ÖZGÜN İŞLEVİNİ SÜRDÜREN TARİHİ EĞİTİM ...Forbes Piyan Fabrikası gibi üretime yönelik büyük ölçekli yapılar bulunmasına karşın, düşük yoğunluklu yerleşimin

ÖZGÜN İŞLEVİNİ SÜRDÜREN TARİHİ EĞİTİM YAPILARININ KORUNMASINA YÖNELİK BİR DEĞERLENDİRME:

MENEMEN ÖRNEĞİ, İZMİR

AN EVALUATION FOR THE CONSERVATION OF HISTORICAL EDUCATIONAL BUILDINGS WHICH CONTINUE THEIR ORIGINAL FUNCTION:

A CASE STUDY OF MENEMEN, İZMIR

İlker GÜÇÜ1 ve Burcu TAŞCI2

ÖZET

Günümüzde tarihi eğitim yapılarının büyük bölümü farklı nedenlerle yok olmuş veya özgün işlevini yitirmiştir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ulus-devlet bilincinin eğitim yoluyla oluşturulması hedeflenmiş ve bu hedef mimarlık alanında Ulusal Mimarlık Üslubu olarak adlandırılan bir anlayışı doğurmuştur. Erken Cumhuriyet Dönemi (1923-1950) mimarlık eserlerinin önemli bir bölümünü oluşturan eğitim yapıları, dönemin siyasi ve kültürel yaklaşımının somut örnekleri sayılmaktadır. Bu dönemde, İzmir kent merkezi ve çeperinde Birinci Ulusal Mimarlık Üslubu’nu yansıtan pek çok eğitim yapısı yapılmıştır. Bu çalışma, Menemen kent merkezinde bulunan ve günümüzde özgün işlevini sürdüren Menemen Şehit Kemal Ortaokulu’nun korunma durumunun alan çalışmaları ve literatür araştırmaları kapsamında yapılmış bir değerlendirmesidir. Yapının seçiminde, Menemen kent merkezinde Erken Cumhuriyet Dönemi’nde eğitim veren yapılardan günümüze ulaşan tek örnek olması etkili olmuştur. Okul, dönemin önemli yapılarından gar binası ile kentsel sit alanını bağlayan ana aksın üzerinde konumlanmaktadır. Süreç içerisinde yapının plan ve cephe kurgusu çeşitli oranlarda değişmiş, ek binalar ile görünürlüğü azalmıştır. Bu çalışmada Şehit Kemal Ortaokulu’nun konumu, mimari özellikleri, yapım tekniği ve malzemesi ile yapılan müdahaleler ele alınmış, yapının korunmuşluk durumu ortaya konulmuştur. Yapı, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’nın özelliklerini yansıtması ve özgün işlevini sürdürmesi açısından önemli ve incelemeye değer bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:Erken Cumhuriyet Dönemi, Eğitim yapısı, İzmir, Menemen

ABSTRACT

Today, most of the historical educational buildings have disappeared or have lost their original function due to several reasons. In the first years of the Turkish Republic, it was aimed to establish nation-state consciousness through education, and this aim gave rise to an understanding called the National Style of Architecture in the field of architecture.The educational buildings that constitute a significant part of the Early Republican Period (1923-1950) architectural works are embodiment of the political and cultural approach of this period. In this period, many educational buildings reflecting the First National Architecture Style in the city center and the periphery of İzmir were constructed. This study is an evaluation of conservation state of MenemenŞehit Kemal Middle School which is located in Menemen city center and continues its original function today. The reason of selection of this building as a case study is that it is the only living educational building from the Early Republican Period in the city center of Menemen. The building is located on the main axis which connects the station building and the Menemen urban site. In the process, the plan and facade design of the building has changed and the visibility of the building has decreased with additional buildings. In this study, the location, architectural characteristics, construction techniques, material properties and interventions of Sehit Kemal Middle School were dealt with and the state of conservation of the structure was analyzed.The structure was important and worth investigating in terms of reflecting the characteristics of the First National Architecture Movement during the Early Republican Period and maintaining its original function.

