sa eventualnim posljedinim nepovratnim oteenjem jetre tj. ciroze Kljunu ulogu kao izvor zaraze imaju asimptomatski bolesnici ,odnosno kliconoe. Za prijenos bolesti je dovoljna mala koliina krvi ( 0,0004 ml ) i virus je otporan na visoke temperature. Kao to je ve napomenuto najee se iri krvlju, krvnim produktima, pljuvakom i spermom. Prenos je znai parenteralni (krvlju/transfuzije ili nedovoljno sterilnim pricama, iglama i drugim instrumentima) ili spolno s jedne na drugu osobu (nezatieni spolni odnosi). Takoer se moe prenijeti inficiranom krvlju; moe prodrijeti kroz posjekotine i otvorene rane. Pri transfuzijama se rade testovi na prisutnost virusa tako da taj nain zaraze vie nije prisutan. Moe se prenijeti i osobnim predmetima kao to su etkica za zube ili britvica za brijanje, raznoraznim iglama ukljuujui i igle za tetoviranje. Treba napomenuti da postoje i tkz. zdravi nosioci antigena HBs; to su osobe koje su dole u kontakt sa virusom hepatitisa B i nisu razvile skoro nikakav imunitet i koje u daljnjem toku svog ivota ,mogu ne manifestirati ni na bilo koji nain znakove bolesti. U dosta rijetkim sluajevima i pod odreenim uvijetima (imunoloki poremeaji, neoplazije), ove osobe mogu biti potencijalno infektivne ili, moe doi do aktiviranja same bolesti.Rizine skupine za Hepatitis B: spolno aktivne osobe, osobe koje ne koriste zatitu prilikom spolnih odnosa, osobe koje imaju vise od jednog partnera, osobe koje imaju neku drugu spolno prenosivu bolest, osobe koje koriste zajednike igle (ovisnici), zdravstveni radnici (hirurzi,anesteziolozi,endoskopiari,patolozi,medicinske sestre,laboranti i dr), visok rizik kod ljudi koji su u kontaktu sa krvlju (zatvorski uvari,policajci,zatvorenici,pedikeri,sportai,vojnici i dr), rizini dijelovi bolnice (hemodijaliza,operaciona sala)

Klinika slika Akutna infekcija Inkubacija od momenta izloenosti HBV virudsu pa do pojave klinikih siptoma se kree od 60-180 dana. Inicijalni stadij bolesti traje 3-10 dana a karakteriziran je pojavom umora,gubitka apetita,munine,katkada povraanjem uz mukle boli pod desnim rebarnim lukom ,temperatura je ponekad poviena 5-10% bolesnika ima znakove serumske bolesti (bol u zglobovima ake,osip,svrab,poviena temperatura ).Jetra i slezena su umjereno poveane . Ikterini stadij karakterizira pojava tamno smeasto crvenkaste mokrae,utilo beonjaa i vidljivih sluznica.Ovaj stadij traje 2-12 sedmica . Fulminantni stadij je najtei stadij sa zatajenjem jetre praen znakovima oteenja mozga unutar 8 sedmica od pojave simptoma . Hronina infekcija Hronini hepatitis B je je infekcija koja traje due od 6 mjeseci . Dva su glavna razloga za razvoj hroninog hepatitisa B: dob bolesnika koji je dobio infekciju hepatitisom B i imunoloki status bolesnika. Postoje dva klinika oblika hroninog hepatitisa: Hronini perzistentni hepatitis: Ovo je najee blaga bolest. Simptomi su najee slini akutnom hepatitisu produenog tijeka, a takve su i jetrene biopsije (periportalne limfocitne infiltracije). Prognoza je dobra. Hronini aktivni hepatitis: Simptomatika ove vrste hepatitisa moe biti blaga ali i pokazivati sve simptome zatajivanja jetre (utica, ascites, hepatosplenomegalija, poremeaji krvnih bjelanevina itd.). Biopsija: upalni infiltrati koji se ire iz periportalnih prostora (nema velike razlike izmeu infiltrata kod kron. aktiv. i kron. perzistentnog), tzv piece meal nekroze, bridging nekroze i fibroza. 6 Tok moe biti razliit , od perioda pogoranja i poboljanja do konstantnog propadanja jetrene funkcije. Hronini hepatitis kod bolesnika sa aktivnom virusnom replikacijom (umnoavanje) nosi visoki rizik od progresije bolesti, te se u 15-20% oboljelih razvija ciroza jetre unutar 5 godina . Ovi bolesnici imaju visok rizik od pojave tumora jetre (200 puta povean rizik) . Kod ovih bolesnika esto su zahvaeni i drugi organi kao to su zglobovi ,bubrezi,krvne ile te ivci ,guteraa i dr organi . Najvea izloenost riziku nastanka infekcije hepatitisom B je kod novoroeneta ,mlae djece te kod starijih , kod kojih je imunitet naruen (hemodijaliza, AIDS , hemoterapija i sl). Rizik odraslih sa dobrim imunitetom da e dobiti hepatitis B je 5 %. Glavni simptom je bol pod desnim rebarnim lukom ,muka ,umor.Postoje asimptomatski bolesnici sa urednim nalazima i imaju dobru prognozu. Dijagnoza Akutna infekcija Vano je pratiti testove hepatalne sinteze proteina : protrombinsko vrijeme due od 17 sec., INR>1,5, pad serumskih albumina. Ukoliko se ovi testovi progresivno mijenjaju treba razmiljati o fulminantnom tekom obliku bolesti. Hronina infekcija Transaminaze su poviene uz prisutne markere replikacije virusa (HBV DNA i HBeAg). Markeri replikacije virusa HBV DNA i HBeAg mogu spontano nestati ,obino nakon kratkotrajnog povienja aktivnosti upale uz pojavu Anti HBe.Prisutnost Anti HBs znaava imunitet na infekciju HBV-om.Prevencija Najefikasnija mjera u borbi protiv hepatitisa B je svakako prevencija, bazirana na osobnoj higijeni (promjene u seksualnom ponaanju izbjegavati mijenjanje partnera ,upotreba kondoma ,izbjegavati kontakt sa krvlju i krvnim derivatima bez zatite u vidu rukavica,maski naoara i sl.) Prevencija zasnovana na higijeni okolia(higijensko otklanjanje i unitavanje otpada,posebno igala i drugog bolnikog otpada. Zdravstveno prosvjeivanje o ovoj potencijalno opasnoj infekciji. Upoznavanje porodice ,blie i dalje okoline kakako da se ponaaju pri kontaktu sa oboljelim Izbjegavanje nepotrebnih parenteralnih kontakata, upotreba jednokratnih instrumenata koji dolaze u dodir s krvlju. Majci koja boluje od hepatitisa B moramo rei da dijete moda boluje od hepatitisa jer virus prolazi kroz placentarnu membranu, Kod te djece moramo izvriti aktivnu i pasivnu imunizaciju cijepljenjem ukoliko se virus ve nije integrirao u hepatocit (dijete nosioc HbsAg ), djeca do jedne godine ukoliko su zaraena u oko 90% sluajeva postaju kronini nosioci virusa zbog imunoloke tolerancije organizma prema virusu. Imunoprofilaksa Pasivna imunizacija-koristi se Antihepatitis b imunoglobulin (Hepatect,Biotest ). Pasivna imunizacija se provodi u osoba koje su dole u kontakt s inficiranom krvlju (unutar 48 sati). Aktivna imunizacija Iako prije nekoliko godina cijepljenje protiv hepatitisa B je bilo fakultativno i rezervirano za osobe od poveanog rizika od oboljevanja (zdravstveni radnici, policajci), danas u mnogim zemljama Evrope je uvedeno obavezno cijepljenje protiv hepatitisa B za svu novorodjenu djecu kao i za adolescente. Cijepljenje protiv hepatitisa B je izuzetno efikasno. Posebna preporuka za cijepljenje protiv hepatitisa B u zonama gdje ono nije obvezno, je za osobe koje ive sa partnerima koji su poznati kao zdravi nosioci antigena HBs hepatitisa B.Danas se koristi Engerix vakcina . Daje se u tri doze i potrebno je dobiti sve tri doze za punu zatitu od infekcije. Lijeenje je simptomatsko to znai da oboljeli prelaze na proteinsku i ugljikohidratnu dijetu, te prestaju na odreeno vrijeme sa svojim radnim aktivnostima dok se njihov organizam ne oporavi.U lijeenju virusnog hepatitisa B koristi se Interferon.HEPATITIS C Hepatitis C vrsta je upalne bolesti jetre koju uzrokuje virus, hepatitisa C (engl. kratica HCV). Hepatitis C esto nema simptoma, ali hronina infekcija moe dovesti do oteenja jetrenoga tkiva, a nakon vie godina i do ciroze. U nekim sluajevima kod oboljelih od ciroze dolazi do dodatnih komplikacija kao otkazivanja funkcije jetre ili karcinoma jetre, varikoziteta vena jednjaka i eluca, to moe dovesti do smrti od iskrvarenja. Hepatitis C prvenstveno se dobiva putem zaraene krvi kao npr. intravenskom upotrebom droga, nesterilnom medicinskom opremom te transfuzijom krvi. Standardni su lijekovi za lijeenje zaraze HCV-om pegilirani interferon i ribavirin. Terapijom se postie izljeenje kod 50-80 % ljudi. Kod oboljelih s komplikacijom ciroze ili raka jetre moe se primijeniti transplantacija jetre nao nain terapije, no bolest se obino ponovno javlja i nakon transplantacije. Protiv hepatitisa C ne postoji cjepivo. Glavni put prijenosa hepatitisa C je putem zaraene krvi. Do uvoenja obaveznog testiranja dobrovoljnih davatelja krvi, transfuzije krvi i krvnih derivata su bile glavni put prijenosa hepatitisa C koji se tada i nazivao "posttransfuzijski hepatitis". Danas je osnovni put prijenosa intravensko koritenje droga, koritenjem zajednikih prica i igala. Mogui put prijenosa je i koritenjem inficiranog pribora prilikom tetovaa ili piercinga. Pored ovih eih naina prijenosa, HCV se rjee moe prenijeti i spolnim odnosom te tokom poroda sa zaraene majke na dijete (tzv. perinatalni put). U oko ak 30 % inficiranih ne moe se sa sigurnou utvrditi put prijenos. HCV se ne prenosi obinim kontaktom, primjerice grljenjem, ljubljenjem, kao ni upotrebom zajednikoga pribora za jelo i kuhanje Akutni hepatitis C Hepatitis C izaziva akutne simptome u svega 15 % sluajeva. Simptomi su ee blagi i slabi, ukljuujui smanjenje apetita, umor, muninu, bol u miiima ili zglobovima te gubitak tjelesne teine. U rijetkim sluajevima akutne infekcije dolazi do pojave utice. Infekcija se bez lijeenja rjeava kod 10-50 % ljudi, a kod enskih osoba mlae dobi vjerojatnost spontanog izlijeenja je ea nego kod ope populacije. Inkubacija tj. period od ulaska virusa do pojave znakova bolesti, za hepatitis C iznosi prosjeno oko 6 sedmica. U samo 25-30 % inficiranih HCV-om javljaju se simptomi bolesti. Oni su vrlo nespecifini i po njima se ne moe zakljuiti da se radi o upali jetre. U mnogim sluajevima osobe zaraene virusom hepatitisa C ne osjeaju se bolesnim, dok se druge osobe mogu osjeati kao da imaju slabiju gripu koja ne zahtjeva lijeenje. Zbog netipinih znakova bolesti (umor, bolnost u gornjem dijelu trbuha, posebice s desne strane, munine, povraanje, gubitak apetita, ponekad poviena tjelesna temperatura, bolovi u zglobovima) najvei broj oboljelih se otkrije posve sluajno, tokom sistematskih pregleda, regrutacije, obrade nekih drugih bolesti i slinog i to uglavnom u fazi hroninog hepatitisa. Mokraa nekih osoba moe postati tamna, bjeloonice i koa mogu postati uti (utica). Simptomi hepatitisa mogu nestati nakon nekoliko sedmica, ali to ne treba znaiti da je i zaraza takoer nestala. Upala jetre moe se ustanoviti analizom krvi, mjerei dva jetrena enzima (ALT i AST). Poveanje broja ovih enzima pokazuje odreenu fazu oteenja jetre. Sluajevi akutnog hepatitisa C se vrlo rijetko otkrivaju. Hronina infekcija Kada upala jetre traje due od est mjeseci, bolest se naziva hroninim hepatitisom C. Osamdeset posto ljudi izloenih virusu razvija hroninu infekciju. Kod veine se tokom prvih desetljea trajanja infekcije pojavljuju tek minimalni ili nikakvi simptomi, premda hronini hepatitis C moe biti praen umorom. Kod dugogodinjih je bolesnika hepatitis C primarni uzrok ciroze i karcinoma jetre. Od ciroze obolijeva 10 % do 30 % ljudi koji su zaraeni due od 30 godina i ea je kod ljudi zaraenih i hepatitisom B ili HIV-om, alkoholiara te mukaraca. Oboljeli od ciroze imaju dvadeset puta vei rizik razvoja karcinoma jetre, a stopa iznosi 1-3 % na godinu. Kod alkoholiara taj je rizik 100 puta vei. Hepatitis C uzrokuje cirozu jetre u 27 % sluajeva, a rak jetre u 25 % sluajeva. Ciroza jetre moe dovesti do povienja krvnog pritiska u venama koje vode prema jetri, ascitesa, modrica ili krvarenja, varikoziteta vena, posebice u elucu i jednjaku, utice te oteenja mozga ulijed hepatalne encefalopatije. Hepatitis C se u rjeim sluajevima povezuje sa Sjgrenovim sindromom (autoimuna bolest), trombocitopenijom, lichen planusom, dijabetesom i zloudnim novotvorinama limfnog sistema. Dijagnoza Dijagnostike pretrage za hepatitis C ukljuuju: pretrage koje otkrivaju antitijela HCV-a, ELISA test, tzv. Western blot te kvantitative pretrage RNK HCV-a. Budui da hronine infekcije obino nemaju simptoma desetljeima, kliniki se najee otkrivaju putem pretraga funkcija jetre ili tokom rutinskih probira visokorizinih skupina ljudi. Pretragama nije mogue utvrditi je li rije o akutnoj ili hroninoj infekciji. Osobe u slijedeim kategorijama izloenije su opasnosti od zaraze hepatitisom C: Ovisnici o drogama koji zajedniki koriste injekcijske igle i price. Osobe kojima se probija koa, kao to je kod tetoviranja i probijanja dijelova tijela nesteriliziranim priborom Osobe koje primaju transfuziju krvi. Zdravstveni radnici koji na poslu dolaze u dodir s krvi. Pacijenti koji idu na dijalizu bubrega i osobe s hemofilijom. Ne postoji cjepivo protiv hepatitisa C. Cjepiva su u razvoju, a neka su pokazala ohrabrujue rezultate. Kombinacija preventivnih strategija, kao to su programi zamjene igala i lijeenje zloupotrebe droga, smanjuje rizik od hepatitisa C u intravenoznih ovisnika za oko 75 %. Probir darivatelja krvi vaan je na nacionalnoj razini, kao to je to i pridravanje univerzalnih mjera predostronosti u zdravstvenim ustanovama. Potreban je oprez i pridravanje osnovnih higijenskih pravila kod svih invazivnih lijenikih ili stomatolokih zahvataIako za hepatitis C ne postoje mjere specifine profilakse (cjepivo, serumi), prakticiranjem higijenskih mjera moe se rizik zaraavanja ovim virusom svesti na zanemarivu razinu: Koristiti sterilan pribor kod tetovae, piercinga ili intravenskog koritenja droga Ne koristiti tue otre predmete npr. britve, karice, pribor za rezanje noktiju Ne posuivati svoju etkicu za zube Koristiti kondome prilikom spolnog odnosa Osoba zaraena hepatitisom ne smije: Darovati krv ili druge tjelesne organe. Koristiti iste injekcije s drugim osobama. Koristiti iste line stvari s drugim osobama, kao to su etkice za zube ili ileti. Lijeenje. HCV uzrokuje hroninu infekciju u 50-80 % zaraenih osoba, ali priblino 40-80 % tih sluajeva rjeava se lijeenjem. U rijetkim sluajevima infekcija se moe povui bez lijeenja. Ljudi s hroninim hepatitisom C trebaju izbjegavati alkohol i lijekove toksine za jetru, te se trebaju cijepiti protiv hepatitisa A i hepatitisa B. Zaraene osobe s cirozom jetre potrebno je podvrgnuti ultrazvunim pregledima kako bi se na vrijeme uoila pojava raka jetre. Osobe s dokazanim patolokim promjenama jetre uzrokovanima infekcijom HCV-om moraju se podvrgnuti lijeenju. Trenutana je terapija kombinacija pegiliranog interferona i antivirusnog lijeka ribavirina tokom 24 ili 48 sedmica Tokom farmakoloke terapije uobiajene su nuspojave; polovica pacijenata osjea simptome sline gripi, a kod jedne treine biljee se emocionalni problemi. Lijeenje je tokom prvih est mjeseci uinkovitije nego kad hepatitis C preraste u hroninu bolest. Ako kod osobe nastupi nova infekcija koja se ne povue nakon osam do dvanaest sedmica, preporuuje se lijeenje pegiliranim interferonom u trajanju od 24 sedmice. Nuspojave lijeenja Interferon je lijek s itavim nizom moguih nuspojava. Najee se javljaju simptomi nalik gripi: visoka temperatura, glavobolja, bolovi u zglobovima i miiima. Ovim se simptomima moe doskoiti uzimanjem tablete paracetamola Osim ovih nuspojava interferona, moe se javiti oteana koncentracija, gubitak kose, poremeaj u broju krvnih stanica, depresija. Tee nuspojave se javljaju rijetko (u manje od 2 % lijeenih): oteenje titne lijezde, depresija sa suicidalnim mislima, epileptiki napadi, akutno zatajivanje srce i bubrega, oteenje sluha. Doza interferona se zbog nuspojava moe reducirati ili potpuno ukinuti (do 15 % lijeenih). Uspjeh terapije se ogleda u injenici da se virus HCV vie ne moe dokazati u krvi. Kae se da je bolesnik aviremian. To se utvruje kvalitativnim PCR-om koji je negativan. Bolesnici koji na kraju terapijskog protokola nemaju virus u krvi (kvalitativni HCV PCR negativan), a transaminaze su im normalne, prate se laboratorijski svakih 6 mjeseci.HEPATITIS DHepatitis D je virusno, infektivno oboljenje koje se najee javlja uz ve postojei hepatitis B. 1997. godine je u hepatocitima pacijenata sa hroninim hepatitisom B otkriven do tada nepoznati nuklearni antigen koje je liio na antigen hepatitisa B, i nazvan je delta antigen (antigen hepatitisa D).EtiologijaVirus hepatitisa D (VHD) pripada nepotpunim virusima. Nema infekcije VHD bez infekcije VHB (. Virus hepatitisa B).EpidemiologijaPrenosi se putem krvi , ree polnim odnosom. Postoje dva modela prenoenja VHD: simultana infekcija (koinfekcija) sa VHB koja moe nastati kod primaoca krvi i krvnih produkata kao i kod intravenoznih narkomana. Davaoc ima i VHB i VHD infekciju te primaoc dobija istovremeno dvije infekcije. Drugi i ei nain jeVHD, tj. javlja se kao superinfekcija kod osoba koje imaju hronini hepatitis B. Koinfekcija oznaava istovremeni akutni delta i akutni B hepatitis , dok superinfekcija oznaava akutni delta hepatitis kod hroninog HBsAg nositelja. Koinfekcija s hepatitisom D uzrokuje akutnu fazu hepatitisa B neobino tekom. U sluaju superinfekcije VHD moe uzrokovati akutno pogoranje hroninog hepatitisa B ili relativno agresivan tok hroninog hepatitisa