Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Zarządzanie finansami w małych i średnich przedsiębiorstwach
Zarzadzanie zapasami,
gotówką i należnościami
ZARZĄDZANIE ZAPASAMI
Funkcje zapasów
• Antycypacyjne – wyprzedzające zaspokajanie potrzeb
• Ekonomiczne – umożliwiające zarządzanie kosztami: – Ekonomia skali
– Oszczędności przy rabatach
– Inne…
• Zabezpieczające – chronią przed niepewnością popytu
Rodzaje zapasów
• Zapasy bieżące - cześć zapasów zużywanych w rutynowym procesie zamawiania (dla zaspokojenia z góry określonego popytu przy znanym czasie dostawy)
• Zapasy bezpieczeństwa (safety stock) lub zapasy buforowe (buffer stock)- chronią przed wahaniami popytu
• Zapasy sezonowe (seasonal stock) są gromadzone i utrzymywane przed sezonem w którym będzie na nie zapotrzebowanie.
• Zapasy promocyjne (promotional stock) gromadzone w celu szybkiej reakcji na promocję marketingową
• Zapas martwy (dead stock) nie ma wartości dla normalnej działalności przedsiębiorstwa
Rodzaje zapasów
• Zapas rotujący – związany z dostawami pod bieżące potrzeby oraz systematycznym zużyciem
• Zapas zabezpieczający – chroni przed niepewnością w dynamice popytu lub czasie dostawy i stanowi zabezpieczenie ciągłości operacji
• Zapas nadmierny – który nie rotuje i nie wnosi wartości do procesu
Metoda ABC (ang. ABC method) • wykorzystywana w procesie monitorowania zapasów • podzielenie zapasów utrzymywanych w przedsiębiorstwie
na trzy grupy oznaczone jako A, B, C – Grupa A - zapasy o największym znaczeniu (zapasy związane z
największymi inwestycjami), jest najmniej liczna (najwyższy priorytet)
– Grupa B - zapasy pośrednie – Grupa C - tanie lub łatwe w zastąpieniu zapasy, jest najbardziej
liczna (najniższy priorytet)
Metoda XYZ
• Klasyfikuje produkty na podstawie regularności zapotrzebowania
• Produkty dzielone są na trzy grupy w zależności od:
– regularności zapotrzebowania
– dokładności sporządzonych prognoz zapotrzebowania.
• do grupy X zalicza się materiały o regularnym zapotrzebowaniu i wysokiej dokładności prognoz
• do grupy Z materiały o nieregularnym zapotrzebowaniu i niskiej dokładności prognoz
• do grupy Y materiały o średnim poziomie.
Zapasy dystrybucyjne
• Utrzymywane w małych przedsiębiorstwach handlowych
• Utrzymywane z powodu: – oszczędności na transporcie,
– skali produkcji,
– sezonowości popytu,
– potrzeby zapewnienia odpowiedniej obsługi klienta,
– stabilizacji zatrudnienia
– zapewnienia wystarczającej ilości towarów do sprzedaży
Rodzaje zapasów – relacja z procesem
• ZAPASY MATERIAŁÓW: – Ułatwiają planowanie produkcji (ciągłość produkcji) – Zmniejszają ryzyko związane ze zmianami cen materiałów – Chronią przed ryzykiem braku podaży materiałów – Umożliwiają prowadzenie polityki uzyskiwania rabatu za
jednorazowy zakup w dużej ilości
• ZAPASY PRODUKCJI W TOKU: – Zapewniają płynność produkcji (następuje utworzenie
zapasu buforowego produktów przesuwanych z jednego procesu do drugiego)
• ZAPASY WYROBÓW GOTOWYCH: – Zmniejszają ryzyko braku możliwości sprzedaży przy
wahaniach popytu – Stabilizują produkcję, zmniejszając koszty spowodowane
zmianą rodzaju produkowanego dobra
Strategie dotyczące zapasów
• Minimalistyczna: – minimalizacja zapasów (utrzymywanie tylko
zapasu niezbędnego dla bieżącej działalności)
– Wymaga dokładnego prognozowania podaży i popytu na rynku
– Duże ryzyko utraty sprzedaży
• Maksymalistyczna: – utrzymywany jest wysoki poziom zapasów
– małe ryzyko utraty ciągłości produkcji
– Wysokie koszty utrzymania zapasów
– Zagrożenie dla płynności finansowej
Koszty zapasów • Koszty utrzymania zapasów (holding cost):
– zmieniające się wprost proporcjonalnie do wielkości zapasów: • koszty finansowania zapasów (koszt utraconych korzyści) • koszty magazynowania • ubezpieczenia
– zmieniające się nieliniowo /w stosunku do średniego okresu magazynowania • zużycia i starzenia się zapasów,
• Koszty zamawiania (ordering cost) – koszty dostawy, transportu i rozładunku – opłaty pocztowe, telefoniczne – Koszty utraty rabatu dla dużych zamówień (koszty alternatywne)
• Koszty braku zapasów (stockout cost) – utrata zysku na sprzedaży, – możliwość utracenia klienta – dodatkowe koszty związane z koniecznością natychmiastowego zakupu – dodatkowe koszty spowodowane zatrzymaniem procesu produkcji
(koszty ponownego uruchomienia produkcji)
MODEL OPTYMALNEJ WIELKOŚCI ZAMÓWIENIA EOQ (Economic Order Quantity)
Założenia: • zapotrzebowanie i zużycie zapasów jest stałe w badanym
okresie • istnieją dwa rodzaje kosztów:
– Koszty utrzymania zapasów– zmieniające się wprost proporcjonalnie do wielkości zapasów (jednostkowe koszty utrzymania zapasów są stałe),
– Koszty zamówień – zmieniające się wprost proporcjonalnie do liczby zamówień (koszty realizacji jednego zamówienia są stałe)
• cena jednostkowa zapasów jest stała • nie występuje ryzyko niezrealizowania dostawy • zapasy nie tracą własności użytkowych • zamówiona partia od razu w całości trafia do magazynu
Zmienne modelu EOQ • D – roczne zużycie zapasów (roczne zapotrzebowanie) • C – koszty utrzymania zapasów wyrażone w procentach wartości
średniego poziomu zapasu w skali okresu: – koszty finansowania, – koszty ubezpieczenia – koszty magazynowania
• P – cena jednostkowa zapasów • jkz – stały koszt złożenia jednego zamówienia • Jkuz-koszt utrzymania jednostki zapasów • Q – wielkość zamówienia • n - liczba zamówień w roku
MODEL OPTYMALNEJ WIELKOŚCI ZAMÓWIENIA
MODEL OPTYMALNEJ WIELKOŚCI ZAMÓWIENIA
• Optymalna wielkość partii powinna minimalizować całkowite koszty zapasów.
• Przy stosunkowo dużych partiach towaru zamówienia składane są rzadziej i koszt ich składania jest zatem mniejszy.
• W takim przypadku rosną koszty utrzymania zapasów. • Przy zamawianiu stosunkowo małych partii: koszt utrzymania
spada, a koszt dostaw rośnie. • Dlatego wymagane jest obliczenie optymalnej wielkości
jednego zamówienia:
𝑄∗ =2×𝐷×𝑗𝑘𝑧
𝑗𝑘𝑢𝑧=2×𝐷×𝑗𝑘𝑧
𝐶×𝑃
MODEL OPTYMALNEJ WIELKOŚCI ZAMÓWIENIA
Koszty
Koszty całkowite
Koszty utrzymania
Koszty zamawiania
Qopt. Wielkość zapasów jednostki
Całkowite koszty utrzymania zapasów = 𝐾𝑈𝑍 = 𝐶 ×𝑄
2
Całkowite koszty zamówień= 𝐾𝑍 = 𝐹 × 𝑛 = 𝑗𝑘𝑧 ×𝐷
𝑄
Całkowite koszty zapasów = 𝐾𝑈𝑍 + 𝐾𝑍 = 𝐶 ×𝑄
2+ 𝑗𝑘𝑧 ×
𝐷
𝑄→ 𝑚𝑖𝑛
𝑄∗ =2×𝐷×𝑗𝑘𝑧
𝑗𝑘𝑢𝑧=2×𝐷×𝑗𝑘𝑧
𝐶×𝑃
Dwuskładnikowy model zapasów
• Założenia: • Abu zapewnić ciągłość operacji w przedsiębiorstwie należy
utrzymywać zapas zabezpieczający • Za każdym razem, gdy zapasy przekraczają poziom
bezpieczny (Q0), składane jest zamówienie • Poziom bezpieczeństwa jest to prawdopodobieństwo tego,
że zużycie nie przekroczy zapasu • Czynniki determinujące zapas bezpieczeństwa:
– Niepewność prognoz popytu, – Koszty niedoborów (koszty utraconych możliwości, pogorszenie
się reputacji, koszty szybkich dostaw), – Prawdopodobieństwo opóźnień w dostawach (np. z powodu
niestabilności otoczenia)
Dwuskładnikowy model zapasów
• Zapasy „wyrównuje się” do poziomu ROP
ROP=zużycie w okresie dostawy+zapas bezpieczństwa
Inaczej:
ROP=średni czas dostawy*zużycie na jednostkę czasu+zapas bezpieczeństwa
Dwuskładnikowy model zapasów
Czas
Wielkość zapasów
Q0
ZARZĄDZANIE GOTÓWKĄ
Zarządzanie gotówką
• Gotówka są to najbardziej płynne aktywa,
• Zarządzanie gotówką powinno przynosić korzyści (gotówka nie powinna być zamrażana)
Motywy utrzymywania gotówki
• Motyw transakcyjny – do obsługi bieżących transakcji,
• Ostrożnościowy – jako rezerwa na nieprzewidziane wydarzenia,
• Spekulacyjny – na wypadek pojawiających się okazji
Zarządzanie gotówką – model Baumola
• Założenia: – Zapotrzebowanie na gotówkę jest możliwe do
przewidzenia i stałe w danym okresie (roku),
– Dopływ gotówki jest stały i możliwy do zaprognozowania,
– Wpływy gotówki są rytmiczne, ciągłe i pewne,
– Stopa procentowa jest stałą w całym okresie,
– Transfery gotówki są natychmiastowe i po ustalonym koszcie bez względu na wielkość transferu
Zarządzanie gotówką – model Baumola
Czas
C
C/2
Gdzie: C- kwota gotówki podejmowana jednorazowo
Zarządzanie gotówką – model Baumola
• T – łączna kwota zapotrzebowania na środki pieniężne w roku,
• C – kwota gotówki podejmowana jednorazowo,
• C/2- średni poziom zapasów gotówkowych,
• C*-optymalna wielkość dostawy gotówki
• T/C liczba transakcji w danym okresie,
• F – stałe koszty jednej transakcji,
• I – koszty alternatywne (oprocentowanie)
Zarządzanie gotówką – model Baumola
• Na koszty gotówki składają się: • Całkowite koszty transakcji: (T/C)*F • Koszty alternatywne związane z zamrożeniem gotówki:
(C/2)*I • Całkowite koszty gotówki CC:
CC= (T/C)*F+(C/2)*I • Aby obliczyć minimum, należy obliczyć pochodną funkcji i
przyrównać ją do zera CC’=(1/2)*I-F*T*(1/C2)=0
• Obliczamy z tego C, które jest optymalne, zatem C*
𝐶∗=2𝐹𝑇
𝐼
Zarządzanie gotówką – model Millera-Orra
• Założenia:
– Prawdopodobieństwo spadku i wzrostu gotówki jest takie samo i równe 0,5 (gotówka wpływa i wypływa z taką samą częstotliwością)
– Należy określić taki zakres gotówki, w którym jest płynność, ale także nie ma wysokich kosztów alternatywnych
Model Millera-Orra-podstawowe limity
• Limit dolny LL (lower limit) – przekroczenie może zagrażać płynności,
• Limit górny UL (upper limit) – przekroczenie nie ma uzasadnienia ekonomicznego,
• Punkt odnowienia RP (reodrer point)- wartość, wokół której powinny być utrzymywane stany gotówkowe
Model Millera-Orra –obliczanie RP
• 𝑅𝑃 =3∙𝐹∙𝑆𝐸
2
4∙𝑖
3
+ 𝐿𝐿
• Natomiast
• 𝑈𝐿 = 3 ∙ 𝑅𝑃 − 2 ∙ 𝐿𝐿
• Gdzie: – F- koszt transferu środków pieniężnych,
– i-dzienna stopa procentowa
– SE2- wariancja dziennego stanu środków pieniężnych
– LL- limit dolny
Model Millera-Orra – obliczanie parametrów
• Korzystamy z funkcji: f(t)=a+bt • Parametry wyliczane są z układu równań:
𝑦𝑡 = 𝑛 ∙ 𝑎 + 𝑏 ∙ 𝑡
𝑛
𝑡=1
𝑛
𝑡=1
𝑦𝑡
𝑛
𝑡=1
∙ 𝑡 = 𝑎 𝑡
𝑛
𝑡=1
+ 𝑏 𝑡2𝑛
𝑡=1
• Następnie obliczana jest wariancja gotówki:
𝑆𝐸2=1
𝑛−𝑘 𝑦𝑡 − 𝑦′𝑡
2𝑛𝑡=1
• Gdzie:
• 𝑆𝐸2-wariancja środków pieniężnych,
• k-liczba parametrów funkcji trendu, • yt- wartości obserwowane, • y’t- wartości szacowane na postawie funkcji trendu
Literatura
• Kozłowski R., Wiśniewska K., Zarządzanie zapasami w małym przedsiębiorstwie handlowym branży odzieżowej w: Lachiewicz S., Matejun M. [red.], Problemy współczesnej praktyki zarządzania, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2007, s. 40-50
• Kreczmańska-Gigol K., Aktywne zarządzanie płynnością finansową przedsiebiorstwa, Diffin, Warszawa 2010
• Sierpińska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa, 1998