Keywords: EarlyRepublicanPeriod, Educationalbuilding, İzmir, Menemen

1AraştırmaGörevlisi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, İzmir, [email protected] 2AraştırmaGörevlisi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, İzmir, [email protected]

Uluslararası Katılımlı 6. Tarihi Yapıların Korunması ve Güçlendirilmesi Sempozyumu / 2-3-4 Kasım 2017

319

GİRİŞ Cumhuriyet’in ilk yıllarında ulus-devlet bilincinin eğitim yoluyla oluşturulması hedeflenmiş ve bu hedef mimarlık alanında Birinci Ulusal Mimarlık Akımı olarak adlandırılan bir anlayışı doğurmuştur. Birinci Ulusal Mimarlık Akımı, geçmiş ve modern ile ideolojik düşünceler ve mimari üslubun birleştirilmesi amaçlanmıştır. Özellikle Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde uygulanmış farklı biçimlerdeki motifler, yeni bir düzen çerçevesinde ele alınmıştır. Bu biçimler ise planda batının uyguladığı çerçeveyle birleştirilmiştir (Sözen, 1996).Erken Cumhuriyet Dönemi’nde izlenen bu politikanın başlıca iki hedefi; ülke genelinde okur yazar oranının arttırılması ve Cumhuriyet ideolojisine bağlı bireyler yetiştirmektir. Bu hedef için atılan en temel adım ilkokul yapıları inşa ederek, eğitim hizmetinin yaygınlaştırılmasıdır.

İzmir özelinde özellikle 1930’lu yıllarda, Vali Kazım Dirik döneminde eğitim yapılarına verilen önem artmıştır. Bu dönemde İzmir kent merkezi ve çeperinde Birinci Ulusal Mimarlık Üslubu’nu yansıtan çok sayıda eğitim yapısı inşa edilmiştir. Menemen, İzmir çeperinin eğitim yapısı karakterini yansıtan önemli yerleşimlerdendir ve bir kaza merkezi durumundadır. Menemen kent merkezinde 1922-1950 yılları arasında üç okul yapısı bulunmaktadır. Bu okullar Kubilay İlkokulu, Tevfik Fikretİlkokulu ve Şehit Kemal İlkokulu’dur (Özengin, 1996). Kent merkezi dışında da 1930-1950 yılları arasınatarihleneneğitim yapıları bulunmaktadır. Bu okullardan günümüze ulaşan az sayıda örnek vardır (Kul, F.N., 2010).

Menemen’de eğitim yapılarının masrafları büyük ölçüde Maarif Vakfı tarafından karşılanmaktadır. Vakfın bütçesi kendi mal varlığıdışında, zengin ve hayırsever insanların bağışları ile desteklenmektedir (Doğer, E., 1998). O dönemde kazada eğitim faaliyetleri ile Maarif Komisyonu ve Maarif Encümeni ilgilenmektedir (Eyrice, N., 2005).Ayrıca yoksul ailelerin çocuklarının eğitim masrafları için yardım kampanyaları düzenlemektedir. 1935 yılında Menemen’de bulunan Kubilay İlkokulu, Tevfik Fikret İlkokulu ve Şehit Kemal İlkokulu’nda okuyan yoksul çocukların yiyecek yardımları bu kampanyalar ile karşılanmıştır. Giyecek gereksinimleri ise düzenlenen eğlence ve temsil edilen piyeslerle sağlanmıştır (Anadolu, 1935).

Şehit Kemal İlkokulu, Menemen kent merkezindebu dönemden günümüze ulaşan ve özgün işlevini sürdüren tek eğitim yapısıdır. Yapı bu nedenleönemli bulunmuş ve tarihsel süreçdegeçirdiği fiziksel değişiklikler araştırılmıştır. Özgün işlevini sürdürmesinin yanında, çağımızın eğitim yapısı ihtiyaçlarını mekânsal olarak karşılama durumu incelenmiştir. Bu aşamada alan çalışmaları, literatür araştırması, plan şemasının tespiti ve elde edilen görsel malzeme ile gerekli bilgilere ulaşılmıştır. Bu bilgiler doğrultusunda Şehit Kemal İlkokulu’nun tarihsel gelişimi ortaya konulmuş ve özgün işlevin sürdürülmesine yönelik değerlendirmelerde bulunulmuştur.

ŞEHİT KEMAL İLKOKULU

Şehit Kemal İlkokuluMenemen kent merkezinde,Menemen Gar Binası’nı kentsel sit alanına bağlayan ana akslardan Atatürk Caddesi (Lise Yolu) üzerindedir (Şekil1-2). Bu cadde Menemen kentsel sit alanının güneyinde bulunmaktadır ve taşıt trafiğine kapalıdır. Yapı,kent merkezinden uzakta ve ulaşım kolaylığı düşünülerek tarihi gar binasına yakın bir arazi üzerine yapılmıştır. Yakın çevresinde Tariş ve Forbes Piyan Fabrikası gibi üretime yönelik büyük ölçekli yapılar bulunmasına karşın, düşük yoğunluklu yerleşimin görüldüğü bir alanda konumlanmaktadır (Şekil 3). Aynı dönemde eğitim veren Kubilay İlkokulu ve Tevfik Fikretİlkokulu isetarihi kent merkezinde bulunmaktadır (Şekil 4).Kubilay İlkokulu 1970 yılında (Şekil 5) ve Tevfik Fikretİlkokulu 1964 yılında yıkılarak, aynı alandayeni okul yapıları yapılmıştır. Kubilay İlkokulu’nun bahçe duvarları ve giriş kapısı günümüze ulaşmıştır.


320

Şekil 1. Şehit Kemal Ortaokulukuzey cephesi vedoğu cephesi (İzmir Üç Boyutlu Kent Rehberi, 2007)

Şekil 2. Şehit Kemal Ortaokulu güney cephesi, 2017

Günümüzde bölge ve çevresinde 4-5 katlı,betonarme yapı blokları yoğunluktadır. Bu blokların çoğunluğu ticaret ve konut olarak karma kullanıma sahiptir. Bu caddenin Lise Caddesi olarak da bilinmesinin nedeni, alanda yoğun olarak eğitim yapılarının bulunmasıdır. Cadde üzerinde yapının yan parselinde Menemen Halk Eğitim Müdürlüğü, karşısında Menemen Atatürk Anadolu Lisesi ve yakınlarında Endüstri Meslek Lisesi yer almaktadır. Yapının çevresinde yoğun olarak yeni yapılar bulunmasına karşın, Ermeni Kilisesi, Yeni Cami ve Gar Binası gibi tescilli yapılar da bulunmaktadır. Şehit Kemal İlkokulu, İzmir’de Erken Cumhuriyet Dönemi’ne tarihlenen Konak Gazi, Urla Uzunkuyu ve Torbalı Kazımpaşa İlkokulu ile birlikte tescilli olan dört eğitim yapısından biridir. Ancak yapıya ait resmi tescil kaydına İzmir 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nda ulaşılamamış olup; bu bilgi sözel olarak elde edilmiştir (Kul, F.N., 2010).

Şekil 3. 1932 yılında Değirmentepe’den okul ve çevresinin görünümü (Özengin, 1996)


321

Şekil 4. Çalışma alanı ve günümüze ulaşamayan okulların konumu

Şekil 5.1945 yılında Kubilay İlkokulu (Özengin, 2016)

Tarihsel Gelişim Okulun yapım çalışmaları 1914 yılında İttihat ve Terakki Dönemi’nde Vali Rahmi ve Kaymakam Fehmi Beylerin girişimiyle İstasyon civarında bir Rum arsası üzerinde başlamıştır (Bahadır, 1965).Ancak 20. yüzyılın başında Menemen’de savaş nedeni ile eğitim faaliyetlerine verilen önem azalmıştır. Şehit Kemal İlkokulu’nun yapımı dönemin şartları ve maddi zorluklar nedeniyle tamamlanamamıştır.Okul, Cumhuriyet’in ilanından sonra hızlanan eğitim çalışmalarına paralel olarak, 1930 yılında dönemin İzmir Valisi Kazım Dirik tarafından hizmete açılan çok sayıdaki eğitim yapısından biri olmuştur (Şekil 6).Okula Menemen’in Yunanlılar tarafından işgal edildiği dönemde şehit edilen Kaymakam Kemal Bey’in ismi verilmiştir (Özengin, 1996).

1887 yılında Ahihıdır Mahallesi’ndekız çocukları için açılan “Mekteb-i İnas” adlı okulun birkaç defa bina değiştirdikten sonra 1932 yılında “Şehit Kemal İlkokulu” adını taşıyan bu yapıya taşındığı bilinmektedir(Bahadır, 1965). Okul süreç içerisinde Şehit Kemal İlkokulu, Şehit Kemal Bey İlkokulu, Şehit Kemal İlköğretim Okulu ve günümüzde Şehit Kemal Ortaokulu adlarını almıştır.

Yapının mimarı bilinmemekle birlikte, 1926 yılında kurulan İnşaat Dairesi’nin Osmanlı Dönemi etkisindeki tip projelerine benzerliği dikkat çekmektedir. Bu duruma örnek olarak Kemalettin Bey’in inşa edilmemesine karşın, Cumhuriyet’in ilk on yılında il, ilçe ve köylerde sıkça uygulanan Edirne Karaağaç Mekteb-i İdadi projesi gösterilebilir (Yavuz, 1981).


322

Menemen Ant Dergisi’nin 1933 yılına ait sayısında Şehit Kemal İlkokulu “Duvar aksamı I. Dünya Savaşı sırasında yapılan okul, harabe haline gelmekten kurtarılarak Menemen’de Yunanlılar tarafından şehit edilen Kaymakam Kemal Bey’in adı verilmiştir. Vilayet tarafından yapılan okul, dershanelerden oluşan okul binasının yanısıra bahçe düzenlemesi, duvarları, depoları ve tuvaletleriyle tamamen inşa edilmiş ve bir seneden beri ilmi ve sıhhi elverişli ortamı ile Menemen halkının eğitim ihtiyacına cevap vermektedir.” şeklinde tanımlanmıştır (Menemen Ant, 1933, s. 9).Ayrıca Menemen’de Cumhuriyet Bayramı’nın onuncu yıl kutlamalarının ilk gününde Şehit Kemal İlkokulu’nda sabaha kadar süren bir balodan bahsedilmektedir. İkinci gün ise gençler tarafından hazırlanan bir piyes ve konserden söz edilmektedir (Halkın Sesi, 1933).

Şekil 6.a) 1929 yılında yapının inşaası devam ederken (Özengin, 1996) b) 1932 yılında yapı tamamlandıktan sonra (Ant Dergisi, 1933)

Mimari Özellikler Birinci Ulusal Mimarlık Üslubu’nun özelliklerini yansıtan Şehit Kemal İlkokulu,simetrik plan ve cephe kurgusuna sahip, tek katlı bir yapıdır (Şekil 7). Yapının ana girişi Selçuklu yapılarının taç kapılarına benzer şekilde ve anıtsal niteliktedir. Kapının üstündeki küçük kemerler ve sütunlar dikkat çekmektedir. Bu süslemelerin üstünde okulun adının yazdığı mermer bir levha vardır (Şekil 8a). Yapının Atatürk Caddesi’ne bakan doğu cephesi belirli bir kota kadar kesme taş ile kaplıdır ve beşik kemer üzeri at nalı kemerli taş söveli pencereler üstünde kare formda tepe pencereleri bulunmaktadır. Diğer cephelerde ise sadece beşik kemer üzeri at nalı kemerli taş söveli pencereler veya dikdörtgen formlu pencereler vardır. (Şekil 8b).

Şekil 7. Yapının plan şeması ve günümüzde mekânların kullanım amacı


323

Geniş bir bahçe içerisinde konumlanan yapıya doğu yönünde simetri aksından giriş yapılmaktadır. Üç basamak ile yükseltilen giriş mekânı kuzey-güney yönünde koridor şeklinde iki kanata ayrılmaktadır. Bu kanatların sonunda bahçeye açılan tali girişler bulunmaktadır (Şekil 8c). Giriş aksının karşısındaki yarım altıgen formda sonlanan mekân ise çok amaçlı salon olarak tasarlanmış ve planda hiyerarşik olarak diğer mekanlardan ayrılmaktadır (Şekil 9a). Koridorların iki tarafında ikişer tane eşdeğer büyüklükte, koridor sonlarında ise daha büyük mekânlar bulunmaktadır (Şekil 9b). Bu mekanların bir kısmı derslik (Şekil 9d), bir kısmı ise idari amaçlı kullanılmaktadır.

