Zarządzanie kapitałem ludzkim i społecznym i jego wpływ na ... · stadium jego rozwoju, co oznacza, e nie jest ona wrodzona a nabyta, chocia ju pó niej niezmienna. Równie stosunkowo

JAN STUDZISKI

ZARZDZANIE KAPITAEM LUDZKIM I SPOECZNYM I JEGO WPYW NA ROZWJ ORGANIZACJI

(artyku dyskusyjny)

Streszczenie

W artykule przedstawiono koncepcje zdefiniowania i pomiaru kapitau ludzkiego i spoecznego oraz, na przykadzie kilku organizacji, pokazano wpyw tych czynnikw na realizacj planowanych zada oraz na rozwj organizacji.

Sowa kluczowe: kapita ludzki, kapita spoeczny, zarzdzanie kapitaem ludzkim i spoecznym

1. Wprowadzenie

Pojcia kapitau ludzkiego i spoecznego funkcjonuj w literaturze przedmiotu od lat, co naj-mniej, kilkudziesiciu, przy czym do tej pory bya to domena nauk spoecznych, czyli zarzdzania, ekonomii, filozofii, socjologii i psychologii. Obecnie podejmuje si prby zmatematyzowanej for-malizacji tego pojcia oraz oceny ilociowej, a nie tylko jakociowej, jak dotychczas, obu rodzajw kapitau, czego wyrazem s midzy innymi opublikowane ostatnio ksiki prof. Stanisawa Walukiewicza z Instytutu Bada Systemowych PAN [15, 16]. Autor, z wyksztacenia inynier, zajmuje si w swych badaniach kapitaem ludzkim i wynikajcym z niego kapitaem spoecznym i prbuje zdefiniowa narzdzia do pomiarw ilociowych tych kapitaw. Problem polega na tym, e waciwie do tej pory nie ma jednoznacznie zdefiniowanych i powszechnie zaakceptowanych definicji rnych form kapitau Bourdieu[1], w tym kapitau ludzkiego, spoecznego i rwnie eko-nomicznego, wydawaoby si, stosunkowo najbardziej jednoznacznego pojciowo. Z jednej strony jest to dosy zrozumiae, poniewa taki problem wystpuje zawsze w przypadku prb ilociowego oceniania poj funkcjonujcych w wiadomoci spoecznej w sposb jakociowy, co oznacza, e mniej wicej kady wie, o co chodzi, i jednoczenie kady nieco inaczej definiuje dane pojcie [2]. Dotyczy to, na przykad, pojcia szczcia, z ktrym zmaga si w swoim czasie Wadysaw Tatar-kiewicz [14], dotyczy charakteru, ktrego typologi formuowa ju Hipokrates (http://pl.wikipe-dia.org/wiki/Sangwinik) a w Polsce w latach 1960-tych i 1970-tych definicj charakteru prbowa sformalizowa matematycznie prof. Marian Mazur, z wyksztacenia inynier elektryk [11, 12], do-tyczy pojcia zdrowia [17] i rwnie inteligencji, ktrej pojcie wydawaoby si jest ju od dawna poprawnie zdefiniowane i nawet jej poziom jest mierzony ilociowo za pomoc testw IQ (http://pl.wikipedia.org/wiki/Inteligencja_(psychologia),

(http://pl.wikipedia.org/wiki/Test_inteligencji), przy czym jednoczenie podejmuje si cay czas starania ulepszania istniejcych definicji inteligencji, rozszerzajc je, na przykad, o pojcie inteligencji emocjonalnej, i formuujc inne, pozornie lepsze narzdzia jej pomiaru [3]. Z drugiej strony oznacza to jednak rwnie, e problem jest w dalszym cigu otwarty i mona prbowa do-kada do istniejcego ju zasobu wiedzy wasne koncepcje i przemylenia.

121

Ten problem stanowi istot rozwaa niniejszego artykuu, w ktrym w oparciu o dotychcza-sow wiedz literaturow i wasne dowiadczenia sprbowano poda wasne definicje poj kapitau ludzkiego i spoecznego, pokaza zalenoci wystpujce midzy nimi i take wpyw, jaki na zmiany ich wielkoci, bez wzgldu na to, jak s one mierzone, moe wywiera stosowanie odpo-wiednich technik postpowania. To ostatnie zagadnienie zilustrowano na przykadach paru organi-zacji.

2. Pojcia kapitau ludzkiego i spoecznego

Jak ju wspomniano, dyskusje o kapitale ludzkim i spoecznym, trwaj ju od bardzo dawna, waciwie od staroytnoci, odkd zaczto si zastanawia nad natur czowieka i moliwociami jej ksztatowania. Bya to pocztkowo domena filozofw, pniej psychiatrw, psychologw, so-cjologw i wreszcie ekonomistw, czyli przedstawicieli nauk spoecznych, lub oglniej, humani-

stycznych, posugujcych si sposobem rozumowania jakociowym a nie ilociowym. Dopiero ostatnio kapitay ludzki i spoeczny stay si przedmiotem bada przedstawicieli nauk technicznych, w tym inynierw, z ich naturaln skonnoci do wykonywania pomiarw i oblicze. Std powstaje szansa, e pojcia okrelane dotychczas w sposb werbalny, a wic dalece niejednoznaczny, zostanzdefiniowane w sposb cisy i jednoczenie, e powstan narzdzia do pomiaru ich wielkoci.

Badanie kapitau ludzkiego i spoecznego jest dziaaniem o charakterze interdyscyplinarnym,

wic raczej nie ma nadziei, aby problem badawczy zosta waciwie zdefiniowany i rozwizany przez przedstawicieli tylko jednej wybranej dziedziny nauki. Wymaga to wsppracy ekspertw

z rnych dziedzin i by moe rzeczywicie najlepszym rozwizaniem jest sytuacja, gdy kierowanie interdyscyplinarnym zespoem do bada kapitau ludzkiego i spoecznego powierzy si inynierowi, ktry bdzie mia rwnie neutralny stosunek do wszystkich wymienionych wczeniej obszarw na-uki, w ramach ktrych kapitay te byy do tej pory rozpatrywane.

Badajc wymienione kapitay, naley zacz od kapitau ludzkiego, poniewa kapita spoeczny jest jego pochodn. Ju z czasw staroytnoci pochodzi podzia struktury czowieka na trzy ele-menty: fizyczny, duchowy i intelektualny. Inaczej mwic, czowiek skada si z ciaa, duszy i umy-su. Mniej wicej od 100 lat, czyli od czasu Zygmunta Freuda, mona pojcie duszy zastpi psy-chik (http://www.edupress.pl/warto-przeczytac/art,206,freud-i-tajemnice-ludzkiej-psychiki.html). Std mona przyj, e w przypadku struktury pojedynczego czowieka mamy do czynienia z jej elementami fizycznym, psychicznym i umysowym, skadajcymi si na kapita ludzki. Te trzy ele-menty wspdziaaj ze sob, jednak naley je traktowa jako niezalene, co jest, wedug Walukiewicza, niezbdnym warunkiem moliwoci ich waciwego pomiaru [16].

Wymienione elementy kapitau ludzkiego mona dzieli na ich dalsze skadowe, chocia takie dziaanie jest ju arbitralne i nabiera przez to, niestety, charakteru subiektywnego. A wic mona przyj, e element fizyczny kapitau ludzkiego jest zwizany oglnie ze stanem zdrowia (skadowa zdrowotna), wiekiem (skadowa wiekowa) i ogln sprawnoci fizyczn (skadowa sprawnoci fi-zycznej) danego osobnika. Ten podzia mona prowadzi dalej, dzielc na przykad skadow spraw-noci fizycznej ponownie na trzy skadniki, to znaczy szybko, si i wytrzymao, jednak wydaje si, e kolejne podziay niepotrzebnie komplikuj zagadnienie definiowania i pomiaru kapitau ludz-kiego. Istotnym spostrzeeniem jest natomiast to, e wszystkie wymienione skadowe elementu fi-zycznego kapitau ludzkiego, czyli zdrowie, wiek i sprawno fizyczna, mog by dokadnie mie-rzone w sposb ilociowy.

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 64, 2013

Jan Studziski Zarzdzanie kapitaem ludzkim i spoecznym i jego wpyw na rozwj organizacji

122

Problem polega na tym tym, e te skadowe elementu fizycznego bardzo od siebie zale, bo zdrowie zaley w duym stopniu od wieku a sprawno fizyczna od zdrowia, wic chcc bada

elementy od siebie niezalene, tak jak sugeruje to Walukiewicz w swoich publikacjach, naleaoby waciwie pozosta jedynie przy oglnie pojtym elemencie fizycznym kapitau ludzkiego, bez jego dalszego podziau. Dlatego zmodyfikujemy zaoenie Walkiewicza i przyjmiemy, e niezaleno

skadnikw kapitau ludzkiego, czyli jego elementw i skadowych, nie jest konieczna przy ich po-

miarze, natomiast wymaga si ich rozdzielnoci determinujcej rne metody oceny ilociowej. Podobna sytuacja, jak w przypadku elementu fizycznego, wystpuje przy pozostaych elemen-

tach skadajcych si na kapita ludzki. Element psychiczny mona utosami z typem osobowocio-wym czowieka, zgodnie, na przykad, z typografi przytoczon przez Mazura i wykorzystan przez niego w modelowaniu matematycznym charakterw ludzkich [12]. Zgodnie z ni istniej trzy pod-stawowe typy charakterw wzgldnie osobowoci, to znaczy typ statyczny, egzodynamicznyi endodynamiczny, a kady z nich charakteryzuje si trzema podstawowymi wasnociami, o rnym stopniu intensywnoci w zalenoci od typu. Te wasnoci, wzgldnie skadowe elementu psychicz-nego w kapitale ludzkim, to: otwarto, czyli zdolno do nawizywania kontaktw midzyludzkich i rwnie wsppracy; wytrwao, czyli zdolno do konsekwentnego realizowania dugofalowych planw; oraz samodzielno, decydujca o zdolnociach kierowniczych wzgldnie ich braku. Te trzy skadowe elementu psychicznego s cechami wrodzonymi i jako takie, zasadniczo nie podlegajwpywom zewntrznym. Mazur uzasadnia swoj typologi iloci energii yciowej, jak kady czo-wiek posiada, i wynikajcym z tego sposobem gospodarowania t energi. Osoba obdarzona duiloci energii nie jest oszczdna w jej wydatkowaniu, co jest charakterystyczne dla typu osobowoci egzodynamicznego. Jej przeciwiestwem jest osoba o maym zasobie energii, skoncentrowana w swoich dziaaniach i zachowaniu na jej oszczdzaniu, co jest charakterystyczne dla typu endodynamicznego. Typ statyczny jest typem porednim. Istniej obecnie w medycynie metody i narzdzia do pomiaru energii yciowej.

Naley tu przypomnie, e rne typologie dotyczce charakterw s tworzone od zarania dzie-jw, bo moliwo przewidywania zachowa czowieka oraz wpywania na nie zawsze interesoway filozofw i politykw, od paruset lat interesuj socjologw i psychologw a od lat kilkudziesiciu rwnie specjalistw od zarzdzania [13]. Jedn z najdawniej znanych typologii sformuowaHipokrates (http://pl.wikipedia.org/wiki/Sangwinik), dzielc ludzi na sangwinikw, flegmatykw, melancholikw i cholerykw (rys. 1), i uzasadniajc ten podzia dominujc rol okrelonego pynu w organimie czowieka: krwi, flegmy, czarnej ci i ci. Stosunkowo nowym, bo funkcjonujacym od 1970 roku, jest podzia charakterw na 9 typw, stworzony przez Oscara Ichazo

(http://pl.wikipedia.org/wiki/Enneagram_(psychologia) (rys. 2). Ten podzia jest z kolei

uzasadniony wpywem okolicznoci zewntrznych na osobowo czowieka w bardzo wczesnym stadium jego rozwoju, co oznacza, e nie jest ona wrodzona a nabyta, chocia ju pniej niezmienna. Rwnie stosunkowo nowym, bo kilkudziesicioletnim, i dosy powszechnie stosowanym obecnie w praktyce podziaem charakterw na typy jest tzw. wskanik psychologiczny MBTI (Myers-Briggs Type Indicato) (http://pl.wikipedia.org/wiki/MBTI). Podzia ten opiera si na wczeniejszej koncepcji podziau charakterw na 8 typw w zalenoci od preferencji dotyczcych sposobu wydatkowania energii i przetwarzania informacji przez czowieka. Koncepcja ta zostaa

sformuowana przez Carla Gustava Junga, ucznia Zygmunta Freuda, i nastpnie rozwinita przez Isabel Briggs Myers i Katherine Cook Briggs w ten sposb, e utworzyy one 16 nowych typw bdcych kombinacjami preferencji zdefiniowanych w 8 typach Junga. Typy charakterw wedug

123

Junga, podzielone na 4 przeciwstawne pary to: ekstrawertyczny (E Extraversion) i introwertyczny(I Introversion), poznawczy (S Sensing) i intuicyjny (N iNtuition), mylcy (T Thinking) i odczuwajcy (F Feeling) oraz osdzajcy (J Judging) i obserwujcy (P Perceiving). Wybierajc z kadej pary jedn dominujc preferencj i tworzc z nich kombinacje otrzymuje si16 typw w rodzaju ESTJ, INFP itp.

Rysunek 1. Typologia charakterw wedug Hipokratesa

rdo: [8].

Rysunek 2. Enneagram system dziewiciu typw osobowoci

rdo: [6].



124

Jak wida, wielo typologii i ich rnorodno wprowadza duo zamieszania do bada cha-rakterw i utrudnia ich ocen. W rezultacie pomiar elementu psychicznego w kapitale ludzkim jest znacznie trudniejszy, ni elementu fizycznego. Jednoczenie ocena elementu psychicznego jest klu-czowa dla pomiaru kapitau ludzkiego i kapitau spoecznego. Obecnie oszacowania charakterolo-gicznego ludzi dokonuje si na podstawie ankiet osobowych, na przykad na podstawie kwestiona-riusza MBTI w przypadku typologii Myers i Briggs (http://pl.wikipedia.org/wiki/MBTI), maj one jednak w duym stopniu charakter jakociowy i subiektywny. Dlatego w dalszym cigu bdziemy si opiera na typologii Mazura odwoujcej si do zasobu energetycznego czowieka, poniewatak energi mona mierzy korzystajc ze stosowanych ju w medycynie urzdze i procedur. Z kolei Mazur swoich badaniach proponowa modele matematyczne charakterw, opisane rwna-

niami rniczkowymi zwyczajnymi, i majc dla danej osoby wyznaczony jej model charakteru, mona, na podstawie wartoci parametrw modelu, wyznacza konkretn warto liczbow definiu-jc element psychiczny kapitau ludzkiego. Jednak obecnie problem ten nie jest jeszcze rozwizany i wymaga dalszych bada a w obecnej praktyce jedyn stosowana metod kwalifikowania charak-terw ludzkich s badania ankietowe. Przy czym przy takiej ocenie charakteru nie mierzy si jego wielkoci a jedynie dokonuje przyporzdkowania badanej osoby do okrelonego typu charakteru. Jest przy tym pewien problem zwizany z interpretacj elementu psychicznego. Wedug Walukiewicza, kapita ludzki nie posiada w swoich skadowych kapitau spoecznego, zwizanego z umiejtnoci wsppracy. Biorc pod uwag przedstawione wyej cechy elementu psychicznego, zwizane z cechami okrelonych typw charakteru, wydaje si jednak, e wanie element psy-chiczny kapitau ludzkiego mona traktowa jako kapita spoeczny jednostki, rozumiany jako jej potencjalna zdolno, lub jej brak, do pracy zespoowej. Przy czym jest to tylko pewien potencja, uaktywniany dopiero wwczas, gdy dana jednostka wchodzi w powizania z innymi jednostkami Ten potencja mona ocenia ilociowo, mimo e jest nieaktywny, po zakwalifikowaniu danej osoby do okrelonego typu charakteru.

Element umysowy kapitau ludzkiego wydaje si by, pod wzgldem trudnoci w jego definio-waniu, a wic i mierzeniu, bardziej podobny do elementu fizycznego, ni do elementu psychicznego. Efektywna praca umysowa zaley, w pewnym uproszczeniu, od takich cech umysu, jak pami, wiedza i talent, i wszystkie te cechy, lub inaczej: skadowe elementu umysowego, s w miar do-kadnie mierzalne, lub przynajmniej mona sobie wyobrazi w miar dokadne narzdzia do ich ilociowego pomiaru. Problem pojawia si wwczas, gdy zaczniemy si zastanawia nad zaleno-ci lub niezalenoci tych skadowych. Talent jest cech wrodzon i jako taki, nie zaley od innych cech, jednak juwiedza, czyli informacje zgromadzone, przetworzone i zapamitane przez jednostkw trakcie jej rozwoju osobniczego, zaley istotnie od pamici i rwnie od talentu. Std pojawia sipytanie, podobnie jak przy elemencie fizycznym kapitau ludzkiego, czy mona mierzy element umysowy jako pewn sum waon skadowych tego elementu, wiedzc, e te skadowe s zalene. W naszym przypadku przyjmiemy, podobnie jak poprzednio, e cakowita niezaleno skadowych kapitau przy jego pomiarze nie jest konieczna. Mona w tym miejscu zauway, e zdefiniowany tutaj element umysowy kapitau ludzkiego jest odpowiednikiem kapitau intelektualnego, definio-wanego powszechnie w literaturze przedmiotu.

Reasumujc nasze rozwaania na temat kapitau ludzkiego, dochodzimy do nastpujcych kon-kluzji:

Kapita ludzki skada si z takich elementw, jak element fizyczny, element psychiczny i elementumysowy.

125

Dla wszystkich tych rodzajw kapitau ju istniej lub mona sobie atwo wyobrazi dokadnenarzdzia ilociowego pomiaru ich wielkoci.

Element psychiczny kapitau ludzkiego jest odpowiednikiem kapitau spoecznego jednostki,a wic jej potencjalnej zdolnoci do wsppracy zespoowej wzgldnie do kierowania t wsp-prac.

Element umysowy kapitau ludzkiego jest odpowiednikiem kapitau intelektualnego, czyli po-jcia powszechnie wystpujcego w literaturze przedmiotu.

Rysunek 3. Struktura kapitau ludzkiego

rdo: opracowanie wasne.

W dalszym cigu rozwaa zastpimy nazw: element kapitau ludzkiego, nazw: kapita jed-nostki, z odpowiednim uzupenieniem okrelajcym jego rodzaj, dopasowujc si w ten sposb do stosowanej powszechnie terminologii. Przyjta tutaj struktura kapitau ludzkiego jest wwczas taka, jak pokazana na rys. 3.

Kapita ludzki dotyczy pojedynczego czowieka, natomiast w przypadku grupy mamy do czy-nienia z kapitaem spoecznym. Oba rodzaje kapitau umoliwiaj jednostkom lub grupom osiganie ich celw, o czym dokadniej powiemy pniej. Kapita spoeczny decyduje o tym, czy mamy do czynienia faktyczne z grup wsppracujcych ze sob jednostek, czy ze zbiorem autonomicznych i niezalenych podmiotw, czy moe z grup podmiotw zantagonizowanych i wzajemnie si zwal-czajcych. W pierwszym przypadku grupa zwykle jest w stanie osiga zamierzone cele, w drugim przypadku jedynie trwa, bez rozwoju, natomiast trzeci przypadek prowadzi do rozpadu i zaniku grupy. Przy czym, aby osiganie zamierzonych celw byo moliwe, musz by, oprcz posiadania przez grup okrelonego kapitau spoecznego, spenione take pewne dodatkowe warunki, o czym rwnie powiemy pniej.

Podobnie jak w przypadku kapitau ludzkiego dotyczcego jednostki, rwnie kapita spoecznydotyczcy grupy jednostek mona podzieli na jego podstawowe elementy i skadowe, przy czym



126

ponownie jest tutaj pewna literaturowa niejednoznaczno, a wic i pole do nowych koncepcji. W literaturze przedmiotu spotyka si rne definicje skadowych kapitau spoecznego. Mamy wic do czynienia z kapitaem militarnym, kapitaem technicznym, kapitaem naukowym, kapitaem kul-turowym itp. Mona si wic pokusi o zdefiniowanie kapitau spoecznego jako lustrzanego odbicia kapitau ludzkiego. W naszym ujciu kapita ludzki skada si z trzech podstawowych elementw, czyli kapitau fizycznego jednostki, kapitau psychicznego lub spoecznego jednostki i kapitau umy-sowego lub intelektualnego jednostki. Mona wic przyj, e rwnie kapita spoeczny skada siz kapitau fizycznego grupy, kapitau psychicznego grupy i kapitau umysowego grupy. Przy czym kapitay psychiczny grupy i umysowy grupy mona traktowa jako kapitay spoeczny grupy i inte-lektualny grupy, analogicznie do przypadku kapitau ludzkiego. Idc dalej tym tropem, mona po-szczeglne elementy kapitau spoecznego dzieli na ich skadowe. Wtedy kapita fizyczny grupyskadaby si ze skadowej zdrowotnej grupy, skadowej demograficznej grupy i skadowej spraw-nociowej grupy. Mona zauway, e wszystkie te trzy skadowe kapitau fizycznego grupy mona dokadnie zmierzy w sposb ilociowy.

