HAFTALIK AVRUPA HABER DERGS | 12 KASIM 2012 | SAYI: 3

Belikada istikrar araylarAnselm Kiefer Milanoda: Her ey sona erecek, sanat yaayacak

Osthaus Mzesi Mdr Tayfun Belgin umutluErdoan Karayel: Birbirine benzemez mizah dnyalar

Avrupannmerkezindeki

fay hatt

Zengin mutfandazrt ounluk

AvrupaGN | 2

IMPRESSUM / KNYE

Yaync | Verleger:BIMBayerisches Institut fr Migration e.V.Truderinger Strasse 280 d81825 Mnchen

Tel: 089 201 86 303 / Fax: 089 125 90 291info(@)bim-institut.orginfo@avrupagun.euwww.facebook.com/avrupagun

Sorumlu Ynetmen (V.i.S.d.P):Osman utsay

Sanat Ynetmeni | Artdirektor:mer Yaprakkran

NDEKLER

3Fransa, zengin Avrupadaki byk elikiye ayna tutuyorAlm ban gider yoksulluk

UUR HKM

6Alman pastas iyice aclat

10plak gzn grmek istemedii gerek

OSMAN UTSAY

12Sorunlar byyen Belikada tehlikeli oyunlar

SERPL AYGN

13Portekizli aydnlardan Merkele Gelme!" mektubu

14Alman sanat Anselm Kieferin yaptlar24 Kasma kadar MilanodaHer ey sona erecek, sanat yaayacak

ASLI KAYABAL

16Hagen Osthaus Mzesi Mdr Tayfun Belgin umutluTarihin iinden Genlik Mzesine kan yol

LHAN AYER

21Erdoan Karayelin gznden Trkiye veAlmanyadaki mizahki dnya var birbirine hi uymaz

AvrupaGN | 3

PARS - Lks endstrisi tarihinde hibirzaman bylesi geni bir aaa tanmam. Sonher yl bir nceki yln rekorunu krarak gidiyor.En pahal otomobiller, en cafca taklar, enzgn hatta ahsa mahsus parfmler, en k giy-siler, iesi servet ampanyalar, alkoll ikilermteriye yetimiyor. Dnya byle zenginlikgrmemi. Sermaye hi bu denli tek ellerde top-lulamam. Tketim hi bu denli azya alma-m. te yanda yoksulluk dizboyu, sefalet almgitmi ban... Afrikada alktan, Asya ve Ame-rikalarda yetersizlikten, Avrupada dengesizbeslenmeden insanlar, ocuklar lyor. Binlerinzayamak iin sarf ettii yeknlar milyonla-rn hayatta kalmasn salamaya yetecek dzey-lere eriiyor. Kimileri yemeden imanlarken,kimileri yiyerek zayyor. Badndrc top-

Dnyann bar adas, en uygar vegelikin ktas diye kabul grenAvrupada, onun gzbebei, yarnnideal sosyopolitik tasarm, insanl-n rnek ortak d diye sunulanAvrupa Birliinde neredeyse herdrt kiiden biri ya yoksul ya da birbiimde toplumsal sefalet tehlike-siyle kar karya. Avrupa Komisyo-nunun Aralk 2011de yaynlad biraratrma raporuna gre, 2010 sonuitibariyle AB nfusunun yzde 23,yani 115 milyon kii ya yoksul ya dasosyal adan yoksun insanlarsnamasnda.

Fransa, zengin Avrupadaki byk elikiye ayna tutuyor

Alm bangider yoksulluk

UUR HKM

AvrupaGN | 4

lumsal dengesizlik, tahayyl etmesi zor bir eit-sizlii dourmu, kapmza, iimize getirmi du-rumda. Gzlem evrensel, istisnas yok...

Dnyann bar adas, en uygar ve gelikinktas diye kabul gren Avrupada, onun gzbe-bei, yarnn ideal sosyopolitik tasarm, insan-ln rnek ortak d diye sunulan AvrupaBirliinde neredeyse her drt kiiden biri yayoksul ya da bir biimde toplumsal sefalet teh-likesiyle kar karya. Avrupa KomisyonununAralk 2011de yaynlad bir aratrma rapo-runa gre, 2010 sonu itibariyle AB nfusununyzde 23, yani 115 milyon kii ya yoksul ya dasosyal adan yoksun insanlar snamasnda.Ayrca nispeten yeni bir olgu: Bu nfusun yzde8i cretli, yani alan yoksul. Bu gereinaklamas temel nedene dayanyor: sizlik,yallk ve dk cretler.

Ksrdng tuza

Yoksulluun en ciddi vurduu sosyal kat-manlar ise ounluu kadn tek ebeveynli aile-ler, gmenler ve genler. AB yesi lkelerdegen isiz oran ortalama yzde 21.4. Bu oranspanyada yzde 48 ile tavan yaparken, Yuna-nistan, talya, rlanda, Litvanya, Letonya ve Slo-vakyada yzde 45 ile 25 aras deiiyor. Tab-lonun en altnda yer alan Almanya, Avusturyave Hollandann greli baars mesleki eitim,staj, raklk gibi dnemlerinin uzunluu, istih-dam ncesi bekleme-deneme gibi zaman dilim-lerinin isizlik istatistiklerine girmemesiyleaklanyor. Genler ve yeni ie alnanlarn c-retlerindeki dklk, i akitlerinin geici, ksasreler, belirsizlik koul ve maddeleriyle doldu-rulmas koyu ve derin yoksulluu hazrlayan,gizleyen kuytu noktalar olarak ortaya kyor.

ABdeki yeni i akitlerinin yzde 50si geicikontratlar. Bu oran 20-24 gen grubunda yzde60a ykseliyor. Dolaysyla yoksulluk ve top-lumsal yoksunluu krizle aklamak siyasi ha-ikten teye geemedii gibi AB yesihkmetlerinin bilinli, hatta kastl politikala-rnn sonucu olduu anlalyor. irketlerin re-kabet gcn artrmak uruna bir yanda devmali ve sanayi gruplarnn krlar salama al-nrken, te yanda tketicilerin tkettiklerinidaha pahalya demeleri, cretlilerin gnlk ya-amlarn, salklarn, ocuklarnn eitimlerinidaha ucuza getirmeleri zorunluluu douyor.Ksrdng tuzana den emekiler giderekartan bir ritim ve sayyla yoksulluk, dlanmaukurlarna itiliyorlar.

Eurostat (Avrupa statistik Enstits) 2010sonunda AB lkelerinde yoksulluk snrnn al-

tnda yaayanlarn orann yzde 16.4, saysnda 80 milyon olarak veriyor. Kurum, hesaplarnbirka yntemle yapyor. Yaygn ve tm yelerceonaylanm hesaplama, toplumun yksek gelirliyzde 40nn ortalamasyla dk gelirli yzde60nn ortalamasnn harmanlanmasndan do-an medyan, yani orta deer zerinden yapl-yor. Buna gre AB yeleri arasnda en az yok-sulu olan lke yzde 9 ile ek Cumhuriyeti. Onuyzde 10.3 ile Hollanda, yzde 12.1 ile Avus-turya, 12.3 ile Macaristan, 12.9 ile sve, 13.1ile Finlandiya, 13.3 ile Danimarka ve 13.5 ileFransa izliyorlar. En altta yer alan Romanyadayoksullarn oran yzde 21.1 olarak belirlen-miken, bu oran spanya ve Bulgaristandayzde 20.7, Yunanistanda yzde 20.1 ve tal-yada yzde 18.2ye iniyor. Ayn ltlere greABde yaayan yoksulluk snr altndakilerinoran ortalama yzde 16.4, ngilterede yzde17.1 ve Almanyada yzde 15.6.

Bir baka yntem yzde 50-50 hesab. Yanitoplumun en yksek gelirli st yarsyla endk gelirli alt yarsnn medyann alan Euro-stata gre AB yeleri arasnda en zengin lke-ler, toplumdaki yoksulluk oranndan hareketleve srasyla Hollanda (yzde 4.9), ek Cumhu-riyeti (yzde 5.2), Finlandiya (yzde 5.5), Ma-caristan (yzde 6), Avusturya (yzde 6.2), sve(yzde 7), Fransa (yzde 7.4), AB ortalamas(yzde 10), ngiltere (yzde 9.8) ve Almanya(yzde 9.2).

Alt sralar ise esas itibariyle deimiyor. Bukez Bulgaristan (yzde 15.2) ile balayan enyoksullar Romanya (yzde 15), spanya (yzde14), Yunanistan (yzde 12.4), talya (yzde11.6) ve Portekiz (yzde 11.3) ile devam ediyor.nc yntemdeyse en zengin yzde 40 ile enfakir yzde 60 arasndaki medyan alndndatavana yine srasyla Macaristan, Avusturya,Finlandiya, ek Cumhuriyeti, Fransa ve sveyerleirken; tabanda spanya, Romanya, Bulga-ristan, Yunanistan, talya, Portekiz, Polonya vengiltere yer alyor.

ok ksa bir foto-gzlem eklemek gerekirse,aslnda sosyal devlet geleneiyle, sosyalist dev-let deneyimlerini II. Dnya Savandan ncebelli bir sanayileme aamasnn ardndan yaa-m toplumlarda greli bir toplumsal zenginlikolduu gerei bir kez daha kendini gsteriyor.

Kkl ve saygn Fransz dayanma ve yar-dmlama kuruluu Le Secours Catholiquein(SC) yllk raporlardan hareketle hazrlad 10ylda bir yaynlanan Fransada On Yllk Yok-sulluk balkl aratrma sosyal devlet, gl solkesim ve sivil toplum kozlarna ramen Fran-sann bile 1970 ylndan beri nasl gerilediini

AvrupaGN | 5

herkesi zellikle de yetkili makamlar, siyasi ik-tidarlar dndrmesi gerekiyor: Ar Yoksul-luk da tabir edebileceimiz bu durum ayda kiibana 642 (tek ocuklu bir ift iin 1156) avroveya altnda bir gelirle yaamak zorunda olan-lar kapsyor. 2001 ylnda saylar 1.5 milyonolan bu katman 2010da 2,3 milyona ykselmi.18-24 ya grubundaki genlerin yaklak betebiri en yoksullar grubuna giriyormu.

Bugn ABnin en radikal sol hkmeti Fran-sada bulunuyor. AB ve hatta dnya kamuoyuatlacak admlar merakla bekliyor. FransadakiSosyalist Parti ve Yeiller iktidar bu vahim top-lumsal sorun karsnda nasl bir yapsal zmarayna girecek?

6 aylk ilk deneme srecinde cretlilere y-nelik, estetik mdahale diyebileceimiz ufaktefek yardmlar dnda ciddi bir giriimde bu-lunulmad. Gzler 10-11 Aralk tarihlerinde d-zenlenen Toplumsal Dlanmaya Kar ve Yok-sullukla Mcadele Ulusal Konferansna evril-mi durumda. Cumhurbakan Franois Hol-landen seim vaatleri arasnda yoksulluunnnn alnmas maddesi var. Muhtemelen biz-zat kendisinin veya Babakan Jean-Marc Ayra-ultnun an yapaca konferans. sol iktidarasndan nemli siyasi ve toplumsal kavaklar-dan biri olacak.

Secours Catholique rgt Genel SekreteriBernard ibaud bu hafta LHumanit gazete-sinde yaynlanan syleisinde, kendilerinin dekatlaca konferans bu aamada olumlu bir gi-riim olarak deerlendiriyor: Hkmet kamuo-yuna mutlaka ve mutlaka ak seik he- deerbelirtmek zorundadr. Aklanacak nlemlerinnmzdeki 5 yla yaylacak bir planla gerekle-tirilmesi zorunludur. ncelikle giderek zelleti-rilen sosyal hizmetler ve kamu ykmllklerininkesin kaytlara balanmas zorunludur. Biz st-mze deni yapmaya hazrz.

rgtn bakan Franois Soulage ise LaCroix gazetesine verdii demete grlerini,Yoksulluk olgusu son yllarda grlmemioranlarda bymtr. rgtmz, temel gr-evimiz olan dayanma ve yardmlama faali-yetlerinin dnda vergi cennetlerine kar,ailelerin, insanlarn aresizlikten ar borlan-malar veya konut sorunlar gibi bir dizi somutmcadelenin iindedir. Ancak esas grev ikti-dara dmektedir. Yoksulluu hazrlayan ananedenlere kar sava, zellikle iinde yaad-mz sisteme eletirel olmaktan gemektedir. Bubilin getiimiz yllarda glenmitir. Siyasilerbilsinler ki, ama diyalog, ama protestoyla eli-mizden geleni yapacaz szleriyle zetliyor.

gstermesi asndan bir hayli ilgin. Verilerindili ayn zamanda ok ac ve dndrc.1946dan beri ayrm gzetmeksizin zor durum-daki herkese somut yer, yiyecek bata olmakzere her trl insani yardm mcadelesi verenSCin iar Her eye uzakta olana yakn olmak.Son rakamlara gre geen yl 1 milyon 400 binkiiye destek gtren SC, bu raporu kendi yar-dm ettii insanlarn durumlarn bilimsel yn-temlerle aratrarak akademik denebilecek biralma gerekletirmi.

Raporun en arpc verisi son 10 ylda enhzl yoksullaan kesimlerin kadnlar ve g-menler olduu gereinin saptanmasnda odak-lanyor. Bu gerek INSEE (Ulusal statistikEnstits) verileriyle de birebir akyor. 2001ylnda SCye bavuranlarn tam yars kadniken 2011 sonunda bu oran yzde 57 kadn,yzde 43 erkee dnm. 10 ylda ok net be-lirlenen bir baka eilim de, daha nce kuruluamuhta olanlarn yzde 23 gmenken bu ora-nn yeni durumda yzde 30a ykselmi olmas.2001de SCye gelenlerin yzde 58i isizken busay 2011de yzde 66ya frlam. Bylelikle yal-nzca isizlik deil, ama dk cret politikalar,alma hayatna rekabet ve esneklik kazandr-mak adna sosyal gvenlik sistemine yerletiri-len istikrarszlk, belirsizlik koullarnn bupatlamalarda barol oynad bir kez daha tes-cillenmi oluyor.

Hayat standartlar srekli dyor

INSEEnin son verilerine baklrsa, yzde10luk en st dzey gelir grubunun yaam stan-dartlarnda, ok kk bir grubun daha iyile-mesi analiz d braklrsa, ciddi bir deiiklikgzlemlenmiyor. Ancak aada kalan yzde90nn gelir ve yaam standartlarnda sreklibir d tespit edilmi.

INSEEnin 2010 yl Sosyal Kesintiler- veVergi/Maliye Anketinden elde ettiimiz sonu-lara gre Franszlarn yllk ortalama (medyan)geliri 2009a oranla ve yzde 0,5lik bir azal-mayla 19.270 avroya inmi. Yzde 10luk stdi-limin asgari yllk geliri yzde 10luk alt dilimingelirinden en azndan buuk misli fazla. stdilim ylda ortalama asgari 36 bin 270 avro ka-zanrken, altdilimin en yksek ortalama geliri10 bin 430. Yoksulluk snrn ayda kii bana964 avro olarak saptayan INSEE, Fransa nfu-sunun yzde 14.1inin yani 8.6 milyon kiininbu noktada olduunu kaydediyor. Bu oran, fazladeil, daha 1 yl nce, 2009da yzde 13.5mi.

Bir ocuklu bir ift iin kabul edilmi yok-sulluk snrysa ayda 1735 avro. Ancak giderekyapsallaan daha vahim bir baka olgu var ki, o

AvrupaGN | 6

FRANKFURT - Avrupann en zengin lkesiAlmanya, sadece ihracatta deil halknn yok-sullama katsaysnda da ampiyonluu kim-seye brakmamakta kararl. zellikle isizlerarasnda bu kaderin yaygnl dikkat ekiyor.Almanyadaki her isizden ikisi yoksulluktehdidi altnda. Yoksullama riskinin, u sra-larda krizle mcadele eden ve iasn eiindebulunan spanya ve Portekizden bile yksek ol-mas, yeni soru iaretlerine neden oluyor. Bu ikikriz lkesinde isizlere Almanyadaki isizlerdendaha ok olanak saland ve yoksullua karkorunduu gzleniyor.

Avrupann resmi istatistik dairesi konu-mundaki Eurostat rakamlar, byle bir karla-trma yapmaya olanak tanyor. Portekiz,

spanya, Yunanistan ve talyann isizleri, bazalardan Alman isizlerden daha insani koul-larda yayor. Bunda toplumsal evrenin nemlietkisi olduu biliniyor. Nitekim, Akdeniz lke-lerinde insanlarn yaknlar tarafndan kaderineterk edilmemesine daha sk rastlanyor. GneyAvrupadaki toplumsal ve ailevi sorumluluklar,Avrupann merkezindeki acmaszlklar den-gelemeyi baaryor.

Federal statistik Dairesinin geen ylkiyaam koullaryla ilgili son raporu, Avrupannen zengin lkesinde16 milyon insann yoksul-luun ve toplumsal dlanmann penesinde ol-duunu, bunun yzde 19.9luk bir orana karlkgeldiini gsteriyor.

Avrupann motor gc Almanyada yoksul-

ABnin motor lkesindeki yoksulluk hzla yaylyor, ama kimseninumursad yok

Alman pastasiyice aclat

AvrupaGN | 7

snrnn ok altnda saptam durumda. Dola-ysyla ekonomideki canlanmadan nasiplenmeyibaaramayan alt toplum katmanlarnn yoksul-luklar perinlenmi oluyor. zellikle kiralk iiuygulamalaryla dk cretli alanlarn say-sndaki srama, bu ilerde alrken isiz ka-lanlarn alabilecei isizlik parasnn iyice dkhesaplanmasna, yoksulluun katmerli bir halalmasna yol ayor. Baz kaynaklara gre, uanda Almanyada 12 milyon insan yoksulluk s-nrnn veya yoksulluun dorudan tehdidi al-tnda yaamak zorunda.

Sorun, zellikle ABnin kenarndaki grecekk kriz lkelerinde, bu ykc krizle mcadeleadna Almanyadaki cret ve istihdam politika-larnn, hatta trpanlanan sosyal gvenlik yasa-larnn model olarak alnmasdr. Birok lke,Almanyada Gerhard Schrder hkmetlerininAgenda 2010 bal altndaki yasalar pake-tiyle ald nlemleri, reel cretleri bask altndatutmay, gerekirse asgari creti ve isizlik para-sn kstlamay, emeklilik yan ykseltmeyirnek alyor. Portekiz, spanya ve talyada c-retlerin drlmesi de yasalar dahilinde ola-nakl klnyor.

Almanyann en nemli zellii herhangi biriten geliri olmayanlarn yaad yoksulluk.Bunun yan sra uluslararas literatrde wor-king poor denilen, bir ite altklar halde birtrl geinebilecei paray kazanamayan yok-sullar da var. Almanyada bir ite alanlarnyzde 5.5i ve serbest alanlarn da yzde 8iyoksulluk snrlar iinde kabul ediliyor. Eindenayr yaayarak ocuk bytmeye alan kadn-larn bu yoksulluk tuzandan zellikle etkilen-dii gzleniyor.

lama, baz evrelere gre, engellenmek de is-tenmiyor. Tarihin en byk sermaye biriki-minin bu sayede gerekletirildii ileri srl-yor. Sosyal devleti byk lde sosyal demo-krat Gerhard Schrder hkmetleri sayesindetasye etmeyi baaran Almanyada, bir ite al-amayanlarn, dolaysyla gelir elde edemeyen-lerin yzde 68i, 2010 yl itibariyle yoksulluklakar karya. sizlik, Almanyada yoksulluk an-lamna geliyor. spanya, Portekiz ve talyada iseisiz insanlar yokszullua kar daha bir koru-nakl grnyor. sizlerin spanyada yzde 41iyoksulluk tehlikesiyle kar karya, Potekizdede yzde 36s. Bu rakamlar, Almanyadaki yzde70e yakn acmasz oranla karlatrldnda,ok daha insancl kabul ediliyor. Yoksulluk, i-sizlerin Fransada yzde 33n ngilterede iseyzde 48ini tehdit ediyor. Bu iki lke de Al-manyadaki acmaszln ok tesinde zellik-ler tayor.

Yoksulluk eii

Hesaplama yntemlerine gre kk farklargsteren yoksulluk snr, Almanyada 848avro. ok kullanlan yoksullama tehlikesi isegreli bir kavram. Bu kavram, insanlarn elde et-tikleri gelirle toplumsal yaama katlmalarnnne kadar olanakl ve toplumsal evreleriyle kar-latrldnda ekonomik durumlarnn naslolduunu gsteriyor.

Genel tanm, Bir insann elde ettii aylkgelir ulusal ortalama gelirin yzde 60ndan azise ortada bir yoksullama tehlikesi var ek-linde. te bu eik, Almanyada 2010 itibariylaayda net 848 avro idi.

Avrupann motor lkesi Almanyann birzellii var. Burada isiz kalan insanlar toplum-sal evreleriyle balantlarn baka lkelerdenok daha abuk ve youn bir biimde yitiriyor-lar. Nitekim sendikalara yakn Hans-BcklerVakfnn uzmanlar, bunun iki nedeni olduunudnyor. sizliin balangcnda Almanyadainsanlara salanan olanaklar, dier lkelerlekarlatrldnda daha dk. Almanyada i-sizlik paras alma sresi de az. rnein Fransave Hollandada isiz kalanlar Almanyadakininiki kat bir sre isizlik paras almaya hak ka-zanm durumda. Danimarkada bu sre Al-manyann drt kat. Bu farkllklar, Almanihracatnn baarsn aklayabilecek birer sin-yal olarak da deerlendiriliyor.

Bu arada, pek yaratc bir sosyal demokratprofesrn adyla anlan ve sosyal demokrat h-kmetler dneminde karlan Hartz IV Yasa-lar, muhtalara denen paralar yoksulluk

AvrupaGN | 8

Almanyada, 2007 rakamlaryla,halkn te ikisinin herhangi birmlk ya hi yok ya da olanlar mlkdenmeyecek kadar nemsiz boyut-larda. nk bu yzde 70in malvarl lkedeki servet toplamnnyzde 9una bile karlk gelmiyor.Bu oran 2002 rakamlarndan yzde1.5 daha kk. Eilimin 2012 vesonrasnda da sreceine kesin g-zyle baklabilir. Gidi o ynde.

FRANKFURT - Ekonominin iinden kl-maz ve mistik bir bilmece deil, sradan insan-larn da rahata anlayabilecei bir faaliyetolduunu yllardr gazetesi taz (tageszeitung) vekitaplarnda gsteren Ulrike Herrmann, ncekiyl kard ve geen zaman iinde st ste bas-klar yaplan kitabnda toplumsal algnn ac-masz kaderini irdeliyor. u sralardaAlmanyann en popler ve vicdan sahibi iktisatgazetecilerinden biri saylan Herrmann, bykilgi toplayan Hurra, Wir drfen zahlen (Yaa-sn, Biz de deyebiliriz) balkl kitabnda geriorta snfn kendisini ve toplumu nasl aldatt-n arpc rneklerle anlatyor, ama kitabn ta-mamn okuyan biri iin ilk karlacak sonubiraz daha farkl grnyor: Zenginler zengin-liini, yoksullar da yoksulluunu gizlemeyi ibelliyorlar. Kendi yalanlarna kendileri inan-yor ve evrelerini de inandryorlar. Bu, top-lumsal krizi yeniden tetikliyor.

Bizde Gngr Uras ve Mustafa Snmez gibiiki isim ayr tutulduunda, Trkede bir mua-dili bulunmayan Ulrike Herrmannn, yazla-rnda ve kitaplarnda, zellikle de bu sonkitabnda sergiledii canl Almanya portresinegre, toplum, tm katmanlaryla kendisini ortasnf yesi sayyor. Bunu, gerein byle olma-

dn bile bile yapyor. Ne st gelir grubundaninsanlar orta snftan ne de yoksulluun pene-sindeki milyonlar... Ortak bir alg bozukluu, birideolojiye dnm durumda. Maddi gerek,Almanyada toplumun tam anlamyla bir hayalleminde yaadn gsteriyor. Belki de bu ne-denle, bu irrasyonel durum baaryla kendinisrdrlebiliyor.

Sermaye birikiminde patlama

Herrmanna gre, Almanya zellikle2000lerde inanlmaz bir sermaye birikiminesahne oldu. Bunun en nemli nedeni, reticisektrlerde alanlarn elde ettii reel gelirle-rin son on yllarda art arda yaad gerileme.Ancak bu yoksullama, Almanyadaki kk birkesimin yaad zenginlemenin de iktisadinedeni. Feoal dnemlerde olduu gibi, fakirle-rin elinden alnp zenginlere verildii iin deil.Ekonominin ve ticaretin zgr mekanizmalarbyle gerektirdii iin: retim maliyetleri reelcretlerdeki ve dier gelirlerdeki gerilemeye pa-ralel olarak dnce, rnler dnya pazarlarnauygun yatla kabiliyor ve tarihte eine rast-lanmam bir ihracat patlamas ve sermaye bi-rikimi yaanyor. Bu devam ediyor. Fakat sefaletolmasa da ak yoksulluk, toplumun resminibozmay srdryor.

Nitekim, Prekariat denilen artk bir kolmayan yoksulluun penesindeki milyonlar,kendilerini zenginliin eiinde ve orta snfmensubu olarak grrken, inanlmaz bir ser-maye birikimi gerekletirebilmi az saydakizengin Alman aile de pek o kadar varlkl olma-dklar konusunda hem kendilerini hem de top-lumu inandrmay baaryor.

Herrmannn kitaplar ve yazlarnda bol bolbulunabilecek rakamlar, bu trajediyi tm bo-yutlaryla gzler nne sermeye yetiyor. 2007yl itibariyle Alman vatandalarnn yzde 1likkesimi Almanyadaki tm servetin yzde 23ne

Almanyadaki devasa sermaye birikimi yoksullarn algbozukluu zerinde ykseliyor

plak gzn grmekistemedii gerek

OSMAN UTSAY

AvrupaGN | 9

nucu, 1974te bu oran yzde 33e geriledi. Neo-liberal dnemin balangcndan 2004e kadar dagelir dalm yine olumsuz bir gelime gsterdive en zengin yzde 10un ulusal gelirin yzde36sn yuttuu ortaya kt.

Ama bundan daha nemlisi, yine Herr-mannn vurgusuyla, toplumun yoksul yzde50sinin iinde bulunduu durum: 1913te buyoksul katmanlarn toplam gelirin yzde24n elde ettiini ve sz konusu orann1974te yzde 22ye karlk geldiini belirtenHerrmann, Bugn, aradan geen zaman iinde,toplumun bu alt yars tm gelirlerin sadeceyzde 14.9unu elde etmekte diye yazyor. Enzenginler arasnda da inanlmaz bir snf sava-m srdn ekleyerek.

Acmasz zet

Ama yoksullama asndan nemli olan,yine Ulrike Herrmannn vurgularyla yle:"kinci Dnya Savandan bu yana reel net c-retler bir eilim olarak hep ykselmiti, amaimdi birdenbire geriliyor. stelik konjonktrelkriz dneminde deil sadece. Ekonomininbyk bir hzla byd 2004 ile 2008 ara-snda da dt reel cretler. Bu, tarihte einerastlanmam bir olay. imdiye kadar kural, herekonomik canlanma dneminde alanlarn dabu bymeden krl kt eklindeydi. Ancakbu kez ekonomik byme, bir tek giriimcilereve sermaye sahiplerine yarad. Sadece 2004 ile2006 arasnda bile reel igc maliyetleri Al-manyada saat bana yzde 1.5 orannda dt.Bu, Avrupada da benzeri olmayan bir geli-meydi. Avrupann baka hibir yerinde reel c-retler bu hzla dmedi. Reel cretlerdeki busrekli kayp sonusuz kalmyor: Almanyadaorta snf klyor.

Ulrike Herrmannn kitabnn bir yerinde,acmasz bir zet dikkat ekiyor: Halkn yzde30u pratikte ulusal servetin tamamna sahip veen stteki yzde 10luk kesim tm gelirlerinyzde 35.8ini alyor.

Avrupann motoru kabul edilen Almanyadakibyk bir hzla yaylan yoksullamay ve tarihteeine rastlanmam boyutlardaki sermaye biriki-mini bunlardan daha iyi anlatmak mmkn deil.Durum, toplumun en alt gelir grubu iinde veyoksullarn en altnda yer alan Trkiye kkenligmenler asndan da fazlasyla ac. Ama onlarda Trkiyedeki akrabalarna ve dier gmenlerebakarak kendilerini orta snftan veya zenginli-in eiinde sayma hayaline kaptrm grnyor.Zengin mutfandaki yoksullama, dipsiz birkuyu resmi veriyor.

sahip. Daha belirgin olan, u: lke nfusununyzde 10u, Almanyadaki servetin yzde 61inesahip. 2002deki rakamlar geride brakan bueitsizliin 2012 rakamlarnda daha da derinle-eceinden kukusu olmayan sempatik yazar,toplumun aralarnda 3 milyona yakn nfusuylaTrkiye kkenli bir topluluu da ieren alt gelirgruplarna, yani ezici ounlua pek fazla birey kalmyor grnde.

Uurum ok derin

Almanyada, halkn te ikisinin herhangi birmlk ya hi yok ya da olanlar mlk denmeye-cek kadar nemsiz boyutlarda. nk bu yzde70in mal varl lkedeki servet toplamnnyzde 9una bile karlk gelmiyor. Bu oran 2002rakamlarndan yzde 1.5 daha kk. Eilimin2012 ve sonrasnda da sreceine kesin gzylebaklabilir. Gidi o ynde.

Ulrike Herrmannn sz geen kitabnn ne-redeyse her sayfasnda rneklerle birka kezvurgulad ey, aradan iki dnya sava ve ikihiper enasyon dnemi getikten sonra bile, Al-manyadaki servet sahibi katmanlarn konu-munda pek bir ey detirmemi olmas.1913te halkn yzde 10unu oluturan en zen-gin kesimin geliri lkedeki toplam gelirin yzde40n oluturuyordu. Almanya dndaki sosya-list deneyimlerin etkisi ve lke iinde de sosyaladalet vurgusunun ve sendikalarn arl so-

AvrupaGN | 10

Aratrmalar Belika vatandalnageiin i bulmay kolaylatrd,kiiye lkeye ait olma duygusuverdii gibi nedenlerle uyumukolaylatrdn gsteriyor.Buna ramen i piyasasnda isim-den, kkenden dolay ayrmclkyaplmas, yabanc kkenlileri isim-lerini Belikallatrmaya itiyor.

BRKSEL - Belika, 1 Ocak 2013ten itiba-ren vatandala geii zorlatrrken, lkedeyaayan yabanclarn idari, pratik ya da sosyalproblemlerden kurtulmak iin isimlerini Beli-

kallatrmalar da lkenin ayr bir gerei ola-rak gndemde. Aratrmalar Belika vatan- da-lna sahip olmann lkeye uyumu kolayla-trdn gstermesine ramen, liberaller, Hris-tiyan demokrat ve sosyalistlerden oluan ikti-dar, Belika vatanda olmay zorlatrd.

Yasann deitirilmesi, zellikle Flaman Mil-liyeti Partisi N-VA gibi sa partilerin, HzlBelikal Olma Yasas diye bilinen ve 2010 y-lnda karlan Belikal Olma Yasasna tepkilernedeniyle gndeme geldi. Yasa, iktidar partile-rini destekleyen N-VA ile birlikte 102 oyla kabuledildi. Flaman Yeilleri Groen, Frankofon Yeil-leri Ecolo ve Frankofon Demokratik Federalist-leri-FDF yasaya kar oy kullanrken (toplam 14kar oy) rk Flaman Partisi Vlaams Belang e-kimser oy (toplam 13 oy) kulland. Vlaams Be-lang, tasary olumlu ynde bir adm olaraknitelendirirken daha da zorlatrlmasn istiyor

Belikal olmak zorlanca yabanclar isimlerini Belikallatrmaya balad

Sorunlar byyenlkede tehlikeli oyunlar

SERPL AYGN

AvrupaGN | 11

Yabanc kkenli Belikallar ise idari, pratikya da sosyal problemlerden kurtulmak iin isim-lerini Belikallatryorlar. Yabanc kkenli Bel-ikallar isim deitirme prosedrn kul-lanarak Muhammed, Locorotondo ve Dau-letmurzayev olan adlarn Devolder, Wuytsve Daul yaparak Belikallatryorlar. Yabanckkenlilerde isim deitirmenin son derece an-lalr bir durum olduunu anlatan Katolik Leu-ven niversitesi Sosyal Psikoloji BlmProfesr Vera Hoorens, Gmen biri olarakdirekt dikkat ekiyorsunuz. Bir gmenin bu-rada allm bir isme sahip olmas aznlk birtopluma ait olduunun daha az dikkat ekme-sine neden oluyor ki, bu da eitli formdaki ay-rmcla uramalarn engelliyor eklindeaklyor.

Belikada isim deitirmenin zor ve pahalbir prosedr var ve isim deitirmek doal birhak deil, devletin izin verilmesi gereken birdurum.

Koullar zorlayor

Yeni yasa ile vatandala geite dil bilme,entegrasyon kursu alma ve alma art getiri-liyor. Hzl Vatandalk Yasas olarak bilinen n-ceki yasa ile Beikada 7 yl ikamet eden yabanckkenliler lke dillerinden birini bilmeden,uyum salamadan hatta bazen Belikada bilebulunmadan Belika vatanda olabiliyorlard.

ve Trklerle Fasllara ifte vatandalk olana-nn kaldrlmas gerektiini savunuyor.

Uyumu kolaylatryor

Aratrmalar, Belika vatandalna geiini bulmay kolaylatrd, kiiye lkeye ait olmaduygusu verdii gibi nedenlerle uyumu kolay-latrdn gsteriyor. Buna ramen i piyasa-snda isimden, kkenden dolay ayrmclkyaplmas, yabanc kkenlileri isimlerini Beli-kallatrmaya itiyor. Adalet Bakanlna balFederal Kamu Kurumu sim Deitirme Birimitarafndan yaplan aklamaya gre, geen yl1797 Belikal adn ve/veya soyadn deitir-mek iin bavurdu. Bu rakam 2001 ylnda 1108idi. Yabanc kkenli Belikallarn ise idari, pra-tik ya da sosyal problemlerden kurtulmak iinisimlerini Belikallatrmalar dikkat ekiyor.

Yetkililer sim deitirmenin istisnai bir uy-gulama olduunu ve ciddi gerekelere dayan-mas gerektiini belirtirken, isim deiikliibavurularnn byk ounluu ok geni an-lamda terk etme, ar iddet ve cinsel sular gibiailevi nedenlerden dolay yaplyor. smi Dut-roux, Pandy veya Nihoul gibi sululara ben-zeyen kiiler de adlarn deitirmek iin ba-vuru yapyorlar. Calcoen, Doms, Tth veyaPoep gibi soyadlar aalayc, komik ya dakt anlamlar ieren kiiler de deiiklik iinbavuruyor.

AvrupaGN | 12

2000 yl ile 2011 yl sonuna kadar Hzl Va-tandalk Yasasyla Belikada 568 bin 574 ya-banc kkenli, Belika vatandaln ald.

2013 yl banda yrrle girecek olan de-iikliklerle zorlatrlan yasada Belika vatan-dalna ynelik olarak, Reit olmayanlariin, en az 5 yl aralksz Belikada oturanlariin, en az 10 yl aralksz olarak Belikadaoturanlar iin ve Meclisin onay ile vatanda-lk olmak zere 4 farkl sre ileyecek.

Belikada doduklar ya da anne-babalarBelikal olduu iin vatandala geen 18yan altndakiler iin fazla bir ey deimiyor.Yeni yasa bu gruptakiler iin sadece, vatanda-lk bavurusu yaptklar srada Belikada ikametetmeleri koulunu getiriyor. Bu durumda artkBelika dndan vatandalk bavurusu yapla-mayacak ve Belikada hi oturmadan vatanda-lk alnamayacak.

5 yllk yasa

Yeni yasa 5 yllk ksa sre ve 10 yllk uzunsre olmak zere 2 yeni yntem getiriyor. 5 yl-lk bavuru sosyal, ekonomik uyum ve dil bilmekoullarn yerine getirenler iin uygulanrken10 yllk yntem dierleri iin kullanlacak.

18 yan dolduran ve en az 5 yl aralkszolarak Belikada ikamet etmi olanlarn bavu-rabilecei ksa srete adaylarn toplumsal

uyumlarn en az lise diplomas ile , oturduublgenin uyum kursunu tamamlayarak veya400 saatlik meslek eitimi alarak belgelemesigerekiyor. Vatandalk bavurusu yapanlardanlke resmi dillerinden birini bilmesi (Franszca,Flamanca ve almanca) ve geen 5 yl ierisindeen az 468 gn altn belgelemesi de istene-cek. Yallar ve engelliler 5 yl ikametten sonrakoullar yerine getirip getirmediklerine bakl-makszn Belika vatandaln alacaklar.

Aralksz olarak Belikada 10 yl kalan reit-lerin bavurabilecei 10 yllk uzun srete iselke dillerinden birinin bilinmesi ve toplumsaluyum salanmas koulu isteniyor. Bu bavuru-larda alma koulu aranmayacak.

Meclisin onay ile alnan vatandalk

Meclisin onay ile vatandalk (Naturalisa-tion) da zorlatrlyor. Bu yntem ile sadecebilim, spor, sosyal ve kltrel alanda kendini is-patlayanlara ve Belikann uluslararas alglan-masn olumlu ynde etkileyenlere vatandalkverilecek. Vatanszlar Belikada 2 yl ikamet et-meleri halinde meclis onay ile vatandalk ala-bilecekler.

Vatandalk alanlar zerindeki denetim yo-unlatrlyor. Belikallk grevlerini ciddi birekilde yerine getirmeyenlerden vatandalnalnmas prosedrne ek olarak yeni vatanda-lktan karlma nedenleri getiriliyor. Terrizm,sava sular, insan ticareti, insan kaakl vesahte evlilik yapanlar Belika vatandalndankartlabilecek. 5 yldan fazla hapis cezas alan-lar da vatandalktan olabilecekler. Belika va-tandalna geenler Belikann temelhaklarna ve zgrlklerine sayg gsterece-ine dair bir beyanda bulunacaklar.

AvrupaGN | 13

deil dorudan size sesleniyoruz dediler. An-gela Merkelin beraberinde bir sr byk gi-riimcinin bulunmasnn insan fkelen-dirdiini kaydeden Portekizli aydnlar, SaynBabakan, beraberinizde birtakm insanlar ge-tiriyorsunuz ve bu insanlarn yabanc yatrm-lar kisvesi altnda sizin politikanzn burada,Yunanistanda, rlandada ve spanyada geriyebrakt ykntlar aratrmas isteniyor sap-tamasnda da bulundular.

fkeli aydnlar, Merkelin beraberindeki de-legasyonda sadece Lizbon hkmetinin izniylePortekiz devletinin elindeki mlkleri, en deerlimal varlklarn elden karmaya zorlayan in-sanlarn deil, bunlar hara mezat satn alacakolanlarn da bulunduunu hatrlatarak, Bu sy-lediklerimiz milliyeti ve oven talepler olarakgrlemez. Sizi biz semedik. Bizi temsil etmeve bizim admza siyasi kararlar alma hakknzyoktur. Ayrca yalnz da deiliz. Sizin ziyareti-nizden iki gn sonra 14 Kasmda Avrupannbirok lkesinde genel greve gidilecek gr-n dile getirdi.

Portekiz hkmetini karaktersiz ve zayfolarak niteleyen imzac aydnlar, lkeyi ykanTroika (IMF, AB ve Avrupa Merkez Bankas) vepolitikalarna direniin nemine vurgu yapar-ken, Siz bizi grmezlikten gelebilirsiniz. Amasaymz hzla artyor Sayn Merkel. Burada vedier lkelerde. Bize anlatlan hikayelerin hepsiyalan. Artk uyandk Sayn Merkel. Bu lkeye hiho gelmediniz! szleriyle ak mektuplarnason verdiler.

BERLN- Avrupa krizi derinletike baso-rumlu grlen Almanya Babakan Angela Mer-kel zerindeki bask da artyor. zellikle krizlkelerindeki aydnlar, yal ktadaki neoliberalpolitikalarn en byk tevikisi kabul edilenMerkele ynelik tepkilerini farkl biimlerdedile getirmeyi srdryorlar. Nitekim AlmanyaBabakan Merkelin bugnk (12 Kasm) Por-tekiz ziyareti ncesinde bir mektup yaymlayanPortekizin nde gelen aydnlar, lkelerinin veAvrupann iinde bulunduu felaketten bir kezdaha Berlindeki ynetici kadrolar sorumlu tut-tular. Merkeli Almanyann babakan ve izle-nen neoliberal politikalarn nde gelensavunucusu olduu iin hedef aldklarn belir-ten aydnlar, http://carachancelermerkel.blog-spot.pt adresinde eitli dillerde yaymlananmektuplarnda, grmezlikten gelinse bile buprotestolarn hzla yayldna ve daha da yay-lacana dikkat ektiler. stenmeyen kii ilanedilen Merkelin Lizbon ziyaretinden iki gnsonra Portekizde Avrupada bu politikalarn kit-lesel bir grevle protesto edilecei de mektuptahatrlatld.

100 sanat ve aydnn imzasn tayan akmektupta Angela Merkel, Avrupay yakp ykanneoliberal doktrinin en byk tevikisi olarakizilirken, Portekiz snrlar iinde istenmeyenkiisiniz, nk burada yaayan insanlardanalnm demokratik bir yetki sahibi deilsinizama iilerine karyorsunuz denildi. Portekizhkmetinin bir sredir mevcut cumhuriyetinyasalarna ve anayasasna uymaktan vazgetii-nin altn izen aydnlar, Bu nedenle hkmete

Portekizli aydnlarMerkeli gelmeden kovdu

AvrupaGN | 14

MLANO - Sanat, bir gereksinim. Sanatnbilim ya da siyasete somut bir yarar dokundu-unu dnmyorum. Oysa sanat olmazsa hibirsey yok. Her ey sona erdiinde, sanat devam ede-cek diyor Alman sanat Anselm Kiefer. Mi-lanoda Lia Rumma galerisinde sonbaharsezonunu Bereketli Hilal balkl sergisiyle ba-latan Kiefer, modern an trajik kaderini yo-rumlad yaptlarnda kyamet temasn iliyor.

Anselm Kiefer, ada dnyayla bark biriliki kurmann gln sorgulayan bir sa-nat. Ayn dnceyi paylamadmz bir dn-yada nasl var olabiliriz? diye soruyor. Busoruya verdii yant, Grdm dnya, gerekdeil. Bir yanlsama. Bu dnyaya uyum gster-

mem mmkn deil. Gerek olan, tablolar, des-tanlar, mzik.

Sanat yaptlarnn beklenmedik bir kla ya-ratld dncesinde Kiefer, Resim yapmamiin bir ok gerekli. Bu bir iir, kiisel bir dene-yim ya da bir peyzajdan gelebilir diyor. Her eysona ererken yeniden balyor dncesindenhareket eden sanat, Bu yaamn dngsneilikin bir aklama olabilir mi?, Bir daire mi?,Bir ashback mi? trnde sorular yneltiyor.

Bu sorularn pei sra giden sanat son yl-larda uygarln kkenlerini sorguluyor. Mito-lojinin herkesi kucakladn, her yerdeezamanl var olan bir gereklii yansttn sa-vunuyor. Bu niteliiyle mitolojinin bilimden ay-

Alman sanat Anselm Kieferin yaptlar 24 Kasma kadar Milanoda

Her ey sona erecek,sanat yaayacak

ASLI KAYABAL

AvrupaGN | 15

rldna, mitolojide sakl dilin yeniden yorum-lanmas gerektiine dikkat ekiyor.

Antik ve modern dnya arasnda bir ayrmgzetmeyen Anselm Kiefer, klasik dnemi gz-lese de gelecee bakan bir sanat. Sanatsal u-randa yaptlarn hibir zaman tamamlan-mayacan dile getiriyor: Beni sonuca ulamakdeil, yaratma sreci ilgilendiriyor. Kieferi buadan kavramaya alan bir ziyareti, onun ya-ptlarnda grkem ve antsall ne kardnkefedebilir.

Son birka yldr uygarlklarn beii Mezo-potamya arkeolojisinde sorularna yant aryorKiefer. Msr ve Babil uygarlklar, Yakndo-unun killi ve amurlu topra, Bereketli Hilaldiye anlan blgedeki arkeolojik kalntlar, ta-larla rlen surlar yaamn anlamn kavrama a-basndaki Kieferin yneldii tarihi corafyalar.

www.liarumma.it

Anselm Kiefer

1945 ylnda almanyada Donaueschin-gende dnyaya geldi. 1993e kadar Buchendealt. Ayn yl Fransada Barjaca yerleti.2007den bu yana da Pariste yayor. AnselmKieferin yaptlar dnyann en byk mzele-rinde ve zel koleksiyonlarda yer alyor. Sanat-nn yapt 2007 ylnda Pariste LouvreMzesi koleksiyonuna seildi. 1999 ylnda Tok-yoda Japon Sanat Vakfnn mparatorlukdlne, 2008 Frankfurt Kitap Fuarnda iseBar dlne deer grld.

Sette Palazzi CeleSti balkl kalc ens-talasyonu, 2004den bu yana Milano Hangar Bi-coccada sergileniyor.

AvrupaGN | 16

Ben mzeyi her toplumsal snfaatm ve birok insana hitap edenbir sergi program gelitirdim.Bunun yan sra 200 metrekarelik biralanda genlerin snar ile birlikteveya snfsz olarak gelip kendiprojelerini gelitirebilmeleri iin birGenlik Mzesi oluturdum.Burada Nuri Irak, Milica Reinhand,Marjan Verkerk veya ChristophLiebelt gibi sanatlarn da altokkltrl projeler yer alyor.

HAGEN - Tayfun Belgin,1956 ylnda Arda-handa dodu. Be yanda ailesi ile birlikte Al-manyaya geldi. Bochum Ruhr niversitesindeSanat tarihi, tarih ve felsefe renimi grd.1990da Dortmund Ostwall Mzesinde al-maya balayan Belgin, 2003 ylndan 2007 y-lna kadar Avusturya-Kremsteki Krems SanatGalerisinde mze mdr olarak almalarnsrdrd. 2007 ylndan beri Hagen OsthausMzesinin (Hagen-Almanya) mdrlnyapan Tayfun Belginle Almanyada mzeler,sanat, sanat, sanat eserlerinin deerlendiril-mesi ve Avrupada yaayan bir aydn olarak,Alman toplumunun gncel sorunlar zerinesyletik.

-Almanyada felsefe ve tarih okuduunuz haldesanat tarihi ile ilgili bir ite alyorsunuz, mzemdrlne geliiniz nasl oldu?

TAYFUN BELGN - 1980li yllarda BochumRuhr niversitesinde sanat tarihi, felsefe vetarih renimi grdm. Bir bilim ve olay olaraktarih beni bugne kadar ilgilendirmesine ra-men, ilk alanm her zaman sanat tarihi olmu-tur. Hangi tarafn ar bastyla ilgili kararlar

verirken, renim sresince tantnz ret-menlerinizle de ilgilidir. Modern sanata dairkendine zg resim teorisini gelitiren bir sanattarihi ordinarys olan dahi bir profesr gr-dm. Bu kii Max Imdahldr (1925-1988). Aynzamanda Hans Mommsen ve Jrn Rsen gibinemli tarihileri dinleme frsat buldum, hepi-miz iin mkemmel zamanlard.

Eer modern sanatla urayorsanz felsefezorunlu bir ihtiyatr. Benim iin yzyllarn fel-se ve estetik geliimini anlamak daha nemliolduundan dolay, daha ziyade strktralizm(yapsalclk) yerine hermeneutik (yorumbi-lim) dalna deer verdim. Fransz yapsalcla-

Hagen Osthaus Mzesi Mdr Tayfun Belgin umutlu

Tarihin iinden GenlikMzesine kan yol

iLHAn AYER

Foto:N

uriIrak

TAYFUn BELGin

AvrupaGN | 17

-Renoir ve izlenimcilikteki kadn tasviri.-Harem. Dounun gizemi.-Roma ve Sinti. Modernliin ingenetasvirleri.-Brezilya, Avusturyadan Yenidnyaya.

Ekim 2007den beri Hagen Osthaus Mze-sinin mdr olarak grev yapmaktaym. Benve eim, Kremsde doan kzmz Asya Sop-hiann, orada okula gitmesi iin eski memleke-timiz olan Avusturyaya dnmek istiyoruz.Hagen ehrinin ekonomik durumu iyi olmadiin, mzenin de durumu ok zor. Hibir sergi-nin stesinden sponsorsuz gelinemiyor. rnekolarak, 2010 yl kltr ehri erevesinde s-tanbul sergisini tmyle Trkiye tarafndan -nanse edilen Huma Kabak Koleksiyonunugsterebilirim. Bu sergi, bir sonraki, 2010 ylkltr ehri olan Pcste (Macaristan) de sergi-lenmitir. Osthaus Mzesi 2009 ylndaki yeni-den alndan bu yana sryor. 2006 nisanaynda mze tamirat ve genitletme amacylaEmil Schumacher Mzesi ile birlikte kapatl-mt. ki ayr ynetim var. Benim 16 kiilik a-lanma karlk, Emil Schumacher Mzesinin2 alan bulunuyor. Benim mzem, gemitekomplike bir sergi program sebebiyle geni birkitleye hitap edemiyordu. Felsefem ok farkl-dr. Ben mzeyi her toplumsal snfa atm vebirok insana hitap eden bir sergi program ge-

rnda beni rahatsz eden, analizlerini ve bil- gi-lerini ayrca Foucaultda olduu gibi mkem-mel olabilen alanda brakmalardr. Benim iinnemli olan, bilgilerin tekrar bir btn halinegetirilebilmesiydi, bu yzden hermeneutik ileuratm.

renimim srasnda birok ile uratm:Sinemalarda yer gstericiliinden tutun da gezirehberliine varncaya kadar... 1990da Dort-mund Ostwall Mzesinde ilk bilimsel iimde a-lmaya baladm. Orada 2003n eyll aynakadar altm. Ekim 2003ten Ekim 2007yekadar Avusturya Donaudaki Krems Sanat Gale-risinde mdr olarak altm. Avusturyada,Krems, Viyanaya 70 kilometre uzaklktadr veAvusturyann en byk sanat galerisidir. KremsSanat Galerisinde 2001 ylndan bu yana birkasergi projesine elik etmitim ve bu yzdenorada tannyordum. Bu nedenle, oradaki eskimdr ayrldktan sonra ben ve drt baka ada-yn bavuruda bulunmas iin talepte bulunul-mutu. Krems Sanat Galesinin kendi zelkoleksiyonu mevcut deil, sadece bir sergi salo-nudur. Benim zamanmda nispeten daha fazlaekonomik olanaklar olduu iin, u projeler iingayret gstermitim:

-Cennet zlemi. Gauginden Noldeye kadar.-Ak, lm ve ihtiras. arlk zamanndanhikayeler.-Gzelliin Zaferi.

HAGEn OsTHAUs MzEsi

Foto:W

erne

rHan

napp

el

AvrupaGN | 18

litirdim. Bunun yan sra 200 metrekarelik biralanda genlerin snar ile birlikte veya snf-sz olarak gelip kendi projelerini gelitirebilme-leri iin bir Genlik Mzesi oluturdum.Burada Nuri Irak, Milica Reinhand, Marjan Ver-kerk veya Christoph Liebelt gibi sanatlarn daalt, okkltrl projeler yer alyor.

Hagenn Kuzey Ren Vestfalya blgesinde enyksek gmen kitlesine sahip olduuna dein-mek gerekir. ocuklarmza Avrupa kltriinde yer verme imkan, Hagende Genlik M-zesi sayesinde mmkn olacaktr.

- Mze ynetimleri olarak, Almanyada yaayanyabanc sanatlarla ve Almanya dndakisanatlarla ortak projeler gelitiriyor musunuz?Eserleriniz yeterince yolculuklara kyor mu?

TAYFUN BELGN - stanbul sergisine de-inmitim, Huma Kabak Koleksiyonu... Busergi, Alman sanatseverler iin bile ok ilginti;nk, bu sergiyle birlikte, ilk defa Trk sanat-nn 60 ylna derin bir bak olana salan-yordu. Bu dorultuda katalou Almanca,ngilizce ve Trke hazrladk. 2010 ylnda Al-manyada yaayan Rus sanat Pavel Feinsteinile bir sergi gerekletirdik. 2011 ylnda 25 ya-

ndaki svireli sanat Fabian Chiquet ile debir sergi dzenledik. 2012de Yunanistan, Ka-zakistan ve Rusyadan muhtelif sanatlara aitsergiler grlebildi. Yani uluslararas alyo-ruz. Baz sanatlar Almanyada yayorlar ve a-lyorlar, dierleri ise baka lkelerde. Ara srabu tr sergileri, ibirlii sergisi eklinde gerek-letirebiliyoruz. Bu, birok adan nemlidir.

- Biraz daha felsefeye girebiliriz. Sizce sanattarihi boyunca teki nasl algland? Paraleltoplumlar sanatn geliimine olumlu katklardabulunabildiler mi?

TAYFUN BELGN - Ben ve teki kavram-lar, son yllarda tekrar toplumumuzda tartl-maya baland. teki, bilimsel disiplin olaraksanat tarihi iinde her zaman yer alr. Eski sa-natn birok konusu, mitolojinin etkin olduubir toplumda yaamadmz iin, artk bizeaina deildir. Biz, bize yabanc konular tek-rar gnmze geri getirmeliyiz.

Bir dier konu da genel kabuldr. Alman yada Avrupa sanat tarihinin imdiye kadar herzaman bir Avrupa merkeziyetiliinden ortayakm olduunu unutmamalyz. Bu demektirki, estetik dnyay hep Avrupallarn gzyle

Foto:N

uriIrak

AvrupaGN | 19

- Uluslararas sanat pazarlarnda Almanressamlarn tablolarna, on milyon avrogibi rekor deerler biiliyor. Bu pazarda bukadar kpk, sanatlarn gzne hikamyor mu? Dier sanat dallarna gre,resim sanatnda ideolojik anlamda birterslik mi var? Resim, yeterince isyankarbir sanat dal deil mi?

TAYFUN BELGN - Uluslararas sa-nat pazar, son on yl iinde bir takmtehlikeleri de beraberinde getirerek ge-limitir. Mze mdr olarak en byktehlikeyi, birok mzenin yksek yatlsanatlarn eserlerini deyememele-rinde gryorum. Tabii ki her sanateserini, sanat pazarnda mmkn oldu-unca en iyi yere yerletirmek iin gayretsarfediyor. Sanat pazar prensipte ba-msz bir kurumdur. Sanat pazarndayer alanlar, tccarlar ve galericiler ile ko-leksiyoncular ve mzelerdir. Herkes iinpara nemli olduundan dolay, zel is-tekler de ska yer verilir. Eer farkl ko-leksiyoncular ve tccarlar bir sanatyilla ki yksek yatla pazarlamak ister-lerse, kural olarak bunda baarl olurlarda. Fakat, sanat kalitesinin yetersiz ol

duu, baarl olunamayan vakalar davardr. u sralarda rnein Pop-Arta(popler sanat) bir geri dn vardr. Av-rupann nde gelen sanat fuar olan Art-Baselde bu eilim grld.

Bizim iin meselemiz, pazarn nekadar kaldrabildii ile ilgilidir. Eerbugn bir esere 3 milyon avro harcar-sam, bu paray bir yl ierisinde geriyealabilir miyim? Kimi zaman bunu baa-rrsnz, kimi zaman da baaramazsnz.

zellikle iyi bir isme sahip olan m-zeler Olimpos gibidir. Burada her nesergilenirse, sanat pazarnda iyi bir yeresahip olur. Mzelerin sanat pazarndayer almasnn sebebi budur. Bu bir kapi-tal fenomeni olduu iin, onu ynetmesizordur ve hatta mmkn deildir.

Globalleme srecinin yaand ugnmzde birok sanat, varolan sanatpazarnn gidiatna uydu. Ara sra, Jo-hathan Meese gibi adeta herkesi rper-ten gen sanatlar da kar. Son yllarda,hereyi hatta sanat pazarn da tehireden organizasyonlar dzenledi. Baarloldu da! Bugn, birka yln ardndan, oda zamana uyum gsteren bir sanatoldu. Bu sreten kamak zordur.

yi mze Olimpos gibidir

Orada da sanatlar tandm iin, bunun ola-bildiini biliyorum. Neden bizde de bu mmknolmasn? Eer multi-kltrel bir toplumumuzolsayd bile ki Almanyada olduundan phe-liyim- bu, sanat ve toplumun otomatik olarakbir araya gelmesi anlamna gelmezdi. Sanat vekltr, farkl dzlemlerde cereyan ederler. Herikisi de - bunu deneyimlerimiz de gsteriyor ayn zamanda snara dayal fenomenlerdir.Kendi yaantmdan bir rnek vereyim: ark ev-relerinden gelip Almanyada sanat tarihi re-nimi gren hemen hemen hi kimse yoktur.Sanat tarihinin drtte Hristiyanln sanattarihidir. Eski ve Yeni Ahiti tanmanz ve bu-nunla uramak istemeniz gerek. 1960larda,henz ilkrenim yllarmda Protestanlk dindersi aldm iin, bu bana ok kolay geldi. lknce say rendim, daha sonra stanbulda

gzlemlemiimdir, en azndan imdiye kadar.Gelecekte, tekinin perspektierini bilimselve toplumsal uraya tarihsel ve gnlk feno-menlerle dahil etmek veya batan birlikte d-nmek esas haline gelecektir. Bu ise zamanalacaktr, bundan eminim.

- Evrensel bir bilgi alan olan sanat ile yerelliinher zaman n plana kt okkltrl toplumlararasnda hangi trden balar kurulabilir?Multi-kulti de denilen okkltrlln olduuyerde entegrasyondan sz edebilir miyiz? Ayrca,bir sanat entegre olabilir mi?

TAYFUN BELGN -Londra gibi bir ok kl-trl ehirde entegrasyon ve asimilasyonunmmkn olduunu gryoruz. Londra, siyah,sar ve kzl benizli insanlarn da etkileimde bu-lunabildii, rengarenk, mkemmel bir ehirdir.

AvrupaGN | 20

Trk yatl okulunda Hz. Muhammedi tandm.Eer bir Trk ailesinden geliyorsanz, bu all-m bir durum deildir. Bu nedenle ben kendimide asimilasyona uram olarak gryorum.Benim iin entegrasyon, kendi abasyla, ks-men ok byk bir aba gerektirse de, evresin-deki kltrle dostane ilikiler kurabilmektir.

Alt yanda krete bir yl iinde Almancayrendikten (daha dorusu duyduktan) sonrakendimi hi de zorlamadm. Bu, dier insan-larda artk bulunmayan bir ayrcalktr.

Bana yle geliyor ki, entegrasyon ve asimi-lasyon tartmas, zellikle kavramlar ve keli-meler konusunda bir tartmadr. Ben, Almanyave Avrupada yaayan herkesin entegre olabile-ceini umut ediyorum. Ama bunun iin de bireyler yapmaldr. ocuklarmzn, Alman top-lumuna kendiliinden entegre olmalarn sala-malyz. Bylece Alman toplumuna ok dahakolay entegre olmalar mmkn hale gelir. oknemli baka bir konu da gmen ocuklarnnve gmenlerin de bu toplumu ve srelerini g-nmzde ve gelecekte ekillendirebilmeleridir.

2010 ylnda Pera Mzesindeki arlk Rus-yasndan sahneler: Rus Devlet Mzesi Koleksi-yonundan 19. Yzyl Rus Klasikleri adlsergide olduu gibi, stanbulda bir sergi ger-ekletirebilmenin keyne varyorum; ziraorada ilk vatanmn harika insanlaryla iim olu-yor. Almanyaya dndmde ise projeler geli-tirmenin zevkini karyorum. Her iki kltrnufkundan ilham ald iin, her ikisi de tabia-tyla olabilmektedir. Daha sonra insan kendine,

entegre mi yoksa asimile mi olduunu sorabilir.nemli olan benim orada olduu gibi burada dabaarl olabilmemdir.

- Almanyada tarih mzeleri de olduka yaygn veziyareti saylar da olduka yksek. Szmz sa-nata gelince, tarih boyunca medeniyetler birbirle-rini nasl etkilemilerdir? Bu etkileimlerin izlerinigerek tarih mzelerinde gerekse sanat mzele-rinde grebiliyor muyuz ?

TAYFUN BELGN - Tarih mzesinin aksine,sanat mzesinde estetik kategorilerle urars-nz. Sanat mzesinde tarih arka plandadr; nplanda ise resim, heykel, nesne veya fotorafvardr. Burada gzlemciden istenen, bir izelge-den bilgileri renmesi deil, bilakis eserlerekendi duygusall ve zekasyla dorudan bak-masdr. deal durumda, insan kendi bakma al-kanlklar hakknda da bir eyler renir.

Bir mzenin blmlerinde, zellikle de farklyzyllara ait eserlerin ve yaptlarn elinizin al-tnda bulunduu byk mzelerde, gzlemciolarak yzyllar arasnda hareket edebilirsiniz.Dikkatlice gzlemlendiinde, bu bana bir gz-lemci olarak dikkatimi bana aina olana ve belkide aina olmayana vermeme imkan tanyan birzaman yolculuudur.

Hi phesiz kltrler birbirini etkilemitir.Bat Avrupann k noktas olarak kabul edilenYunan kltr, Yakndou Mezopotamya kltr olmakszn mmkn olamazd. Bu da -ravunlarn ynettii Msr ile yakndan ilintili-dir. Bu bilgi gnmzde artk genel kabul gr-

Foto:W

erne

rHan

napp

el

AvrupaGN | 21

eser alverii yaparak birbirlerine destek sala-maktadr. Eer bize bir mze veya sanat galeri-sinin nemli bir sergiyle ilgili mracaat olursa,biz bu kurumu destekleriz. Bir sergide davu-rumculuk konusunu koleksiyonumuzdan birokeserle ssleyerek iledik. Drt baka mzedenbize eser gnderildi ve bu proje ilgin bir ortaksergi halini ald.

Az nce sylediim gibi, genlik iin birokfaaliyet dzenliyoruz. Bir Genlik Mzesininkurulmas konusu benim iin ok nemliydi.Genlik Mzesi, mze ile ayn deerdedir, yanigstermelik bir kurum deildir. Ben genlereinanyorum. Bizim ocuklarmz bizden dahafazla olanaklara sahip olacaklar. Tek art: Ken-dilerini bu konuya vermeliler, katlmc olmal-lar ve kaderi beklememeliler.

mtr; bu demektir ki, bugn Antik Yunan birnesil ncesinden daha farkl alglyoruz.

Ne var ki, Alman tarih kitaplarnn DouRoma, Bizans ve Bizans mparatorluuna yo-un ilgisini zlyorum. Her Avrupal ziyaretiRoma, Vatikan vb ile ilgili az ok bir eyler bili-yor. Bizans her ne kadar gemiteki en nemliimparatorluklardan biri ise de, byk bir soruiaretidir. Birok turist Ayasofyann tarihsel ay-dnlanmasn bekliyor.

- Mze ynetimleri olarak tarihsel ve sanat objele-rini dardan alp mzelerinizde sergiliyorsunuz,siz darya neler veriyorsunuz?ocuklara, genlere ve bu sanat alanlarna ilgisiolanlar iin projeleriniz var m?

TAYFUN BELGN - Gnmzdeki sanatdnyas, birbirlerinin koleksiyonundan dn

- Sanatta izmler dneminin kapandtartmalar iin neler sylemek isterdii-niz? Sizin de bir mze mdr ve sanattarihisi olarak bir izminiz var m?

TAYFUN BELGN - Zamanmz,byk bir belirsizliin hakimiyeti ile e-killenmitir. Artk hi kimse dnya a-pnda yaplan sanat takip edemiyor.nsann kendi lkesinde bile bunu yap-mas zordur. zmler artk alar ta-nmlamak iin kullanlmyorlar. Biz on-lar tarihsel kategori olarak her zamanzihnimizde barndryor ve karlatr-malar yapyoruz.

Benim mze programm fotoraf-lk veya mimaride olduu gibi realizm fe-nomenini de kapsar. Soyut sanat, ancakzel bir sanatsal pozisyonla urayorsa-nz sayg gryor.

-Sanat tarihi ve felsefe arasnda, ya-ratclk kavram ile kprler kurmayakalksaydnz, neler sylerdiniz?

TAYFUN BELGN - Sanat tarihini, ta-rihsel anlamda sanatn tarihi ve bilim-sel disiplin olarak sanat tarihi eklindeayrmalyz. Birok insan bunu ayrt ede-mez. Ben de, sanat olmadm halde,bazen sanat olarak tanmlanyorum.Sanat tarihisi, sanata uygulamal birkatk salamayan, salt bilimsel bir sanattarihi renimi grr.

Sizin sorunuzdan, dnce tarihininalan olarak sanat tarihinin felsefe kadaryaratc olabilecei karmn yapabili-rim. Salt sanat algsnn veya tarihi fel-se pozisyonlarn bir kri zeminoluturmak iin yeterli olmadn d-nyorum. Aksine, asl itici g, kirlerindevam ettirilmesidir. Bu demektir ki,niversite reniminden sonra insan,salt akademik ierikten uzaklaarak,sanat tarihisi ve/veya lozof olarakkendini konumlandrabilmeli. Asl yara-tc sre o zaman balar.

zmler artk a tanmlamakiin kullanlmyor

AvrupaGN | 22

STUTTGART - almalarn byk l-de Stuttgartta srdren bu aradaTrkiye ile balantsn kesmeyenErdoan Karayel, iinden kt Tr-kiye mizah ve izgi anlayyla yaa-d Almanyadaki genelgeeranlayn birbiriyle elitiini savu-nuyor. Ancak bu uyumsuzluun biratma deil, yeni bir denge yarata-cana inanyor. iziyorum, yleysevarm felsefesiyle hareket eden Ka-rayel, sorularmz yantlad.

- Uzun yllardr Almanyada da yayorsunuz.Daha dorusu Almanya ile Trkiye arasnda gidipgeliyorsunuz. Avrupaya Trk emeinin ve emeki-lerinin nasl girdiine, gelitiine burada gnlkhayat iinde de tank oldunuz? Peki, Trk mizahveya Trkiye renkleri olan bir mizah grebildinizmi? Bizimkiler, burada nelere glyor, nasl veneden glyor, asl nemlisi, neden Trkiye gibicanl bir karikatr etkinliimiz olmad, olmuyorbu Almanyada?

ERDOAN KARAYEL - Almanyaya geleli onbir yl oluyor. Sk sk stanbula gidip geldiimiin iki lke arasndaki sosyal ve toplumsal fark-llklar, ayrmlar rahatlkla grebiliyor, his-

Erdoan Karayel, Trkiye ve Almanyadaki mizah karlatrd

ki dnya var birbirinehi uymaz

OSMAN UTSAY

AvrupaGN | 23

deil, geleneksel kadercilik ve arabesk zel-liklerimizi hayata geirmekteki stn baar-mzdandr.

Bu anlattm zelliklerle iinde yaadmzAlman toplumundan yle kesin izgilerle ayr-yoruz ki, sormayn gitsin. rnein, bizim yaa-dmz Altbachta sokamz gndz-gece, 7/24ok sessiz ve sakindir. Sanrsnz ki, burada insanyaamyor. nk biz hari tm komularmzAlman. Hani bir evden mzik sesi veya ocuk sesiduyulmaz m hi? Ya da hi mi kavga etmez buinsanlar?. Hadi getim bunlardan hi mi hapr-maz, ksrmezler!? Bol ocuklu bir Trk ailesi-nin yaad yer hemen kendini belli ediyor. Gecegndz susmayan ocuklar ve onlara barmak-tan usanmayan annenin lklar Almanlar iindayanlmaz bir kara mizah rnei.

Bizim espri anlaymz besleyen en nemlitoplumsal zelliklerden biri de phesiz arduygusallmz. Yabanc bir lkede yaamannyaratt eziklik duygusu da cabas. Almanlar-dan farkl bir kltre ve mizaha sahip olmamz,ou zaman onlar bu neemize ve zenginlii-mize ortak edemiyor ne yazk ki. nk o kadarfarklyz ki!.. Almanlarda bir rivayet var; haniglmek iin Kellere (bodruma) inerlermi! Yanio kadar dzenli ve sistematik bir yaamlar varki, bizlerin ne genlerine, ne geleneklerine uyu-yor. Almanlarda komuluk ilikisi de neredeyseyok denecek kadar az. Oysa bizler gerekli ge-reksiz birbirimizin kapsn alp tuz, eker ve

sedebiliyorum. Hep buradan emekli olanlarazenirdim. Ne gzel, senenin alt ayn Trki-yede, alt ayn Almanyada geiriyorlar diye dehayanarak. Son dnemlerde bu zendiimyaam biimini olabildiince daha geni bir yel-pazeye yaymaya alyorum. Otuzbe yldr mi-zahn ve reklamcln iinde olduumdan, artkher eye mizah ve grak gzlkleriyle bakaroldum. Zaten bizde toplumsal olarak inanlmazbir mizahi zenginlik (!) var. Bu zenginlik ylebyle deil, sanmyorum ki baka bir toplumdabu kadar ok malzeme olsun. Ancak bu zengin-liin hayatmza yansmasnda da tam tersi birfakirlik sz konusu.

Bizim toplumdan size rnekler vereyim. Me-sela, Almanyada yaayan birinci kuak insanla-rmzn ben hl elli yl nceki gibi giyindiklerinidnr durur ve bir trl akl sr erdiremem.Yani o elli yl ncesinin ceket ve pantalonlarn,kazak ve gmleklerini, hele hele ayakkablarnnasl ve nereden bulurlar? Hangi terziye dikti-rirler veya hazr alrlar? Sanki zaman durmuonlar iin... Sadece stlerindekiler mi? Hayr,mantalite de ayn.. Yani bizim insanmzda za-mana kar bir kafa tutu var ve bunda o kadarbaarllar ki!.. Sanyorum bu, sadece bizim top-lumumuza zg bir nitelik. imdi Hani neredemizah? der gibisiniz galiba. Oysa bu yazdkla-rm katksz ve zgn bir Trkiye mizah. Bizidier toplumlardan ayran bir zelliimiz dahavar: Alanacak halimize gleriz mesela. Bu,ok neeli ve mutlu bir toplum olmamzdan

AvrupaGN | 24

ya istemezsek ya da grlt yapp rahatsz et-mezsek gzmze uyku girmez.

ki toplum arasndaki kltrel fark mizahada yansyor elbet. Bizlerin gldne onlar, on-larn gldne bizler glemiyoruz. Hele kelimeoyunlarndan oluan zengin mizahmzn zatenAlmancas isteseniz de olamaz.

Trkiyede halk mizahnn en belirgin r-neklerini gemite Grgr, Frt ve arafmizah dergilerinde grmemiz mmkn. imdi-lerde Leman, Uykusuz ve Penguen dergi-leri de ayn mizah trnn gnmz rnek-lerinden. Yani, konuma balonlu, basit, halk di-linden esprilerin ve izgilerin yer ald yayn or-ganlar. Almanyada kan dergilere bakt-mzda ise (Eulenspiegel, Titanic, Pardon) poli-tik arlkl, estetik yan ar basan izimlerinyer ald dergiler grebiliyoruz. Yani entelek-tel bir kesime hitap eden mizah anlayhakim. ok da yaygn olduunu sanmyorum.Belli bir hedef kitlesi var nk.

- Trkiye kkenli Almanyallarn mizahna, mizaharaylarna/taleplerine ynelik saptamalarnzneler? Ne gibi ipular var elinizde? Gzlem veeletirilerinizi bizimle paylar msnz?

ERDOAN KARAYEL - Yukarda iki toplummizahn farkl ynleriyle zetlemeye altm.Dolaysyla Trkiye kkenli Almanyallarn iiolduka zor. Ama ben artk bu ikili yaamnformln buldum. Trkiyede Trk, Alman-yada Alman gibi yaamaya alyorum. Hangilkedeyseniz, dierindeki tm kavramlarn ter-sini yapacaksnz. rnek mi? Sakn ola ki Tr-kiyede yaya geidinde Almanyadaki gibi anidendurup yayalara yol vermeyin. Arkanzdan gelenaraba size ya bindirecektir ya da, zar zor dura-bildiyseniz eer, zlgt yiyeceksinizdir. Hatta ikavgaya kadar da varabilir. Hayatnda ilk kez s-tanbula gelen ve havaalanndan bir ara kirala-yp da stanbul traine kan bir Alman hayalbile edemiyorum. Tabii bunun tersini de d-

nmemiz lazm: Trkiyeden gelen birinin Al-manyaya gelir gelmez direksiyon bana otur-mas da ayn riskleri tayor. te toplumsalfarkllklar fazla olunca ve bireyin kendini ifadeetmesi gleince, ister istemez bir ie dnk,iine kapanma, yani bir nevi asimilasyon ka-nlmaz oluyor?! Kendini daha iyi ifade edebil-diin ve mutlu olabildiin ortamlar yaratmaytercih ediyorsun. Trkiye kkenli Almanyalla-rn yalnzlklarnn ve kolonilemelerinin sonu-cudur bir anlamda asimilasyon. KsacasAlmanlar bizi deil, biz kendi kendimizi asimileediyoruz Alman toplumundan. Her toplumunasgari mterek kurallar ve yaamsal kayglardnda kendi rk, dil ve dinine ynelik tercih-lerde, nceliklerde bulunmas bana (belli snrlarerevesinde) doal geliyor. Doal olmasnn

AvrupaGN | 25

minat vs gibi prosedrlerle uramanza gerekkalmadan cep telefonunuzla bir sms atyorsu-nuz. Bir iki gn sonra posta kutunuzdan kredikartn alyorsunuz. , be, bilemediniz on tak-sit demesinden sonra suni glden gelen suyunakt musluk tslamaya balyor. Hadi buyruncenaze namazna!

Baka bir rnek: Bir AVMye (Alveri Mer-kezi) gazete almak iin giriyor, takm elbise ala-rak kabiliyorsunuz. nk bir takm elbisealana gmlek ve kravat bedava! Hadi biraz dahaabartalm. Ev mi alacaksnz? Sorun deil. Sa-lam maal (ok veya az olmas nemli deil) biriiniz varsa evi cebinizde bilin. Ev aldm diye se-vinerek evin sadece faizini 10-15 yl demek vemrnz yeterse 25-30 yl sonra ev sahibi oldu-unuzu grebilmek, sizin genlerinizdeki mrnsresiyle orantl. Ve daha nice rnekler...

imdi tm bunlar Almanyada yapabilmekmmkn m? Maanz ve dispo limitiniz (Tr-kiyedeki Ek Hesap) ile snrl bir geleceinizindnda burada sadece hayal edebilirsiniz Tr-kiyede yaananlar. Almanyada herkes ayanyorganna gre uzatyor nk. Dolaysyla bulkede Trkiyedeki gibi glebilme ansnz venedeniniz yok! Trkiyede acy bal eyleyebiliyo-ruz belki, ama Almanyada acy pek tatlandra-myoruz. stne bir de gurbet acsn ekledi-niz mi, oluyor size zehir gibi bir ac. Yine deyimyerindeyse, Almanyada biz alanacak halimizeglyoruz. Ama tuhaftr, bunu baarabilen ye-

yan sra hak olarak da dnyorum. Toplu-mumuza zg, Nasreddin Hoca ve Temelfkralarn, rahmetli Suavi Salp gibi kelimeoyunlarndan, farkl anlamlarndan oluan nk-teleri Alman toplumunda veya mizahnda bula-bilmemiz mmkn m?! Ortak bir dil herzaman vardr toplumlarda. Bu dili glmek ola-rak adlandrabiliriz mesela. Glmeyen bir top-lum dnebiliyor musunuz? Almanlar her nekadar az glseler de, (tebessmle kartrmaya-lm ama) sonuta gnlk yaamda ortak gl-necek konular ve/veya eylemlere rastlamak azda olsa mmkn olabiliyor.

Bu bir topik dnce olabilir ama ben Al-manyada Grgr rnei bir halk/lar mizah der-gisinin baarl olabileceine inanyorum. Al-manyada yaayan eitli lkelerden gelmi ya-banclarn tmne hitap edebilecek zenginlikteve evrensellikte bir mantaliteyle hazrland-nda neden baarl olmasn ki?!

- Kkleri Trkiyede olan 3 milyon Almanyal,sizce neden burada Trkiyedeki gibi glemiyor vegldremiyor? Bu lkede nasl bir durumumuzvar ki, acnn bal eylendii Trkiyedeki gibiglemiyor/gldremiyor insanlarmz? Aydnlar-mz da m bu tuzaktan kurtulamyor?

ERDOAN KARAYEL - Ben de bir soru so-raym yantlamadan nce: Sizce Trkiyedeki in-sanlar glebiliyor mu gerekten? Sanrm artkglmeyi unutuyoruz. Ya da ilk sorunuza ceva-bmda da belirttiim gibi alanacak halimizeglyoruz. Kim bilir, belki glnecek halimizede aladmz oluyordur. Her ey tersinednd lkemizde. Sorunuzdaki gibi artk acybal eyledik. Her gn kara mizah rnekleri ya-yoruz. Hemen size yeni ve taze bir rnek ve-reyim: Trkiyede neredeyse tm televizyonkanallarnda son gnlerde bolca gsterimde yeralan Aaolu/Maslak 1453 projesi. Aaoluadndaki muhterem, projesini tantrken bir or-manda u szleri sylyor: Evinizin yanndabyle bir orman olsun istemez misiniz? Ve bizbiliyoruz ki, o projenin gereklemesi iin yz-lerce aa kesildi ve kesilecek. stanbulun kalan3-5 tane oksijen alanndan biri daha katledile-cek yani. Ve devam ediyor reklamda Aaolu: Tarih hayal edenleri deil, gerekletirenleriyazar diyor. Tabii biz bunu Tarih hayal eden-leri deil, katledenleri yazar olarak alglyoruz.

Dengeler ve deer yarglar yerinden oynad.Sistem bireyleri tamamen esir alm durumda.Mesela ayl 1000 TL olan birine ayda 500 TLtaksitle araba satlabiliyor. Nasl m? Kullanmalimiti 5.000 TL olan kredi kartlarndan birkatane kullanarak. Bankaya gitmenize, kel, te-

AvrupaGN | 26

gane insanlar da bizleriz. Bunun sayesindeayakta duruyor, direniyor, kuyruu dik tutmayaalyoruz. Delik byyormu veya salmzbozuluyormu, hikaye! Byklerimiz cahil cesa-reti der ya hani, sanki yle bir ey bizi Alman-yada tutan. Cahil demeye dilim varmasa dagz kara bir cesaret bu. Almann bin dakikadnp bir dakikada karar verdiini biz bir da-kikada karar verip bin dakikay brak binlercegnde nasl altndan kalkabileceimizi dn-yoruz. Bylesine zengin ve ironik bir mizah bakahangi lke halknda var syler misiniz?!

Aydn/lar m dediniz? Hangi aydnlardanbahsediyoruz? Kendi yazdklarn kendileri oku-yan... Kendi sorduklarn kendileri yantlayan...Kendileri alp kendileri oynayan aydnlar m?..Dnn aydnlarnn hepsi bugnn karan-lklar oldu. Karard Trkiye onlarla birlikte.Trkiyenin bugnlere gelmesinde kk bur-juva/lmpen/libolardan daha ok onlar so-rumlular, onlar ykmller! Aydn deyincebenim aklma artk sadece Ege blgesinde yeralan 09 plakal ve bir milyon insann yaad ili-miz geliyor ne yazk ki...

- Buradaki Trk toplumunda bir politika korkusumu var? Almanyadaki Trklerin, Trkiyede hangigrte olursa olsun, hatta ar sac bile olsa,bu lkede Alman soluna (SPD, Yeiller, Sol Parti)yaknlk gsterdiini, bu konuda ezici ounluunbyle bir tercihi olduunu biliyoruz. Bunu siz naslkarlyorsunuz?

ERDOAN KARAYEL - Toplum olarak okadar ironik bir yaam biimimiz var ki. Dahance dedik ya hani, Trkiyede, Almanyadayaptklarmzn tersini, Almanyada da Tr-kiyede yaptklarmzn tersini yaparsak daha

kolay uyum salarz yaadmz topluma.. Soruda tam bu ironiye uygun bir soru. Gerektenzerine kitap yazlr bu ztln. Dnebiliyormusunuz, Trkiyede AKP ve/veya MHPye oyveren veya sempatizan olan birinin AlmanyadaYeillere veya SPDye oy verdiini!? Yani Tr-kiyede dndnn, yaptnn tam tersiniAlmanyada yapacaksn ve sorduklar zaman dabu ztl Ee oras Trkiye, buras Almanya di-yeceksin. Trkiye tarihinin grd en mizahibabakan Sleyman Demirelin nl zdeyiiDn dndr, Bugn bugndr szne de uyu-yor bu durum biraz. Ya da anonim bir deyimolan nabza gre erbet rneine. Aslnda a-rmamak lazm bu rneklere. Zira Trkiyedeinsanlar gerekten inandklar iin deil, kar-lar ve beklentileri dorultusunda seim yap-makta. Toplum bilinci de bu ynde geliiyor veekilleniyor artk.

Trkiyede bir politika korkusundan ziyadebir gelecek korkusu sz konusu. Ve bu korkupolitikaya kar ve beklentilerle yansdndamanzara olduka karmak bir hal alabiliyor.AKPnin on ylda geldii ve lkeyi getirdiinokta buna en gzel rnektir. Sanrsnz ki, Tr-kiyede halkn yarsndan ou dini btn Ms-lman oluverdi hemen. Alakas yok. Ylmazzdil bir yazsnda toplumu yle tanmlam:lke olarak iki hayvan temsil ediyoruz. Srolarak hareket ettiimiz iin koyun, ok abukunuttuumuz iinse balk. Yani balk hafzalkoyun srsnden sz ediyoruz. Bu her nekadar actc ve kara mizah yaklamsa damantkl dndmzde Neden olmasn?diyoruz. Almanyada yaayan Trkiyelilerinkendilerine her ne kadar ters olursa olsun, -karlar ve beklentileri dorultusunda oylarn ve

AvrupaGN | 27

Rahmi Eybolunun izgi-Renk-Leke-Benekadl drt kheylanyla) bakar, incelerim.

Trkiyeden gelecek bir karikatr sanats(eer mizah dergiciliinden geliyorsa) Alman-yada zorlanacaktr. nk ne buradaki toplumne de mizah anlay Trkiyedekine uyar. Bunoktada benim benimsediim ve sekiz yldan buyana Don Kiot e-mizah dergisinde uygula-maya altm evrensel mizahn yani ko-numa balonsuz-yazsz karikatr anlaynnnemini belirtmem gerekecek. Eer dnyayaevrensel bir gzle bakyorsanz, sanatnz veyadnya grnz ne olursa olsun yabanc bir l-kede yaayabilme ansnz da var demektir.

kilemlere pek inanmayan ve tmnbtn olarak gren bir insanm. Yani iyi-kt, gzel-irkin, doru-yanl vb tm iki-lemler aslnda bir btnn paralar bence. Biridierinin varlk nedeni nk. Hayat, bunlarlaanlaml ve bunlarla keyii.. Bunlar arasndakidengeyi salamaya almakla geiyor mr.Ben ahsen krk yandan sonra yabanc bir l-keye g etmeyi gze alan bir kreatif olarak bukey doya doya aldma inanyorum. Belki ko-ullar daha gzel olabilirdi, daha ok destek ala-bilirdim dzenlediim etkinliklere. Ama hipiman olmadm buraya geldiimden dolay.deallerim benim iin nemlidir, bedelini yalnzkendim deyeceksem eer. Don Kiot dergisi-nin ikinci saysn karabilmek iin arabam sat-mam bu konudaki kararllma en gzelrnektir.

2005 ylnda Trk mizahn Almanlara,Alman mizahn Trklere tantmak amacylaktm yolda bugn her trl olanakszla vezorluklara ramen, hem mizahta Don Kiotfelsefesini hem de Karayel soyadn dnya ka-rikatrnde hi de kmsenmeyecek bir nok-taya getirdiime inanyorum. Bu baary bile-imin gcnden ziyade, onu tetikleyen her trleletiri, bask, sansr ve engellemelere borluolduumu zellikle vurgulamak isterim. Hibirbaarnn cezasz kalmad gnmz dnya-snda yabanc bir lkede ayakta kalabilmeyi ba-arm bir sanat olarak en byk gc sosyalmedyadan aldm rahatlkla syleyebilirim.Cezayir ve Tunusta olduu gibi gelecekte birgn, (biz grrz veya grmeyiz, bilemem) ger-ekleecek bir devrimin ilk kvlcmlarnn in-ternetin eriilemez gcn bize kantlayansosyal medyadan balayacana yrekten ina-nyorum. Syleiyi Descartesin szne nazireolarak u cmleyle bitirmek istiyorum: iziyo-rum, yleyse varm!...

desteklerini sol partilerden yana kullanmastoplumumuzun eitim dzeyinin aynaya yan-syan ironik grntsdr. Sz konusu in-sanlar Almanyada oy verdii partiye Trkiyedede oy verseydi, bugn bambaka bir lkedenbahsediyor olurduk. Elbette buradan gidecekoylar Trkiyedeki dengeleri pek deitirmezdibelki, ama hi deilse, drst siyaset yapmayrenmi olurduk.

- Trkiyeli aydnlar veya aydn aday gen kuaklar,bu arada karikatrist ve mizahlarmz, Avrupave Almanyadan ne alr ona ne verebilir? Bu iliki-ler nasl bir dorultuda seyrediyor sizce?

ERDOAN KARAYEL - Trkiyede yaayanve aydn olabilmeyi beceren insanlarn (helede sanatlarn) Almanyadan ok ey alacakla-rna inanyorum. 1986 ylnda ilk kez tantmAlmanyada beni en ok etkileyen, doal gzellik-lerin yan sra, estetik kayglarmn da fazlasylatatmin olduunu fark etmek olmutu. O zaman-lar bu hayranlm Almanlar bir noktay bile ne-reye koyacan ok iyi biliyor eklinde ifadeetmeye altm hatrlyorum yakn evreme.

Aldm mesleki eitim gerei sabah gzle-rimi aar amaz dnyaya grak bir gz(lk)lebakmaya alyorum. Bu macera gece olup gz-lerimi kapatana kadar da sryor. Bilgisayar ba-nda i yapmamdan tutun, caddelerde ge-zerken gzme arpan tabela, a, billbo-ardlara, arabayla yolda giderken kardan gelenveya nde giden aralardaki (zellikle TIRlarda)grsel malzemelere hep ayn tasalarla (Bedri