Şekil8. a) Anıtsal giriş kapısı b) Beşik kemer üzeri at nalı kemerli pencereler c) Tali giriş kapısı

Yapım Tekniği ve Malzemeler Yapı, moloz taş ile yığma sistemde yapılmıştır.Doğu cephesinde duvarlar ve taç kapı belirli bir kota kadar, güney ve kuzey cepheleri ise açıklıkların başladığı kota kadar kesme taş ile kaplanmıştır. Doğu cephesinde tepe pencerelerinin olduğu bölüm ve diğer cepheler tamamen sıvalıdır.Yapının köşelerinde belirli bir kota kadar kesme köşe taşları kullanılmıştır. Özgün çatı kaplaması alaturka kiremit olup, ahşap geniş saçaklara sahiptir. İç mekânda özgün karosiman döşemeler, ahşap tavan ve kapılar vardır (Şekil 9). Ana ve tali giriş kapıları metaldir.Yapıda büyük çaplızemin problemi ve strüktürel sorunlar tespit edilmemiştir.

Şekil 9. a) Giriş holü ve çok amaçlı salon giriş kapısı b) Güney koridor c) Özgün ahşap kapı d) Derslik

Fiziksel Değişimler Şehit Kemal İlkokulu, tarihsel süreç içerisinde çok sayıda fiziksel değişim geçirmiştir.Yapının tamamlandığı 1932 yılına ait fotoğrafa göre parsel sınırının değişmediği görülmektedir. Ancak sınırı oluşturan bahçe duvarları yıkılmış, yerine yeni bahçe duvarı ve demir korkuluklar yapılmıştır (Şekil 10). Bahçede, yapının kuzeybatısında görülen ve işlevi belirlenemeyen dikdörtgen yapı günümüze ulaşmamıştır (Şekil 3). İşlevi ve yıkıldığı tarih ile ilgili bilgiye ulaşılamamıştır. Ana bahçe girişine ek


324

olarak yeni bir giriş açılmış, güvenlik kulübesi ve bankamatik eklenmiştir. Günümüzde büyük bölümü beton ile kaplı olan bahçenin toprak zemini 1970’li yıllara ait fotoğraflarda görülmektedir. Bahçe girişinde yer alan çam ağaçlarının dikim tarihi bilinmemektedir ancak 1932 tarihli görselde bahçede herhangi bir ağaç bulunmadığı görülmektedir.

Şekil 10. Şehit Kemal Ortaokulu doğu cephesi, 2017

Yapının plan ve cephe kurgusunda büyük oranda değişiklik olmamakla birlikte, artan mekân ihtiyacı nedeniyle bahçe içerisine çeşitli ek binalaryapılmıştır (Şekil 11). Bu yapılardan dört katlı, betonarme ek derslik binası 1992 yılında tamamlanmıştır (Şekil12a). Bunun yanında yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber Menemen Halk Eğitim Merkezi olarak hizmet veren üç katlı bir yapı (Şekil 12b), kantin, depo ve anasınıfı yapıları (Şekil 12c) eklenmiştir. Menemen Anaokulu yapısı da kendine ait bahçesi ile sınırlanmış olarak bahçe içerisinde bulunmaktadır (Şekil 12d). Plan ve cephe kurgusu korunmuşyapıda gözlemlenen en büyük değişiklik çatı ve cephelere yapılan müdahalelerdir. Çatı yenilenmiş olup, özgün alaturka kiremit yerine pul kaplama (shingle) malzeme kullanılmıştır. Yapının eski fotoğraflarında çok amaçlı salon olarak ayrılan mekânın çatısında kot farkı görülmektedir (Şekil 3). Ancak bu bölüm günümüze ulaşmamıştır. Cephelere ısıtma-soğutma sistemleri, aydınlatma elemanları, hoparlörler, kablolar, su boruları, tabelalar ve demir ferforjeler eklenmiştir. Yapının taş kaplı olmayan cepheleri süreç içerisinde pek çok farklı renge boyanmıştır.

Şekil11.Şehit Kemal Ortaokulu vaziyet planı


325

Şekil 12. a) Ek derslikler b) Halk Eğitim Merkezi c)Anasınıfı, kantin ve depo d) Menemen Anaokulu

Tarihi yapının plan şeması değişmemiştir.Günümüzde mekânlar derslik, yönetici odaları, öğretmenler odası, arşiv gibi idari kullanıma yönelik odalar, kütüphane, laboratuvar, anasınıfı, ıslak mekânlar ve çok amaçlı salon olarak kullanılmaktadır. Bu mekânlara konfor koşullarını sağlamaya yönelik ısıtma ve soğutma sistemleri, aydınlatma elemanları ve projektörler eklenmiştir. İç mekânda özgün karosiman döşemeler, karo dökme mozaikler ve ahşap tavan kaplamaları büyük oranda korunmaktadır. Ahşap iç kapılar ve metal dış kapılar korunmuş olup, zaman içerisinde farklı renklere boyanmıştır.

Şekil 13. Yapının 2007 ve 2017 yılına ait görselleri (İzmir Üç Boyutlu Kent Rehberi, 2007)

Şehit Kemal İlkokulu’nun geçirdiği fiziksel değişim çeşitli tarihlerdeki görseller aracılığı ile belirlenebilmiştir. Bu görseller okulun yapım aşamasındaki, 1932, 1933 ve 2007 yıllarındaki durumunu göstermektedir. Bu kapsamda alan çalışmaları ile yapının mevcut durumu analiz edilmiş ve başlıca fiziksel değişimin çatı ve cephelerde olduğu görülmüştür.Çatıda bulunan kot farkının 1970’li yıllardan sonra yapılan bir onarım sırasında yok olduğu düşünülmektedir.Korunmuşluk durumu açısından bakıldığında özgün bahçe sınırları korunmuş olmakla birlikte, bahçe içerisinde yıkılan ve eklenen yapılar öne çıkmaktadır. Bahçede, ana binanın kuzeybatısında görülen dikdörtgen yapı günümüze ulaşmamıştır. Tek katlı kantin, depo ve anasınıfı yapılarının 1992 yılında önceye tarihlendiği düşünülmektedir. Bu bağlamda bahçenin ve tarihi yapının bütünselliği 1992 yılı sonrası gabari, malzeme ve tasarım olarak tarihi yapı ile uyumsuz olan ek derslik binasının yapımı ile zarar görmüştür. Yapının 2007 yılı fotoğrafları ile mevcut durumu karşılaştırıldığında on yıllık sürecin cephede yarattığı olumsuzluklar ortaya çıkmaktadır (Şekil 13).2007 yılından sonraki dönemde yapının özgünlük ve estetik bakımından zarar gördüğü söylenebilir. Bu dönemde ana giriş kapısının üstünde özgün mermer levhanın altında görülen okul tabelasının kaldırılması olumlu bir adımdır. Bunun dışında, süreç içerisinde cephelerde çok sayıda eleman ve seçilen boya rengi nedeniyle görüntü kirliliği artmış, yapının görsel algısı zayıflamıştır.


326

DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Tarihi yapıların korunmasında kullanımı önemli bir rol oynamaktadır. Atıl durumdaki yapılar bakımdan yoksun olduklarında süreç içerisinde bozulma hızı artar ve bu durum yapıda geri dönülmez zararlara neden olabilir. Ancak işlev seçimi doğru yapılmadığı durumlarda da yapı daha çok zarar görebilir. Venedik Tüzüğü’nün işlev ile ilgili 5.maddesinde “anıtların korunması her zaman onları yararlı bir toplumsal amaç için kullanmakla kolaylaştırılabilir. Bunun için yeniden kullanım arzu edilir, fakat bu nedenle yapının planı ya da bezemesi değiştirilmemelidir. Ancak bu sınırlar içerisinde işlev değişikliğinin gerektirdiği değişimler tasarlanabilir ve buna izin verilebilir”, denilmektedir. Cartadel Restauro’nın 4.maddesinde ise “yaşayan, yani ayakta duran anıtlara yalnızca özgün işlevinden çok uzak olmayan ve binada gerekli uygulamaların önemli hasara neden olmayacak şekilde yapılabileceği yeni kullanımlar verilmesi kabul edilebilir”, denilmektedir. Uluslararası tüzüklerden de anlaşıldığı üzere, özgün veya toplum yararına özgün işlevden çok uzak olmayan işlev seçimi korumada önemlidir. Bunun yanında özgün işlevini sürdürmekle beraber değişen konfor koşulları ve artan mekânsal ihtiyaçlar nedeniyle yapılan müdahaleler yapılara zarar verebilmektedir.

Türkiye’de özgün işlevini sürdüren eğitim yapıları sayıca az olmakla birlikte, günümüzde hala bu özelliği gösteren yapılar bulunmaktadır. Menemen Şehit Kemal İlkokulu yapıldığı dönemden günümüze eğitim yapısı olarak işlevini sürdüren sayılı yapılardandır. Tescilli bir eğitim yapısı olarak sadece döneminin mimari özelliklerini değil, ideolojilerinin de bir göstergesidir. Bu nedenle korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması önemlidir. Değişen sosyal ve ekonomik koşullar, eğitim sistemi ve yerleşim karakteristiği gibi etmenler özgün işlev sürdürülürken, birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu nedenle proje aşamasında detaylı işlev analizleri mutlaka yapılmalıdır.Mekânların hangi amaç doğrultusunda, kimler tarafından, hangi sıklıkta kullanılacağı belirlenmeli, alt yapı olanakları, ulaşım, estetik, güvenlikgibi değerler vb. faktörler düşünülmelidir. Şehit Kemal Ortaokulu bu kapsamda çevresi ile birlikte bütüncül olarak ele alınmalı ve hazırlanan nitelikli restorasyon projesi ile özgün işlevini sürdürerek, görsel algısı ve estetik değeri arttırılmalıdır. Cumhuriyet Dönemi eğitim politikalarının fiziksel mirası olarak bu yapının korunması hem İzmir, hem de Menemen yerleşimi için oldukça önemlidir.

KAYNAKLAR Arslan A (2010) Menemen’de şehirleşme ve mekansal değişmeler, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul

Üniversitesi, Türkiye Bahadır K (1965) “Menemen’in tarihi durumuna toplu bir bakış”, Sivil Savunma Dergisi, Cilt 7, Sayı

22, s.148. Eyrice N (2005) Tarih eğitiminde yerellik:1922-1950 Menemen kazası, Dokuz Eylül Üniversitesi,

Türkiye Kul NF (2010) A new approach for defınıng the conservation status of early republican architecture

case study: primary school buildings in İzmir, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Türkiye Kul NF (2010) “Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Binaları”, Mimarlık 360, 66-71 Gonca N (2005) Cumhuriyet’in ilk yıllarında Menemen kazası (1923-1933), Yüksek Lisans Tezi,

Celal Bayar Üniversitesi, Türkiye Menemen Belediyesi Arşivi (2016) Özengin O (1996) Tarihten Günümüze Bilinmeyen Yönleriyle Menemen, Özengin Matbaası,

Menemen Sözen M (1996) Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara Yavuz Y (1981) Mimar Kemalettin ve Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi

Basım İşliği, Ankara Doğer E (1998) İlk İskanlardan Yunan İşgaline Kadar Menemen Ya da Tarhaniyat Tarihi, Sergi

Yayınevi, İzmir “Menemen’de inşa edilmekte olan mektepler hakkında malumat”, Menemen Ant, Yıl 2, Sayı 12, (15

Eylül 1933), s.9 “Menemen’de balo” (1933) Halkın Sesi Gazetesi, 1933, s.1 Anadolu Gazetesi (1935)


327

İzmir Üç Boyutlu Kent Rehberi, 2007 Url-1 Şehit Kemal Ortaokulu web sayfası, 2017

http://menemensehitkemalortaokulu.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/35/17/730641/icerikler/arihce_61011.html?CHK=84db192f697fa83b5e2aaa6eb695630e (Erişim tarihi: 23 Mart 2017)


328

http://menemensehitkemalortaokulu.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/35/17/730641/icerikler/arihce_61011.html?CHK=84db192f697fa83b5e2aaa6eb695630e

http://menemensehitkemalortaokulu.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/35/17/730641/icerikler/arihce_61011.html?CHK=84db192f697fa83b5e2aaa6eb695630e

Documents

ÖZGÜN İŞLEVİNİ SÜRDÜREN TARİHİ EĞİTİM ...Forbes Piyan Fabrikası gibi üretime yönelik büyük ölçekli yapılar bulunmasına karşın, düşük yoğunluklu yerleşimin