Z kolei kapita psychiczny grupy, odpowiedzialny, w naszym pojciu, za zdolno grupy do wsppracy, byby mierzony liczb jednostek o okrelonym typie charakteru. Pamitajc o tym, e wyrniamy za Mazurem trzy charakterystyczne typy charakteru, to znaczy egzodynamiczny, statyczny i endodynamiczny, naley ponownie zaznaczy, jakie s wasnoci tych typw. Osoby o charakterze egzodynamicznym s otwarte i skore do zawierania kontaktw, jednak nieskonne dopodporzdkowywania si, czyli s to indywidualici sprawdzajcy si najlepiej w dziaaniach niezalenych. Osoby o charakterze statycznym s skonne do podporzdkowywania si i dziaazespoowych. Natomiast osoby o charakterze endodynamicznym s, podobnie jak egzodynamicy, predysponowani do dziaa indywidualnych, jednak w odrnieniu od nich, nie do dziaaniezalenych od grupy, a przeciwnie, uzaleniajcych grup od siebie, czyli do dziaakierowniczych. Z przedstawionej charakterystyki typw charakterw wynika od razu moliwo

prognozowania zachowania si grupy, w ktrej moemy policzy liczb osb o okrelonym typie charakteru. W grupie z przewag typw egzodynamicznych bdzie panowaa anarchia, wzgldnie niezalene dziaania poszczeglnych jednostek. W grupie z przewag typw statycznych bdzie realizowana wsppraca. Natomiast w grupie z przewag typw endodynamicznych bdzie wystpowao zwalczanie si jednostek konkurujcych ze sob wzajemnie o wpywy w grupie, prowadzce w perspektywie do rozpadu grupy. Wida std, e ilociowy pomiar kapitau psychicznego grupy jest moliwy i nawet stosunkowo prosty pod warunkiem, e bdziemy w stanie przyporzdkowa poszczeglne osoby do okreslonych typw charakteru.

Podobnie wydaje si nieskomplikowane zdefiniowanie i mierzenie kapitau umysowego grupy. Ponownie odnoszc si do kapitau umysowego jednostki, w kapitale umysowym grupy moemy wyrni skadow naukow, jako odpowiednik wiedzy w kapitale ludzkim. Wystpujce w litera-turze pojcie kapitau technicznego byoby wwczas komponentem skadowej naukowej. Odpo-wiednikiem wystpujcej w kapitale ludzkim skadowej dotyczcej pamici byaby wwczas ska-dowa biblioteczna lub archiwalna w kapitale spoecznym. Wreszcie odpowiednikiem talentu w ka-pitale ludzkim byaby skadowa kulturowa w kapitale spoecznym. Wszystkie te skadowe kapitau umysowego grupy daj si atwo zmierzy w sposb ilociowy.

127

Reasumujc nasze rozwaania na temat kapitau spoecznego, dochodzimy do nastpujcych konkluzji:

Kapita spoeczny skada si z takich elementw, jak kapita fizyczny grupy, kapita psychicznygrupy i kapita umysowy grupy.

Kapita umysowy grupy mona traktowa jako kapita intelektualny grupy. Podzia kapitau spoecznego na jego podstawowe elementy i skadowe jest lustrzanym odbi-

ciem podziau kapitau ludzkiego a struktura kapitau spoecznego jest analogiczna do tej przed-stawionej na rys. 3.

Dla wszystkich tych rodzajw kapitau ju istniej lub mona sobie atwo wyobrazi dokadnenarzdzia ilociowego pomiaru ich wielkoci.Obecnie skupimy si na celowoci definiowania i mierzenia kapitau ludzkiego i kapitau spo-

ecznego. Jest to zwizane z sensem istnienia czowieka jako jednostki i sensem istnienia spoecz-noci lub spoeczestw, czyli grupy jednostek. Tym sensem, oprcz trwania, jest w naszym pojciu rozwj, a wic zwikszanie wielkoci swojego kapitau. Na obecnym etapie rozwaa naley wpro-wadzi rozrnienie midzy rodkami a celami, do osignicia ktrych posiadane rodki si wyko-rzystuje. Zdefiniowane wczeniej pojcia kapitau ludzkiego i spoecznego dotycz rodkw, kt-rymi dysponuje czowiek lub grupa, aby osiga zamierzone cele. Poprzez zmierzenie wielkoci posiadanych rodkw moemy zmierzy potencja rozwojowy jednostki lub potencja rozwojowygrupy. Pomiaru potencjau rozwojowego jednostki lub grupy mona dokona rwnie niezalenie poprzez pomiar osignitych celw. S to w naszym pojciu dwa odrbne podejcia, ktre speniajt sam funkcj, czyli rnymi sposobami dokonuj pomiaru potencjau rozwojowego jednostki lub grupy, to znaczy w pierwszym przypadku poprzez pomiar posiadanych rodkw, a w drugim przy-padku poprzez pomiar osignitych celw.

Wydaje si, e istniej trzy podstawowe cele, ktre stara si osign tak pojedynczy czowiek, jak i grupa spoeczna. S to: kapita gospodarczy (lub ekonomiczny), kapita znaczeniowy (lub wpy-ww) i kapita medialny (lub rozpoznawalnoci). W przypadku pojedynczego czowieka te cele przekadaj si prosto na zdobywanie, utrzymywanie i powikszanie majtku, wadzy i sawy. Te wszystkie elementy s w miar dokadnie mierzalne. Co pewien czas w mediach ukazuj si listy rankingowe szeregujce ludzi wedug posiadanego bogactwa, znaczenia lub popularnoci. Dlatego mona teraz wprowadzi pojcie kapitau ludzkiego zorientowanego na cele, zoonego z elemen-tw skadowych majtku, wadzy i sawy, jako odpowiednika zdefiniowanego poprzednio kapitau ludzkiego jako kapitau ludzkiego zorientowanego na rodki (rys. 4).



128

Rysunek 4. Struktura wyznaczania potencjau rowojowego jednostki

rdo: opracowanie wasne.

Podobna sytuacja wystpuje w przypadku grup spoecznych. Mona je rwnie charakteryzo-wa wedug ich kapitau ekonomicznego, kapitau znaczeniowego i kapitau medialnego, w porw-naniu, tym razem, z innymi grupami spoecznymi. I rwnie w tym przypadku takich pomiarw mona dokonywa w miar dokadnie i s one robione, na przykad, dla pastw, gdy porwnuje sije pod wzgldem potgi gospodarczej, wpywu na polityk wiatow i popularnoci wzgldnie sym-patii, ktrymi s obdarzane. Wymienione skadowe kapitaowe dotyczce grup spoecznych, odpo-wiednio zmierzone i zsumowane, dadz nam w rezultacie kapita spoeczny zorientowany na cele, w odrnieniu od poprzednio definiowanego kapitau spoecznego jako kapitau spoecznego zo-rientowanego na rodki. Majc zmierzone oba rodzaje kapitau spoecznego mona okreli poten-cja rozwojowy grupy oraz rozwj tego potencjau.

Reasumujc powysze rozwaania otrzymujemy, e pojedynczego czowieka moemy ocenia

wedug wartoci jego kapitau ludzkiego zorientowanego na rodki i kapitau ludzkiego zorientowa-nego na cele, i podobna sytuacja dotyczy grup spoecznych, ktre mona ocenia wedug wartoci ich kapitau spoecznego zorientowanego na rodki i kapitau spoecznego zorientowanego na cele. Przy tym wida, e wszystkie te kapitay mona stosunkowo prosto szacowa w sposb ilociowy, uwzgldniajc jednoczenie fakt, e ich poszczeglne elementy i skadowe mog by w wikszym lub mniejszy stopniu zalene od siebie.

Przyjmujc przedstawion klasyfikacj kapitaw ludzkiego i spoecznego, mona sformuowa

kilka ciekawych problemw badawczych, ktre mogyby by nastpujce: Zbadanie wpywu poszczeglnych skadowych kapitau ludzkiego zorientowanego na rodki na

warto cakowit tego kapitau. Zbadanie wpywu rnych wartoci kapitau ludzkiego jednostek wchodzcych w skad grupy

spoecznej na warto cakowit kapitau spoecznego tej grupy.

129

Zbadanie korelacji pomidzy kapitaem ludzkim zorientowanym na rodki i kapitaem ludzkimzorientowanym na cele.

Zbadanie korelacji pomidzy kapitaem spoecznym zorientowanym na rodki i kapitaem spo-ecznym zorientowanym na cele.

3. Zarzdzanie kapitaem ludzkim i spoecznym

Wyznaczanie wartoci kapitaw ludzkiego i spoecznego wydaje si koniecznym do tego, aby tym kapitaem zarzdza dla osigania okrelonych celw. Podane cele, tak jednostkowe, jak i grupowe, sformuowalimy powyej. W naszym podejciu zarzdzanie powinno dotyczy jedynie kapitaw zorientowanych na rodki. Kapitay zorientowane na cele s, w naszym ujciu, rezultatem uaktywnienia kapitaw zorientowanych na rodki. Kapita ludzki zorientowany na rodki skada si, w naszym ujciu, z trzech elementw: fizycznego, psychicznego i umysowego, przy czym ele-ment psychiczny okrela w rzeczywistoci kapita spoeczny jednostki, natomiast element umysowyokrela jej kapita intelektualny. Element psychiczny zaley od typu charakteru i jako taki, jest wro-dzony, czyli uwarunkowany genetycznie i przez to niezmienny. Podobnie ograniczone moliwoci wpywania mamy na element umysowy, ktry skada si w naszej klasyfikacji z trzech skadowych, to znaczy wiedzy, pamici i talentu, i dwie z tych skadowych, czyli pami i talent, s rwnieuwarunkowane genetycznie, czyli niezmienne. Przyjmujc zaoenie, e te dwie skadowe s okre-lone a priori, moemy wywiera istotny wpyw jedynie na rozwj wiedzy. Najwiksze pole ma-newru jest w przypadku elementu fizycznego, gdzie moemy wpywa na jego dwie skadowe, to znaczy stan zdrowia jednostki i jej sprawno fizyczn, podczas gdy element trzeci, to znaczy wiek, jest rwnie od nas niezaleny.

Reasumujc, aby zwiksza kapita ludzki, powinnimy dba przede wszystkim o zdrowie, sprawno fizyczn i powikszanie wiedzy. Std wypywaj dosy klarowne wnioski dla decyden-tw pastwowych, ktrzy byliby zainteresowani tym, aby stworzy sprzyjajce warunki rozwoju pojedynczym jednostkom: naley zajmowa si w tym celu przede wszystkim rozwojem suby zdrowia, rozwojem edukacji, szkolnictwa wyszego i nauki oraz tworzeniem odpowiednich warun-kw do uprawiania sportu.

Podobnie prosto wyglda w naszym ujciu problem zarzdzania kapitaem spoecznym zorien-towanym na rodki. Skada si on rwnie z trzech elementw, fizycznego, psychicznego i umyso-wego, przy czym element psychiczny okrela faktyczny kapita spoeczny grupy, natomiast element umysowy okrela jej kapita intelektualny. Tutaj moliwoci manewru, czyli wpywania na rozwj kapitau spoecznego, s ju wiksze, ni w przypadku kapitau ludzkiego, chocia rwnie ograni-czone w bardzo istotnym punkcie. Ten punkt, to wanie kapita spoeczny grupy, ktry w naszym ujciu zaley po prostu od liczby osobnikw w grupie o okrelonym typie charakteru. Grupa o przewadze osobnikw egzodynamicznych bdzie si anarchizowa, w grupie o przewadzeosobnikw endodynamicznych bdzie dochodzio do wyniszczajcych walk o przywdztwo, natomiast grupa o duym pozytywnym potencjale spoecznym to taka, w ktrej przewaaj statycy, ale w ktrej rwnie istnieje ograniczona liczba liderw, czyli endodynamikw, oraz ograniczona liczba egzodynamikw, czyli osb otwartych na kontakty i wprowadzajcych pewien ferment umysowy. Problem polega na tym, e na struktur typograficzn grupy ju istniejcej, a w szczeglnoci spoeczestwa, na og nie mamy wpywu.



130

Kapita fizyczny grupy skada si ze skadowych zdrowotnej, demograficznej i sprawnocioweji w tym przypadku mona ju w miar celowo wpywa na wartoci tych elementw. Podobny wpyw mona wywiera na wzrost kapitau intelektualnego grupy, skadajcego si ze skadowej naukowej, w tym kapitau technicznego, skadowej bibliotecznej i wreszcie skadowej kulturowej.

Reasumujc, aby zwiksza kapita spoeczny powinnimy i moemy, podobnie jak w przy-padku kapitau ludzkiego, dba przede wszystkim o waciwy poziom zdrowia oraz nauki i techniki, a dodatkowo dba o kultur, moliwoci uprawiania sportu i o waciw struktur demograficzngrupy.

Std ju prosto wynika, jakie sfery dziaania powinny by pod szczegln trosk decydentw dbajcych o dobro kierowanych przez siebie spoeczestw. Te sfery, to zdrowie, sport, edukacja, nauka i technika, rodzina i kultura.

Naley tu zauway, e zgodnie z zaprezentowan tutaj koncepcj zarzdzania kapitaem ludz-kim i spoecznym, jeeli bd spenione podane warunki ich rozwoju, to zarwno pojedynczy czo-wiek, jak i grupa spoeczna, s w stanie osiga podane przez siebie cele, czyli dobrobyt, znacze-nie i sympati otoczenia. Czyli wwczas okrelone kapitay zorientowane na rodki zamieni siw odpowiadajce im kapitay zorientowane na cele.

4. Uaktywnienie kapitau spoecznego zorientowanego na rodki poprzez dobr

odpowiednich narzdzi

Ocena wartoci kapitau ludzkiego lub spoecznego jest wana ze wzgldu na moliwo pro-gnozowania osignicia sukcesu przez jednostk lub grup. Kapita ludzki i kapita spoeczny zo-rientowane na rodki s form potencjau ludzkiego i spoecznego, ktre uaktywnione zamieniajsi w kapita ludzki i kapita spoeczny zorientowane na cele. Wiksza warto potencjau jednostki czy grupy powinna oznacza wiksz szans powodzenia. czc jednostki o duym potencjale ludzkim w grup mona si spodziewa, e taka grupa bdzie dysponowa duym potencjaem spo-ecznym, co jest niezbdnym warunkiem sukcesu w osiganiu zaoonych celw [18]. Uzyskany potencja spoeczny powinien by rwnie wikszy, ni proste zsumowanie potencjaw ludzkich, poprzez tak zwany efekt synergii. Odkry to zjawisko i sprawdzi w praktyce w wymiarze produkcyjnym Henry Ford, gdy wprowadzi w swoich zakadach system tamy montaowej. W jego wyniku ta sama liczba robotnikw wsppracujcych ze sob przy tamie montaowej bya w stanie wyprodukowa wicej samochodw, ni pracujc samodzielnie [16]. Jednak na og sprawa nie wyglda tak prosto i aby podane zjawisko synergii w grupie rzeczywicie wystpio, jest ko-nieczne spenienie kilku warunkw.

Jak ju byo powiedziane, kapita psychiczny wzgldnie spoeczny jednostki w kapitale ludzkimzorientowanym na rodki zaley od typu charakteru danego osobnika, i rwnie kapita psychiczny wzgldnie spoeczny grupy w kapitale spoecznym zorientowanym na rodki zaley od struktury charakterologicznej czonkw grupy. A wic pierwszym warunkiem powodzenia jest odpowiedni dobr skadu grupy ze wzgldu na cechy charakterologiczne jej czonkw.

Drugi warunek konieczny, to wyonienie si w grupie lidera, lub inaczej mwic, szefa, przy-wdcy lub wodza. Grupa bez lidera po pewnym czasie przestaje by grup a jedynie zbiorem pod-grup, frakcji, lub wrcz pojedynczych autonomicznych podmiotw. Dotyczy to kadej organizacji spoecznej, a wic wojska, partii politycznej, zakadu pracy, czy, w szerszym wymiarze, spoeczno-ci plemiennej, religijnej czy pastwa. Przy czym naley zwrci uwag na to, e konieczne cechy

131

lidera maj jednostki o okrelonym typie charakteru, czyli ponownie cechy charakterologiczne pe-ni gwn rol przy uzyskiwaniu odpowiednio duego potencjau spoecznego.

Aby jednak grupa moga rzeczywicie uaktywni swj potencja spoeczny, czyli uzyska po-dany kapita spoeczny zorientowany na cele, jest konieczne jeszcze posiadanie odpowiedniego mechanizmu lub narzdzia ukierunkowujcego grup na celowe skuteczne dziaanie. W przypadku wspomnianego przykadu z przemysem samochodowym, takim narzdziem bya tama montaowa, chocia takich narzdzi moe by bardzo duo. Posiadanie takiego narzdzia stanowi trzeci warunekkonieczny powodzenia w dziaaniach grupy.

Czwartym, i w naszym pojciu ju ostatnim warunkiem umoliwiajcym przeksztacenie poten-cjau spoecznego grupy w jej kapita spoeczny, jest wystpowanie odpowiednich warunkw ze-wntrznych, ktre nazwiemy swobod dziaania. Jeeli tej swobody nie ma, to nie bdzie warunkw do uaktywnienia si potencjau spoecznego i grupa nie osignie zamierzonych celw, czyli po-danego kapitau spoecznego.

Rekapitulujc powysze rozwaania stwierdzamy, e aby grupa miaa odpowiednio duy po-tencja spoeczny i aby moga go uaktywni, czyli spoytkowa dla osignicia zaoonych celw, to musz by spenione nastpujce warunki: Odpowiedni skad charakterologiczny grupy, z przewag osobnikw o charakterze statycznym,

umoliwiajcym wspprac. Wyonienie lub narzucenie grupie lidera, koniecznego do kierowania grup, w postaci osobnika

o cechach charakterologicznych endodynamicznych. Zastosowanie odpowiedniego narzdzia lub mechanizmu, ukierunkowujcego dziaania grupy na

okrelony cel. Wystpowanie korzystnych warunkw zewntrznych, ktre nazwiemy swobod dziaania.

Z powyszego wynika wniosek, e samo szacowanie wartoci potencjau ludzkiego i potencjau spoecznego nic nie daje, jeeli chodzi o prognozowanie powodzenia dziaa grupowych. Grupa posiadajca nawet bardzo duy potencja spoeczny (wzgldnie kapita spoeczny ukierunkowany na rodki) i zoona z jednostek o bardzo duym potencjale ludzkim (wzgldnie kapitale ludzkim ukie-runkowanym na rodki) moe nie osign zamierzonych celw, jeeli nie bdzie miaa waciwego lidera, odpowiedniego mechanizmu ukierunkowujcego jej dziaania, nie bdzie dziaaa w korzyst-nych uwarunkowaniach zewntrznych i nie bdzie miaa korzystnej struktury charakterologicznej.

5. O moliwociach zwikszania kapitau spoecznego w organizacji

Poniej pokaemy na dwch przykadach, jak mona wpywa na rozwj organizacji poprzez manipulacj uwarunkowaniami zewntrznymi, w ktrych ta grupa dziaa. Przykady dotycz przed-sibiorstw wodocigowych, w ktrych zaplanowano informatyzacj sieci wodocigowej.



132

5.1. Redukcja kapitau spoecznego poprzez zastosowanie nieodpowiedniego mechanizmu

ukierunkowujcego dziaanie grupy

Powszechna obecnie praktyka informatyzacji krajowych przedsibiorstw wodocigowych po-lega na wdraaniu softwareu odpowiedzialnego jedynie za sfer dziaa administracyjnych lub tylko technicznych lub na zakupie i eksploatacji programw wykonujcych pojedyncze zadania, nie zintegrowanych w formie jednolitego systemu. Taka polityka informatyzacji przedsibiorstwa jest spowodowana wielorakimi przyczynami, ktre w pewnym stopniu j tumacz. Te przyczyny snastpujce: Na rynku krajowym brakuje zintegrowanych systemw informatycznych i std powstaje koniecz-

no ich tworzenia w okrelonych uwarunkowaniach konkretnego przedsibiorstwa. Jest to przed-siwzicie bardzo trudne od strony organizacyjnej i kosztowne.

Z braku odpowiednich dowiadcze takie przedsiwzicie jest w pewnym stopniu niepewne podwzgldem spodziewanych rezultatw i z braku tych dowiadcze decydenci, czyli kadra zarz-dzajca przedsibiorstwem wodocigowym, nie orientuj si w tym, czego mog si spodziewa

po wdroeniu systemu. Std wystpuje powszechnie niech do rozpoczynania prac i finansowa-nia ich ze rodkw wasnych przedsibiorstwa.

Wdraanie zoonego systemu informatycznego w przedsibiorstwie na og dezorganizuje jegoprac, co nie jest to dobrze przyjmowane przez zaog i kierownictwo.

Wdraanie takiego systemu czsto pociga za sob konieczno wprowadzenia zmian organiza-cyjnych w przedsibiorstwie, co z kolei napotyka na psychologiczne opory przed zmian status quo.

Znacznie atwiej, taniej i bezpieczniej jest kupi pojedynczy, sprawdzony program i wdraa gow wybranym, wydzielonym dziale przedsibiorstwa i postpowa tak sukcesywnie, dokupujckolejno nowe programy dla innych dziaw i nowych zada.

Taka polityka informatyzacji przedsibiorstwa jest wprawdzie zrozumiaa, ale niewaciwa. Szkodliwe jej skutki s nastpujce: Rosnca liczba niezalenych programw obsugujcych rne dziay przedsibiorstwa prowadzi

do jego stopniowej dezintegracji informatycznej.

Przekroczenie pewnej liczby zakupionych i wdroonych programw uniemoliwia ich pniejszintegracj, co prowadzi w dalszej perspektywie do skomplikowania zarzdzania przedsibior-stwem a nie jego uatwienia.

Dezintegracja informatyczna i spowodowane tym skomplikowanie procesu zarzdzania powodujdezintegracj spoeczn, czyli utrudniaj wspprac midzy poszczeglnymi dziaami i nawetpracownikami przedsibiorstwa.

W rezultacie takiego niewaciwego postpowania, czyli uycia niewaciwego mechanizmuw dziaaniach grupy, ktry nie integruje a dezintegruje te dziaania, pocztkowo nawet duy poten-cja spoeczny grupy, tworzony na przykad poprzez jej korzystny skad charakterologiczny, duy kapita intelektualny jej czonkw oraz sprzyjajc struktur wiekow grupy, ulega stopniowej re-dukcji. W konsekwencji zmniejsza si rwnie skuteczno dziaania grupy i jej kapita spoeczny ukierunkowany na cele, co oznacza, e zamierzone cele nie zostaj osignite. Aby temu zapobiec, naley zmieni mechanizm dziaania, czyli w omawianym przypadku sposb informatyzacji przed-sibiorstwa wodocigowego. Poniewa stosowany mechanizm dziaania grupy zaley na og od jej lidera, wic waciwym sposobem poprawy sytuacji byaby w omawianym przypadku jego zmiana,

133

czyli zmiana prezesa przedsibiorstwa wyranie niechtnie ustosunkowanego do informatyzacji przeprowadzanej w sposb kompleksowy. Mona przewidzie, e bez tej zmiany adne inne skutki zaradcze nie bd skuteczne, bez wzgldu na to, jak wysoki kapita ludzki maj osoby wchodzce w skad grupy realizujcej zadanie informatyzacji.

5.2. Wzrost kapitau spoecznego poprzez zastosowanie odpowiedniego mechanizmu ukie-

runkowujcego dziaanie grupy

Waciwym, to znaczy zwikszajcym kapita spoeczny sposobem informatyzacji przedsi-biorstwa wodocigowego jest jego informatyzacja kompleksowa, polegajca na wdraaniu zinte-growanego systemu informatycznego do kompleksowego zarzdzania przedsibiorstwem. Zarz-dzanie kompleksowe oznacza, e obejmuje ono sfer zarwno techniczno-technologiczn, jak i ad-ministracyjno-organizacyjn, i dotyczy w konsekwencji wszystkich zada zwizanych z zarzdza-niem, czyli zada o charakterze technicznym, technologicznym, administracyjnym, organizacyj-nym, finansowym i planistycznym. Taki system informatyczny ma otwart budow moduowi skada si, w przypadku informatyzacji sieci wodocigowej, z nastpujcych podstawowych, wsppracujcych ze sob moduw (rys. 5): Systemu GIS (Geographical Information System) generujcego map numeryczn sieci

wodocigowej. Systemu SCADA (System of Control And Diagnostic Analysis) realizujcego monitoring sieci

wodocigowej. Systemu CIS (Customers Information System) do rejestracji iloci sprzedanej wody

i archiwizacji uytkownikw sieci wodocigowej. Modelu hydraulicznego sieci sprzgnitego z algorytmami optymalizacji.

Funkcje techniczno-technologiczne realizowane przez taki zintegrowany system informa-

tyczny, to: monitoring przepyww i cinie w wybranych punktach sieci; kalibracja i rekalibracja modelu hydraulicznego sieci wodocigowej; obliczenia hydrauliczne wykonane dla wszystkich rur i wzw sieci wodocigowej; optymalizacja i projektowanie sieci wodocigowej; energooszczdne sterowanie sieci wodocigow; poprawa jakoci wody poprzez generowanie odpowiednich scena-riuszy sterowania sieci wodocigow; wykrywanie i lokalizacja awarii i ukrytych wyciekw w sieci wodocigowej; wizualizacja sieci w postaci mapy numerycznej; wykonywanie rnorodnych analiz przestrzenno-tematycznych; wykrelanie map rozkadw cinie i przepyww w sieci.



134

SZT

SO K

Aplikacje system u FK

ST R

A plikacja W T

Aplikacja O T

Aplikacja A W /PE

Aplikacja G W

G /Technology (edytor graficzny)

PPD PA SZPO RTO W A

B AZA DANYC H SIECI

W O DO CG O W EJ

DA

NE

Z G

EO

DE

ZJI

(po k

onw

ersj

i)

BRA NO W A BA ZA D AN YC H BB D

W ariant stanu

rzeczyw istego i warianty

przewidyw anych stanw

aw aryjnych O BLIC ZEN IA

H Y DR AU LIC ZNE

SIEC I

W OD OC IA G OW EJ

O PTY M A LIZAC JA

MO

NIT

OR

ING

STERO W AN IE

sieci wodocigow

A plikacja M ED IA

Rysunek 5. Struktura zintegrowanego systemu informatycznego do kompleksowego zarzdzania miejsk sieci wodocigow

rdo: [10].

Z kolei funkcje administracyjno-organizacyjne i planistyczne, to: rejestracja uytkownikw sieci wodocigowej klientw przedsibiorstwa wodocigowego; rejestracja projektw technicz-nych i ledzenie ich realizacji; rejestracja odbiorw technicznych; ewidencja i ledzenie realizacji planowanych przegldw eksploatacyjnych; rejestracja i archiwizacja stanw awaryjnych; projek-towanie systemu SCADA do monitoringu sieci wodocigowej; planowanie krtko- i dugotermino-wych inwestycji zwizanych z modernizacja i rewitalizacj sieci wodocigowej; ustalanie opat za wod dla uytkownikw sieci wodocigowej.

Programy wchodzce w skad takiego zintegrowanego systemu informatycznego tworz trzy nastpujce podsystemy (rys. 5; Kaczmarska, 2007): (1) System Zarzdzania Technicznego (SZT), uwzgldniajcy nastpujce moduy funkcyjne:

AW (obsuga AWarii); PE (obsuga planowanych Przegldw Eksploatacyjnych); system SCADA monitoringu sieci wodocigowej; programy oblicze hydraulicznych i sprzgnite z nimi algorytmy optymalizacji i sterowania.

System Zarzdzania Technicznego ma zapewnia, zgodnie z koncepcj jego wyodrbnienia, sprawn eksploatacj sieci istniejcej oraz optymalne planowanie rozbudowy i modernizacji sieci.

135

Ten system integruje prac Dziau Informatyki, Dziau Sieci i Dziau Technicznego w przedsibior-stwie wodocigowym.

(2) System Obsugi Klienta (SOK), uwzgldniajcy nastpujce moduy funkcyjne: FK (system finansowo-ksigowy), WT (wydawanie Warunkw Technicznych); OT (przyjmowanie Od-biorw Technicznych); MEDIA/GW (obsuga Gospodarki Wodno-ciekowej); system GIS do realizacji analiz ilociowych i jakociowych.

System Obsugi Klienta zapewnia sprawn obsug klienta, systematyczne prowadzenie odczy-tw wodomierzy oraz wystawianie faktur i kontrol ich patnoci. Ten system integruje prac Dziau Informatyki, Dziau Technicznego i Dziau Finansowego w przedsibiorstwie wodocigowym.

(3) System Eliminowania Strat (STR), uwzgldniajcy narzdzia dostpu do informacji o systemie produkcji, dystrybucji i sprzeday wody

System Eliminowania Strat pozwala stworzy i uruchomi procedury zmierzajce do elimino-wania strat wody. Ten system integruje prac Dziau Informatyki, Dziau Sieci, Dziau Technicz-nego i Pogotowia Technicznego w przedsibiorstwie wodocigowym.

Pokazany system informatyczny i jego podsystemy integruj poszczeglne dziay i pracowni-kw przedsibiorstwa wodocigowego, w sposb niejako naturalny wymuszajc ich wsppraci zwikszajc jej efektywno. Dziki zastosowaniu waciwego mechanizmu informatyzacji kom-pleksowej ronie kapita spoeczny grupy i ronie skuteczno jej dziaania, a wic wystpuje w tym przypadku podany efekt synergii. Przy zastosowaniu waciwego mechanizmu ukierunkowuj-cego dziaanie grupy jej wyjciowy potencja spoeczny, czyli kapita spoeczny zorientowany na rodki, moe by nawet mniejszy od potencjau spoecznego grupy z poprzedniego punktu, a mimo tego grupa ta bdzie w stanie osign zamierzone cele, czyli uaktywni kapita spoeczny zorien-towany na rodki i przeksztaci go na kapita spoeczny zorientowany na cele.

Koncepcja systemu informatycznego o strukturze przedstawionej na rys. 5 zostaa opracowana

dla przedsibiorstwa wodocigowego w Rzeszowie i, niestety, tylko czciowo tam wdroona. Obecnie, w Instytucie Bada Systemowych PAN i przy wsppracy z firm Intergraph Polska, opra-cowuje si na bazie systemu GIS koncepcj systemu informatycznego rozbudowanego rwnieo systemy transakcyjne gospodarki magazynowej i ewidencji rodkw trwaych, ktre bd cilezintegrowane z podsystemami technologicznoeksploatacyjnymi.

6. Uwagi kocowe

W artykule przedstawiono pewn koncepcj klasyfikacji poj kapitau ludzkiego i spoecz-nego, pokazano wzajemne zalenoci wystpujce midzy nimi, omwiono problem zarzdzania kapitaem ludzkim i spoecznym oraz sformuowano warunki konieczne do tego, aby zmienia w podanym kierunku warto kapitau spoecznego. Jest to koncepcja w kilku istotnych punktach rnica si od koncepcji przedstawianych dotychczas w literaturze przedmiotu. Szczeglnie istotne wydaje si tutaj wprowadzenie rozrnienia midzy kapitaem ludzkim i spoecznym zorientowa-nymi na rodki, czyli potencjaem ludzkim i spoecznym, a kapitaem ludzkim i spoecznym zorien-towanymi na cele, oraz dokonanie podziau odnonych kapitaw na ich skadowe.



136

Na zakoczenie pokazano, na przykadzie rnych podej do informatyzacji przedsibiorstwa wodocigowego, jak zastosowanie odpowiedniego lub nieodpowiedniego mechanizmu ukierunko-wujcego dziaanie grupy wzgldnie jak dobr lidera grupy wpywa korzystnie lub niekorzystnie na rozwj jej potencjau spoecznego, czyli na przeksztacanie si kapitau spoecznego zorientowa-nego na rodki na kapita spoeczny zorientowany na cele. Przedstawione przykady s opisem prak-tycznych dowiadcze autora.

7. Literatura

[1] Bourdieu P.: The forms of capital. In: Handbook of theory and research for sociology of education (J.G. Richardson, ed.) Greenwood, New York 1985.

[2] Gazeta Wyborcza: Nasza skorupa z kraja. Wywiad z J. Czapiskim. 04.05.2010. [3] Goleman D.: Inteligencja emocjonalna. Wyd. Media i Rodzina, Warszawa 2004. [4] http://www.edupress.pl/warto-przeczytac/art,206,freud-i-tajemnice-ludzkiej-psychiki.html.

[5] http://pl.wikipedia.org/wiki/Inteligencja_(psychologia).

[6] http://pl.wikipedia.org/wiki/Enneagram_(psychologia).

[7] http://pl.wikipedia.org/wiki/MBTI.

[8] http://pl.wikipedia.org/wiki/Sangwinik.

[9] http://pl.wikipedia.org/wiki/Test_inteligencji.

[10] Kaczmarska D.: Uruchomienie komputerowego systemu wspomagania decyzji projektanta i operatora sieci wodocigowej w Rzeszowie. Raport badawczy IBS PAN nr 11B/2007, Warszawa 2007.

[11] Mazur M.: Cybernetyczna teoria ukadw samodzielnych. PWN, Warszawa 1966. [12] Mazur M.: Cybernetyka i charakter. PIW, Warszawa 1976. [13] Szapiro T.: Co decyduje o decyzji. PWN, Warszawa1993. [14] Tatarkiewicz W.: O szczciu. WN PWN, Seria: Wielcy Filozofowie, 24, Warszawa 2010. [15] Walukiewicz S.: Kapita ludzki. Skrypt akademicki. IBS PAN, Warszawa 2010. [16] Walukiewicz S.: Kapita spoeczny. Skrypt akademicki. IBS PAN, Warszawa 2012. [17] Wojtasiski Z.: 101 mitw o zdrowiu. Wyd. TRIO, Warszawa 2009. [18] Zarycki T.: Kapita spoeczny a trzy drogi do nowoczesnoci. Kultura i Spoeczestwo,

2, 2004, 4565.

137

MANAGEMENT OF HUMAN AND SOCIAL CAPITALS AND THEIR IMPACT

ON DEVELOPMENT OF ORGANISATIONS

Summary

In the paper some concepts of definition and measurement of human and social capitals are presented and on the examples of some organisations the impact of these factors on the their development and the realization of their tasks is shown.

Keywords: Human capital, social capital, measurement and management of human and social

capitals

Jan Studziski Instytut Bada Systemowych PAN Warszawa e-mail: [email protected]


Documents

Zarządzanie kapitałem ludzkim i społecznym i jego wpływ na ... · stadium jego rozwoju, co oznacza, e nie jest ona wrodzona a nabyta, chocia ju pó niej niezmienna. Równie stosunkowo