1

ZNACZENIE STUDIÓW NADANE

PRZEZ STUDENTÓW

2

SPIS TREŚCI

I. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ..........................................str.3-12

II. INTERPRETACJA................................................................str.13-14

III. METODOLOGIA BADAŃ WŁAŚNYCH..........................str.15

III.1 Przedmiot, podmiot i cel badań……………………....str.15

III.2 Problemy badawcze.....................................................str.15-17

III.3 Hipotezy badawcze........................................………...str.17-18

III.4 Metody, techniki i narzędzia badawcze………………str.18-24

BIBLIOGRAFIA..............................................................................str.25

Autorzy:

Sylwia JasińskaMałgorzata SzymańskaKatarzyna BabińskaAleksandra KornilukPaulina Czaja

3

ROZDZIAŁ I

ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ

Pierwszym krokiem postępowania badawczego było stworzenie przewodnika do

wywiadu. Składał się on z siedmiu kategorii, które zawierały w sobie pytania, mające na celu

uzyskanie informacji dotyczących nurtujących nas kwestii. Dzięki zbudowaniu mapy znaczeń

możliwe stało się wyodrębnienie następujących kategorii analitycznych: motywy podjęcia

studiów, życie studenckie/kultura studiowania, znaczenie studiowania, ocena toku studiów,

korzyści wynikające z faktu bycia studentem, oraz plany związane z przyszłością. Kolejnym

etapem naszych działań było znalezienie respondentów. Informacje o badanych osobach

przedstawia następująca tabela:

L.p Wiek uczelnia kierunek tryb Rok

studiów

zainteresowani

a

W1 21

Uniwersytet

Gdański

Zarządzanie stacjonarne

II

Polityka,

finanse Unii

Europejskiej,

gra na gitarze,

bieganie, jazda

konna, jazda

rowerem

W2 21

Uniwersytet

Gdański

Zarządzanie stacjonarne II Jazda konna,

sporty wodne,

aktywny tryb

życia

W3 21

Uniwersytet

Gdański

Zarządzanie stacjonarne II

Sporty

drużynowe,

mediacja

W4 21

4

Uniwersytet

Gdański

Zarządzanie stacjonarne II X

W5 21

Uniwersytet

Gdański

Zarządzanie stacjonarne II X

Wywiady zostały przeprowadzone w mieszkaniach badających. W czterech

przypadkach były to mieszkania studenckie, w jednym zaś Dom Studenta. Wywiady zostały

nagrane za pomocą dyktafonu, co znacznie ułatwiło sam przebieg badań, gdyż osoby

przeprowadzające wywiad miały pewność , iż żadna ważna informacja nie zostanie

przeoczona, co sprzyjało atmosferze skupienia na osobie badanej. We wszystkich

przypadkach atmosfera była sprzyjająca, rozmowa przebiegała bez przeszkód. Początkowo

towarzyszyło jej lekkie skrępowanie, które ustąpiło po niedługim czasie od rozpoczęcia

rozmowy. Wywiady trwały od 40 do 46 minut, dzięki czemu łatwiej nam było o kolejny krok

postępowania badawczego, jakim była transkrypcja danych. Polegała ona na dokładnym

przeniesieniu informacji zarejestrowanych przez dyktafon na papier. Zadanie to było

niewątpliwie jednym z trudniejszych, gdyż wymagało znacznej ilości czasu, dokładności, a

także cierpliwości ze strony badacza. Jednakże z całą pewnością można stwierdzić, iż był to

etap niewątpliwie istotny, gdyż stanowił bazę do dalszych badań jakościowych , z jakimi

będziemy zmagać się podczas przygotowywania prac magisterskich. Następnym etapem

opracowania danych było określenie kondensacji sensów, a więc głównych wątków

poruszanych przez osoby badane, które wyłoniły najważniejsze informacje, dotyczące

poszczególnych kategorii analitycznych. W toku przeprowadzonych badań wyodrębniono

siedem owych najistotniejszych kategorii.

Pierwsza z nich dotyczyła motywacji do podjęcia studiów. Z uzyskanych informacji

wynikało, iż główną przyczyną, która skłoniła respondentów do podjęcia studiów była

lokalizacja Uniwersytetu Gdańskiego (W1:3a). Potwierdza to cytat: „. no zawsze mnie jakoś

ciągnęło nad morze, nie ukrywam , już od.. od łebka z rodzicami co wakacje praktycznie

przyjeżdżaliśmy nad morze, rodzice wysyłali mnie nawet na ferie zimowe, na zimowiska nad

morze, no i tak jakoś chyba to się głównie stąd wzięło, że jakoś przyzwyczajenie może, podoba

mi się bardzo tutaj w Pomorskim i to chyba tak jakoś przeważyło nad tym, no a że jest taka

możliwość że na Uniwersytecie Gdańskim znajduje się kierunek studiów, który mnie

5

interesował”. Inny badany   zaś mówi: „ (W3:41) (…) I wybrałam Gdańsk, ponieważ było to

moje marzenie, od czasów liceum, (…) będąc w liceum przyjechałam tutaj na wycieczkę i tak

mnie zafascynowało to miasto i chciałam tutaj przyjechać i się rozwijać”.

Kolejnym motywem pojawiającym się w odpowiedziach była chęć zdobycia wyższego

wykształcenia, poszerzenie wiedzy, a co się z tym wiązało chęć zdobycia dobrej pracy i życie

na wysokim poziomie : (W1:4) „(…)No co mnie skłoniło do podjęcia studiów.. no chyba to co

większość osób które poważnie podchodzą do studiowania, no i myślą podobnie jak ja, czyli

chęć zdobycia wyższego wykształcenia, tak? bo to jest chyba główny powód, dla którego idzie

się na studia. No poza tym poszerzenie wiedzy, którą posiadam na chwilę obecną(…).Skończę

studia, zdobędę dobrą pracę, co bez studiów też może być jakimś wyzwaniem tak? Bo w

dzisiejszych czasach praktycznie każdy już ma jakieś tam wykształcenie. Chciałbym sobie też

kiedyś zapewnić życie na podwyższonym standardzie , czyli jakieś tam co roku

wakacje”.Ważnym aspektem, na który zwrócił uwagę jeden z badanych była także chęć

dorównania pozostałym, wykształconym członkom rodziny, co ma odzwierciedlenie w

następujących słowach: (W1:4) „no i tak głupio by było jednak pozostać tym

niewykształconym w rodzinie tak?”, a także możliwości finansowe rodziców (W1:5a) „duże

znaczenie ma też to właśnie , czy taką osobę stać na to, by sobie mogła pozwolić na studia. Ja

akurat miałem taką możliwość, ze moi rodzice oboje pracują , no i mogli sobie pozwolić na to,

żeby mnie puścić na studia, tak? Żebym mógł studiować dziennie, nie martwiąc się o to, czy

zdobędę teraz w czasie studiów pracę”. Następnym motywem do podjęcia studiów okazała

się być presja rodziców. Wskazuje na to następujący cytat: (W2:24) „Był to nacisk rodziców,

bo moi rodzice uważali (…), że studia są bardzo ważnym elementem życia w dzisiejszych

czasach”. Badani podkreślali również wagę wykształcenia wyższego, a co za tym idzie –

zdobycie dyplomu ukończenia studiów(W4:54) „wybrałam studia z tego względu, że

chciałam rozwijać się, a przy okazji po prostu mieć ten papierek”, pojawiał się motyw

studiowania jako przedłużenie młodości : (W5:103) „No i też wiadomo, że jakoś przedłużona

zostaje młodość, niektórzy zaraz po szkole średniej idą do pracy i wiadomo zaczyna się szara

rzeczywistość, a jednak na studiach(…) młodość jest przedłużona, jakieś wiadomo imprezy,

znajomi”. Oraz wyniki egzaminu dojrzałości jako główny czynnik podjęcia studiów

wyższych: (W105a) „wybór uczelni i kierunku studiów jest bardzo uwarunkowany od

wyników matury i po prostu po napisaniu matury złożyłam papiery na kilka uczelni, na kilka

kierunków no i po prostu taką drogą selekcji i myślenia, doradzania znajomych wybrałam

zarządzanie na Uniwersytecie Gdańskim”.

6

Kolejną wyodrębnioną kategorią analityczną było znaczenie studiowania. W ramach

opisywanej niżej kategorii pojawiły się następujące wątki: studiowanie jako coś naturalnego,

jako źródło pozytywnych wspomnień, doświadczeń: (W1:9) „no studia same w sobie mają

duże znaczenie ponieważ duża część naszego społeczeństwa ogólnie właśnie są to osoby po

studiach i fajnie byłoby właśnie też skończyć studia i jakoś się tam nie wyłamywać z tej grupy.

(…). No i jest to przede wszystkim fajna sprawa tak? jest to okres, który później wiele

osób, które ukończyły studia, studiowały, miło wspomina, więc dlaczego by nie zawalczyć o

takie wspomnienia tak? Wspomnienia są najważniejsze, zawsze zostają tam w naszej pamięci,

no i bardzo fajna przygoda ogólnie, no i samo to też, że się poznaje różnych ludzi, tak? z

różnych , chociażby z rożnych części Polski”, studiowanie jako źródło satysfakcji, oraz

udowodnienie otoczeniu władnej zaradności : (W2:26) „studiowanie daje mi na pewno

satysfakcję i z tego, dlatego, że, że podjęłam się tego, że ukończyłam tutaj do tej pory dwa lata

mam nadzieję , że ten trzeci rok też jakoś się uda, bo nie powiem, że jest łatwo(…), oraz żeby

chyba uwodnić tez niektórym ludziom którzy we mnie nie wierzyli uważali, że mnie za taką

trochę nieroztropną dziewczynę bo się tacy ludzie zdarzali , którzy nie znali mnie za dobrze

chyba też po to żeby im uwodnić że się mylili, (…), no to chęć udowodnienia im, że pozory

mylą i że nie można oceniać ludzi tylko i wyłącznie po tym co się widzi”.

Znaczenie studiowania, jak i sam fakt podjęcia studiów jest wyborem na całe życie jak

określa badany : ( W3: 43) To jest na pewno wybór życiowy, wybór studiów(…) Myślę, że jest

to najbardziej opłacalne i będę mogła zdobyć potem zawód bez problemu utrzymać siebie,

rodzin”. Słowa te ukazują rolę i wagę, jaką przywiązują do wyboru kierunku, który chcą

studiować. Priorytetem dla respondentów jest przede wszystkim dobrze płatna praca w

zawodzie.

Następnym wątkiem opisującym znaczenie studiowania jest dążenie do samorozwoju

(W4:60) „ studia mają służyć rozwojowi wewnętrznemu, rozwojowi intelektualnemu”.

Kolejną wyodrębnioną kategorią analityczną są korzyści wynikające z faktu bycia

studentem. Badane osoby zwróciły uwagę na następujące cechy pozytywne studiowania:

lokalizacja Uniwersytetu Gdańskiego: (W1:10) „No to bardzo lubię, kocham morze, no i tak

jak w sumie na Uniwersytet Gdański znajduje się nad morzem, to już samo to jest dla mnie

bardzo duży plus, bo że tak powiem czekam z utęsknieniem na tą czerwcową sesję, kiedy będę

mógł wziąć swoje notatki i pójść, usiąść sobie na plaży i pouczyć się w słońcu” , ulgi na

przejazdy PKP, obniżki cen w sklepach : (W1:10) „No jako student mam duże zniżki tak?

chociażby na przejazdy PKP, więc dzięki temu mogłem sobie też właśnie pozwolić na taką

7

odległość, bo płacę część biletu, droga przepraszam, droga z Wrocławia do Gdańska kosztuje

mnie jedyne 30 złotych, nawet nie całe w jedną stronę, więc patrząc na odległość i warunki, w

jakich tutaj mogę mieszkać i studiować to są naprawdę niskie koszta”, „No na pewno tak jak

mówię właśnie zniżki, no nie tylko dotyczą przejazdów PKP , no ale też i czy w sklepach

takich jak „empik”, gdzie studenci kupują na przykład książki, czy jakieś chociażby do

języków obcych, czy jakieś przewodniki, no dostają zniżki tak? z racji tego, że no posiadają

status studenta”, życie studenckie i nowe znajomości : (W1:10) „No jako student, no

wiadomo życie studenckie wieczorami , w weekendy tętni życiem, zresztą Sopot, który jest

pewnie i Tobie dobrze znany, bo przecież jesteś studentką, no to sama dobrze wiesz jak to

wygląda. No na studiach poznaje się bardzo ciekawych ludzi, o czym tez już Tobie

wspomniałem, więc to też jest jakiś na pewno plus, doświadczenie”, inny badany również

podkreśla wartość nawiązywania nowych znajomości, przyjaźni : ( W5:110)” wydaje mi się,

że życie towarzyskie to jakieś spotkania ze znajomymi, wspólne wypady, wspólne

imprezowanie, zabawy, miłe spędzanie czasu, (…) poznaje się nowych ludzi i (…) życie

towarzyskie może rozkwitać”. Jest to także sposób na usamodzielnienie się : (W1:10) „Na

pewno jest to też dobry sposób, taki wyjazd na studia z dala od domu na to, by się

usamodzielnić tak? by sobie pokazać :tak , dasz radę , jak nie teraz to kiedy, no i to też

właśnie kształtuje bynajmniej w moim przypadku, nie ukrywam, ze ukształtowało mi to

psychikę pozytywnie”, (W3: 45) „ umiem o siebie zadbać tak, bo dodatkowo sobie pracuję,

więc znajduję czas na pracę, żeby zarobić na swoje wydatki naprawdę. szansa na znalezienie

partnera : (W1:10) „No i na pewno nawiązują się jakieś nowe tak jak mówiłem znajomości,

przyjaźnie, może z czasem nawet jakieś miłości”. Badani wymieniali także rozwój

wewnętrzny oraz intelektualny, które zaliczali do korzyści wynikających z faktu bycia

studentem. Potwierdza to cytat: (W4:60) „studia, tak jak wcześniej powiedziałam, one mają

służyć rozwojowi wewnętrznemu. Rozwojowi intelektualnemu, temu żeby po prostu człowiek

po tych studiach, on nie koniecznie te studia muszą mu dawać jakieś praktyczne

umiejętności”. Warto również dodać, że do korzyści wynikających z faktu bycia studentem

należy również pomoc, wsparcie ze strony innych studentów. Jest to niewątpliwie jedna z

wielu cech młodego pokolenia, która pokazuje ,że studenci to jedność, a nie egoistyczne

osoby dążące do celu „po trupach”. Potwierdzają to słowa: (W3:46) „ (…) wszyscy nie tylko

razem się bawią, piją, czy też spędzają ze sobą czas, ale gdy jest potrzeba to są pomocni,

pomagamy sobie nawzajem, bo zbliżają się terminy egzaminów to wszyscy wspólnie tak,

poszukujemy wspólnie dodatkowych notatek, czy też niezrealizowanego programu, który

8

obejmuje kolokwium lub egzamin, (…) wspólnie się uczymy, czy tam dopytujemy, jak ktoś

czegoś nie rozumie.(…) Dobrą cechą studentów jest wzajemna pomoc”.

Następną kategorią analityczną była ocena studiów. Badani podkreślali fakt bycia

niezadowolonym ze sposobu prowadzenia zajęć przez wykładowców. Wskazują na to

następujące słowa: (W1:13) „bo z tego co zauważyłem większość zajęć odbywa się właśnie w

sposób teoretyczny. Ja akurat mam to do siebie, że łatwiej zapamiętam, zapamiętuję rzeczy,

których sam mogłem spróbować tak? Przećwiczyć, że tak powiem tak bardziej pod kątem

praktycznym, niż siedząc na ćwiczeniach, siedząc na wykładach czy ćwiczeniach i na przykład

słuchając tylko jak wykładowca wyklepuje jakieś tam definicje, czy puszcza slajdy, z których

tylko przekazują nam taką suchą wiedzę, no albo też niezbyt mi się podoba rodzaj zajęć, na

których to wykładowca wyznacza studentów, którzy mają przygotować jakieś tam prezentacje

na jakiś tam dany temat” . Słowa te mają również potwierdzenie u innej badanej osoby:

( W5:114) „ wykładowcy niektórzy podają wiedzę suchą, na pewno zmieniłabym to, ponieważ

łatwiej było by nam studentom zapamiętać różne rzeczy, gdyby też wykładowcy bardziej

angażowali się w swoją pracę. (…) dodałabym więcej zajęć praktycznych i ćwiczeń, (…) bo to

uczy bardziej, doświadczenie czegoś samego na sobie uczy bardziej niż czytanie książek i

notatek, więc może zmieniłabym proporcje wykładów i ćwiczeń….) hipotetycznie możemy o

tym mówić także musimy pogodzić się z tym jak jest”. Badana osoba, podobnie jak reszta zdaje

sobie sprawę w jaki sposób odbywają się wszelkie zajęcia, wykłady, jednakże jako jedyna z

nich zaproponowała rozwiązanie, które z pewnością byłoby lepsze dla studentów zważając na

ich przyszłość. W wypowiedziach badanych pojawia się także wątek negatywnej oceny

wykładowców i ich podejścia do studentów : (W2:29) „nie wiem czy wypalili się oni

zawodowo czy uważają że jesteśmy młodzi , głupi i i nie wiem co jeszcze Nie podoba mi się

strasznie to że co niektórzy wykładowcy przychodzą odklepią swoje i wychodzą, w momencie

kiedy się zapytają czy grupa czy zrozumie albo nie i odpowiada mu że nie to jest wielce

zaskoczony i oburzony, że jak on, my możemy tego nie rozumieć, no przecież kurczę my

jesteśmy w końcu na tych studiach po to żeby , żeby się tego nauczyć”, „uważam że

wykładowcy tacy powinni zrobić coś ze sobą, a jeżeli sami nie potrafią , boja się o swój

stołek to no to po student no mówię student będzie się bał poruszyć temat gdzieś wyżej żeby

nie wiem zmienić wykładowcę czy osobę która wykłada, czy, czy ćwiczeniowca, bo nie

wiadomo jak to się skończy tak później może dostać w cudzysłowie baty od innych

wykładowców za to że się sprzeciwił że próbował wprowadzić może swoje rządy”, „bo za coś

te pieniądze dostają już tak powiedzmy chamsko za coś te pieniądze dostają no to niech

9

chociaż to co robią niech wykonują dobrze, a nie przyjść odklepać Nara do widzenia róbta co

chceta macie sto pięćdziesiąt tysięcy książek przeczytajcie zróbcie z tego, zróbcie z tego sobie

notatki i przyjdźcie na egzamin, co z tego, że ja przeczytam niektóre rzeczy z książki, co z tego

że ja sobie mogę zrobić trzy zadania które są podane albo niepodane w jakichś książkach co

z tego że ja to zrobię patrząc na przykład podany w książce jak ja i tak nie będę tego

rozumiała no i na co mi to”. Badani zwracali także uwagę na poziom prowadzonych zajęć,

wskazując że jest on wysoki. Potwierdzają to słowa: (W1:14) „ Jednak no nie mogę ukryć

tego, że zajęcia są na wysokim poziomie, bo wiedza jednak która jest tak przekazywana na

tych slajdach przez wykładowców jest na wysokim poziomie, zawiera dużo tam szczegółowych

informacji. Sam język, którym posługują się wykładowcy jest na wysokim poziomie, bo czasem

sam go nie potrafię zrozumieć jakiegoś słowa, którym wykładowca się posłuży”. W toku

prowadzonych wywiadów pojawiały się także wątki dotyczące zastrzeżeń co do liczebności

grup : (W2:29a) „grupy wykładowe no ok jeszcze jakoś tam przeżyje, no ale grupy

ćwiczeniowe z tych dwudziestu – trzydziestu osób tak do, do tych piętnastu to tak no myślę że

wtedy by można było powiedzieć , że fajnie się pracuje”, oraz przydatności prowadzonych

zajęć. Badani stwierdzili, iż część przedmiotów jest ich zdaniem bezużyteczna : (W1:15) „Na

przykład jakaś historia finansów , czy czegoś, czy czegoś innego tak? Dla mnie na chwilę

obecną jest to takie zabicie dziury w planie tak [śmiech]. Nie ma , jest mało zajęć to trzeba po

prostu dać dodatkowe godziny”, „Nie poszedłem na studia humanistyczne , tylko na jakieś

właśnie tak jak ja na zarządzanie tak? I spodziewałbym się właśnie takich typowo

przedmiotów związanych z przyszłością tak? Które bardziej mi się przydadzą właśnie

chociażby podczas założenia firmy, czy czegoś podobnego”. Inny badany potwierdza: ( W3:

