90Premin, oktomvri 2004

Pretstavuva sistem na raspredeluvawe na denovite vo razni vremenski

periodi - sezoni, godini, meseci i sedmici (nedeli), zaradi polesno i

podobro organizirawe na rabotnite i drugi, posebni ili zaedni~ki,

aktivnosti.

Kalendarot nastanal mnogu porano otkolku ~asovnikot (~asovnicite,

kako precizni mera~i na vremeto po~nale da se koristat duri vo XIIIvek), bidej}i za `ivotot na lu|eto bila mnogu pova`na raspredelbata

na vremeto vo razni edinici, otkolku broeweto na ~asovite, minutite

i sekundite.

Zborot kalendar e od rimsko vreme. Vo toa vreme najstariot sve{tenik

pri sekoja pojava na mladata mese~ina sve~eno go proglasuval

po~etokot na kalendarskiot mesec (lat. calare), a spored ovoj latinski

zbor prviot den od sekoj mesec e nare~en kalenda (lat. calendae). Od

ovoj zbor nastanal latinskiot zbor calendarium, {to kaj Rimjanite

prvobitno ja ozna~uval knigata vo koja se vnesuvale danocite primeni

na kalendite, podocna prihodite {to se dobivale od danocite, a vo

ponovo vreme, kalendarium zna~i godi{en prira~nik vo koj godinata

e podelena na meseci, nedeli i denovi, so oznaka na praznicite. So

ponatamo{niot razvoj, sekoj mesec go dobil svoeto ime:

januari e nare~en spored Janus, rimskiot bog,

fevruari spored praznikot na ~istewe {to go praznuvale starite

Rimjani vo vremeto koga se pa|a ovoj mesec;

mart - spored Mars, rimskiot bog na vojnata;

D A L I

Z N A E T E ?

Z N A E T E ?

k a k o s e m e r i v r e m e t o ?

k a l e n d a r

april - verojatno spored latinskiot zbor za otvoraweto/cvetaweto na pupkite;

maj - spored bogiwata Maja, za{titni~ka na rastot i razvojot;

juni - spored bogiwata Juna, za{titni~ka na brakot i semejstvoto;

juli - spored Julij Cezar, reformatorot na stariot rimski kalendar;

avgust - spored

naslednikot na Julij

Cezar - Avgust Cezar;

septemvri, oktomvri,

noemvri i dekemvri -

spored rimskite broevi - sedmi, osmi, devetti i deseti mesec.

Vo ponatamo{nite reformi na kalendarot ovie meseci stanale devetti, deseti,

edinaesetti i dvanaesetti, no si gi zadr`ale starite imiwa.

Podelbata na sedmici i denovi poteknuva od Vaviloncite i se temeli na

Mese~evite meni.

Deka sistemot na merewe na vremeto spored mese~evite meni ne odgovara na

prirodnoto dvi`ewe na Sonceto, prvi zabele`ale starite Egiptjani. Spored niv-

nata presmetka, na Sonceto mu bile potrebni 365 dena (360 + 5 dena za „denovite

na gozbata“) za da go zavr{i svojot krug na neboto, a vrz osnova na sledeweto na

prirodnite pojavi (poplavite na Nil traele ~etiri meseci, seidbata traela

~etiri meseci, `etvata isto tolku), tie ja podelile godinata na tri sezonski

periodi od po ~etiri meseci, a za po~etok na svojot kalendar go zele denot na

ra|aweto na Sirius (svetlata yvezda Sirius se pojavuva na neboto zaedno so

Sonceto). Ovoj egipetski kalendar bil usvoen vo 4236 g. pred Hrista. Se smeta ne

samo za najrano poznat kalendar od 365 dena tuku i za najrano zabele`ano vreme vo

istorijata na ~ove{tvoto, kako i za najrano zabele`ana mislovna aktivnost na

lu|eto. Pokraj ovoj kalendar, vo staro vreme postoel u{te eden - Son~ev kalendar.