B. Superinfekcija esto vodi u hronini delta hepatitis , za kojeg se smatra da moe imati vrlo nepovoljnu prognozu. Bolest se moe javiti u jednom od postojea tri oblika: kao rapidni progresivni hepatitis koji unutar 1 do 2 godine dovodi do ciroze , kao podmukla bolest koja uzrokuje oskudne simptome , ali rezultira cirozom unutar 10 do 15 godina , te kao neprogresivna bolest koje zavrava kao neaktivno stanje vironotva. Hepatitis D se najee nalazi kod intravenskih korisnika opojnih droga i hemofiliara , iako su mogui i drugi putevi prijenosa.PatogenezaInfekcije VHB i VHD izazivaju otetenja jetre i upalu jetre. Patoloke promjene kod hepatitisa D ograniene su na jetru, jedini organ u kome se VHD moe razmnoavati, a histoloke promjene se ogledaju u hepatocelularnoj nekrozi i upali jetre. VHB je bitan kofaktor u evoluciji hepatocelularnog oteenjaKo najee obolijeva? (rizine skupine)Osobe koje su izloene riziku VHD infekcije su osobe sa hroninim hepatitisom B, osobe koje uzimaju drogu i.v., promiskuitetne i homoseksualne skupine, osobe kojima se trasfundira krv koja prethodno nije analizirana, osobe sa hemofilijom i poremeajima zgruavanja krvi. Meutim, oboliti mogu i oni koji nisu inficirani VHB-om, ukoliko nisu vakcinisani protiv VHB-a. Kako VHD virus zahtijeva podrku hepa DNA virusa za svoje replikaciju, inokulacije HDV u odsustvu HBV nee uzrokovati hepatitis D. Ovaj virus je rasprostranjen diljem svijeta, i mogu da obole osobe bilo koje uzrasne dobi. Gdje god je prisutra infekcija VHB moe se javiti i infekcija VHD. Prirodni rezervoar je ovjek, ali VHD mogueksperimentalno prenositi impanze i moljci koji su zaraeni VHB.Klinika slikaInkubacija traje od 15-70 dana. VHD i VHB koinfekcija daje kliniku sliku slinu klinikoj slici kod akutne VHB infekcije. Klinika slika akutne HBV infekcije prolazi kroz tri faze: preikterusna, ikterusna i rekonvalescentna. Periodinkubacije kod ove bolesti iznosi 40-180 dana. Preikterusna faza nastaje nakon inkubacionog perioda i javljaju se sljedei simptomi:malaksalost, brzo zamaranje, glavobolja, osjeaj teine u stomaku, munina, nagona na povraanje, povraanje, slabo apetita, bol pod desnim rebarnim lukom i uestale vodenaste stolice, poviena temperature koja moe biti niskih ili visokih vrijednosti do 40, glavobolja, bolovi u miiima i sitnim zglobovima ruku i nogu, kataralne promjena na gornjim disajnim putevima, vrtoglavica, neraspoloenje, smanjene koncentracije. Jetra je uveana za 1-3 cm ispod desnog rebarnog luka. Slezena je rjee uveana. Krajem ove faze koja traje od 7 do 10 dana dolazi do promjene boje urina, koji je tamno prebojen i ima boju piva". Ikterusna faza se odlikuje pojavom ikterusa (utica). Ikterus se javlja najprije na sluzokoama, a potom i na koi. Urin je tamno prebojen - ima boju tamnog piva", a stolica je bijleda. Uovoj fazi dolazi do smirivanja tegoba iz preikterusne faze i moe se rei da je bolesnik vie ut nego bolestan. Hepatomegalija (uveanje jetre) je i dalje prisutna. Ova faza bolesti se odrava od 10 -15 dana. Rekonvalescentna faza se karakterie odsustvom subjektivnih tegoba, kliniki nalaz je uredan, ali su prisutne patoloke vrijednosti u testovima funkcionalnog ispitivanja jetre. Rekonvalenscencija moe trajati od nekoliko nedelja do 6 mjeseci.VHD superinfekcija esto kliniki daje teak, akutni hepatitis koji ponekada moe biti i fatalan. Hronini delta hepatitis je teka bolest koja je tea od samo VHB hroninog hepatitisa. esto hronini oblik prelazi u cirozu jetre.Dg.Postavlja se na osnovu anamneze, klinike slike, laboratorijskih analiza i dokazivanja virusa. Dijagnoza VHD je slina sa dijagnozom VHB i VHC: dokazivanje u serumu pomou PCR metode(10 do 100 primjeraka VHD genoma u zaraenom serumu), IgM antiHDV antitela je prvi marker koji je pozitivan 10-15 dana od poetka bolesti i IgG antiVHD antitela stvaraju se od 2-11 nedelje bolesti i dokazuju se ELISA testom.Th.Lijei se kao i VHB infekcija. Lijeenje oboljelih od ove bolesti se sastoji od dijetetskog i posteljnog reima, te patogenetske terapije. Najee se medikamentozno primenjuju rekombinantni interferon. Ozbiljnije i otpornije infekcije lijee se koktelom ribavirin + interferon + amanadin.Antivirusna terapija hroninog hepatitisa D ostaje predmet eksperimentalnih ispitivanja. Efikasna terapija za lijeene hroninog hepatitisa D trenutno ne postoji. Imunosupresivni agensi nemaju nikakvog efekta na hepatitis D. Transplantacija jetre je korisna za lijeenje fulminantnog akutnog i krajnje fazi hronine hepatitis. ProfilaksaPrevencija se zasniva na prevenciji VHB infekcije a koja se ogleda u pasivnoj i aktivnoj imunizaciji vakcinom protiv hepatitisa B. Meutim, ne postoji efikasna mjera za spreavanje HDV infekcije hroninog nosiona VHB, i spreavanje HBV-HDV superinfekcije moe postii samo kroz obrazovanje i osvjeavanje osoba kada je ova bolest u pitanju.HEPATITIS EHepatitis E je akutna, virusna, infektivna bolest koja se odlikuje odlikuje oteenjem parenhima jetre, pojavom ikterusa i visokim letalitetom trudnica. Etiologija Virus hepatitisa E je virus veliine 27-32nm, okruglog je oblika, spada u RNK viruse (pozitivna, jednolanana molekula RNK) i nema omotaa. Dosta je otporan u spoljanjoj sredini. VHE izaziva akutna, sporadina javljanja i epidemije virusnog hepatitisa. Epidemiologija Izvor zaraze je oboljeli ovek tokom preikterinog stadijuma. Uzronik se izluuje u spoljanju sredinu preko fekalija i urina. Mehanizam prenoenja infekcije je fekalno-oralni a faktor prenoenja infekcije su voda (najee), kontaminirane ruke i kontaminirani predmeti. Moe se prenijeti i konzumiranjem mesa zaraenih ivotinja, transfuzijom zaraene krvi, sa zaraene majke na fetus. Iako se ljudi smatraju prirodnim domaina za hepatitis E virus, antitijela na hepatitis E virus ili u uskoj vezi virusa su otkrivene kod primata i nekoliko drugih ivotinjskih vrsta. Simptomatska infekcija je najea u mladih, odraslih osoba u dobi od 15-40 godina. Hepatitis Eje prenosiv akutni virusni hepatitis koji se veinom pojavljuje epidemijski, najee u zemljama sa niskim ekonomskim i higijenskim standardom, u uvjetima tople klime, u nekim zemljama se javlja naroito nakon kia (kontaminacija vode zaraenim fekalijama). Zbog mnogih oboljelih u zemljama u razvoju te visoke smrtnosti trudnica, velik je uzrok morbiditeta i mortaliteta u ljudi.Klinika slikaOva forma bolesti nema jasno ispoljene faze bolesti koje se registruju kod tipinih formi ostalih hepatitisa. Inkubacija iznosi 2 do 9 sedmica, prosjeno oko 6 sedmica. Klinike su manifestacije sline onima opisanim kod hepatitisa A, a otkriva se nalazima u krvi dokazivanjem prisustva antitijela protiv virusa E i visine transaminaza. Preikterusni stadijum se nejasno ispoljava kada se registruje prisustvo dispeptinih tegoba (abdominalna bol, palpatorno osjetljiv trbuh, nadutost), groznica, munina i povraanje, gubitak apetita, dok se gripoidni sindrom ne registruje. Svi bolesnici su ikterini (utica). Ikterusni stadijum kratko traje, do 4 dana. U ikterinom obliku postoji inicijalna faza, faza utice i rekovalescentna faza. Istovremeno se registruje tamno prebojena mokraa kao i blijeda stolica. Jetra je uveana ak kod 80-90% obolelih.U rijetkim sluajevima, akutni hepatitis E moe dovesti do fulminantnog hepatitisa (akutno zatajenje jetre) i smrti. Tei oblici bolesti dijelom su posljedica niskog socioekonomskog statusa oboljelih, nedostupnosti zadovoljavajueg medicinskog postupka, a moda i prethodne neadekvatne prehrane. Hepatitis E u trudnoi, naroito u treem tromjesjeju, esto rezultira fulminantnim oblikom bolesti, to uzrokuje visok majin i fetalni mortalitet (priblino 44%), dok kod ostalih iznosi svega 0,1 1%. Hronini hepatitis E javlja se ko imunosupresivnih bolesnika. Rekonvalescentni stadijum se ne poklapa sa padom vrijednosti bilirubina, jer je stanje bolesnika idalje loe.Dg.Dijagnoza hepatitisa se uspostavlja na osnovu otkrivanja specifinih antitijela na virus u krvi i na osnovu epidemiolokih podataka (pojava bolesti kod osoba koje su na jednom mestu konzumirale vodu), klinike slike a potvruje se laboratorijskim testovima (PCR, posmatranje virusa pod elektronskim mikroskopom). Izolacija virusa je veoma teka, pri emu se koristi IEM. Seroloka dijagnostika je mogua ELISA tehnikom.Th.Lijeenje oboljelih od virusnog hepatitisa E je kompleksno. Kod tipinih sluajeva bolesti terapija je indetina terapiji kod virusnog hepatitisa A, akutnog hepatitisa B i akutnog hepatitisa C. Preporuuje se mirovanje tokom aktivne aktivne faze bolesti uz jetrenu dijetu te zabranu konzumiranja alkohola i primjena hepatotoksinih lijekova Meutim, ako se radi o trudnicama terapija treba da obuhvati regulaciju produkcije amonijaka (nainom ishrane, unosom laksativa, antimikrobnim sredstvima za sterilizaciju crijeva), supstitucionu terapiju (nadoknada faktora koagulacije, trombocita, drugih produkata jetre), antiedematoznu (lasix, manitol), vitamine, ekstrakorporalnu perfuziju i detoksikacionu perfuziju (glukoza, levuloza). Hospitalizacija, izuzev u sluaju fulminantnog hepatitisa nije potrebna. Takoe se trebaju hospitalizirati i inficirane trudnice.ProfilaksaPrimjena normalnog ljudskog imunoglobulina (NIG) ne koristi, jer u njemu nema dovoljno specifinih anti-HEV antitijela. U Indiji pripravljen NIG ima profilaktiku vrijednost i preporuuje se davanje trudnicama to prije nakon ekspozicije HEV-u. Rizik od infekcije i prijenos moe se smanjiti: odravanjem standarda kvaliteta za zalihe javne vode, uspostavljanjem odgovarajueg sistema za raspolaganje i otklanjanje sanitarnog otpada. Na individualnom nivou, rizik infekcije moe se smanjiti: odravanjem line higijene( pranje ruku sa istom, sigurnom vodom, posebno prije rukovanja hranom), izbjegavanje vode za pie nepoznate istoe i sigurnosti, izbjegavati jesti nekuhane koljke, i nekuhano voe ili povra koje nije oljuteno, a koje je pripremljeni od strane ljudi koji ive u ili putuju u zemlje koje su sredita ove bolesti. Prvi sluaj vakcinacije protiv hepatitisa E zabiljeen je 2011.g u Kini. Iako vakcina nije dostupna globalno, potencijalno bi mogla postati u drugim zemljama.