های لفهؤی درسی دوره ابتدایی بر اساس میزان توجه به مکتابهاتحلیل محتوای

انرژی نو

*ابراهیم صالحی عمراندکتر

**میمنت عابدینی بلترک دکتر

***تبار فیروزجاییقنبر مهرعلی

چکیدهبه دلیل روند رو به رشد نیازهای انسانی به مصرف انرژی، با پدیده بحران انرژی امروزه

ی فسیلی همزمان سوختهارو هستیم. مصرف بیش از اندازه انرژی حاصل از هجهان روبدر که شود میی نو انرژیهااستفاده از سبببا رشد اقتصادی جوامع و نیاز روزافزون به انرژی

در را بسیاری که امروزه توجه اتیکی از موضوعی پاک هستند. به همین دلیل انرژیهااز )مانند انرژی و پاک ی نوانرژیهااستفاده از ،د جلب کرده استبه خوی آموزشی نظامها

ی فسیلی انرژیها به کارگیریبه جای پذیرو تجدید خورشید، باد، بیوگاز، زمین گرمایی( ایران ی درسی دوره ابتداییکتابهاتحلیل محتوای حاضر پژوهشهدف از این رو، .است

رژیهای نو است. روش مورد استفاده در های انلفهؤم اساس میزان توجه بهبر( 5931چاپ )دوره ابتدایی کتابهای درسی واحد تحلیل صفحات است وتحلیل محتوا، آنتروپی شانون

های . یافتهاستصفحه 2893شامل که در مجموع است)متن، پرسشها، تمرینها و تصاویر( مربوط نو یانرژیهاریب اهمیت در زمینه نشان داد که بیشترین فراوانی و ض پژوهشاین

مربوط به مؤلفه انرژی اهمیت ی خورشیدی و کمترین فراوانی و ضریب انرژیهالفه ؤم به گرمایی و امواج است.زمین جزر و مد،

ی درسیکتابها ،دوره ابتدایی ی نو،انرژیها، تحلیل محتوا :گانژکلید وا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

53/2/33 تاریخ پذیرش: 22/1/31تاریخ دریافت: edpes.e@umz.ac.ir مسئول()نویسنده ایران بابلسر، مازندران، دانشگاه واجتماعی، انسانی علوم دانشکده تربیتی، علوم استاد گروه*

m.abedini@umz.ac.ir ایران بابلسر، دانشگاه مازندران، انی واجتماعی،دانشکده علوم انس استادیار گروه علوم تربیتی،** ghanbar.firuzjayi@gmail.com ریزی آموزشی، دانشگاه مازندرانکارشناس ارشد برنامه ***

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

67 311فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

مقدمه

. شودمیرا شامل های علمی ترین یافتهیکی از دیرینه کهمصطلح است عبارتی 5ی نوانرژیها

پیدایش ند. و از قرنها پیش مورد استفاده بشر بوده ا نیستندبه معنای انرژی جدید ی نو الزاماًانرژیها

ی ااند، اما کلمه نو به معنی نو بودهانرژیهایا گرمای خورشیدی از نخستین توسط انسان آتش

تازگی در زمینه این که بهاست فناوریهای نوین ۀبرگیرندعین حال درو در و یا )نوشو( "ندهنوشو"

ی سوختهادرواقع، فزونی و ارزانی انرژی حاصل از (.5935)بویل،ستامطرح شده انرژیهانوع

گ ، به طوری که امروزه زنجه به انواع دیگر انرژی بازداشته، بشر را از توطوالنیفسیلی، طی سالیان

روزافزون جمعیت جهان بدون ، رشد همی یصدا درآمده است.از سوبه سوختهاخطر اتمام این

توجه به هماهنگی با منابع انرژی، مسئولیت زیستن سالم نسل آینده را بر دوش ما نهاده و برماست

کشف کنیم و برای رشد و دیگر انواع انرژی را کاربردکه ضمن حراست از این منابع، راههای

وابستگی شدید و نیاز فزاینده جهان به منابع انرژی که به سعه علمی و عملی این روشها بکوشیم.تو

و محدودیت ذخایر سوشود از یک عوامل اساسی رشد و فعالیتهای اقتصادی محسوب می منزلۀ

چگونگی ۀپیچید ۀلأدیگر، جهان را در سالهای اخیر با مس سویی فسیلی از سوختهانفتی و سایر

ین انرژی مورد نیاز آینده مواجه ساخته است.مأت

ای ی فسیلی و افزایش گازهای گلخانهسوختهاو ارتباط آن با مصرف یهمچنین تغییرات اقلیم

چنانکه ناهنجاریهای اقلیمی در قالب (.5985)کاویانی،أله فوق ابعاد جهانی داده استبه مس

ای و های جنگلی، طوفانهای حارهسوزیرخدادهای گوناگون خشکسالی، سیالبهای مخرب، آتش

تواند ریشه در و میاست های جوی و آلودگی هوا در سالهای اخیر بسیار چشمگیر بوده فاجعه

(.5987تغییرات ترکیبات اتمسفر داشته باشد)کاویانی،

2انرژی،انرژی خورشیدی،زیست در پژوهش حاضر)جزر و مدی(، باد، 2کشندی 9،برق آبی

منظور از انرژی خورشیدی، انرژی است که مورد بررسی قرار گرفته است. 1اییگرمو زمین امواج

رسد)مهدوی، در وهله اول به صورت تشعشعات الکترومغناطیسی با امواج نسبتاً کوتاه به زمین می

ی عمومی برای انرژی است که از موادی مانند چوب، نی و کاه ا ، واژهانرژیزیست .(5935

یا هیدرو الکتریسیته اصطالحی است که به انرژی آبی انرژی برق(. 5935)بویل، آیدبه دست می

1. Renewable energy 2. Bio Energy 3. Hydroelectric 4. Tidal 5. Geothermal

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

66 ... براساس تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی

یسد حاصل از انرژی ،و مدمنظور از انرژی جزر شود.اطالق می آبالکتریکی تولیدی از نیروی

توربین برق را به حرکت در ،به دام افتاده و پس از برگشتدر آن ب آکه است کوتاه یا مصنوعی

گفته دیآید، انرژی بادست میه بی بادی یی که با به حرکت درآوردن توربینهانرژیهاابه .آوردمی

شود. در گفته می ،آیدوجود میه اثر حرکت امواج ب برشود و انرژی امواج نیز به انرژیهایی که می

گرمایی، حرارت استحصال شده از زمین است که در داخل زمین بر اثر تجزیه انرژی زمین نهایت

.آیدوجود میبه، توریم و پتاسیم هاوایزوتپرادی

لهأبیان مس

آلودگیهای و ی فسیلی )تجدیدناپذیر(سوختهادر سالهای اخیر نگرانی ناشی از پایان

منابع جایگزین انرژی برای در پی دستیابی بهکشورهای جهان را بر آن داشته که ،محیطیزیست

مناسب برای ید پایاییهای الزم را داشته باشند، جایگزیننکه بتوان هاییانرژی .باشند سوختهااین

و در عین حال توان کشورها را در باشند قابل دستیابی باشند و از نظر فناوریی فسیلی سوختها

یکی این امر .دنمین مصرف داخلی برای تولید انرژی الکتریکی، گرمایی و حمل ونقل تضمین کنأت

جهان را به خود مشغول کرده و برنامه و گوناگونکشورهای جمعی ل مهمی است که تفکرئاز مسا

طوری که کشورهای جهان به ثیر قرار داده استأچشم انداز این کشورها را در سطح جهان تحت ت

های اساسی رشد و یکی از پایه مثابه ی نو، بهانرژیهابه تحقیقات گسترده با هزینه باال در زمینه

(.5932)ایمانلو، ندنگرمیتوسعه کشورها در آینده

کشورهای مسئوالن و کارشناسان را در همۀهایی که ذهن ترین نیازیکی از مهمدر واقع سازی مین انرژی طی سالهای آتی، بهینهأجهان به خود مشغول داشته است، موضوع ت گوناگون

،قضاوی)تاسجایگزینی گریزناپذیر برای نفت منزلۀتجدیدپذیر به هایکارگیری انرژیهانرژی و بمهم در تأمین انرژی بشر یی تجدیدپذیر جایگاهانرژیهاای نه چندان دور ی شک در آیندهب .(5983

ی فسیلی توجه به این مقوله را روز به سوختهابحرانهای ناشی از مصرف بی رویه .خواهند داشت

ی نو نرژیهاابا توجه به اجباری که بشر در حرکت به سمت کرده است. همچنینتر روز با اهمیت

های مناسب شغلی و زمینه نوی انرژیهاتوان از این اجبار یک فرصت ساخت، زیرا می ،داردعنوان یک عضو به ایران، میاندر این (.5935)احمدی و اعلمی،کنندایجاد میرا گذاری سرمایه

با محیط های تولید و مصرف انرژی را بر اساس الگوهای هماهنگ جامعه بین المللی باید برنامه

و جایگزینی انرژی نو را در دستور کار خود قرار دهد و در کندزیست در بخش انرژی تنظیم ی نو)همانند انرژیها کاربردناسب و ترویج و تشویق به فرهنگی م زمینۀسازی و ایجاد فرهنگ جهت

های رصهعالوه بر این دستاوردهای روبه رشد در ع گامهای اساسی بردارد. (های جهاندیگر کشور

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

67 311فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

ای جدید از زندگی را در جهان امروز به نمایش گذاشته است و انسان قرن علم و فناوری، چهره

(.5973)یونسکو، کندجدیدی را تجربه می ۀهر روز حوادث پیش بینی نشد ،بیست و یکم

تجدیدپذیر در ایران و آمار یانرژیهاساده میان وضعیت ۀبا یک مقایس راستای این سخندر

گذاریها و فعالیتها در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، مانند هند یا چین سرمایه همشابدر ی تجدیدپذیر انرژیهادر خاورمیانه که از است شویم اگر چه ایران تنها کشوری متوجه می

و نیستندرسد این فعالیتها از اولویت باال برخوردار نظر میاما به ،کندمقیاسی قابل توجه استفاده می

به عنوان آنها وجود ندارد. ۀریزی دقیق و مدونی برای توسعهمواره در حاشیه قرار دارند و برنامهتوان واحدهای فتوولتائیک کنونی و در عمل نمی استمثال رشد نیروگاههای خورشیدی بسیار کند

(.5935فیروز، )قرار دادخطاب مورد لفظ نیروگاه را با ناپایدار، پیچیده و مخاطره آمیز نیازمند کسب دانش، مهارت و زندگی در چنین شرایط

است که آموزش مهماین بخشیدن به برای تحققیکی از راهها میاندراین است. ویژه ینگرشهایکرد و سبب تغییر رفتار شد. سازیآن فرهنگ توان بامیشود که ترین ابزاری محسوب میمهم

از آنجا که توسعه آموزش غیر رسمی. و گیرد: آموزش رسمیدر دو سطح انجام می آموزش طبعاًرسالت آموزش و ، پسعادات مناسب باید از ابتدای زندگی شروع شود و در زندگی تکوین یابد

بسزا برخوردار است و در یدوره ابتدایی به عنوان پایه آموزش رسمی از اهمیت در ویژهبه پرورش نهادینه بهترین شیوهدر واقع .قرار دارداز خانواده پسنان تکوین ابعاد شخصیتی کودکان و نوجوا

در دهای درسی آنها بایاز دوران کودکی است و تمامی برنامه هاآنکردن عادتهای مثبت، آموزش جهت آگاهی اجتماعی و ایجاد توانایی شرکت در تمامی سطوح جامعه جهانی از ملی تا جهانی

این باور .ی نو به باور ذهنی کودکان تبدیل شودانرژیها یبه کارگیر( تا 5388، 5باشد)کارسونکند به بهترین شکل ممکن کند تا از یگانه زیستگاهی که در آن زندگی میظف میوکودک را م

محدودیت ،به گروههای مخاطب القا کرد دسازی و اطالع رسانی بایآنچه در امر آگاه پاسداری کند.سایر موارد مربوط به وضعیت مصرف انرژی در ایران و منابع انرژی، آلودگی زیست محیطی،

در مهارت اساسی باید در دوران تحصیل در دسترس کودکان قرارگیرد. این دانش و .انرژی است . زمینه استترین رهیافت و راهبرد اساسی در این درسی بدیهیبرنامه میاناین

تواند کمک قابل موزش نیز میآ متفاوتاز روشهای گیریبهرهدر کنار محتوای آموزشی، یبر موفقیت تحصیلی فراگیران تأثیر سازهااستفاده از بازی و شبیه مثالًکند. به کودکان ب توجهی

به عنایت ی نو در آینده کشورها دارند و با انرژیهابا توجه به اهمیت و نقشی که .گذاردمی بسزا

1. Carson

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

67 ... براساس تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی

حاضر مطالعههدف ، نداده استی قرار ی درسی مورد بررسکتابهادر را این مهم پژوهشی که این است. دوره ابتدایی ی درسیکتابهای نو در انرژیهابررسی

پژوهشچارچوب نظری ی تجدید ناپذیر قابلیت انرژیهاخالف هشود که بانرژی تجدیدپذیر به انواعی از انرژی گفته می

،5تودهی، زیستی بادی، خورشیدی، زمین گرمایانرژیهابازگشت مجدد را به طبیعت دارند. . پتانسیل منابع انرژی تجدیدپذیر برای هستند انرژیهانوع سوخت و نیروی برق آبی از این زیست

نسبت به کهز مزایایی جبه انرژیهابرآورده کردن تقاضای انرژی در جهان بسیار زیاد است. این ن نیازهای انرژی، جذاب برای رشد اقتصادی، برآورده کرد یهایگزینه، دارند ی فسیلیسوختها

به ویژه در کشورهای در حال توانندمیو ایجاد اشتغال و ایجاد صنایع تولیدی و خدماتی هستند (.2159، 9و مالدر 2یفرافتوسعه جذابیت بسیار به همراه داشته باشند)

ی نو انرژیها از گیگاوات افزوده شده به ظرفیت الکتریکی جهانی 218تقریباً نیمی از ظرفیت روند رو به رشد خود، مقداری در حدود ۀبا ادام 2151های تجدیدپذیر در سال یه است. انرژبود

ظرفیت 2155تا 2113های طی سال اند.درصد از مصرف کلی انرژی جهان را تأمین کرده 7/53)احمدی و اعلمی، بسیاری از تجدیدپذیرها، رشد بسیار سریعی را تجربه کرده است ۀنصب شد

درصد از تجدیدپذیرهای جهان)به استثنای 22اتحادیه اروپا ،ی نوانرژیها ۀن در زمینهمچنی (.5935BRICS یبرق آبی( را در اختیار دارد و کشورها

درصد را از این مقدار دارند. 23سهمی به میزان 2ظرفیت این گروه در هسهم این کشورها در سالهای اخیر افزایش یافته است اما در واقع عمد

ای چین، هند و برزیل بوده است.کشوره

انرژی در زمینۀ مثالًاند. نموده بسیاری نو برخی کشورها پیشتاز بوده و تالش انرژیهازمینۀ در زمینۀدر .انددرصد ظرفیت جهان را به خود اختصاص داده 17دو کشور آلمان و ایتالیا خورشیدیدرصد از ظرفیت کل 25هانی انرژی باد و درصد از تجارت ج 29 دارایاتحادیه اروپا یانرژی باد

انیده است. اما در آفریقا گیگاوات رس 2/32خود را به یجهان بوده است. همچنین چین انرژی باددر میان این آشفتگی در کشورهای عربی فعالیت چندانی رخ نداده است.سبب میانه بهو خاورشده خود را افزایش داده است. ترکیه نیز نصب یبادتوربینهای تنها ایران مجموع ظرفیت ،کشورها

. (پیشین)رسانیده است 5/1گیگاوات، مجموع خود را به 1/1با افزودن

هایی که منشأ زیستی طورکلی زباله آید. به یک منبع تجدیدپذیر انرژی است که از مواد زیستی به دست می (Biomass) زیست توده یا بیومس .5

.شوند توده نامیده می داشته باشند و از تکثیر سلولی پدید آمده باشند زیست

2. Pfeiffer

3. Mulder 4. Brazil, Russia, India, China and South Africa

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

78 311فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

در این کهمود ن واژه مدرسه سبز را مطرح 2152در سال 5دِژان که جایی استاهمیت این امر تا و همچنین دادهحفاظت از محیط زیست از خود نشان نسبت به توجه بسیارآموزان دانش مدرسه، های خورشیدی، توربینهای بادی و سوختهای جایگزین دست پیدا پنل اهمیتاز باال یبه درک

رس اهای آموزشی که در مد( معتقد است که بسیاری از برنامه2152) 2سیمزدر این راستا کنند.مینیز (2151)گوردون .اندهداشت در پیآموزان تغییر رفتار را در دانش ،اندسبز به اجرا گذاشته شده

مدارس سبز را افزایش یادگیری، کاهش هزینه، ایجاد محیط سالم در مدرسه، عملکرد یمزایا 9شمارد.از نظر کریستوفربر می های آموزشی گوناگونکارگیری ابزارها و رسانهبهبهتر و عملیاتی

آموزان است بع برای دانشمحور نسبت به منا -تجربه یادگیری مسئولیت ،( طرح مدرسه سبز2113) یها و روشهای آموزش، دانش آموزان به شهروندانطراحی و شیوهتعهد و الزامشان و نیز سببو به

در جهان تبدیل خواهند شد. پذیرمسئولیتیافت کردمستقیم که بتوان بدان اشاره یمنبع ،ی نوانرژیهابارۀ پژوهشهای پیشین دردر زمینه

:برخی از آنها عبارت است ازصورت گرفته است که گوناگونالعات طم . اما در این حوزهنشدبه بررسی "ی نوانرژیهااندازی به چشم"( در پژوهشی با عنوان 2152و همکاران) 2شفیع اهلل

انرژی ویژهو مناطقی از استرالیا را که پتانسیل تولید انرژی نو به هی نو پرداختانرژیهاپتانسیل پژوهشی دیگر ( 5939صادقی و خاکسار آستانه)ند. ه اشناسایی کرد، ه استخورشیدی و بادی داشت

در ایران یا استفاده از رویکرد ی تجدیدپذیرانرژیهاارائه یک الگوی بهینه توسعه "با عنوان را درصدی انرژی 75/93د حاکی از تولی ،نتایج حاصل از الگوی بهینه .داده اندانجام "یابی استواربهینه

درصدی 29/59درصدی انرژی زیست توده،53/57 انرژی باد، درصدی22/58کوچک،برق آبی در درصدی انرژی خورشیدی است. یکدرصدی انرژی جزر و مد و 19/52انرژی گرمایی، و ی تجدیدپذیرانرژیهامسیر اشاعه فناوریهای ( به بیان5932)شالهی و همکارانپژوهشی دیگر

چهار ۀدهندکه نشان هنتایج پژوهش الگویی را آشکار کردد. نه اپرداختسازی بنیادی رویکرد نظریهگذاری، چارچوبی و دسته عوامل اصلی بوده است؛ فشار علم، کشش تقاضا، جذابیت سرمایه

ی نو انرژیها( نیز در پژوهش خود به تجزیه و تحلیل وضعیت 5932میرزایی و مختاری) زیرساختی.که در سالهای اخیر با توجه به اینکه منابع است وهش آمده ند. در این پژه ادر جهان و ایران پرداخت

این و اندرو به اتمام هستند، این منابع بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته تجدیدناپذیری انرژیهامدل نظری پژوهش حاضر 5نمودار در وضعیت در ایران و جهان مورد مقایسه قرار گرفته است.

های انرژیهای نو در نظام آموزشی است، آورده شده است.گیری مؤلفهکه شامل نحوه شکل

1. Dejong

2. Sims

3. Christopher 4. Shafiullah

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

73 ... براساس تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی

ی نو در نظام آموزشیانرژیهاهای گیری مؤلفهنحوه شکل ؛پژوهش مدل نظری: 3نمودار

نظام آموزشی

انرژیهای نو

پنهان درسیبرنامه درسی آشکاربرنامه

از طریق آموزش

درسی( مستقیم)کتابهای

طریق انتظارات مرتبط از

با انرژیهای نو

های بر اساس مؤلفه

انرژیهای نو

انرژیهای آبی انرژیزیست خورشیدی یانرژ

گرماییزمین انرژی انرژی باد

مد جزر و انرژی

های نویتحکیم و تقویت انرژ

امواج انرژی

اانرژیه یراس

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

78 311فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

اهداف تحقیق

های انرژی لفهؤابتدایی بر اساس میزان توجه به م ی درسی دورهکتابهاتحلیل محتوای اصلی: هدف

.نو

هدفهای فرعی:

.ابتدایی ۀی درسی دورکتابهامیزان توجه به انرژی خورشیدی در شناسایی. 5

.ابتدایی ۀی درسی دورکتابهاانرژی در میزان توجه به زیست شناسایی. 2

در ی جزر و مد و انرژی امواج()مانند برق آبی، انرژآبیی انرژیهامیزان توجه به شناسایی. 9

.ابتدایی ۀی درسی دورکتابها

.ی درسی دوره ابتداییکتابهامیزان توجه به انرژی باد در شناسایی. 2

.ی درسی دوره ابتداییکتابهاگرمایی در میزان توجه به انرژی زمین شناسایی. 1

.بتداییی درسی دوره اکتابهادر و مد انرژی جزرمیزان توجه به شناسایی .3

.ی درسی دوره ابتداییکتابها. شناسایی میزان توجه به انرژی امواج در 7

ی درسی دوره کتابها)تجدیدپذیر یا دیر تجدیدپذیر( در انرژیها. شناسایی میزان توجه به سایر 8

.ابتدایی

ؤاالت پژوهشس

ت؟میزان توجه به انرژی خورشیدی در محتوای کتب درسی دوره ابتدایی تا چه حد اس

محتوای کتب درسی دوره ابتدایی تا چه حد انرژی )بیوانرژی( درمیزان توجه به زیست

است؟

در محتوای کتب درسی دوره ابتدایی تا چه حد است؟ های آبیمیزان توجه به انرژی

میزان توجه به انرژی باد در محتوای کتب درسی دوره ابتدایی تا چه حد است؟

ایی در محتوای کتب درسی دوره ابتدایی تا چه حد است؟گرممیزان توجه به انرژی زمین

میزان توجه به انرژی جزر و مد در محتوای کتب درسی دوره ابتدایی تا چه حد است؟

در محتوای کتب درسی دوره ابتدایی تا چه حد است؟ انرژی امواجمیزان توجه به

حتوای کتب درسی دوره )تجدیدپذیر یا دیر تجدیدپذیر( در مانرژیهامیزان توجه به سایر

ابتدایی تا چه حد است؟

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

71 ... براساس تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی

پژوهششناسی روش

استفاده شده است. واحد تحلیل نیز صفحات )متن، ادر این پژوهش از روش تحلیل محتو

این میان. از شده استطی گوناگونمراحل ا. برای تحلیل محتواستپرسشها و تمرینها، تصاویر(

:بیان کردزیر را اصلیتوان سه مرحله مراحل می

دهی(.مرحله قبل از تحلیل )آماده سازی و سازمان .5

بررسی مواد )پیام( .2

(.5981پردازش نتایج )سرمدوحجازی، .9

آوری شده از گردهای یعنی پردازش داده اکانون توجه این تحقیق بر مرحله سوم تحلیل محتو

ت آمده تحلیل شده دسه آن، اطالعات ب . یعنی پس از رمزگذاری پیام و مقوله بندیبوده استپیام

ی از فراوانی ارائه شده است که اساس آنها بر درصدگیر زمینهاست. امروزه فنون بسیاری در این

که نتایج آنها را کم اعتبار است. این دسته از فنون دارای مشکالت ریاضی خاص خود ستهامقوله

تئوری سیستمهاست، خواهد کرد. در این تحقیق تالش شده است از روش جدیدی که برگرفته از

ها را در بحث که پردازش داده استبرای پردازش نتایج استفاده شود. این روش آنتروپی شانون

معتبرتر تر وها، قویتحلیل داده ،بر اساس این روش .کندجدید مطرح می یبا نگاه اتحلیل محتو

(. 5988بود)عابدینی بلترک، خواهد

سازی پژوهششاخص

که بر اساس موضوع مورد پژوهش طرح و دارد های آنوا بستگی به مؤلفهکیفیت تحلیل محت

ی نو مورد توجه است که این مفهوم شامل شاخصهایی انرژیهاشوند. در پژوهش حاضر ساخته می

(، 5932نلسون )]مطالعات پژوهشیها و شاخصها در این پژوهش، از جهت تدوین مؤلفه .است

و فرمند(، 5935(، احمدی و اعلمی)5935فیروز)(، 5935) ویمهد(، 5935) بویل(، 5932ایمانلو)

. شده استو...[ استفاده (2152شفیع اهلل و همکاران) (،5988) افشارو حسین زاده (،5931فرزین)

درسی نپرداخته هایباکت در نو یانرژیهابه صورت مستقل به بررسی پژوهشیالبته ازآنجایی که

ها و که در زمینه مؤلفه تفاوتیشاخصهای پژوهش از تحقیقات مها و مؤلفه ۀاست، لذا برای تهی

.گیری شده استبهرهشاخصهای مورد بررسی انجام شده بود،

شامل انرژی خورشیدی)گرمایشی، فوتوولتائیک(، ی نوانرژیهاهای لفهؤم حاضرپژوهش در

انرژیهاو سایر گرماییزمین ،آبی)هیدرو(، کشندی)جزر و مدی(، باد، امواجانرژی، برقزیست

ی درسی دوره ابتدایی که شامل فارسی)بخوانیم و بنویسیم(، تعلیمات کتابها و از بررسی شده اند

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

78 311فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

)متنها، صفحات استفاده شده است. واحد تحلیل نیز است، کار و فناوری اجتماعی، علوم تجربی و

است که شاخص 52لفه و ؤم 8االت پژوهش در قالب ؤساست. بوده پرسشها و تمرینها، تصاویر(

آورده شده است. 5شماره در جدول هاو شاخصهای مرتبط به آن های مورد بررسی پژوهشمؤلفه: 3ل جدو

مراحل تحلیل محتوا در روش آنتروپی شانون

رت است از:باع( 5981گفته آذر) مراحل این روش بنابر

: براساس رابطه زیر نجار شدهبه و دست آوردن ماتریس فراوانیهای جدول فراوانیه ب مرحله اول:

mjni

F

Fp

m

j

ji

ij

ij ,...2,1,,...3,2,1

1

دهیم و برای این بار اطالعاتی هر مقوله را محاسبه و در ستونهای مربوط قرار می مرحله دوم:

شود:رابطه زیر استفاده می از منظورLnm

K1

mipLnpKEm

h

ijijj ,...,2,11

شاخص مؤلفه مفهوم

انرژیهای نو

انرژی خورشیدی

* میزان توجه به انرژی روشنایی خورشید

صورت غیر فعال* میزان توجه به انرژی گرمایی خورشید هم به صورت فعال و هم به

های خورشیدی منازل و ... با استفاده از پنل کی* میزان توجه به انرژی الکتری

انرژیزیست

توده مانند فضـوالت دامـی، ضـایعات کشـاورزی، فاضـالبهای * میزان توجه به منابع زیست

شهری و...

* میزان توجه به انرژی بیوگاز

فاده از سوزاندن مانند زغال چوب و...با است ایجاد شده* میزان توجه به انرژی

برق آبیتوربینهای مخصوص در آبریزش )هد( سد به دسـت ازکه الکتریکی* میزان توجه به انرژی

می آید.

مد و انرژی جزر* میزان توجه به انرژی حاصل از جـزر و مـد دریاهـا کـه در آن انـرژی جنبشـی بـه انـرژی

شود.تبدیل می الکتریکی

بادیانرژی بادی یا قایقهای بادی و... ی* میزان توجه به انرژی مکانیکی باد مثل آسیابها

.آیدبه دست میتوربینهای بادی در مزارع بادی ازباد که الکتریکی* میزان توجه به انرژی

گرماییانرژی زمین

ـ کاربردهـای هـای آب گـرم و چشـمه ماننـد سنتی کاربردهای* میزان توجه به رژی نـو از ان

ها و استفاده در معـابر شـهری بـرای جلـوگیری از گرمایش منازل، گلخانه مانندگرمایی زمین

زدگی راهها در زمستانیخ

انرژی امواج* میزان توجه به انرژی امواجی که در سطح دریاها و اقیانوسها به وسیله مبـدلهای انـرژی بـه

شود.تبدیل می الکتریکیانرژی

انرژی تجدیدناپذیر یا انرژیهاسایر

دیر تجدیدپذیر

* منابع انرژی فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین، گازوئیل و...

* انرژی هسته ای

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

78 ... براساس تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی

( ضریب اهمیت هر یک از j=1و 2.... و nها )از بار اطالعاتی مقولهبا استفاده مرحله سوم:

( WJدرجه اهمیت ) از ،تری باشدکه دارای بار اطالعاتی بیش ها محاسبه شده است. هر مقولهمقوله

:از رابطه زیر استفاده شده است که برای محاسبه ضریب اهمیت استبیشتری نیز برخوردار

n

j

j

j

j

E

EW

1

های پژوهشیافتهی نو در انرژیها هایی کتابهای درسی دوره ابتدایی بر اساس مؤلفهاین پژوهش شامل تحلیل کمّ

دست آمده بر حسب هر مؤلفه در کتب ه هشت سؤال طراحی شده است. ابتدا مجموع فراوانیهای ب

اس مرحله اول روش های این جدول بر اسداده 9ودر جدول شماره شدهتهیه 2در جدول شمارهبر اساس مرحله دوم روش پس از آنهای بهنجارشده در آمده اند. آنتروپی شانون به صورت داده

ضریب ،بر اساس مرحله سوم روش آنتروپی شانون سپسو مقدار باراطالعاتی ،آنتروپی شانون .ستاآورده شده 2ه جدول شمار در ،دست آمدهه اهمیت اطالعات ب

بررسیدر کتابهای مورد پژوهشهای لفهؤزیع م: جدول تو8جدول

27 ، در مجموعی دوره ابتداییکتابهافحه از ص2893دهد که از مجموع نشان می 2نتایج جدول صفحه به شاخص انرژی 91،میانکه از این استمربوط به مؤلفه انرژی خورشیدی صفحه

خورشید الکتریکیبه انرژی مورد 9و به انرژی گرمایی مورد فراوانی52، روشنایی خورشید

ای بیومایع و بیوگاز هانرژی هیچ یک از صفحات کتاب به شاخصلفه زیستؤدر مورد م اند.تهپرداخ

شاره شده است. اانرژی زیست هایلفهؤبه شاخص بیوجامد از ممورد 8ر د و توجهی نداشته

ای نشده جزرومد اشاره الکتریکیولی به انرژی بوده صفحه 8به انرژی برق آبی اشاره همچنین

برق زیست انرژی انرژی خورشیدی

آبی

جزر

و مد

زمین انرژی بادی

گرمایی

امواج

تجدید

ناپذیر

دیر

تجدید

پذیر

کتابها

روشنایی

گرماییالکتریکی

بیومایع

بیوگاز

بیوجامد

الکتریکی

الکتریکی

مکانیکی

الکتریکی

گرمایی

الکتریکی

فسیلی

یهسته ا

1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5 2 فارسی بخوانیم

1 5 1 1 1 5 1 1 1 1 1 1 2 5 فارسی بنویسیم

1 1 1 5 9 8 1 2 7 1 1 5 55 29 علوم

9 22 1 1 9 1 1 3 5 1 1 2 1 5 مطالعات اجتماعی

1 5 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5 کار و فناوری

9 99 1 5 3 3 1 8 8 1 1 9 52 91 جمع کل

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

77 311فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

-به انرژی زمینو صفحه 3در دبا الکتریکیانرژی ، به حهصف 3 در انرژی مکانیکی باداست و به

ای امواج اشاره الکتریکیاین در حالی است که به انرژی .اشاره شده استصفحه یکدر گرمایی

صفحه 9ای صفحه و به انرژی هسته 99 مورد بررسیی کتابهامنابع فسیلی در اشاره به نشده است.

.تبوده اس بررسیدر کتابهای مورد پژوهشهای لفهؤهای بهنجار م: جدول داده1جدول

برق زیست انرژی انرژی خورشیدی

آبی

جزر

و مد

زمین انرژی بادی

گرمایی

امواج

تجدید

ناپذیر

تجدید

پذیر

کتابها

روشنایی

گرماییالکتریکی

بیومایع

بیوگاز

بیوجامد

الکتریکی

الکتریکی

مکانیکی

الکتریکی

گرمایی الکتریکی

فسیلی

یهسته ا

فارسی

بخوانیم559/1 175/1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 131/1 1

فارسی

بنویسیم199/1 522/1 1 1 1 1 1 1 555/1 1 1 1 191/1 1

1 515/1 1 5 1/1 888/1 1 21/1 871/1 1 1 999/1 781/1 733/1 علوم

مطالعات

اجتماعی199/1 1 333/1 1 1 521/1 71/1 1 1 1/1 1 1 8/1 5

1 191/1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 199/1 کار و فناوری

بررسیدر کتابهای مورد پژوهشهای فهؤلمو ضریب اهمیت : جدول میزان بار اطالعاتی 8جدول برق زیست انرژی انرژی خورشیدی

آبی

جزر

و مد

زمین انرژی بادی

گرمایی

امواج

تجدید

ناپذیر

تجدید

رپذی

روشنایی

گرماییالکتریکی

بیومایع

بیوگاز

بیوجامد

الکتریکی

الکتریکی

مکانیکی

الکتریکی

گرمایی الکتریکی

فسیلی

یهسته ا

مقدار بار

طالعاتیا

(Ej)

283/1 213/1 211/15 1 1 299/1 923/1 1 253/1 291/1 1 1 125/1 1

ضریب

اهمیت

(Wj)

531/1 599/1 591/1 1 1 173/1 552/1 1 525/1 175/1 1 1 575/1 1

شود. سپس باید یک را در جواب لگاریتم هر فراوانی ضرب در . ابتدا هر فراوانی بر جمع فراوانیهای آن طبقه تقسیم و پس از آن لگاریتم گرفته می5

مورد بررسی، تقسیم نمود و جواب به دست آمده را در جمع به دست آمده از مرحله قبل، ضرب نمود. بدین گونه بار اطالعاتی های تعداد مؤلفه 9بر 5شود که ضریب اهمیت آن مؤلفه است. شود و در نهایت جواب این مرحله بر جمع به دست آمده از تمامِ فراوانیها تقسیم میها گرفته میمؤلفه

22/1در 3/1ضرب می شود؛ فراوانی دیگر نیز به همین صورت) 12/1در 9/1حال باشد.می 12/1نیز برابر با 9/1که لگاریتم 9/1ا برابر است ب(، فراوانی در کتاب دیگر نیز به 27/1شود)تقسیم می 7* 12/1بر 5(. سپس 288/1شود)جمع می 592/1با 513/1(. در این مرحله 592/1برابر با

* 27/1(. در گام آخر مرحله دوم جوابهای به دست آمده از این گام با گام قبلی در هم ضرب می شوند. ) 32/1برابر با 7*22/1ن صورت)همی 211/1(. حال باید در این مرحله این دو عدد به دست آمده را با هم جمع نمود که در اینجا 58/1برابر با 288/1* 32/1و 17/1برابر با 288/1دست آوردن ضریب اهمیت نیز باید این عدد را شود. این عدد به دست آمده همان میزان بار اطالعاتی است. برای انجام دادن مرحله سوم یعنی بهمی

ها تقسیم نمود.بر جمع کل میزان بار اطالعاتی مؤلفه

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

76 ... براساس تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی

مورد بررسی ی هالفهؤم میاناز ،نشان داده شده است 2الی 2 که در جدولهای شمارهطوریهمان

فراوانی و ضریب بیشترین های انرژی تجدیدپذیر، لفهؤی درسی، بین مکتابهاصفحه از 2893در

( 531/1فراوانی و ضریب اهمیت مورد 91)با شاخص انرژی روشنایی خورشیدمربوط به اهمیت

لفه مذکور ؤبه م کتابهامورد فراوانی بیشتر از سایر 29با کتاب علوم تجربینیز کتابها میانبوده و از

شاخصهای انرژی بیومایع و بیوگاز از . عالوه بر این، کمترین میزان توجه به انداشاره داشته

گرمایی و انرژی از جزر و مد، انرژی زمینانرژی، انرژی الکتریکی حاصل های زیستمؤلفه

ی کتابهاعالوه بر این در . استو بدین ترتیب ضریب اهمیت آنها نیز صفر الکتریکی امواج بوده

99ی نو)با انرژیهابه نسبت ی تجدیدناپذیر انرژیهااز منابع ی فسیلی انرژیها،درسی دوره ابتدایی

علوم هاینیز کتاب کتابها میانو از د توجه بودهمور( بیشتر 575/1ت مورد فراوانی و ضریب اهمی

.نداپرداختهلفه ؤبه این م کتابهامورد فراوانی بیش از سایر 22اجتماعی با

گیرینتیجه

چاپ ی درسی دوره ابتدایی)پایه اول تا ششم(کتابهاتحلیل محتوای ضمندر پژوهش حاضر

ی نو انرژیهاهای مؤلفه زمینۀی در مورد فراوان 73صفحه، در مجموع 2893، از مجموع 5931

انرژی برق آبی، انرژی،زیست . این فراوانیها در هفت مفهوم کلی انرژی خورشیدی،شدمشاهده

انرژیهاسایر زمینۀدر اند وگرمایی توزیع شدهانرژی امواج و زمین مد، انرژی بادی، و جزر

مشاهده ورد،م 9د و انرژی هسته ای ورم 99ی فسیلی انرژیها ،)تجدیدناپذیر یا دیر تجدیدپذیر(

سهم مشاهده شد، انرژی خورشیدی زمینۀکه در مورد 27 که از ندها نشان دادهمچنین یافته .شد

و شاخص انرژی 531/1مورد فراوانی و ضریب اهمیت 91شاخص انرژی روشنایی خورشید

مورد 9 ،خورشید کیالکتریو انرژی 599/1مورد فراوانی و ضریب اهمیت 52گرمایی خورشید

مورد 8دارای های مورد بررسی،از دیگر مؤلفهانرژی زیست .است 591/1فراوانی و ضریب اهمیت

شدمشاهده 173/1ت ضریب اهمی با (مورد فراوانی 8)بیوجامد بود که تنها شاخص انرژیفراوانی

ه است. انرژی برق آبی توجهی نشد )بیومایع و بیوگاز(این انرژیمورد بررسیِ و به سایر شاخصهای

. در است 552/1مورد را به خود اختصاص داده و دارای ضریب اهمیت 8مورد فراوانی، 73از

زمینۀدر ی درسیکتابهای درسی به انرژی جزر و مد و انرژی امواج توجهی نشده است. کتابها

مورد فراوانی و ضریب 3که سهم انرژی مکانیکی باد با اندداشتهاشاره مورد 51 ،مؤلفه انرژی بادی

زمینۀدر . است 175/1مورد توجه و ضریب اهمیت 3باد دارای الکتریکیو انرژی 525/1اهمیت

مربوط به این مؤلفه بوده که ضریب کتابهافراوانی از 5که تنها شدگرمایی نیز مشخص انرژی زمین

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

77 311فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

حاکی از آن است که به ج نیز دست آمده از مؤلفه انرژی امواه نتایج ب .است 5اهمیت آن نیز صفر

زمینۀدر .استاست، بنابراین ضریب اهمیت آن نیز برابر با صفر این مؤلفه نیز توجهی نشده

ضریب اهمیت )مورد 99ی درسی انرژی فسیلی کتابهادر پذیر و دیر تجدیدپذیر نای تجدیدانرژیها

مشاهده گردید.)ضریب اهمیت صفر(مورد 9و انرژی هسته ای با ( 575/1

ی علوم کتابها مورد بررسی،ی کتابها میاندر دست آمده حاکی از آن است که ه همچنن نتایج ب

. به عنوان مثال اندپرداختهی نو انرژیهابه موضوع بیشتر کتابهانسبت به سایر ،و مطالعات اجتماعی

های، به انرژی مکانیکی باد و انرژی بیوجامد توجه بیشتری شده و در کتابی علومکتابهادر

طور کلی انرژی ه ب مطالعات اجتماعی، انرژی برق آبی از بیشترین ضریب اهمیت برخوردار است.

های انرژی نو، به انرژی روشنایی لفهؤم میان، بیشترین ضریب اهمیت را داراست و در فسیلی

ها توجه بیشتری شده است.لفهؤخورشید، به نسبت سایر م

گرمایش ، له تخریب محیط زیستأمسمسائلی همچون دست به گریبان بودن جامعه جهانی با

و اخیراًدر زندگی انسان فناوریو تأثیر علوم و سوییاز جویی آنکمبود منابع و صرفه ،جهانی

اهمیت و توجه ،دیگر سویاز (ستهاکه انرژیهای نو یکی از این فناوری)توجه به فناوریهای نوین

زمینۀ یکی از مسائلی که در ،عالوه بر آن سازد.ن مینمایای نو را بیش از پیش انرژیهابه بحث

ی نو و آموزشهای الزم در این انرژیهاشود بحث به توسعه پایدار مطرح می دستیابی

ویژهی درسی به دلیل نظام آموزشی متمرکز، اهمیتی کتابها میاندر این (.5983قضاوی، راستاست)

ابتدایی رهدوها، نسبت به سایر دورهین دوره تأثیرگذارتر د داشت.ندر آموزش این مفاهیم خواه

تجربیات قبلی های باالتر آموزشی وای از تحصیل است که اساس دورهدوره ابتدایی، دوره است.

ه نتایج ب براساس. (5988به نقل از عابدینی بلترک، ؛ 2،2115وودرک)کِ به شمار می رود فراگیران

یا مورد توجه انرژیهانرژی خورشیدی توجه شده و سایر ی فارسی بیشتر به اکتابهادر ،دست آمده

نو هاییانرژ سازمان مطالعات براساساندک بوده است. این در حالی است که توجه نبوده یا

های مهم کشور در این پروژه . از میاناستبوده تمرکز اصلی در ایران بر انرژی بادی ،)سانا(ایران

توان نام برد. در زمینه انرژی خورشیدی متأسفانه فعالیتی در می های منجیل و بینالود راپروژه زمینه

در در سطح خرد اما فعالیتهایی زمینه نیروگاههای خورشیدی در مقیاس بزرگ صورت نگرفته است

ای انجام شده در یه. طبق بررسانجام شده است نیروگاههای شیراز، سمنان، طالقان و دربید یزد

برابر با صفراست. 5م اعداد به دست آید، که لگاریت مرحله دوم روش آنتروپی شانون، باید لگاریتم این امر بدان سبب است که در .5

2. Kirkwood

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

77 ... براساس تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی

گرمایی، ی زمینانرژیهاندانی در ایران مشاهده نشده است. خورشیدی پیشرفت چانرژی بخش

توجه ایران مورد های بعدی)تجدیدناپذیر و دیر تجدیدپذیر( در ردهانرژیهاانرژی و سایر زیست

این امر با توجه به وضعیت جغرافیایی و سایر منابع استراتژیک ایران، پتانسیل مناسبی .قرار دارند

ظرفیت ،ی تجدیدپذیر دارد که متأسفانه در بیشتر قسمتهاانرژیها برای گسترش تولید و مصرف

این در حالی است که کشوری .استشده بسیار کمتر از پتانسیل تخمین زده شده استفاده

(.5935)احمدی و اعلمی،استانرژی خورشیدی زمینه استفاده از ، پیشتاز در )چین(آسیایی

ی نو مربوط انرژیهای از آن است که بیشترین توجه به ها حاکیافته ،کتاب علوم تجربی زمینۀدر

باشد. شناخت و استفاده مسئوالنه از طبیعت به مثابه بخشی از خلقت الهی با هدف به این کتاب می

تکریم، آبادانی و آموختن از آن برای ایفای نقش سازنده در ارتقای سطح زندگی فردی، خانوادگی،

( نشان داد که 2152) دِژانهای نتایج یافته شود.جربی قلمداد میملی و جهانی از ضرورتهای علوم ت

ی و حفاظت از ربرای نگهدا بسیارشود که فراگیران ارزش می سببی نو انرژیها ۀآموزش دربار

که ند( نشان داد2111) 5های پژوهش سامبومحیط زیست از خود نشان دهند. همچنین یافته

کاربرد انرژیهای نو در همچنین آنهاست.و نگهداری کاربردلت سهو ،ی نوانرژیهاترین مزیت مهم

.استحفاظت از محیط زیست جهت دستیابی به اهداف

های که این کتاب به مؤلفه ندهای حاصل از تحلیل محتوای کتاب کار و فناوری نشان دادیافته

شده و هدف آن فزودهای دوره ابتدایی کتابهااست. این کتاب اخیراً به انرژی نو توجهی نداشته

بحث فناوری برای توسعه بخش . در حالی کهآشنایی دانش آموزان با دنیای کسب و کار است

دِژان، همان طور که (5932الهی و همکاران، ی نو، موضوعی غیر قابل اجتناب است)انرژیها

های های پنلاز ارزش عمیق یشوند که فراگیران به درک( معتقد بود که مدارس سبز باعث می2152)

ی جایگزین نائل آیند.سوختهاخورشیدی، توربینهای بادی و

اینکه یکی از اهداف توجه الزم به انرژیهای نو نشده با وجود ی مطالعات اجتماعیکتابهادر

و اجتماعی یمحیط انسان، مطالعه رابطه انسان با محیط جغرافیایۀ بخشهای آن)جغرافیا(مطالعه دربار

زمین و محصوالت ۀاستفاده از آنها، مطالعه حقایق دربار ۀمنابع طبیعی و نحوو فرهنگی، بررسی

همچنین در درس تاریخ یکی از هوا، جزر و مد و ... است. مانندعوامل طبیعی ۀآن، مطالعه دربار

ل زمان حاضر و درک علل پیدایش آنهاست. ئهدفهای تربیتی مطالعه زمینه اجتماعی و تاریخی مسا

( میزان آگاه بودن از انرژیهای نو و میزان پذیرش آنها را از سوی افراد 5987میرزایی ) نتایج مطالعه

1. Sambo

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

78 311فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

مثابه یک فاکتور مهم در نوع و میزان خاطر نشان ساخته است. بک در نظریه خود، ناآگاهی را به

دارد که احساس مسئولیت و ( بیان می5332مصرف انرژی برشمرده است. عالوه بر آن هاستینگز )

زش محیطی در زمان کودکی، عامل هدایت رفتار اجتماعی در نوجوانی و بزرگسالی است و با آمو

شود که به انرژیهای نو توجه خاص مبذول شود که چنین توجه به این مطالب این انتظار ایجاد می

با توجه به تأکید سند تحول بنیادین نظام آموزشی به فناوریهای نوین و .چیزی مشاهده نشد

شود که ی درسی دوره ابتدایی این نیاز احساس میکتابهاای نو و با توجه به تحلیل محتوای انرژیه

به این مؤلفه مهم توجه داشته باشند. پیشی درسی بیش از کتابها

به تحلیل نو یانرژیها زمینۀاکثر تحقیقات صورت گرفته در کهکردبه طورکلی باید عنوان

معطوف بهتوجه خود را نیز برخی پژوهشها .اندپرداختهنو در جهان و ایران یانرژیهاوضعیت

ۀارائ در پیبرخی دیگر کرده اند وی نوانرژیهاخاص برای آموزش یاستفاده از روش تدریس

معطوف ی نو انرژیهاهای .اما پژوهش حاضر هدف خود را بر تحلیل و حضور مؤلفهاندالگویی بوده

طور کلی دراین ه ب پرداخت. زمینهدراین تقیم به مقایسهطور مسه توان بنمی کرده است، از این رو

ی و یمیرزا .گذارندکه همگی بر گفته فوق صحه می انجام شده استپژوهشهای زمینه

ی نو در جهان و انرژیهاهدف خود را بر تجزیه و تحلیل وضعیت در پژوهشی ( 5932مختاری)

، مورد نده در پژوهش حاضر بررسی شده اک ییی نوانرژیها همۀدر این پژوهش ه اند.تگذاشایران

( 5932( نیز همانند الهی و همکاران)5939صادقی و خاکسار آستانه). ندتجزیه و تحلیل قرار گرفته ا

این پژوهش نیز ست وی نوانرژیهااهمیت دلیلکه اندنو بوده یانرژیها زمینۀارائه الگویی در در پی

( نیز هدف خود را بر 5931و فرزین) فرمند .مده استبه دلیل اهمیت این مسأله به نگارش در آ

. این پژوهش این نکته کرده اندمتمرکز ره دبستان ودر د انرژیهای نواستفاده از بازی برای آموزش

توان به می ،ی نو را به دلیل اهمیت باالیشانانرژیهاها و شاخصهای کند که مؤلفهرا تداعی می

اهمیت و همۀ پژوهشها، در مجموع آموزش داد. مختلفسنی های برای رده گوناگونهای شیوه

.هستندکنند که ازاین جهت، با پژوهش حاضر همسو ی نو را منعکس میانرژیهاضرورت توجه به

این میان در شود کهمیمتذکر شد،ارائه زمینهمطالبی که دراین با توجه به اهمیت این مسأله و

گامی اساسی در این جهت ،اقدامات هیافتهای مهم درکنار سایریکی از ر مثابههای درسی بهبرنامه

محوری، -آموزش و پرورش کشور ما به دلیل حاکم بودن کتابدر از آنجایی که د.نشوتلقی می

بنابراین تحلیل محتوای کتابهای درسی برای دستیابی به ،ویژه دارند یکتابهای درسی جایگاه

.(5939)عابدینی بلترک و نیلی، خوردار استبر ویژه یاهداف مورد نظر از اهمیت

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

73 ... براساس تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی

پیشنهادهای پژوهش

توجهی ی نو کم توجه شده یا اصالًانرژیهاهای دست آمده به برخی ازمؤلفهه طبق نتایج ب .5

ینقش توانددن آنها در کتابهای درسی میکرها و لحاظ دن به این مؤلفهکر. توجه نشده است

.شته باشددا این موضوع با اهمیت زمینۀدر ابسز

ی نو در انرژیها آموزش گوناگونهای استفاده از روشزمینۀ پژوهشهایی در دادن انجام .2

.سیستم آموزشی

.ی نوانرژیها یهامؤلفه زمینۀبررسی کتابهای سایر مقاطع تحصیلی در .9

سیستم عناصر دیگر ازدست اندرکاران آموزش و پرورش از آنجایی که معلمان و سایر .2

شود پژوهشهای دیگری در ند، لذا پیشنهاد میشودرسی محسوب مینامهآموزشی درکنار بر

دست اندرکاران آموزش وپرورش با مبانی سایر آموزش معلمان و زمینه ضرورت آشنایی و

ی نو صورت گیرد.انرژیها

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

78 311فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

منابع

-لنامه علمیفص .ها در تحلیل محتواتوسعه روش آنتروپی شانون برای پردازش داده (. بسط و5981). آذر، عادل

.58-5، (97-98)55، پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا

های تحلیل وضعیت انرژیهای تجدیدپذیر در ایران و جهان و فرصت (.5935). حبیب اهلل ،مصطفی و اعلمی ،حمدیا

.هم اندیشان انرژی کیمیا :دومین همایش ملی انرژی باد و خورشید، تهران .گذاریسرمایه

های انرژیهای (. مسیر اشاعه فناوری5932غریبی، جلیل؛ مجیدپور، مهدی و انواری رستمی، علی اصغر. ) الهی، شعبان؛

.13-99(،2)2، مدیریت نوآوریسازی بنیادی. تجدید پذیر: رویکرد نظریه

همدان: .مجموعه مقاالت همایش ملی انرژی های نو و پاکدر (. انرژی های نو و تجدید شونده. 5932). ایمانلو، بیژن

.زیست فردا شرکت هم اندیشان محیط

عبدالرحیم پرتوی. تهران: انتشارات دانشگاه ، ترجمهای پایدار: انرژی برای آیندهانرژی های نو(. 5935) .بویل، گادفری

تهران.

-23 (،17) شناسی، زمین آموزش رشد بیوگاز. پذیر تجدید انرژی(. 5988). حسین زاده، محمد مهدی و افشار، راحله

12.

. تهران: انتشارات سپهر.های تحقیق در علوم رفتاریروش(. 5981) .سرمد، زهره و حجازی، عباس

ی تجدیدپذیر در ایران یا انرژیها(. ارائه یک الگوی بهینه توسعه 5939). صادقی، حسین و خاکسار آستانه، سمانه

.532-513، (55)9، یرانپژوهشنامه اقتصاد انرژی ایابی استوار. استفاده از رویکرد بهینه

های آموزش تجزیه و تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی بر مبنای مؤلفه(. 5988) عابدینی بلترک، میمنت.

.دانشگاه مازندران: بابلسر.آموزشیریزی رشته برنامه ارشدپایان نامه کارشناسی . سالمت

گرایی به عنوان رویکرد نوین یادگیری ل جایگاه سازندهتحلی(. 5939). عابدینی بلترک، میمنت و نیلی، محمدرضا

.57-3، (59)55 ،ریزی درسیپژوهش در برنامهی درسی دوره ابتدایی. کتابهادر

اولین همایش ملی .ی نو در مقطع دبستان به کمک بازیانرژیهاآموزش مفهوم (.5931).فرزانه ،و فرزینفرزین ،فرمند

.وهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعتپژ :، تهران5212آموزش در ایران

هشتمین .سناریور ب مبتنی ریزیبرنامه روش با آینده بررسی تجدیدپذیر، انرژیهای و ایران(. 5935). محمد فیروز،

.کمیته ملی انرژی جمهوری اسالمی ایران :تهران .انرژی ملی همایش

مات اجتماعی دوره ابتدایی ایران به لحاظ توجه به ی درسی تعلیکتابهاتحلیل محتوای (. 5983) .قضاوی، منصوره

دانشگاه اصفهان. .ریزی درسیرشته برنامه ارشدنامه کارشناسی پایان. معضالت زیست محیطی

پژوهشی دانشکده -مجله علمی تنگناهای انرژی و ارزیابی پتانسیل خورشیدی در ایران. (.5985کاویانی، محمدرضا. )

.98-51 (،95و 91نامه تاریخ و جغرافیا وعلوم اجتماعی(، ))ویژهفهانادبیات و علوم انسانی اص

مجموعه مقاالت دومین کنفرانس . در 25(. نیاز انرژی و چشم انداز تغییرات اقلیمی در قرن 5987) ___________

وری انرژی ایران.، جلد اول. تهران: سازمان بهرهتغییر اقلیم

ی نو ایران )سانا(.انرژیها. تهران: سازمان یدیانرژی خورش(. 5935). مهدوی، فریدون

. اولین کنگره سالیانه ی نو در جهان و ایرانانرژیهاتجزیه و تحلیل وضعیت (. 5932). میرزایی، حسین و مختاری، ساالر

. موسسه عالی علوم و فناوری حکیم عرفی شیراز جهان و بحران انرژی. شیراز:

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

71 ... براساس تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی

نامه کارشناسیپایان. ار پذیرش و نقش ترویج در بومی سازی انرژی های نوبررسی سازوک(. 5987). میرزایی، علی

واحد علوم تحقیقات واحد تهران. ،دانشگاه آزاد اسالمی .رشته آموزش کشاورزی

تهران: انتشارات برگا. .ترجمه مهدی ملک پور،انرژی بادی(. 5932). نلسون، وان

های بنیادی.جمه محمود شارع پور. تهران: مرکز پژوهشتر ،توسعه فرهنگی و محیط زیست(. 5973). یونسکو

Carson, T. (1988). Education for peace in Belgium.The Peace Educator,1(4), 1-2.

Christopher, G. (2009). Nonfinancial reasons for being environmentally conscious.

School Business Affairs, 75(11), 25.

Dejong, W. (2012). Balancing Green. School Construction News, 15(1),9. Available at:

http://school construction news .com.

Gordon, D.A. (2010). Green schools as high performance learning facilities.

Washington, DC: National Clearinghouse for Educational Facilities at the National

Institute of Building Sciences.

Pfeiffer, B., & Mulder, P. (2013). Explaining the diffusion of renewable energy

technology in developing countries. Energy Economics, 40(C), 285-296.

Sambo, A. S. (2005). Renewable energy for rural development: The Nigerian

perspective. ISESCO Science and Technology Vision, 1, 12-22.

Shafiullah, G.M., Amanullah, M.T.O., Shawkat Ali, A.B.M., Jarvis, D., & Wolfs, P.

(2012). Prospects of renewable energy: A feasibility study in the Australian

context. Renewable Energy, 39(1), 183-197.

Sims, T. (2012). Green building benefits. School Construction News, 15(4),17-20.

Available at: http://schoolconstructionnews.com.

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020

78 311فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

2:42

+03

30 o

n T

uesd

ay O

ctob

er 2

7th

2020