Zasady ustalania wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy

Zasady ustalania wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy

Warszawa, dnia 11 grudnia 2013 r.

a reforma systemu ubezpieczeń społecznych

Eliza SkowrońskaEwa Karczewiczczłonkowie Zespołu badawczego do spraw analiz systemu ubezpieczeń społecznych

2

Wysokość renty

24% KB + (1,3%*Sskł + 0,7%*Snskł +

0,7%*Ship )*KB*WWPW

Gdzie:

KB – kwota bazowa,

Sskł – liczba lat okresów składkowych,

Snskł – liczba lat okresów nieskładkowych,

Ship – liczba lat okresów tzw. stażu hipotetycznego,

WWPW – wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury.

Wysokość rent najniższych

Wysokość najniższych rent :

od 1 marca 2012 r.: 799,18 zł miesięcznie – renta z tytułu całkowitej

niezdolności do pracy, 613,38 zł miesięcznie – renta z tytułu częściowej

niezdolności do pracy.

od 1 marca 2013 r. 813,15 zł miesięcznie – renta z tytułu całkowitej

niezdolności do pracy, 627,92 zł miesięcznie – renta z tytułu częściowej

niezdolności do pracy.

Liczba rent najniższych

Liczba rent z tytułu niezdolności do pracy *) wypłacanych przez ZUS w wysokości najniższej

Wyszczególnienie

marzec 2012 r.

marzec 2013 r.

w tys.

Renty z tytułu niezdolności do pracy (bez wypadkowych) 194,3 176,9

w tym renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy 94,2 88,5

*) łącznie ze świadczeniami realizowanymi na mocy umów międzynarodowych, bez zbiegowych z rolniczymi

Ograniczenia w wysokości rent

Ustawa emerytalna przewiduje dwa ograniczenia wysokościrent (tzw. górna granica wysokości świadczeń):

1) Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia nie może być wyższy niż 250% (art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej).

2) Kwota renty – bez uwzględnienia dodatków przysługujących do świadczenia - nie może przekraczać 100% podstawy wymiaru.

Elementy decydujące o wysokości renty

Z algorytmu obliczania wysokości renty z tytułu niezdolności dopracy wynika, że wysokość świadczenia kształtują: • staż ubezpieczeniowy, czyli okresy składkowe, nieskładkowe,

uzupełniające oraz staż hipotetyczny,• podstawa wymiaru (uzależniona od zarobków rencisty),• kwota bazowa. Na wysokość renty wpływa także stopień orzeczonej niezdolnoścido pracy oraz wiek ubezpieczonego.

Wysokość renty

Struktura wysokości rent z tytułu niezdolności do pracy wypłacanych w 2012 r.

0

5

10

15

20

25

Wysokość świadczenia w zł

%

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

Wysokość renty

Struktura wysokości rent z tytułu niezdolności do pracy przyznanych w 2012 r.

0

2

4

6

8

10

12

Wysokość świadczenia w zł

%

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

Wiek ubezpieczonego a prawo do renty

Wiek ubezpieczonego determinuje:• możliwość nabycia prawa do renty, poprzez udowodnienie

wymaganego stażu, ustalanego stosownie do wieku, w jakim powstała niezdolność do pracy,

• wysokość renty, poprzez udowodnienie co najmniej adekwatnego do wieku stażu pracy oraz okresu, z którego wskazywane są zarobki uwzględniane w podstawie wymiaru oraz wysokość tych zarobków.

Wiek ubezpieczonego

Struktura liczby osób pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy według wieku i płci świadczeniobiorców

Stan grudzień 2012 r.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

29 imniej

30 - 34 35 - 39 40 - 44 45 - 49 50 - 54 55 - 59 60 - 64 65 iw ięcej

Wiek w latach

%

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

Wiek ubezpieczonego

Struktura liczby osób, którym w 2012 r. przyznano rentę z tytułu niezdolności do pracy wypłacaną przez ZUS

według wieku i płci świadczeniobiorcówStan grudzień 2012 r.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

29 imniej

30 - 34 35 - 39 40 - 44 45 - 49 50 - 54 55 - 59 60 - 64 65 iw ięcej

Wiek w latach

%

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

Wysokość renty a wiek ubezpieczonego

Przeciętna miesięczna wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy według wieku i płci rencisty


0

200

400

600

800

1000

1200

1400

29 imniej

30 - 34 35 - 39 40 - 44 45 - 49 50 - 54 55 - 59 60 - 64 65 iw ięcej

Wiek w latach

Prz

ecię

tna

mie

sięc

zna

wys

oko

ść

w

zł

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

Wysokość renty a wiek ubezpieczonego

Przeciętna miesięczna wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej w 2012 r. według wieku i płci rencisty


0200400600800

100012001400160018002000

29 imniej

30 - 34 35 - 39 40 - 44 45 - 49 50 - 54 55 - 59 60 - 64 65 iw ięcej

Wiek w latach

Prz

ecię

tna

wys

oko

ść w

zł

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

Staż ubezpieczeniowy

Przy ustalaniu wysokości rent uwzględnia się:

okresy składkowe (art. 6 ustawy emerytalnej),okresy nieskładkowe (art. 7 ustawy emerytalnej),okresy uzupełniające, tj. prowadzenia gospodarstwa

rolnego i pracy w tym gospodarstwie, za które opłacone zostały składki (art. 10 ust. 1pkt 1 ustawy emerytalnej),

staż hipotetyczny.

Staż ubezpieczeniowy a wysokość renty

Struktura rent z tytułu niezdolności do pracy według stażu i płci świadczeniobiorcówStan grudzień 2012 r.

0

5

10

15

20

25

4 lata imniej

5 – 9 10 – 14 15 – 19 20 – 24 25 – 29 30 – 34 35 – 39 40 lat iwięcej

Staż w latach

%

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety


Struktura rent z tytułu niezdolności do pracy przyznanych w 2012 r. według stażu i płci świadczeniobiorców


0

5

10

15

20

25

4 lata imniej

5 - 9 10 - 14 15 - 19 20 - 24 25 - 29 30 - 34 35 - 39 40 lat iw ięcej

Staż w latach

%

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety


Przeciętna miesięczna wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy wg stażu i płciStan grudzień 2012 r.

Ogółem 1 027,30 1 105,06 883,64 lata i mniej 764,58 766,35 762,21

5 - 9 746,44 760,01 730,15 10 - 14 779,58 811,15 743,76 15 - 19 848,39 896,27 785,92 20 - 24 945,93 992,58 870,75 25 - 29 1 080,15 1 115,84 998,01 30 - 34 1 301,26 1 327,79 1 220,02 35 - 39 1 566,09 1 585,97 1 461,54

40 lat i więcej 1 867,82 1 877,86 1 592,60

StażOgółem Mężczyźni Kobiety

przeciętna miesięczna wysokość w zł


Przeciętna miesięczna wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej w 2012 r. według stażu i płci świadczeniobiorcy


Ogółem 1 400,43 1 521,16 1 179,824 lata i mniej 768,28 767,95 768,89

5 - 9 759,08 767,68 747,72 10 - 14 825,00 849,86 799,14 15 - 19 917,48 958,41 877,79 20 - 24 1 047,40 1 103,53 989,41 25 - 29 1 218,59 1 268,43 1 154,41 30 - 34 1 467,25 1 516,98 1 385,34 35 - 39 1 754,78 1 795,41 1 642,73

40 lat i więcej 2 122,68 2 142,11 1 724,09

Staż Ogółem Mężczyźni Kobiety

przeciętna miesięczna wysokość w zł

Podstawa wymiaru a wysokość renty

Podstawę wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy stanowiodpowiednio ustalona, przeciętna podstawa wymiaru składki naubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne(ubezpieczenie obowiązujące do dnia 31 grudnia 1998 r.) na podstawieprawa polskiego w okresie wskazanym w przepisach ustawy emerytalnej.

Do ustalenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracyprzyjmuje się przychód/dochód stanowiący podstawę wymiaru składekna ubezpieczenia społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranychprzez ubezpieczonego z ostatnich 20 lat kalendarzowych, poprzedzającychbezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie oraz kwotynieoskładkowane, np. zasiłki chorobowe.


Podstawa wymiaru renty może być także ustalona z faktycznegookresu ubezpieczenia, w przypadku gdy nie można jej ustalić z 10kolejnych lat kalendarzowych z uwagi na okolicznościwskazane w art. 17 ustawy emerytalnej, tj. jeśli niezdolność dopracy powstała:

przed 30 rokiem życia,

po ukończeniu 30 lat, jeśli podstawy wymiaru nie można ustalić z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego.


Nie ustala się podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolnoścido pracy dla ubezpieczonego, u którego niezdolność tapowstała przed 30 rokiem życia, jeżeli nie pozostawał on wubezpieczeniu co najmniej przez 1 rok kalendarzowy.

W takim przypadku renta przysługuje w wysokościminimalnej.


W celu ustalenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy:• oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek oraz kwot nie

stanowiących podstawy wymiaru składek wliczanych jednak do podstawy wymiaru świadczeń, oddzielnie dla każdego roku z wybranych przez ubezpieczonego lat kalendarzowych,

• oblicza się stosunek każdej z tych sum do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnej części procentu,

• oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty (wskaźnik ten podlega ograniczeniu do 250%),

• mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, otrzymując w ten sposób podstawę wymiaru renty.


Ze wskazanego mechanizmu wynika, że podstawa wymiarurenty z tytułu niezdolności do pracy, uzależniona od:

• wysokości przeciętnego wynagrodzenia ustalonego dla roku, z którego wskazywane są zarobki,

• wysokości zarobków ubezpieczonego oraz • kwoty bazowej.


Struktura liczby osób pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy według wysokości podstawy wymiaru wyrażonej w % przeciętnego wynagrodzenia

oraz płci świadczeniobiorcówStan grudzień 2012 r.

0,0%2,2%4,1%

20,5%

25,5%

20,7%

27,0%

0,0%

3,0%5,7%

27,0%28,3%

14,5%

21,5%

0,0%0,6%1,3%

8,5%

20,1%

32,2%

37,3%

0

5

10

15

20

25

30

35

40

do 49,99 50,00 - 74,99 75,00 - 99,99 100,00 - 149,00 150,00 - 199,99 200,00 - 250,00 250,01 i więcej

Wysokość podstawy wymiaru w % przeciętnego wynagrodzenia

%

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety


Struktura liczby osób, którym w 2012 r. przyznano rentę z tytułu niezdolności do pracy według wysokości podstawy wymiaru wyrażonej w % przeciętnego

wynagrodzenia oraz płci świadczeniobiorcówStan grudzień 2012 r.

23,9%

27,0%

23,1%

18,8%

4,6%2,6%

0,0%

16,9%

24,1%

27,3%

23,1%

5,5%3,1%

0,0%

36,7%

32,3%

15,4%

10,8%

3,0% 1,8% 0,0%0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

do 49,99 50,00 - 74,99 75,00 - 99,99 100,00 - 149,00 150,00 - 199,99 200,00 - 250,00 250,01 i więcej

Wysokość podstawy wymiaru w % przeciętnego wynagrodzenia

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

Wysokość renty a stopień niezdolności do pracy

Niezdolność do pracy może być częściowa lub całkowita.

Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciłazdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawnościorganizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy poprzekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność dowykonywania jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniuutraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.


Przeciętna miesięczna wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy według stopnia tej niezdolności oraz płci świadczeniobiorców


0

200

400

600

800

1000

1200

1400

całkow ita niezdolność do pracy isamodzielnej egzystencji

całkow ita niezdolność do pracy częściow a niezdolność do pracy

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

w zł


Przeciętna miesięczna wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej w 2012 r. według stopnia tej niezdolności oraz płci

świadczeniobiorców Stan grudzień 2012 r.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

całkow ita niezdolność do pracy isamodzielnej egzystencji

całkow ita niezdolność do pracy częściow a niezdolność do pracy

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

w zł

Renty a stopień niezdolności do pracy

Struktura rent z tytułu niezdolności do pracy według stopnia tej niezdolności

wypłacanych w 2012 roku przyznanych w 2012 roku

32,5%

7,6%

59,9%

Całkow ita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji

Całkow ita niezdolność do pracy

Częściow a niezdolność do pracy

32,5%

6,4%

61,1%

Całkow ita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji

Całkow ita niezdolność do pracy

Częściow a niezdolność do pracy

Wysokość renty a kwota bazowa

Kwota bazowa stanowi 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzeniapomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczeniaspołeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, wpoprzednim roku kalendarzowym. Jest ustalana corocznie i obowiązujeod 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnegoroku kalendarzowego.


WYSOKOŚĆ KWOTY BAZOWEJ OD 1999 R.

Od 1 czerwca 1999 r. 1 327,44 zł

Od 1 czerwca 2000 r. 1 540,20 zł

Od 1 czerwca 2001 r. 1 683,27 zł

Od 1 czerwca 2002 r. 1 775,89 zł

Od 1 marca 2003 r. 1 862,62 zł

Od 1 marca 2004 r. 1 829,24 zł

Od 1 marca 2005 r. 1 903,03 zł

Od 1 marca 2006 r. 1 977,20 zł

Od 1 marca 2007 r. 2 059,92 zł

Od 1 marca 2008 r. 2 275,37 zł

Od 1 marca 2009 r. 2 578,26 zł

Od 1 marca 2010 r. 2 716,71 zł

Od 1 marca 2011 r. 2 822,66 zł

Od 1 marca 2012 r. 2 974,69 zł

Od 1 marca 2013 r. 3 080,84 zł


Część socjalna renty stanowi 24% kwoty bazowej, obowiązującej w dacieprzyznawania renty.

Dla świadczeń przyznawanych w tym samym okresie (od 1 marca dokońca lutego następnego roku) część socjalna ustalana jest w jednakowejwysokości, a więc jest niezależna od zindywidualizowanych składnikówrenty – stażu pracy i podstawy wymiaru.

Wysokość części socjalnej (po ostatecznym obliczeniu renty z tytułucałkowitej wysokości do pracy i następnie wyliczeniu 75%, stanowiącychwysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy) – realniewynosi 18% kwoty bazowej.


Udział części socjalnej w wysokości przeciętnej miesięcznej renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej w 2012 r.

według stażu pracy i stopnia tej niezdolnościStan grudzień 2012 r.

1 2 3 4 5 6 7 8 9Ogółem 1 697,95 713,93 42,05 1 643,13 713,93 43,45 1 240,15 535,45 43,18

4 lata i mniej 849,37 713,93 84,05 831,04 713,93 85,91 653,24 535,45 81,97 5-9 882,47 713,93 80,9 871,45 713,93 81,92 663,16 535,45 80,75

10-14 997,68 713,93 71,56 974,79 713,93 73,24 726,71 535,45 73,68 15-19 1 176,45 713,93 60,69 1 084,64 713,93 65,82 813,22 535,45 65,84 20-24 1 267,92 713,93 56,31 1 244,30 713,93 57,38 924,96 535,45 57,89 25-29 1 470,19 713,93 48,56 1 460,65 713,93 48,88 1 068,90 535,45 50,09 30-34 1 771,43 713,93 40,3 1 751,00 713,93 40,77 1 283,68 535,45 41,72 35-39 2 137,06 713,93 33,41 2 079,74 713,93 34,33 1 551,37 535,45 34,51

40 lat i więcej 2 513,17 713,93 28,41 2 511,05 713,93 28,43 1 881,81 535,45 28,45

Renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy

Wysokość części

socjalnej w zł

Wysokość ogółem

Wysokość części

socjalnej w zł

Wysokość ogółem

Wysokość części

socjalnej w zł

Udział 2:1

Udział 5:4

Udział 8:7

Staż

Renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji

Renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy

Wysokość ogółem


Porównanie przeciętnej miesięcznej wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy wypłacanej w grudniu 2012 r. z przyznaną w 2012 r.

według wieku rencisty

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

29 imniej

30 - 34 35 - 39 40 - 44 45 - 49 50 - 54 55 - 59 60 - 64 65 iw ięcej

Wiek w latach

Prze

cięt

na m

iesi

ęczn

a w

ysok

ość

w z

ł w ypłacane w grudniu 2012 r.

przyznane w 2012 r.


Ilustracja wpływu kwoty bazowej na wysokość renty ze względu na datęjej przyznania.

PRZYKŁAD Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, przyznana 56 – letniemu ubezpieczonemu, legitymującemu się 30 latami okresów składkowych i 2 latami okresów nieskładkowych. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi 101,00%.


Wysokość renty przyznanej od 1 marca 2010 r. - 1760,53 zł, na dzień 31grudnia 2013 r. – 1961,55zł.

Wysokość renty przyznanej od 1 marca 2012 r. - 1927,72 zł, a na dzień 31grudnia 2013 r. – 2003,31 zł.

Wysokość renty przyznanej od 1 marca 2013 r. wynosi 1996,50 zł.


Renta przyznana w 2010 r. według staniu na dzień 31 grudnia 2013 r. jestniższa od renty przyznanej w 2012 i 2013 r. – odpowiednio o 42,75 zł i34,95 zł.

Z kolei renta przyznana od 1 marca 2013 r. jest o 7,81 zł niższa od rentyprzyznanej od 1 marca 2012 r. i zwaloryzowanej w marcu 2013 r.

Zmiany te są spowodowane zmianami w wysokości kwoty bazowej.

Podsumowanie

Celem analizy była próba uzyskania odpowiedzi na pytanie, jakie elementy i w jaki sposób kształtują wysokość renty. Analizę składników kształtujących wysokość renty oparto przedewszystkim na czynnikach wynikających z algorytmu obliczaniawysokości renty, dodatkowo wzbogaconych o wiek ubezpieczonego, przyczym analiza rent była dokonywana z uwzględnieniem podziału naczynniki: indywidualne (staż, wiek, podstawa wymiaru) oraz obiektywne (kwota bazowa).Niezależnie od tego, w jakiej konfiguracji będą analizowane poszczególne czynniki kształtujące wysokość renty, bezspornie jej wysokość uzależniona jest od stażu i zarobków ubezpieczonego oraz od kwoty bazowej, zastosowanej do obliczenia jej wysokości.

Podsumowanie

Dla określenia miejsca rent z tytułu niezdolności do pracy w systemie ubezpieczeniowym, konieczna jest dalsza, pogłębiona analiza, dotycząca w szczególności: zmiany liczby rent ustalanych w najniższej wysokości, znacznego wydłużenia stażu ubezpieczeniowego, jakim legitymują się

osoby uprawnione do renty, zmiany liczby przyznawanych rent w ujęciu ogólnym oraz z podziałem

na stopień niezdolności do pracy, także z uwzględnieniem aspektu orzeczniczego i socjologicznego (wiek, miejsce zamieszkania, staż pracy itd.),

wydłużenia wieku, w jakim następuje nabycie uprawnień rentowym (w aspekcie orzeczniczym i wygaśnięcia uprawnień do wcześniejszych emerytur w powiązaniu ze wzrostem liczby osób uprawnionych do świadczeń przedemerytalnych),

Podsumowanie

relacji między orzeczeniem o częściowej lub całkowitej niezdolności do

pracy oraz całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji, a zatrudnieniem osób uprawnionych do renty,

analizę porównawczą z emeryturami, z uwzględnieniem świadczeń ustalanych według dotychczasowych i zreformowanych zasad.

Dalsza analiza prowadzona w ramach Zespołu być może pozwoli na postawienie tez co do zasadności tych kryteriów oraz ich udziału i znaczeniu w ostatecznym kształtowaniu wysokości renty, z uwzględnieniem jej miejsca w systemie zreformowanych świadczeń.

Podsumowanie

Dziękujemy za uwagę.

Documents

Zasady ustalania wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy