Scenariusze zajęć

Zaufanie

Scenariusze zajęć w oparciu o książkę* „Zaufanie” (Anna Cieplak, Lidia Ostałowska, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2015) opracowane przez: Katarzynę Sobczyk, Agnieszkę Muras i Annę Cieplak

* Książka dostępna za darmo na stronie www.issuu.com

Zaufanie

Scenariusze opisane poniżej dostosowane są do różnych grup wieko-wych. Stanowią bazę wyjściową do przeprowadzenia warsztatów. Można je rozbudowywać i zależnie od grupy wprowadzać modyfikacje dostoso-wane do potrzeb. Można je przeprowadzić zarówno na lekcji wychowaw-czej, jak i w ramach zajęć pozalekcyjnych, czy jako warsztaty w ośrodkach wychowawczych.

Do tej pory zajęcia przeprowadzono wśród różnych grup. Zarówno uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych (Ostrowiec Świętokrzyski, Hel, Toruń), ośrodków wychowawczych (Cedry Wielkie), czy w ramach warsztatów specjalnych przeprowadzonych poza szkołą (Cieszyn, Gnie-zno).

Podzielono je na trzy podstawowe warsztaty z możliwością kontynu-acji:

1. KOLEJ NA ZAUFANIE – warsztaty adresowane dla młodszych dzieci w wieku 6–9 lat.

2. ZAUFANIE KIEŁKUJE – zajęcia dla głównych odbiorców książki pt.: „Zaufanie” – dzieci w wieku 10–12.

3. ZAUFANIE: ODPOWIEDZIALNOŚĆ I WRAŻLIWOŚĆ SPOŁECZ-NA – warsztaty dla młodzieży gimnazjalnej (13+).

Cele szczegółowe warsztatów są inne, ponieważ są zależne od wieku i doświadczeń uczestników. Różnią się także narzędzia i metody pracy, które staraliśmy się dostosować do percepcji dzieci.

Celem ogólnym zajęć, niezależnie od wieku, jest kształtowanie wśród młodych ludzi postawy zaufania i otwartości oraz odpowiedzialności. Za-kładamy, że warsztaty nie są „treningiem” zaufania, ale dyskusją z uczest-nikami na temat ich emocji, doświadczeń, próbą urefleksyjnienia ich od-bioru rzeczywistości społecznej oraz budowania wrażliwości społecznej wobec innych ludzi. Mogą stać się punktem wyjścia do dyskusji z klasą czy grupą na temat budowania zespołu, odpowiedzialności, współpra-cy, pomagania innym oraz przeciwdziałania wykluczeniu ze względu na wiek, płeć, pochodzenie.

WARSZTAT 1: Zaufanie kiełkuje

Grupa wiekowa: 10–12 latIlość uczestników: 10–20Czas: 2–2,5 hMetody: praca w grupie, burza mózgów, pogadanka, dyskusja

Narzędzia:• plakaty ilustrujące okładkę „Zaufania” (lub duże arkusze papieru)• flamastry• kłębek włóczki• małe karteczki samoprzylepne • fasola• 4 słoiki • plastikowe kubeczki• rzutnik, komputer • arkusz pracy do ćwiczenia z podręcznika „Kompasik” (załącznik 1)

Wprowadzenie – ćwiczenia integracyjne

Uczestnicy dostają kartki samoprzylepne i flamastry. Piszą na kartkach swoje imię. Następnie prowadzący proszą ich o podanie imienia na głos oraz rzucenie włóczki do osoby po przeciwnej stronie i wypowiedzenie jej imienia. W konsekwencji takiego przedstawiania się wszyscy uczestnicy tworzą sieć. Tłumaczymy, że na warsztatach będziemy pracować wspól-nie i będziemy pomagać sobie nawzajem oraz się słuchać. Przedstawiamy też temat spotkania: zaufanie. Narzędzia: karteczki samoprzylepne, włóczka, pisaki.

Zajęcia – przebieg – cz. INarzędzia: plakaty, pisaki

Uczestnicy w podzespołach podchodzą do plakatów z „Zaufaniem”. Ich zadaniem jest wypisanie skojarzeń za pomocą słów (synonimy, dalsze skojarzenia) lub rysunków. Następnie każdy zespół ma krótko omówić swoje plakaty.

Zanim uczestnicy usiądą, każdy dostaje torebkę z fasolą (mogą to być zamiennie np. kamyki) i plastikowy kubeczek. Podczas słuchania frag-mentów książki wrzucają do kubeczka swoje fasolki, gdy sytuacja przed-stawiona w książce jest im bliska / spotkali się z nią w swoim życiu, a po każdym przeczytanym fragmencie uczestnicy podchodzą do stolika, na którym stoją 4 duże słoje (podpisane odpowiednio tytułami fragmen-tów książki) i wsypują swoje fasolki do słojów. Na koniec będzie widać, który problem jest najbliższy uczestnikom / z którym mają najczęściej do czynienia.

CZYTANKI

NOWA – str. 2–3, 7, 9–11 Ćwiczenie„Krok do przodu” (zabawa zaadaptowana z książki „KOMPASIK” s. 113–117).

Prowadzący czytają stwierdzenia, jeśli dzieci się z nimi zgadzają robią krok do przodu. Każdy z nich wcześniej wylosował rolę, według której ma podejmować decyzję.

Na koniec ćwiczenia pytamy uczestników jak się czuli w swoich rolach, czy byliby w stanie zaufać sobie nawzajem.

KALAFIOR – str. 12–14Ćwiczenie

Wszyscy ustawiają się w jednej linii. W sali umieszczamy napisy ZGADZAM SIĘ, NIE ZGADZAM SIĘ, NIE WIEM.

Zadaniem uczestników jest podejście to właściwiej, ich zdaniem, od-powiedzi.

• Chłopcy częściej psocą i są niegrzeczni. • Dziewczyny są słabe, a chłopcy są silni.• Tylko dziewczynki bawią się lalkami.• Chłopaki nie płaczą.• Dziewczynki nie mogą być szefami.• Dziewczynki pomagają mamie, a chłopcy tacie.• Chłopaki mogą używać „brzydkich wyrazów”, a dziewczynki nie.• Dziewczynki są sprytniejsze od chłopców.• Jeśli chłopaki się nawzajem biją, to jest to w porządku, a jeśli

dziewczyny – to nie.• Chłopcy są bardziej leniwi od dziewczynek.• Dziewczyny kłamią lepiej niż chłopcy.• Dziewczyny uczą się lepiej od chłopców i są bardziej ambitne.

Komentarz Każde z przeczytanych stwierdzeń opiera się na stereotypie, choć tak naprawdę nie powinno to być zależne od płci.

Zobacz film: „Like a girl” (www.youtube.com)

Zajęcia – przebieg – cz. II

AFERA Z KONIEM – (s.17–21)Ćwiczenie

Praca w grupach. Burza mózgów: Jak powinno i niepowinno się komen-tować w sieci?

Zobacz film: „Małe zdjęcie, duży problem” (www.youtube.com)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ – (str.31–32), „bezinteresowna pomoc” Komentarz

O pomaganiu innym i braniu odpowiedzialności za powierzane zadania; dba-nie o „bycie godnym zaufania”; pomaganie innym; zaufanie; dobro powraca do nas.

Ćwiczenie 1Osoba z zamkniętymi oczami stoi w środku. Wszyscy pozostali poru-

szają się dookoła niej do momentu, kiedy osoba w środku powie: „zaufa-nie”. Wtedy ona sama zaczyna się poruszać, wśród nieruchomych postaci i dotyka twarzy pierwszej napotkanej osoby, zgadując, kto to jest. Jeśli odgadnie zdejmuje opaskę z oczu. Jeśli nie, próbuje od nowa.

Ćwiczenie 2Uczestnicy łączą się w pary; jedna z osób ma zamknięte oczy, a druga

daje jej słowne instrukcje, jak i gdzie ma się poruszać. Prowadzący nie może dotykać osoby prowadzonej. „Przewodnik” zmienia szybkość po-ruszania się. Można ustalić jakiś punkt startu i mety i ustawić na drodze przeszkody. Po pewnym czasie w parach następuje zmiana.

Zakończenie

Prowadzący dziękują za udział w warsztatach oraz rozdają uczestnikom książki.

W podsumowaniu pojawia się komentarz do ilości fasolek w poszcze-gólnych słoikach – gdzie jest ich najwięcej itp.

Prowadzący pyta uczestników dlaczego wrzucali fasolki.– Bo ZAUFANIE kiełkuje... O wiele łatwiej żyje się w świecie, w którym można zaufać innym i móc na siebie liczyć.

Zobacz film:„Wszystko Co Dajesz Wraca” (www.youtube.com)

Warsztaty w Gnieźnie | fot. KP Gniezno

WARSZTAT 2:

Kolej na zaufanie

Grupa wiekowa: 6–10 latIlość uczestników: 10–20Czas trwania: 2 h

Narzędzia: • flamastry• kredki• nożyczki• włóczka• wydruki ze słowami (załącznik 2)• wydruk z kolejką (załącznik 3)

Przebieg zajęć

I. Wprowadzenie.Uczestnicy siedzą w kole. Po wypowiedzeniu swojego imienia rzucają włóczkę do osoby, która jest naprzeciwko nich. Tak powstaje „sieć”. Tłu-maczymy, że na warsztatach będziemy ze sobą współpracować i poma-gać sobie nawzajem, tak jakbyśmy byli związani ze sobą w sieci.

II. Czytanie fragmentu książki „Zaufanie” ze strony 38–40.Jak się skończy przeczytana historia? – Głosowanie uczestników. Na pod-stawie odpowiedzi uczestników podejmujemy temat.Co to jest zaufanie? Kiedy jest, a kiedy go nie ma? Dlaczego ludzie sobie ufają, a dlaczego nie?

III. Uczestnicy losują na karteczkach zilustrowaną sytuację oraz klu-czowe słowo z nią związane. Mogą to zrobić pojedynczo lub w parach (zależnie od wielkości grupy). Na podstawie obrazka-komiksu mają się domyślić co to słowo oznacza. Chętni mogą pokolorować swój obrazek.

Przykładowe słowa:WSPÓŁPRACA, OTWARTOŚĆ, ODPOWIEDZIALNOŚĆ, DZIELENIE SIĘ, PRAWDOMÓWNOŚĆ, SŁUCHANIE INNYCH, SPRAWIEDLIWOŚĆ, SZA-CUNEK DLA KAŻDEGO, BEZINTERESOWNOŚĆ, WZAJEMNA POMOC

IV. Omówienie zadania.Uczestnicy przedstawiają swoje słowo przed resztą dzieci. Prowadzący zadają pytanie czy zaufanie może powstać / zostać zbudowane w gru-pie, która nie spełnia omówionych wczesiej cech. Wspólnie dochodzą do wniosku, że wszystkie muszą być składnikami zaufania.

V. Składniki zaufania.Każdy z uczestników dostaje wagon – jeden na osobę lub na parę. Na wagonach wykonują napisy / rysunki ilustrujące hasła, które wylosowali we wcześniejszym zadaniu.Mówimy uczestnikom, że aby pociąg wyruszył wszystkie części (wagony) muszą być ze sobą połączone.

VI. Po wykonaniu zadania każdy uczestnik ma wykrzyknąć na głos swoje słowo (składnik zaufania) dzięki czemu pociąg może wreszcie „ruszyć”.

BEZINTERESOWNOŚĆ

PRAWDOMÓWNOŚĆ

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

SŁUCHANIE INNYCH

OTWARTOŚĆ

DZIELENIE SIĘ

SPRAWIEDLIWOŚĆ

WSPÓŁPRACA

WARSZTAT 3:

Zaufanie: odpowiedzialność i wrażliwość społeczna

Grupa wiekowa: 13+Ilość uczestników: 10–20 osóbCzas trwania: 1,5–2 hNarzędzia:

• przedruk ćwiczenia z podręcznika „Kompas”(załącznik 4)• arkusze pracy (załącznik 5)• rzutnik, komputer

Metody:• burza mózgów• dyskusja• praca w grupie

Przebieg zajęć

I. Poznajemy się.Uczestnicy i prowadzący piszą na kartkach samoprzylepnych swoje imiona (w przypadku grupy, która się zna, punkt ten pomijamy).

II. Pogadanka i praca w dwóch grupach.Uczestnicy wypisują na kartkach antonimy (grupa I) i synonimy (grupa II) „zaufania”. Omawiamy wyniki ich pracy na forum. Dyskutujemy.

III. Ćwiczenie w grupie.Uczestnicy losują role, w które będą musieli się wcielić. Są one opraco-wane w podręczniku „Kompas” (Edukacja o prawach człowieka w pracy z młodzieżą. Wyd. Stowarzyszenie Dla Dzieci i Młodzież „Szansa”. Cen-tralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli. Warszawa 2005. s.138 -143). W ramach warsztatu poszerzamy ćwiczenie o wątek zaufania. Po wykonaniu ćwiczenia omawiamy swoje role oraz rozmawiamy o za-ufaniu w ramach budowania relacji społecznych oraz nierówności i ste-reotypów.

IV. Czytamy wywiad z Lidią Ostałowską, który przeprowadziła młodzież z Cieszyna. Jest to fragment „Zaufania” na temat emigrantów (Romów i Polaków) s. 48-50. Dyskutujemy. Zadajemy pytania pomocnicze: kim jest obcy? Czy znamy osoby innej narodowości, wyznania, kultury? Jaki mamy do nich stosunek? Czy Polacy ufają innym i czy Polakom ufa się za granicą? Dlaczego?

V. Zaufanie wobec młodzieży i metody tworzenia go w oparciu o odpo-wiedzialność.Oglądamy film pt. „Czy pożyczysz telefon? (kampania społeczna)” (www.youtube.com), który stworzyła młodzież gimnazjalna z Cieszyna w ramach kampanii społecznej. Uczestnicy przekonują się, że zdobycie zaufania obcych osób jest trudne.

VI. Razem z młodzieżą definiujemy podmioty, z którymi są związani (sfe-ra prywatna i sfera publiczna), takich jak: rodzina, szkoła, sąd, policja, przyjaciele. Wypisujemy wspólnie te obszary współzależności.

VII. Arkusze pracy.Młodzież uzupełnia arkusz (zgodnie z własnym zdaniem), z  któ-rego wynika jaki jest ich poziom zaufania do innych oraz to, czy ich zdaniem inne podmioty im ufają i w jakim stopniu (arkusz 5). Na tej podstawie omawiamy jak oni odbierają zaufanie wobec społe-czeństwa, jak się do niego odnoszą zarówno na poziomie interpersonal-nym jak i zaufania do instytucji. Arkusze mogą zabrać ze sobą.

VIII. Podsumowanie zajęć i pożegnanie uczestników.