47)” Jak wiadomo, ze mamy bardzo dużo przedmiotów, wiadomo, część jest przydatna, część

nieprzydatnych, po prostu jest tak program ułożony, że ta wiedza jest niezbędna”. Studenci

negatywnie ocenili także dostępność materiałów potrzebnych do przygotowania zajęć,

twierdząc, iż biblioteka jest wyposażona w zbyt małą liczbę egzemplarzy książek, czy też

czasopism naukowych. Potwierdzają to następujące wypowiedzi: (W2:30): „Nie jestem

zadowolona z tego co można tez trochę powiedzieć co bym zmieniła , że co po niektórzy

wykładowcy dają do przeczytania książki , które tak no nie ukrywajmy w Internecie ich się

nie znajdzie, w bibliotece są z pięć egzemplarzy no kurde belek na tyle, na taki ogrom

studentów no to pięć książek to co to jest tak, ksero jest ciężko zdobyć”. W jednym z

wywiadów pojawił się również problem zaliczeń przedmiotów, jak i obecności na zajęciach: (

W3: 47) Wykłady pełnią ogromną rolę, ponieważ dopełniają (…) ćwiczenia, ale nie są

10

obowiązkowe, więc (…) jaka siła ma zmusić studenta, żeby zaszczycił swoją obecnością pana

profesora? No myślę, że żadna [śmiech]. Jest to pytanie retoryczne, ale zdarza się, że

wykładowca jako podstawę do zaliczenia uważa obecność na tych zajęciach, więc dwie

nieobecności powodują kampanię wrześniową”. W wypowiedziach studentów dało się też

zauważyć negatywną ocenę samej wartości studiowania, oraz obranego kierunku. Podkreślali

oni, iż fakt posiadania wyższego wykształcenia nie jest obecnie czymś prestiżowym, a wręcz

przeciwnie: (W4:54) „studia nie mają takiej wartości, która im się nadaje, bo w gruncie

rzeczy każdy ma te studia”, „kierunek zarządzanie to ostatnio jest trochę spalony".

Następną kategorią analityczną wyodrębnioną w toku analizy materiału badawczego

było życie studenckie. Jest to kategoria niezwykle szeroko opisana przez badanych studentów.

Wszyscy podkreślali pozytywną wartość życia studenckiego, które utożsamiali nie tylko z

nauką, ale także z szeroko rozumianą rozrywką. Zwracali oni uwagę na różnego rodzaju

imprezy, spotkania ze znajomymi, o czym mówi poniższy cytat : (W2:34) „Ojejku nie , nie

ma porównania co do życia licealisty a cod życia studenta. Życie studenta może i wiąże się z

pewnymi obowiązkami z duża ilością nauki i z tymi okropnymi jak to niektórzy nazywają

sesjami i przedmiotami nie do przejścia mi się jak na razie udaje , ale jest bez porównania,

jest to życie naprawdę świetne. Możliwość bynajmniej tutaj pójścia po wykładach wieczorem

ze znajomymi na plażę, zrobienie nielegalnego ogniska i picie piwa tak, pośpiewanie sobie

przy gitarze piosenek , fakt, że to można zrobić tak naprawdę w każdym miejscu , ale no tu jest

ten klimat tu się to odczuwa”, „wspomnienia będą niesamowite tyle przeżyć czy to

związanych właśnie z imprezami czy to związanymi nawet z jakimiś tam śmiesznymi

sytuacjami na uczelni , poznanie takiej dużej ilości ludzi wątpię, że osoby , które nie podjęły

jednak studiów w ogóle będą miały kiedyś, no jeżeli nie podejmą nigdy nie będą miały

szansy przeżycia tego co ja”. Potwierdza to również inny respondent: ( W3: 47) „życie

studenckie, z którego chcę korzystać, mam możliwości, jestem młoda, mogę korzystać”. W

jednym z wywiadów pojawił się również wątek pracy, jako elementu związanego z życiem

studenckim : (W1:12) „no studiowanie dla niektórych też to wiążę się na pewno z pracą tak?

no są studia dzienne, zaoczne, zarówno na dziennych jak i na zaocznych pracują żeby sobie

utrzymać, żeby utrzymać się na tych studiach, płacić sobie czesne tak? Jeżeli ktoś studiuje

dziennie no to wiadomo wtedy na weekend zawsze tą pracę może sobie znaleźć, czy w jakimś

nie wiem nadmorskim klubiku, czy restauracyjce, a tego tutaj jest naprawdę bardzo dużo”.

Życie studencie opisywane jest także przez badanych, jako udział w różnego rodzaju

11

wydarzeniach kulturalnych: (W4:64a) „Bardziej jako życie studenckie postrzegam właśnie tą

taką stronę nieformalną, czyli imprezy, wydarzenia kulturalne, chodziłam do teatrów,

chodziłam na różne koncerty, oprócz tego jeszcze byłam na występach kabaretowych,

wieczorach literackich.

Ostatnią z wymienionych kategorii analitycznych były plany na przyszłość. Badani

respondenci niewątpliwie wiązali swoją przyszłość z kierunkiem studiów, na którym obecnie

się znajdują. Chcą więc ukończyć studia, oraz podjąć pracę w zawodzie. Potwierdzają to

słowa: (W1:17) „Chciałbym ukończyć studia, podjąć najlepiej dobrze płatną pracę , zatrudnić

się w niej właśnie , wdrążyć się w to całe przedsiębiorcze środowisko, poznać właśnie

techniki, jakimi należy posł.. powinien posługiwać się dobry przedsiębiorca. No a z czasem

jak już będę miał jakąś praktyczną wiedzę i odwagę żeby otworzyć coś swojego, no to nie

ukrywam , że chciałbym właśnie sam stanąć na czele jakiejś wielkiej firmy,

przedsiębiorczości, przedsiębiorstwa, czy czegoś w tym rodzaju.” , „No a kierunek, na

którym się znalazłem i studia no tylko mnie w tym poniekąd no pomijając te przedmioty

humanistyczne utwierdziły w tym, co chciałbym robić w przyszłości, a czego bym robić nie

chciał”. Studenci zwrócili również uwagę na chęć kontynuowania nauki na studiach

magisterskich, jednakże niekoniecznie na Uniwersytecie Gdańskim: (W2:32) „No i te studia

magisterskie tak , myślę że ukończenie tego licencjatu umożliwi mi przede wszystkim

kontynuowanie tej mojej nauki, kontynuowanie mojej zdobywania mojej wiedzy,

kontynuowanie kształtowania swojej osobowości, swojej osoby umożliwi mi dalszy kontakt i

dalsze poznawanie ludzi, umożliwi mi no właśnie zdobywanie jakiegoś tam już początkowego

doświadczenia”, „nie wiem z kolei czy to będzie Uniwersytet Gdański bo nie chodzi mi o to że

źle się tutaj czuje tylko wyjechałam z małej wioski chcąc poznać świat, zobaczyć jak się żyje w

winnych rejonach Polsk, więc myślałam może nawet o Toruniu, czy, czy o jakichś ,tam że tak

powiem teraz Polsce południowej”. Pojawiły się również oczekiwania względem samego

siebie: (W5: 116a) „ po studiach chciałabym być osobą kompetentną w tej dyscyplinie, którą

studiuję”. Badani wymieniali również chęć podjęcia pracy zgodniej z nich oczekiwaniami.

Widać, iż studia wpłynęły na zwiększenie wymagań dotyczących późniejszej pracy

zawodowej: (W4:69) „Także mówię moje oczekiwania są dość skromne, ale  z drugiej strony

też znam swoją wartość i nie pozwolę sobie żeby też robić, prawda, jakąś  pracę, która by

uwłacza mojej inteligencji”. Obok chęci podjęcia pracy w zawodzie, pojawił się również

wątek wolontariatu, czy chociażby praktyk, a także własnej działalności gospodarczej: (W3:

48) „do skończenia studiów jeszcze mi trochę zostało [śmiech], więc myślę, że chciałabym

12

(…) jakiś wolontariat chociaż choć wolałabym jakieś praktyki, na których nie będę musiała

robić kawy czy herbaty, czy tam sprzątać, zmywać po osobach, które tam pracują, tylko które

naprawdę będą chciały mnie nauczyć i chciałabym pracować w młodym zespole (…), z

młodymi osobami, które umożliwią mi rozwój. Więc myślę, że początkowo wyjechałabym

zarobić czy dorobić troszkę pieniążków, wrócić i wtedy może własną działalność otworzyć,

muszę nad tym pomyśleć. (…) I wtedy też chętnie bym przyjmowała osoby studiujące na jakieś

praktyki czy wolontariat, które będą chciały się nauczyć, żeby im też pomóc, tak?(…) Zdobyć

wiedzę praktyczną, bo tutaj dostajemy dużo teorii, ale zdecydowanie w praktyce jest bardziej

cenione i bardzo ważne”.

Podsumowując powyższą analizę przeprowadzonych badań można stwierdzić, iż

widoczne jest różnorakie rozumienie zagadnienia życia studenckiego. Każdy z respondentów

ma inne w życiu priorytety, którymi się kieruje. Nie oznacza to, że życie studenckie to ciąg

nieustającej nauki, ale i również czas na odrobinę młodzieńczego szaleństwa. Na podstawie

przeprowadzonych wywiadów udało się zgromadzić pewne informacje dotyczące

jednostkowych zdań studentów na temat poruszanego wątku. Dzięki temu niewątpliwie

można stwierdzić, iż badania jakościowe, jakimi posłużono się w tym przypadku są

badaniami wystarczającymi, gdyż tak jak była o tym mowa wyżej pozwoliły one poznać

opinie jednostkowe, może i zaledwie kilku osób, ale dostarczyły wielu ciekawych informacji,

które można było wykorzystać do owej analizy. Powyższa analiza stanowi również podstawę,

która umożliwi nam stworzenie kolejnego kroku, jakim będzie interpretacja

przeprowadzonych badań.

13

ROZDZIAŁII

INTERPRETACJA

Z powyższej analizy przeprowadzonych wywiadów wynika iż nasi respondenci

studiują w celu uzyskania lub poszerzenia swojej wiedzy i kompetencji, po to by zrobić coś

dla siebie, jak i po to by uzyskać dyplom, który otwiera drogę do pozyskania godnej

zarobkowo pracy.

Powołując się na J. Rutkowiak sposób myślenia badanych kwalifikuje się do uczenia

wewnętrznego, które według autorki oznacza aktywność poznawczą dotyczącą tego co jest

przedmiotem zainteresowania jednostki, a także angażującą jej własne „ja”. Jest to również

samorealizacja, jak i samokształcenie.

Wyżej wspomniana autorka definiuje proces uczenia się wewnętrznego jako

„okolicznościową” aktywność poznawczą, która wymusza na jednostce określone

zachowania. Potwierdzeniem w tym wypadku jest cytat, obrazujący to zjawisko: „Powodem

podjęcia do studiów jest wówczas uleganie zewnętrznym wymogom, którym człowiek

próbuje sprostać nawet wbrew własnym nastawieniom”.

Przedstawioną wyżej definicję uczenia się wewnętrznego możemy przypisać do

dydaktyki ogólnej, przy ustosunkowaniu się do tego iż kształcenie liberalne dotyczy uczenia

się wewnętrznego.

Odwołując się do wyników naszych badań, opiniodawcy postrzegają szkolnictwo

wyższe jako miejsce realizacji neoliberalnych projektów edukacyjnych. Uważają oni, że

uniwersytet stał się miejscem kształcenia powszechnego, gdzie zostaje im przekazywana

wiedza stricte teoretyczna. W owym procesie nie ma miejsca na zdobywanie doświadczenia

praktycznego. Wydaje się być zasadnym stwierdzenie przytoczone w książce E. Potulickiej i

J. Rutkowiak „Neoliberalne uwikłania edukacji”, że dzisiejsze nauczanie zostało

(z)McDonaldyzowane, gdzie kładzie się nacisk na „uzyskiwanie efektywności, stosowanie

kalkulacyjności, przewidywalności i manipulacji ogarniającej całą sferę kształcenia”.

Artykułem, do którego zdecydowałyśmy się odwołać jest artykuł W. Szumilas-

Praszek, „Po co studiować? Czy studenci uznawani są za przyszłą elitę intelektualną w

Polsce? – Komunikat z badań własnych”. Porównując owy artykuł z wynikami naszych badań

14

zauważyłyśmy sporo podobieństw i zbieżnych opinii. Według respondentów studiuje się dla

osiągnięcia własnych celów, aby spełnić marzenia, po to by coś osiągnąć – aby zdobyć

dyplom, a z tym związaną, wymarzoną pracę. Studenci podejmują także studia dlatego, żeby

podnieść swoją pozycję i wartość na rynku pracy, jak i studiują w celu zaimponowania

innym, a także po to by nie odbiegać od normy, nie zostać zepchniętym na margines

społeczny.

W badaniach, zawartych w artykule W. Szumilas-Praszek studenci sami dostrzegli

proces zmniejszania znaczenia studiów. Nasze wyniki skłaniają się ku temu twierdzeniu, lecz

nie do końca. Respondenci mają świadomość kryzysu i obecnej sytuacji na rynku pracy,

mimo to dążą do uzyskania owego wykształcenia, choćby w celu uzyskania własnej

satysfakcji.

15

ROZDZIAŁ III

METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

3.1.Przedmiot, podmiot i cel badań.

Przedmiotem badań naukowych jest określony zbiór zjawisk, przedmiotów lub osób.

Badania psychologiczne i pedagogiczne dotyczą wybranej kategorii osób określanej mianem

populacji1.

Przedmiotem naszych badań jest znaczenie jakie nadają studenci studiowaniu.

Podmiotem badawczym jest zawsze osoba żywa.

Podmiotem naszej pracy są studenci drugiego roku studiów licencjackich, o kierunku

zarządzanie.

Każde badanie służy realizacji określonego celu. Celem badań jest dążenie do

wzbogacenia wiedzy o osobach, rzeczach lub zjawiskach będących przedmiotem badań. Przez

cel badań należy rozumieć rodzaj efektu, który zamierzamy uzyskać w wyniku badań, a także

rodzaj czynników, z którymi efekty te będą się wiązać. W. Zaczyński, pisząc o celu badań

podaje, że jest to określenie, do czego zmierza badacz, co pragnie osiągnąć w swoim

działaniu.

Celem badań pedagogicznych jest poznanie naukowe istniejącej realnie,

doświadczalnie rzeczywistości społecznej, opis jakiegoś zjawiska, instytucji lub jednostki.

Oprócz funkcji poznawczej badania pedagogiczne spełniają także funkcje praktyczno-

użyteczne .2

Biorąc pod uwagę powyższe rozstrzygnięcia ustaliłyśmy następujący cel poznawczy:

- Uzyskanie opinii studentów na temat faktu studiowania.

3.2 Problemy badawcze.

Problem badawczy jest to zagadnienie wymagające rozwiązania. Wg S. Nowaka

Problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma

1 Z. Skorny, Prace…op. cit., s. 107

2 W. Dutkiewicz, Podstawy metodologii badań do pracy magisterskiej i licencjackiej z pedagogiki, Wydawnictwo Stachurski, Kielce 2001, s. 50.

16

dostarczyć badanie3 . J. Pieter stwierdza, że „(…) problemy badawcze są to pytania, na które

szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych. Wysuwając je zadajemy pytanie

„przyrodzie” i „otoczeniu”. A nie osobie drugiej. Staramy się znaleźć odpowiedzi na

postawione pytanie poprzez własny wysiłek, nie zaś przez oczekiwanie gotowej odpowiedzi

od innego człowieka”4

Problemy badawcze mają postać pytań. Pytania mogą dotyczyć cech przedmiotu,

zjawiska, ich własności. Mają wówczas postać prostą, zawierającą pytanie o jedną cechę lub o

jedną właściwość przedmiotu. Mogą być też pytania o rodzaj związków między cechami

zjawiska o rodzaj zależności między zjawiskami, wtedy zmuszają badacza do szerszych

poszukiwań. Problem badawczy to inaczej deklaracja o naszej niewiedzy zawarta w

gramatycznej formie pytania.

Rodzaje pytań badawczych:

W logice funkcjonują dwa rodzaje pytań tzw. Pytania rozstrzygnięcia i pytania dopełnienia.

1) Pytania rozstrzygnięcia zaczynają się od partykuły „czy…” i w zasadzie domagają się tylko

potwierdzenia bądź negacji. Zawierają w sobie alternatywną możliwość poszukiwania

odpowiedzi. Odpowiedź może brzmieć „tak” lub „nie”. Pytanie to w pewien sposób ogranicza

badacza wyznaczając mu obszar pojęciowy i fizyczny, na którym należy szukać odpowiedzi.

2) Pytania dopełnienia zawierają pytajnik: „jaki…”, „kiedy…”, „w jakich warunkach…”, „w

jakim stopniu…”. Takie pytania w swojej strukturze nie zawierają informacji, gdzie należy

szukać na nie odpowiedzi. Na to pytanie nie możemy odpowiedzieć „tak” lub „nie”. Takie

pytanie nie ogranicza badacza, a wręcz przeciwnie otwiera przed nim pole poszukiwań i

inwencji. O ile pytania rozstrzygnięcia można nazwać pytaniami kierunkowymi, to o tyle

pytania dopełnienia są pytaniami twórczymi.

Aby prawidłowo sformułować rejestr problemów, badacz musi mieć świadomość jakiego

rodzaju pytania należy postawić dla wyczerpania tematu (stanu niewiedzy) i ukierunkowania

badań oraz rozstrzygnięcia zagadnienia. w tym celu musi wykonać pewną pracę koncepcyjną,

polegającą na sformułowaniu zestawu pytań, które powinny spełniać następujące zadania:

1.wyczerpać zakres naszej niewiedzy zwarty w temacie badań,

3 S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1970, s. 214.

4 J. Pieter, Ogólna metodologia pracy naukowej, Wrocław – Warszawa 1997, s. 67.

17

2.ukazać kierunki poszukiwań badawczych oraz sposoby badań,

3.wyjaśnić temat

Sformułowane pytania badawcze (problemy):

Problem główny:

Jakie znaczenie studenci nadają studiowaniu?

Problemy szczegółowe:

Pytania o motywy studiowania, jako pierwszy problem.

Pytania o sens studiowania, jako drugi problem.

Pytania dotyczące korzyści wynikające z bycia studentem, jako trzeci.

Pytania dotyczące życia studenckiego, jako czwarty.

Pytania o ocenę studiów, jako kolejny problem.

Pytania o przyszłość, jako ostatni problem szczegółowy.

3.3. Hipotezy badawcze.

Hipoteza jest zdaniem nie w pełni uzasadnionym opartym na prawdopodobieństwie,

wymagającym sprawdzenia (zweryfikowania), mająca na celu odkrycie nie znanych zjawisk

lub praw. Może być zdaniem twierdzącym lub przeczącym.

Wg Z. Skornego „ (…) hipoteza to przypuszczalna, przewidywana odpowiedź na

pytanie zawarte w problemie badań” .5 W. Zaczyński uważa, że „hipoteza robocza jest

założeniem przypuszczalnych zależności, jakie zachodzą między wybranymi zmiennymi” .6

Hipoteza musi określać zależności między zmiennymi, powinna być na tyle

precyzyjna, aby ściśle ograniczyć zasięg swego znaczenia. Powinna być zbudowana na

podstawie uznanej wiedzy naukowej.

Czasem hipoteza jest tylko odwróceniem szyku i zmianą formy gramatycznej pytania

tzn. problemu. Ma to miejsce wtedy gdy problem przybiera postać pytania rozstrzygnięcia.

Podstawowym warunkiem sformułowania poprawnej pod względem

metodologicznym oraz użytecznej hipotezy jest wstępne rozpoznanie problemu i terenu

badań, znajomość literatury przedmiotu. Od trafności i poprawności teoretycznej i

5 Z. Skorny, Prace…op. cit., s. 72.

6 W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1968, s. 26.

18

metodologicznej hipotezy badawczej zależy skuteczność przeprowadzonych badań oraz

możliwość wykrycia rzeczywistych uwarunkowań, struktur i dynamiki badanych zjawisk czy

rzeczy.

Ze względu, iż nasza praca jest pracą opartą o badania jakościowe, a nie ilościowe,

owe hipotezy się wykluczają.

3.4. Metody, techniki i narzędzia badawcze.

W opracowaniach metodologicznych można spotkać się z bardzo różnymi

klasyfikacjami metod i technik badawczych. Różnice te są na tyle poważne, że to, co dla

niektórych jest metodą, dla innych jest technika i odwrotnie.

„Najczęściej w pedagogice definiuje się metodę jako zespół teoretycznie

uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość

postępowania badacza, zmierzających do rozważenia określonego problemu naukowego:

określony powtarzalny sposób rozwiązania problemu” .7

Wg S. Nowaka: „[…] metody badawcze to przede wszystkim typowe i powtarzalne

sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, służące do

uzyskiwania maksymalnie (lub optymalnie) uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich

pytania” .8

„[…] metoda jest pojęciem najszerszym i nadrzędnym w stosunku do techniki

narzędzia badawczego. Technika z kolei jest pojęciem podrzędnym wobec metody i

nadrzędnym w stosunku do narzędzia badawczego. To ostatnie zaś ma zakres najwęższy i jest

pojęciem podrzędnym zarówno wobec pojęcia metody jak i pojęcia techniki badawczej”9

Poniżej przyjęłam podział metod, technik i narzędzi badawczych wg.

T. Pilcha:10

1.Metody badań pedagogicznych:

- eksperyment pedagogiczny,

7 W. Dudkiewicz, Podstawy….op. cit., s. 69.

8 S. Nowak, Metodologia… op. Cit., s. 22.

9 T. Pilch, Zasady….op. cit., s. 43.

10 Tamże, s. 41-164.

19

- monografia pedagogiczna (techniki to – badanie dokumentów, ankieta, wywiad, czasami

elementy obserwacji uczestniczącej),

- metoda indywidualnych przypadków (techniki to – wywiad, obserwacja, analiza

dokumentów osobistych, niekiedy techniki projekcyjne, testy),

- metoda sondażu diagnostycznego (technika to ankieta).

2. Techniki badań pedagogicznych:

- obserwacja

- wywiad

- ankieta

- badanie dokumentów, analiza treści, techniki projekcyjne

- techniki socjometryczne

3. Narzędzia badawcze:

- kwestionariusz wywiadu

- kwestionariusz ankiety

- test socjometryczny

- dyspozycje i arkusz obserwacji

- skale

Techniki badawcze

Według A. Kamińskiego „Techniki badawcze to przede wszystkim sposoby zbierania

materiału oparte na starannie opracowanych dyrektywach (dokładnych, jasnych, ścisłych),

weryfikowanych w badaniach różnych nauk społecznych i dzięki temu posiadających walor

użyteczności międzydyscyplinarnej. Mają charakter instrukcji – tym użyteczniejszej im

wierniej stosowanej” .11

1. Metody

1) Eksperyment

Jest metodą polegającą na wywołaniu lub zmienieniu procesów przez wprowadzenie do nich

jakiegoś czynnika i obserwowaniu zmian pod jego wpływem zachodzących. Rezultatem

eksperymentu są zawsze określone zmiany lub ich brak, zmiany nie tylko pochodzące z

badanego układu (chociaż one są najważniejsze), ale także zasobu naszej wiedzy.

11 A. Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [w:] R. Wroczyński, T. Pilch (red.), Metodologia pedagogiki społecznej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1974, s. 54.

20

Zdaniem niektórych pedagogów eksperyment jest szczególnym przypadkiem obserwacji

różniący się bardziej złożoną strukturą, staranniej dopracowanym zmysłem badawczym i

posługiwaniem się większą i różnorodną ilością narzędzi badawczych. Te różnice, w tym

głównie złożona struktura zabiegów technicznych, wielość narzędzi badawczych np. badanie

dokumentacji szkolnej, arkusze lub dzienniki obserwacji, notatki z rozmów) oraz konieczność

istnienia generalnej koncepcji wiążącej w celową jedność różnorodne poczynania badawcze,

przemawia za zaliczeniem eksperymentu pedagogicznego do metod badawczych w

pedagogice .12

2) Monografia pedagogiczna

W badaniach pedagogicznych przyjęto, że metoda ta ma znaczenie przy instytucji

wychowawczo – oświatowych lub zjawisk edukacyjnych instytucjonalnie zlokalizowanych.

Pod względem merytorycznym metoda monograficzna prowadzi do rozpoznania struktury i

efektywności działań wychowawczych, w celu postawienia diagnozy określonych

niedomogów i opracowania koncepcji ewentualnych ulepszeń.

Monografia to metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu

placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, lub jednorodne zjawiska

społeczne, prowadzące do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności

działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń prognoz rozwojowych .13

Metoda monograficzna jest łatwa w realizacji, nadaje się do systematycznej weryfikacji

funkcji złożonych danej instytucji oraz planowania ulepszeń i kontroli ich funkcjonowania.

Metoda ta może być realizowana za pośrednictwem różnorodnych technik. Prawie zawsze

posługuje się badaniem dokumentacji, bardzo często wprowadza elementy obserwacji

uczestniczącej, ankiety lub wywiady.

3) Metoda indywidualnych przypadków

Metoda ta w badaniach pedagogicznych sprawdza się do badania biografii ludzkich. Odrzuca

się więc takie rozumienie tej metody, wedle której odnosi sie ona do badania układów

społecznych, instytucji lub do badania dynamiki wewnętrznej i przeobrażeń zbiorowości

społecznej.

12 T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa, s. 73.

13 Tamże, s.76

21

(...) Metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań, polegających na

analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w kreślone sytuacje wychowawcze, lub

na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych

biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu

podjęcia działań terapeutycznych .14

Doskonałym zainteresowaniem dla tej metody mogą stać się problemy dotyczące np.

trudności dydaktycznych i wychowawczych, sytuacja rodzinna dziecka, adaptacja społeczna

wychowanków domów dziecka itp.

Badania prowadzone tą metodą posługują się dość nielicznymi technikami badawczymi.

Najbardziej użyteczną techniką jest wywiad, znakomicie uzupełnia go obserwacja i analiza

dokumentów osobistych. Niekiedy pomocne mogą być techniki projekcyjne i testy. Zależy to

od charakteru i złożoności poszczególnego przypadku.

4) Metoda sondażu diagnostycznego

Badania sondażowe obejmują wszelkiego rodzaju zjawiska społeczne istotne dla

wychowania, stany świadomości społecznej, opinie i poglądy określonych zbiorowości,

narastanie badanych zjawisk, ich tendencje i nasilenia itp. Chodzi tu o zjawiska, które nie

posiadają instytucjonalnej lokalizacji, są jakby rozproszone w społeczeństwie.

Badania sondażowe opierają się prawie zawsze na badaniu specjalnie dobranej próby

reprezentacyjnej z populacji generalnej. Np. alkoholizm jako zjawisko społeczne nie da się

umiejscowić ani demograficznie ani terytorialnie, może z powodzeniem być przedmiotem

sondażu diagnostycznego, natomiast „Młodzież nadużywająca alkoholu” może być objęta

studium indywidualnych przypadków. Działalność komitetu antyalkoholowego może być

przedmiotem monografii, wpływ uświadomienia prowadzonego przez ten komitet na

alkoholizm młodzieży – może być przedmiotem eksperymentu.

W badaniach sondażowych najczęściej występujące techniki to wywiad, ankieta,

analiza dokumentów osobistych, techniki statystyczne i inne.

Żadna z metod nie powinna występować jako jedyna. Powinno się stosować kilka

metod badawczych, z uwagi na to że rzeczywistość wychowawcza jest tak bogata, że nie

14 T. Pilch, Zasady……op.cit., s. 123

22

mogą jej objąć ramy jednej metody. Ponadto stosując więcej metod otrzymujemy źródło

dodatkowej wiedzy i czynnik kontroli i rzetelności badań.

Metodą, którą zastosowałyśmy w owej pracy jest metoda indywidualnego

przypadku, gdyż nią najlepiej jest ocenić opinie, jak i poznać subiektywne zdanie na

konkretny temat.

2. Techniki

Obserwacja

Obserwacja jest czynnością badawczą, polegającą na gromadzeniu danych drogą

spostrzeżeń .15

Obserwacja jest najbardziej wszechstronną techniką gromadzenia materiałów. Z uwagi na jej

wszechstronność i jej złożoność istnieją niekiedy tendencje do nazywania jej metoda

badawczą.

Obserwacja można nazwać prostą nieplanowaną rejestrację zdarzeń i faktów, ale także

proces kontrolowanej obserwacji systematycznej z użyciem skomplikowanych technik

pomocniczych (kamery, magnetofonu i arkuszy obserwacyjnych włącznie).

Najpopularniejszą obserwacją jest tzw. Obserwacja otwarta albo swobodna. Stosuje ją

w praktyce każdy nauczyciel i organizator. Daje ona sumę wiedzy o przedmiocie

zainteresowań lub pracy, pozwalając na sprawniejsze działanie w określonej dziedzinie.

Obserwacja otwarta spełnia także ważną rolę w początkowym etapie każdej

planowanej działalności badawczej. Uzyskuje się ogólną wiedzę o badanym przedmiocie,

która daje podstawę do szczegółowego planowania dalszego toku badań, głównie do

sformułowania zagadnień wstępnych i hipotez roboczych.

Przy prowadzeniu badań metodą sondażu diagnostycznego obserwacja jest jej

nieodzownym etapem przygotowawczym.

Wyżej zorganizowaną formą obserwacji jest systematyczna obserwacja bezpośrednia lub

pośrednia. Polega na planowym gromadzeniu spostrzeżeń przez określony czas w celu

15 T. Pilch, Metodologia pedagogicznych badań środowiskowych, Wrocław- Warszawa- Kraków- Gdańsk 1971, s. 82.

23

poznania lub wykrycia istniejących zależności między zjawiskami, rodzajami i kierunkami

procesów zachodzących w zbiorowościach społecznych lub instytucjach.

Szczególnym przypadkiem obserwacji systematycznej jest obserwacja uczestnicząca.

Występuje ona wtedy kiedy badacz staje się uczestnikiem badanej zbiorowości i jest przez nią

akceptowany. Może mieć dwie postacie jawna lub ukrytą. Jawna ma miejsce, gdy grupa

badana jest poinformowana o roli badającego, ukryta - występuje wtedy gdy badana grupa nie

jest świadoma roli, jaką spełnia nowy członek jej grupy.

Narzędziem obserwacji jest np. arkusz obserwacyjny. Jest to inaczej kwestionariusz z

wytypowanymi wszystkimi zagadnieniami, które objąć ma obserwacja. W określonych

rubrykach pod określonym zagadnieniem rejestrujemy wszystkie spostrzeżone fakty,

zdarzenia i okoliczności mające związek z danym zagadnieniem. Wcześniejsza typologia

zagadnień nie pozwala na przeoczenie któregoś z nich oraz nadaje określony kierunek

badaniom.

Można również gromadzić materiał badawczy za pomocą notatek, opisów, rejestracji

dźwiękowej lub fotograficznej. Prowadzenie takiej obserwacji nazywa się niekontrolowaną.

Aczkolwiek tu można też zastosować elementy kontroli np. materiały dajemy do czytania

osobie towarzyszącej zorientowanej w koncepcji badań, uzyskując od niej ocenę materiału w

sensie kompletności prawidłowego kierunku.

I. Wywiad

Wywiad jest to rozmowa badacza z respondentem według opracowanych wcześniej

dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz. Służy głównie do poznawania faktów,

opinii i postaw danej zbiorowości.

Główne typy wywiadów:

- skategoryzowany (ma usystematyzowane pytania, ujednolicone, ściśle ogranicza kolejność i

brzmienie stawianych pytań, zapewnia większą ścisłość i porównywalność danych)

- nieskategoryzowany (daje swobodę formułowania pytań oraz zmieniania ich kolejności, a

nawet pogłębianie zagadnień przez stawianie pytań dodatkowych)

- jawny ( badany poinformowany jest o celach, charakterze i przedmiocie wywiadu, musi

być skategoryzowany)

24

- ukryty (forma luźnej rozmowy, w której badający usiłuje przez stosowne jej

ukierunkowanie uzyskać interesujące go dane. Stosuje się go wtedy, kiedy postawy osobiste

badanego są różne od postaw i ról społecznych pełnionych w danej zbiorowości, bądź jeśli

przedmiotem wywiadu są zagadnienia drażliwe)

- indywidualny

- zbiorowy

Wywiad daje cenny materiał poznawczy. Stosujemy go tam gdzie nie możemy uzyskać

pełnej wiedzy o badanym przedmiocie na innej drodze np. obserwacji, ankiety badania

dokumentów.

Ankieta

Jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnianiu najczęściej samodzielnie

przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w

obecności lub częściej bez obecności ankietera .16 Pytania ankiety są zawsze konkretne, ścisłe

i jednoproblemowe. Najczęściej stosuje się pytania zamknięte opatrzone tzw. Kafeterią czyli

zestawem wszelkich możliwych odpowiedzi. są także:

- kafeterie półotwarte gdzie poza zestawem możliwych odpowiedzi dodaje się punkt

oznaczony słowem „inne”.

- kafeterie koniunktywne które pozwalają na wybranie kilku odpowiedzi, dając potem

możliwość obliczenia częstotliwości wyboru poszczególnych odpowiedzi, a tym samym

utworzenia hierarchii.

Ankieta jest niezastąpiona w badaniach pedagogicznych gdzie pytamy o cechy

zbiorowości, fakty, opinie o zdarzeniach, dane liczbowe. Cecha odróżniającą ją od wywiadu

jest to, że nie wymaga bezpośredniego kontaktu z badającym, respondent sam odpowiada na

pytania.

Techniką naszej pracy był wywiad, dzięki, któremu możemy precyzyjnie uzyskać

informacje na interesujący nas temat.

16 T. Pilch, Zasady….op.cit., s. 141.

25

BIBLIOGRAFIA

1. A. Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [w:] R.

Wroczyński, T. Pilch (red.), Metodologia pedagogiki społecznej, Zakład Narodowy im.

Ossolińskich, Wrocław 1974

2. E. Potulickiej i J. Rutkowiak, Neoliberalne uwikłania edukacji, Wydawnictwo...

3. J. Pieter, Ogólna metodologia pracy naukowej, Wrocław – Warszawa 1997

4. S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1970

5. T. Pilch, Metodologia pedagogicznych badań środowiskowych, Wrocław- Warszawa-

Kraków- Gdańsk 1971

26

6. T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa

7. W. Dutkiewicz, Podstawy metodologii badań do pracy magisterskiej i licencjackiej z

pedagogiki, Wydawnictwo Stachurski, Kielce 2001,

8. W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1968

9. Z. Skorny, Prace…op. cit., s. 107

10. Artykuł W. Szumilas-Praszek, Po co studiować? Czy studenci uznawani są za przyszłą

elitę intelektualną w Polsce? – Komunikat z badań własnych