Toa e kalendarot na Maite vo Meksiko, vostanoven vo 580 g. pred Hrista (prviot

zemjodelski i sezonski kalendar vo Amerika), koj{to donekade bil sli~en na

egipetskiot kalendar (godinata imala 365 dena, 360 + 5, nasproti starite

Egiptjani, koi{to gi smetale za „lo{i denovi“). Vo V vek pred Hrista stariot

kalendar na Rimjanite zasnovan na lunaren sistem bil smenet so Son~eva godina, a

sve{tenicite imale dol`nost da gi reguliraat denovite. Me|utoa, tie go pravele

toa tolku nesredeno, {to kalendarot vo golema mera otstapuval od astronomskiot

sistem. Zaradi toa Gaj Julij Cezar, koristej}i gi dostignuvawata na egipetskite

astronomi (najmnogu na Sosigen), izvr{il reforma na kalendarot, spored koja

46-tata godina pred Hrista dobila 445 dena, a sekoja godina po nea trebalo da trae

365 dena i 6 ~asa i da bide podelena na 12 meseci (4 po 30 dena, 7 po 31 i eden mesec

od 28, odnosno 29 dena), so toa {to sekoja ~etvrta godina da bide prestapna, t.e. da

ima 366 dena. Ovoj kalendar e poznat kako julijanski ili star kalendar, i e pri-

faten na Prviot Vselenski Sobor vo Nikeja, 325 godina.

(Pravoslavna Enciklopedija).

(Za popularnata tema na odnosot pome|u stariot i noviot kalendar, }e pi{uvame

vo nekoj od narednite broevi na vesnikot! ) 91

92Premin, oktomvri 2004

Masada e tvrdina {to carot Irod naredil da se izgradi na vrv na planina vo judej-

skata pustina. Pretstavuva eden od `ivite simboli na evrejskiot narod. Na ova

mesto vo 73 godina 960 ma`i, `eni i deca izvr{ile samoubistvo, za da ne padnat

`ivi vo racete na Desettiot rimski legion.

Toa bil posledniot ~in od vostanieto koe{to dostignalo vrv tri godini porano,

koga vojskata na Tit go uni{tila Erusalim.

Ova karpesto mesto e smesteno na idealna polo`ba vo blizinata na Mrtvoto

More, so strmni padini i golema ramnina na vrvot, a vo vremeto na Hasmoneite

bilo pretvoreno vo voeno upori{te. Vo 40 g. pred Hrista, vo vreme na sudir so

Antigon, partskiot pretendent za prestolot, Irod ovde go stacioniral svoeto

semejstvo i prijatelite, zaedno so 800 vojnici koi{to gi ~uvale. Podocna,

koga go vratil svoeto kralstvo so pomo{ na rimskata vojska, Irod ja koristel

Masada za odbrana od evrejskata buna od edna,

i od egipetskata kralica Kleopatra, od druga strana.

Spored zapisite na evrejskiot istori~ar (pi{uval na latinski) Josif Flavij, za

vreme na vostanieto vo sedumdesettite godini pred Hrista, koga „padnala Masada“,

sekoj ma` imal za zada~a da gi ubie ~lenovite na sopstvenoto semejstvo, a potoa

samiot da bide ubien. Posledniot {to ostanal izvr{il samoubistvo.

Masada pretstavuva va`en simbol na nacionalnata kultura na Izrael. Regrutite

svojata voena slu`ba ja zapo~nuvaat na vrvot na planinata, davaj}i zakletva, vo

koja{to se vklu~eni i zborovite: „Masada nema povtorno da padne“.

M A S A D A:

M A S A D A

93Premin, oktomvri 2004

Bilo krenato vo Negu{, 1822 godina, od strana na makedonskoto

naselenie i zadu{eno po dva meseci.

Poradi strav od yverstvata na turskiot asker, nekolku iljadi

Makedonci - `eni, deca ajduti i komiti, svesno i dobrovolno se

frlile vo rekata Arapica kaj planinata Karakamen

(denes gr~ki Vermion) do Negu{.

So ova Negu{koto vostanie stanuva simbol na makedonskata

nacionalna samo`rtva i nepokor, nastani i mesta opeani vo

mnogu makedonski narodni pesni.

n e g u { k o v o s t a n i e

MASADA: