๑
๑ ธดงคคอสวนประกอบขอปฏบตเพอละ เลกกเลส เพอพนทกข + สข นพพาน ณ วดปาดงใหญ อเมล [email protected] วนท ๙ มถนายน พ.ศ. ๕๕๑
วธ การ ถอ ธดงค ทง ๑๓ ขอ แบบ ได รายละเอยด ของ แบบ สง กลาง ต า
๑. ปงสกลกงคะ ถอ ใชแตผาบงสกล งดผาทชาวบานถวาย จะรบแตผาซงมอยประมาณ ๒๓ ชนด เชน ผาจากปาชา ผาหอศพ ผาทเกา ๆ ผาไมมเจาของ ผาเปอนครรภแมลกออน ผาเกาไมมใครๆใชในวด ฯลฯ ถา ไปรบเอาผาทไดมาจากโยม ธดงคขอน กขาด
สง เอาเฉพาะผาตามปา หรอ จากปาชา
กลาง ผาทคนท าบญวางไว หวงจะใหพระถอเอา เชน ผาปา
ต า ผาทเขาวางไว ทใกล ๆ เทา
๒. เตจวรกงคะ ถอ การใชผาแคเพยงสามผน เทานน กม ๑. ผาจวร (หนาหนงชน) คอ ผาทพระใชหม แทนเสอผา ๒. มผาสงฆาฏ ( หนาสองชน ) ใชหมกนหนาว หมซอนกบจวรเปนสองผน ( รวมผาทใชหมจะหนาสามชน ) เพอเขาไปในบาน หรอไปบณฑบาต ๓. และมผาสบงทมขนธ ( หนาหนงชน ) ทใชนงแทนกางเกง
ยกเวนใช ผาองสะ ทกวาง หนงคบ ยาวสามศอก จ านวนหนงผน เทานน
ถายนดเมอใชผาผนท ๔ เชน ผาไตรจวร (สบง จวร) ทเพมมาเปนบรขารโจร ผาหม ผากนหนาว ทสงเสรมการภาวนา ทเกนความจ าเปนเปนนจ ธดงคขอนกจะขาด
สง ใชผา ๓ ผนจรง ๆ ไมใชผา ไมยมผาจากผอน จากทอนมาใชเลย
กลาง ยมผาเกาทโรงยอมผามานงชวคราว ในตอนทก าลงซกผา เมอผาแหง กเลกใช
ต า ยมผาพระมานง เพอซอมจวรตวเองได แตไมใชยมเพอหมตลอดวน
๓. ปณฑปาตกงคะ ถอ การไปเทยวบณฑบาต เปนประจ า เปนวตร คอ ไมรบนมนต หรอรบลาภพเศษอยางอนใด ๆ จะฉนเฉพาะอาหารทไดจากการไปบณฑบาตมาแลว เทานน ทเราเหนพระภกษ สามเณร ทาน ออกรบอาหารบณฑบาตในตอนชวงเชาๆ ทกวน นน ก เพราะวา ทานไดถอ หรอท าตามธดงคขอน นนเอง เมอรบอาหารจากทอน ทไมใชไดจากออกรบบณฑบาต ธดงคขอนกขาด
สง รบจากโยมขางหนา -หลง - กลบ เมอนงลงหลงกลบจากบณ ฯ แลว กหยดรบภต
กลาง ไปบณ ฯ เหมอนขางบนมาแลว นงลงกยงรบได แตไมรบนมนตในวนพรงน
ต า ไปบณ ฯมานงลงแลวยงรบได แตจะรบกจนมนตในวนพรงนในวนตอไปกได
๔. สปทานจารกงคะ ถอ จะออกรบ บณฑบาตตามล าดบ เปนประจ า เปนวตร คอจะออกรบอาหารบณฑบาต ตามล าดบของบาน เรยงตามล าดบของคนทจะถวายอาหาร รบเรยงไปตามล าดบทโยมทจะใสบาตร เทานน คอ จะรบอาหารไปตามล าดบทชาวบานทก าลงรอใสบาตรอยขางหนา ถา ไปบณฑบาตทอนโดยละโมบ โดย เลอกรบเอาแตของทตนชอบ ธดงคขอนจะขาด ถาถอในขอท ๔ นได กไดถอในขอท ๓ ไปดวยกน
สง ไมรบสลบล าดบหนามาหลง หรอไมสลบหลงไปหนา เขาเอาบาตรไปตกภตใสได แตไมนงรออาหารทมคนมาสง
กลาง รบสลบล าดบจากหนามาหลง หรอจากหลงมาหนาได หรอโยมเอาบาตรไปตกอาหารได แตไมนงคอยอาหารอก
ต า ไปรบบณ ฯ เหมอนขางบนมาแลว และยงนงคอยอาหาร ทจะตามมาในวนนน
๕. เอกาสนกงคะ ถอ จะฉน ณ ท อาสนะเดยว เปนประจ า เปนวตร เปนปกต คอ จะ เพยงฉนมอเดยว คาบเดยว ครงเดยว เทานน เมอได ลกจากทนงแลว จะไมฉน (จะไมรบประทาน) อก เลย (ภตตาหาร = ภต ) ถา ไปนงฉนทอาสนะอน หรอทนงฉนทอน อกครง ธดงคขอน กขาด ถาถอขอท ๕ นได กจะเปนการถอขอท ๖ และในขอท ๗ ไดพรอมๆ กน
สง ภตจะนอยหรอมาก เมอหยอนมอลงในบาตรแลว จะหยดภตทมาเพมจากเดม
กลาง ชวงทภตในบาตรยงไมหมดกยงรบภตอนเตมไดอก ถอเอาภตเปนดานสดทาย
ต า ตลอดเวลาทยงไมไดลกกยงรบอาหารทมาเตมได หรอยงไมไดรบน าลางบาตร ถามคนมาสงอาหารใหกยงรบได
๒
๒
วธการ ถอธดงค แบบ ได รายละเอยด ของแบบ สง กลาง ต า
๖. ปตตปณฑกงคะ ถอ จะฉนอาหารเฉพาะทมอยในบาตรเทานน เปนวตร ถา ใชภาชนะอน เชน ฝาบาตร แกว หอ กลอง ใบไม ฯลฯ ธดงคขอนกจะขาด เนนอยทตองไมใชภาชนะเพมเตม นอกจากมอ ฟน เพอจ ากดอาหาร
สง น าเขาปากเลย ไมใชมอบด มใชฟน กด กลาง ใชมอบด บแบงเปนชนได มใชฟน ต า ใชมอบ และฟนแทะ ภตจากบาตรได
๗. ขลปจฉาภตตกงคะ ถอ จะไมรบอาหารทมาตอนหลงบณฑบาต เปนประจ า เปนวตร คอ เมอลงมอฉนแลว จะไมรบอาหารอนทตามมาสงอก ถาเลกฉน ลกแลว กยงท าอาหารใหถกวนย แลวกฉน ธดงคขอนกขาด
สง ฉนภตของรายแรกแลว กหยดรบอก
กลาง ฉนแตภตในบาตร จะไมรบภตอกเลย
ต า ตราบทยงไมไดลก กยงรบภตไดอก
๘. อารญญกงคะ ถอ อยในปาเปนประจ า เปนวตร ( = โทษะจรต ) ถา เกดสวาง หรอไดอรณขนในขณะทพระก าลงอยชายบาน หรออยใกลบาน หรออยในบาน ทไมใชปา ธดงคขอนกจะขาด
พทโธ และ อรหนตทงหลายชอบอยวเวก เชน ตามปา ตามทสงบ
สง อยปาตลอด ๓ ฤด ตลอด ๑๒ เดอน
กลาง อยปาในฤดรอนกบหนาว รวม ๘ เดอน แต ๔ เดอนในฤดฝน อยวดชายบาน
ต า อยปา ๔ เดอนไดในฤดรอน เทานน
๙. รกขมลกงคะ ถอ อยตามโคนไม เปนประจ า ( = โทษะจรต ) (ในพรรษาของพระภกษ พระพทธเจาอนญาตใหพระ จะตองม กฎเพองปองกนหนาว รอน เหลอบ ยง ลม แดด )
ถา อยทมง ทบงฝนจากสงอน ทนอกเหนอจากตนไม ธดงคขอนกขาด
สง มมใครชวยจดทให ใชเทากวาดใบไมเอง กลาง เผอมคนมากวานเขาชวยกวาด จดทได
ต า ใหคนวด สามเณรมาชวยจดสถานทพก ๑๐. อพโพกาสกงคะ ถอ การอยทแจง เปนประจ า เปนวตร ถา ผทถอ อยในทมง หรออยทบงฝนจากสงอนในขณะก าลงจะสวาง ก าลงจะรงอรณแลว ธดงคขอนกจะขาด
ถา ถอขอท ๑๐ นได กจะไดถอขอท ๙ และขอท ๑๑ ไปพรอม ๆ กน เพราะวาการปฏบตในขอน จะมความเขมขน ดมาก
สง อยกลด อยกระโจมกลางแจงได แตจะอาศยเงาจากตนไม เงาภเขา ไมได
กลาง อาศยเงาตนไม เงาภเขา เงากฎได แตไมเขาไปอยภายในกฎ
ต า อยกระทอมใบไม - ผา เถยงเกาๆได ๑๑. โสสานกงคะ ถอ อยในปาชา เปนประจ า เปนวตร
เมอไมอยในปาชา หรอไมไปปาชา ธดงคขอนกขาด
สง มเผา มซากศพ มการรองใหประจ า กลาง มแคอยางใด อยางหนง จากขางบนน
ต า สกแตวาปา ทมลกษณะคลาย ๆ ปาชา ๑๒. ยถาสนถตกงคะ ถอ การอยในท ทแลวแต ทาน เขา จะจดทอย ทพก ทอาศย ให
ถาโลเล เลอกทอย ธดงคขอนกขาด
สง ไมไปดไมถามวา ใกล ด รอน ใดๆ เลย
กลาง ถามไดวายงไง? แตจะไปตรวจดไมได
ต า ถามได ไปดได ถาไมชอบ กเปลยนได
๑๓. เนสชชกงคะ คอ พระภกษผถอ การนงเปนวตร เปนปกต คอ ถอ งดการการนอน แต...ในวธการปฏบตนน ก อาจจะนงตลอดจะดทสด หรอเดนจงกรม ( อาจจะจงกรม ประมาณ ๑ ยาม ( ๔ ช.ม.) จากใน ๓ ยาม (๑๒ ช.ม. ในตอนกลางคน ) หรอจงกรมตามถนด) หรอ ยน เดน นง เคลอนท นง กม เงย จะภาวนา สวดมนต นงสมาธ เรยนธรรม ฟงเทศน อานพระไตรปฎก อานธรรมมะ หรอตามทถนด ฯ ถา เมอนอนเอาหลงแตะพนราบ กบพน กบทนอน ธดงคขอนกขาด
สง งดพนกพง ผารดทเขา ผารดตว รวม ๓
กลาง อยางใดอยางหนงจาก ๓ อยางขางบนน
ต า ใชทง ๓ อยาง หรอ ใชเกาอทมทพงดานหลงดานขาง หรอพงฝา ผนง ตนไม หมอน
:: ยอมาจาก พระไตรปฎก อง. ทสก ขอ ๑๘๑ , ๑๑๙๒ , จากหนงสอวสทธมรรค ภาค ๑ ตอน ๑ , มลนทปญหา และ จากประสบการณโดยตรงของพระวดปาดงใหญ ::
ทชอง ได ถาท าได ๑๐๐ ใหเตม ก ถาถอได ๗๕ ใหเตม ข ถาถอได ๕๐ ใหเตม ค ถาถอได ๒๕ ใหเตม ง ถาไมไดถอเลยใหเตม จ ตามความจรง ถายงไมเคยถอ กนาจะลองถอด เพอความกาวหนา ความเจรญ รงเรอง เพอสรางบารมธรรมทสงๆ ชวยใหบรรลถงธรรม นพพาน ไดงาย ๆ ตอไป ชอ....................................................ชอเลน.....................ฉายา/นามสกล ............................................ วนเกด ว/ด/ป....................................... กรอกเมอ ว/ด/ป.............................................
๓
๓
นาสงเกตมาก ในขอท ๑ ๒ จะเปนหมวดทเกยวกบจวร เครองนงหม ในขอท ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ เปนหมวดทเกยวกบอาหาร ในขอท ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒ เปนหมวดทเกยวกบทอย และในขอท ๑๓ จะเกยวกบความเพยรฆากเลสโดยเฉพาะ ขอท ๙ ๑๐ ภกษถอไดเฉพาะในพรรษา เพราะตามวนยพระจะตองมกฎอยจ าพรรษา นตามต ารา แตถาฝนไมตก ทวดปาดงใหญนน กอาจจะถอไดเปนบางครง หรอหลาย ๆ วน กม ตองดสขภาพ แตไมขแย ออนแอ ใจไมกลา กลาทดลอง
ส าหรบพระภกษจะถอไดทง ๑๓ ขอเตม สวนภกษณ ถอได ๘ ขอ คอขอ ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๑๒ ๑๓ นวาตามต ารา สวนขอทเหลอทกขอนนในวดปาดงใหญ กอาจจะถอไดเปนบางครง บางเวลา ถามความปลอดภย มผอารกขา มผชาย มพระผชายทรวมฝกภาวนาในบรเวณวดปา ทในปาเดยวกน แตไมรบกวนกน เหมอนทพวกเขารวมงานปฏบตธรรมตามวดปาทวไปท ากน
สามเณรถอได ๑๒ ขอ ยกเวนขอทวา ดวยการใชผาเพยงแคสามผน เพราะวา สามเณร จะไมมผาสงฆาฏ ส าหรบทวดปาดงใหญนน อาจจะดดแปลงใหสามเณรใชผาอยางอนเปนผนทสาม แทนสงฆาฏ ผากนหมอก
สกขมานาและสามเณร ถอได ๗ ขอ คอลดขอท ๒ ออกจากภกษณได กอาจจะดดแปลงใหใชผาอยางอน แทนเปนผนทสามได เหมอน กบ สามเณร ทอยตามวดปา นยมท ากน
สวน อบาสก อบาสกา ถอได ๒ ขอ คอ ขอท ๕ และ ขอท ๖ นตามต ารา ทน พวกเรา...กอาจจะดดแปลงถอเพมในขออน ๆ ตามทเคยพาโยมทวดปาดงใหญท า มาแลว กคอ การถอใชผาบงสกล ( ขอ ๑ ) กอาจจะใชผาทไดจากทเขาไมหวงแลว ผาเกา ผาเหลอใช ผาทเหลอในวด ผาเกาของคนตายทซกดแลว ถาจะถอการใชผาเพยงแคสามผน ( ขอ ๓ ) กดดแปลงเปน สามตว แตท าความสะอาดใหด ถาจะถอการไมรบอาหารทหลง ( ขอ ๗ ) กเชน เมอตกอาหารจนพอแลว จะไมเอาเพมอกถวย อกชอน เปนตน ถาจะถอการอยปา ( ๘ ) ถอ การอยโคนไม ( ๙ ) ถออยในทแจง ( ๑๐ ) ถอการอยปาชา ( ๑๑) นในวดปาทมปาพอทจะท าไดอยางงาย ๆ เลย เชนทวดปาดงใหญ ถาจะถอการยนดในทอยตามททานจดทอยให ( ๑๒ ) นกถอตามทอยททางวดจะจดให ตามททางเจาของสถานทจะจดทอยใหได ถา จะถอการอยเนสชชก ( ๑๓ ) คอไมนอน นกถอได เพราะบางครง การปฏบตธรรม การจ าศลภาวนาในวดปา หรอบางวด กนยมไมนอนในบางวนพระ หรอทก ๆ วนพระ หรอตามทจะสมาทานตงใจท า ทงทบางคนอาจจะท าเปนสวนรวม และท าสวนตว กม วธการ ใน ๑ คน ( ๑๒ ชวโมง ) กอาจจะมการเดนจงกรม ใน หนงยาม ( สชวโมง) อก ๒ ยาม (๘ ชวโมง) กอาจจะนง กได หรออาจจะนงยาวรวดเดยว หรอ จะนง ยน เดน ตามทถนด การถอธดงคน เปนขอปฏบตเพมเตม ใหบรรลธรรม มรรค ผล นพพาน ส าเรจอรยะทง ๘ ไดเรวๆ งายขน เพอเพมเวลา เพมโอกาส เพมขอวตรใหมความเขมขนในการภาวนาฆากเลส เพอความพนทกข พบความสข อยาง เรว ๆ ไว ไว มาก ๆ ขน เปนการสมครใจทจะท า จะถอ จะไมถอกได ไมผด
๔
๔
วนย เหมอนการไมรกษาศล ของพระทมศลทจะตองรกษาศลอยประจ าประมาณ ๒๒๗ ขอ นอกจากนกยงมศลอกมากทนอกเหนอจากศลในปาฏโมกข ๒๒๗ ขอน และการรกษาศลของสามเณรม ๑๐ ขอ การรกษาศลของผทถอศลอโบสถ กม ๘ ขอ การรกษาศลของชาวบานทวไป กมอย ๕ ขอ ซงศลน กอาจจะถอเกนศลทวามาน กได และศลนจะตองถอตลอดเวลา ถาถอธดงคแลว การภาวนาด กศลธรรมเจรญคอศล สมาธ ปญญา พละ ๕ อนทรย ๕ มรรค ๘ เจรญงอกงามยง ๆ ขน และถาถอธดงคแลวท าใหอกศลธรรมเสอม ๆ ลด ลง ขาด เบาบาง หาย ๆ ลม ๆ ไป เชน ความออนแอ ความฟมเฟอย ไมประหยด ความกลว ความขาดสต ขาดสมาธ ขาดปญญา โง งวง ทอแท ฟงซาน สงสย ลงเล ขเกยจ ฯลฯ และอกศลอน ๆ เสอม ดบ หายไปแลว อยางนกควรจะถอธดงค ถาถอธดงคแลว กศลธรรมเสอม และท าใหอกศลธรรม เจรญ อยางนกไมควรควรจะถอธดงค ถาถอธดงคกตาม หรอไมถอกตามแลว กไมท าใหกรรมฐานเจรญเพมขน หรอไมเสอมแลว เชน พระอรหนต และ คนทว ๆ ไป ปถชน หรอผทภาวนาทยงไมไดถงขน โสดาบน สกทาคาม อนาคาม อยางนกควรถอธดงคเพอสรางบารม ใหสง ๆ ขนไปอกส าหรบคนทวไป สวนพระอรหนต น ทานถอธดงคนนกเพอเปนตวอยางแกรนหลง ๆ แกพระภกษ แกสามเณร แกชาวบาน แกนกภาวนา แกวด บาน ชมชน แกประเทศ แกลก หลาน เหลน ใหรจกประหยด อด ออม อดทน ขยน ไมอยเฉย ๆ ตอไป
เรา จะถอธดงค ขอไหนบาง เปนบางขอ หรอ ถอ ๑๐ ขอ หรอ ทงหมด กเอาเถด จะถอเปนเวลา เปนชวง ตามเหตการณ กชวโมง กวน คน สปดาห กเดอน ๕ เดอน กป กเอาเถด ด หรอจะถอตลอดชวต หรอ เฉพาะตอนเดก ๆ ชวงกลางคน เมอคราวแก หรอตามถนด กเลอกเอาเถด เพราะ เปนสงทดเลศจากพระไตรปฎก ส าหรบพวกเราทก ๆ สมย
[ ธตงคเสวนา ธดงคนน จะ เหมาะกบจรตใด? ] ขอวา การเสพธดงคเปนสปปายะส าหรบใคนน แกวา การเสพธดงคเปนสปปายะส าหรบคนราคจรต และคนโมหจรต เพราะเหตไร? เพราะการเสพธดงคเปนทกขาปฏปทา (ปฏบตล าบาก) และเปนสลเลขวหาร (อยอยางเครง) อนราคะยอมสงบเพราะอาศยทกขาปฏปทา โมหะ ผทไมประมาทยอมละไดเพราะอาศยสลเลขปฏบต อนง ในธดงคเหลาน การเสพอารญญกงคะ และ รกขมลกงคะเปนสปปายะ แมแหงคนโทสจรต ดวยเมอคนโทสจรตนนแมนไมมใครกระทบกระทงอยในปาและโคนไมนน แมโทสะกยอมสงบแล นเปนค าพรรณนาโดยจ าแนกศพท ม ธตศพท เปนตน. วธขดเกลากเลส ( สลเลขปฏบต) เพอความสข [๑๐๔] ดกรจนทะ เธอทงหลายพงท าความขดเกลากเลสในขอเหลานแล คอ เธอทงหลาย พงท าความขดเกลา (ขด ขด ละ ) วา ชนเหลาอนจกเปนผเบยดเบยนกน ในขอนเราทงหลายจกเปนผไมเบยดเบยนกน.
๕
๕
เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนผฆาสตว ในขอน เราทงหลายจกงดเวนจากการฆาสตว. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนผลกทรพย ในขอน เราทงหลายจกงดเวนจากการลกทรพย. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเสพเมถนธรรม ในขอน เราทงหลายจกประพฤตพรหมจรรย. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกกลาวเทจ ในขอน เราทงหลายจกงดเวนจากการกลาวเทจ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกกลาวสอเสยด ในขอน เราทงหลายจกงดเวนจากการกลาวสอเสยด. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกกลาวค าหยาบ ในขอน เราทงหลายจกงดเวนจากการกลาวค าหยาบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกกลาวค าเพอเจอ ในขอน เราทงหลายจกงดเวนจากการกลาวเพอเจอ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมกเพงเลงภณฑะของผอน ในขอนเราทงหลายจกไมเพงเลงภณฑะของผอน. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมจตพยาบาท ในขอน เราทงหลายจกไมมจตพยาบาท. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมความเหนผด ในขอน เราทงหลายจกมความเหนชอบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมความด ารผด ในขอน เราทงหลายจกมความด ารชอบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมวาจาผด ในขอน เราทงหลายจกมวาจาชอบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมการงานผด ในขอน เราทงหลายจกมการงานชอบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมอาชพผด ในขอน เราทงหลายจกมอาชพชอบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมความเพยรผด ในขอน เราทงหลายจกมความเพยรชอบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมสตผด ในขอน เราทงหลายจกมสตชอบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมสมาธผด ในขอน เราทงหลายจกมสมาธชอบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมญาณผด ในขอน เราทงหลายจกมญาณชอบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมวมตผด ในขอน เราทงหลายจกมวมตชอบ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกถกถนมทธะกลมรม ในขอน เราทงหลายจกปราศจากถนมทธะ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนผฟงซาน ในขอน เราทงหลายจกเปนผไมฟงซาน. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมวจกจฉา ในขอน เราทงหลายจกหามพนจากวจกจฉา. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมความโกรธ ในขอน เราทงหลายจกไมมความโกรธ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกผกโกรธไว ในขอน เราทงหลายจกไมผกโกรธไว. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกลบหลคณทาน ในขอน เราทงหลายจกไมลบหลคณทาน. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกยกตนเทยมทาน ในขอน เราทงหลายจกไมยกตนเทยมทาน. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมความรษยา ในขอน เราทงหลายจกไมมความรษยา. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมความตระหน ในขอน เราทงหลายจกไมมความตระหน. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกโออวด ในขอน เราทงหลายจกไมโออวด. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมมารยา ในขอน เราทงหลายจกไมมมารยา. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกดอดาน ในขอน เราทงหลายจกไมดอดาน. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกดหมนทาน ในขอนเราทงหลายจกไมดหมนทาน. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนผวายาก ในขอน เราทงหลายจกเปนผวางาย. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกมมตรชว ในขอน เราทงหลายจกมกลยาณมตร. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนคนประมาท ในขอน เราทงหลายจกเปนคนไมประมาท. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนคนไมมศรทธา ในขอน เราทงหลายจกเปนคนมศรทธา.
๖
๖
เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกไมมหร ในขอน เราทงหลายจกเปนผมหรในใจ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกไมมโอตตปปะ ในขอน เราทงหลายจกเปนผมโอตตปปะ. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนผม สตะนอย ในขอน เรทงหลายจกเปนผมสตะมาก. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนคนเกยจคราน ในขอน เราทงหลายจกเปนผปรารภความเพยร. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนผมสตหลงลม ในขอน เราทงหลายจกเปนผมสตด ารงมน. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนคนมปญญาทราม ในขอน เราทงหลายจกเปนคนถงพรอมดวยปญญา. เธอทงหลายพงท าความขดเกลาวา ชนเหลาอนจกเปนคนลบคล าทฏฐของตน ยดถออยางมนคง และสละคนไดโดยยาก ในขอน เราทงหลายจกไมเปนผลบคล าทฏฐของตน ไมยดถออยางมนคง และสละคนไดโดยงาย. เมอเรา ท าดง ทวา มาน ไวในใจแลว กสามารถหลบหลก เอาตวรอด ชนะผอนได หลบภย หลบคนชว ปองกนคนชว เราสามารถทจะเปนผ น าของคนอนได สอนคนอนได สามารถทจะยกตนเองใหสงขน สงขน เหนอคนอนได สามารถกาวหนาในการภาวนา การปฏบตเพอฆากเลสไดโดยเรวพลนบรรลธรรมทนท พทโธ สอนวา “ .. นนโคนไม นนเรอนวาง เธอทงหลายจงเพงพนจเถด อยาประมาท อยาไดเปนผมความเดอดรอนในภายหลงเลย นเปนค าสอนของเราส าหรบเธอทงหลาย แล.. ”
พระสตรน ชอสลเลขสตร ลมลก เปรยบดวยสาคร ฉะน จบ. จากเลมท ๑๗ ขอ ๑๐๑ หนา ๔๖๙ จากชด ๙๑ เลม
วนอาทตยท วนอาทตยท 1 มถนายน พ.ศ. 2551 เวลา ๑๘:๔๖:๕๒ น. พระประสทธ ฐานะธมโม ( แววศร) รวบรวม จงมสข พนทกข บรรลนพพานบรมสขเรวๆ ไวๆ จากวดปาดงใหญ ๑๓๕ ม. ๒ บ./ต.แดงหมอ อ. เของใน จ. อบล ๓๔๑๕๐
๗
๗
รวม ๆ อานสงสของการถอธดงค จาก หนงสอวสทธมรรค และหนงสอ มลนทปญหา อานสงสแบบแยกเปนขอ ๆ จากหนงสอวสทธมรรค ภาค ๑ ตอน ๑
ขอท ๑ อานสงสของการถอธดงค ทวาดวยการใชผาบงสกล เปนวตร เปนประจ า เสมอ เทานน
1. เกดมขอปฏบตทสมควรกบนสย ตามบาล ทบอกอนศาสนตอนบวช วา การบรรพชาทอาศยผาปงสกล 2. ไดตงอยในอรยะวงศขอท ๑ คอการสนโดษในจวร 3. ไมตองล าบากในการรกษาผา เพราะมไมมาก นอยผน
4. ไมตองไปเกยวของกบผอน ในเรองผา การซก การรกษา การยม การหาผา 5. ไมตองกลวโจร ขโมยลกเครองนงหม จวรไป เพราะวาไมมใครทตองการเลย นอกจารกพระ 6. ไมมตณหาในการบรโภค จวร เครองนงหม ลดเรองความอยากในการแตงตว ไดเยอะ 7. มบรขารไดตามสมณรป คอ เหมาะสมทจะเปนพระภกษ 8. มปจจยตามทพทธะสรรเสรญวา เปนของเลกนอย เปนของหางาย เปนของหาโทษมได 9. เปนผทนาเลอมใส
10. ไดมความมกนอย อดทน เลยงงาย เปนตน เปนผล 11. มสมมาปฏบตเพมขน จะเพมความแมนย า ตรงตามทางสพระนพพาน เพอพนจากทกขได
12. คนรนหลงถอเปนแบบอยางได ขอท ๒ อานสงสของการถอธดงค ในขอ การใชผาแคเพยงสามผน เทานน
1. สนโดษในจวรนอย มเพยงแครกษารางกาย ไปไหนเบา ดจนกบน
2. มงานทจะตองท าเกยวกบผานอย มเวลาทจะภาวนา ฆากเลส เพอจะไดพนจากทกข เรว ๆ
3. เลกสะสมผา ไมตองเปนภาระในการเกบ รกษา การซก ขน ยาย 4. มความประพฤตเปนคนเบาด เพระวา ไมตองแบก ไมตองยก หอบผามาก ๆหลาย ๆ ผน
5. ละความละโมบในอดเรกจวร ทเกนจากผาสามผนได 6. ท าความพอใจในผาทเปนกปปยะ ( ผาทไมผดธรรมวนย ไมไดขอ เรยไร มา) คอ ผาสามผน นเทานน
7. มความประพฤตขดเกลากเลส ทจะพาใหหลงในรปราง ในเครองนงหม ในตณหาทจะเกดมาจาก จวร 8. ยอมไดรบความมกนอย อดทน เปนตน เปนอานสงส ( หมวดน ขาด การท าเปนตวอยางแกรนหลง )
๘
๘
ขอท ๓ อานสงสของการถอธดงค วาจะ เทยวบณฑบาต เปนประจ า เปนวตร 1. เกดมขอปฏบตทสมควรกบนสย เมอตอนขอบวชใหม ๆ ตามบาล ทบอกอนศาสนตอนบวช ทวา
บรรพชาทอาศยล าแขงบณฑบาตเลยงชพ 2. ไดตงอยในอรยวงศ ขอท ๒ คอการสนโดษในอาหาร (ในกลม ในคณะ ในวงศ ของพระอรยเจา ทง ๘
จ าพวก นน อรยะวงศจะมความสนโดษในของ ๔ อยาง คอ จวร อาหาร ทอยอาศย ยารกษาโรค ) 3. ไมตองไปเกยวของกบผอน ในเรองอาหาร เพราะวามแลว ไดแลว ไมตองไป หาซอ หายมทไหนอก 4. มปจจยตามทพทธะสรรเสรญวา เปนของเลกนอย เปนของหางาย เปนของหาโทษมได เพราะหางายด 5. ย ายความเกยจครานได เพราะวา ตองตนแตเชา ตองเดนไปทก ๆ วน ตงแตเชา ตองไปตามเวลาดวย 6. มอาชวะ คอการเลยงชพทบรสทธ เพราะรบแบบแมลงภทดดน าหวานจากดอกไมเบา ๆ โดยไมชอกช า 7. ไดบ าเพญตามเสขยวตร ทงการเขาบาน ๒๖ ขอ การรบอาหาร การฉน ๓๐ ขอ การแสดงธรรม เปนตน
8. ไมตองเลยงผอน เพราะวา รจกประมาณวา จะรบมากนอยเทาไหรกร ฉนคนเดยว ไมตองเลยงใครอก 9. ไดอนเคราะหผอน คอไปใหโยมไดท าบญ ท าทาน ไดกราบ ไหว ไดเหนพระ ไดรบอาหารจากหลายๆ บาน
10. ละมานะได เพราะเปนวธการทต าสดในการหาเลยงชพ ไมหลงลมตว 11. ปองกนตณหาในรสอาหารได เพราะวา ฉนรวมกนในบาตร ไดมายงไง กฉนตามทไมผดวนย
๙
๙
12. ไมตองอาบต เพราะคณโภชนฯ ทวาดวยการฉนเปน หมเปนคณะฯ เพราะปรมประฯ ทวาดวยการฉนทหลงฯ เพราะจารตตฯ ทวาดวยการไปบณฑบาต แลวไลพระกลบ ฯ ซงเปนปาจตตยทง ๓ ขอ
13. ยอมไดรบความมกนอย อดทน ประหยด เปนตน เปนอานสงส 14. มสมมาปฏบตเพมขน จะเพมความแมนย า ตรงตามทางสพระนพพาน เพอพนจากทกขได
15. คนรนหลง ๆ ทงพระภกษ และสามเณร ชาวบาน จะถอเอาเปนแบบอยางได
ขอท ๔ อานสงสของการถอธดงค วาจะออกรบบณฑบาตตามล าดบบานของคนทใสบาตร เทานน
1. เปนผใหมตอโยมอยเสมอ จะท าใหเกรงใจโยม ตองภาวนาด ๆ 2. มใจไมตดของในโยมดงดวงจนทร เพระไมไดเขาไปคยกนในบาน หรอพระจะมองในบาตรเสมอ ๆ
3. ละความตระหนในตระกลได แกการหวงโยม เชน หวงไมใหโยมไปท าบญทอน ได 4. ไดอนเคราะหชาวบานเสมอ ๆ กน เพราะวา ไปแทบทก บาน อยางทวถง ทก ๆ คน
5. ไมมโทษอนทจะพงมแกปลปกภกษ คอพระประจ า ทปรกษาของตระกล ทชอบตองอาบต เชน การอยในท ลบห ลบตา กบมาตคามหรอหญง การทตองพดกบหญงเกน ๖ ค า การทจะตอง อดกลนการปวดหนก เบา การตองคนเคยกบโยมบอย ๆ เพราะวา พระไมตองเขาไปในเรอน อยแคตามถนน
6. ไมตองรอการขานชอ ในการรบกจนมนต เดนไปตามหมบาน กอนเลย 7. ไมตองการทจะโยมน าอาหารมาใหเฉพาะตวเอง เลยงงาย พระไมตองนงรอ โดยมไมตองล าบากมาก 8. ยอมไดรบความมกนอย อดทน เปนตน เปนอานสงส
ขอท ๕ อานสงสของการถอธดงค วา จะฉนมอเดยว คาบเดยว ครงเดยว เทานน
1. มอาพาธนอย 2. มโรคนอย 3. รางกายคลองแคลว เบาตว ไมหนก 4. แขงแรง มก าลงมาก 5. อยอยางส าราญ มความสข
6. ไมตองอาบตเพราะวา ถกคนอนชกชวนพระอนใหฉนอาหารอกครงครง และไมไดชกชวนใครฉนอก ใหเปนอาบตปาจตตย
7. บรรเทาตณหาในรสของอาหารได ถาอยาก มากกมกเลสมาก กจะท าใหทกขมากตามไปดวย 8. ยอมไดรบความมกนอย อดทน เปนตน เปนอานสงส
ขอท ๖ อานสงสของการถอธดงค วา จะ ฉนเฉพาะอาหารทมอยในบาตร เทานน
๑๐
๑๐
1. บรรเทาตณหาในรสของอาหารได 2. ละความตะกละในอาหารได 3. เปนผทมงแตประโยชนในอาหาร คอเหนคณคาของอาหาร ฉนเพอบ าเพญเพยรภาวนา จะฆากเลส ไม
ฉนเลน 4. มภาชนะนอย ไมตองล าบากในการรกษา ลาง เกบ ถอ วาง ยก ภาชนะหลาย ๆ ชน อน ใบ
5. ไมสอดสายหาอาหาร ตามทอยในถวย ชาม ภาชนะทใสอาหารทหลาย ๆ อน ทวางรอบ ๆ ตว นน
6. ยอมไดรบความมกนอย ประหยด เปนตน เปนอานสงส ยอมไดรบความมกนอย เปนตน เปนอานสงส
ขอท ๗ อานสงสการถอธดงค วา เมอลงมอฉนแลว จะไมยอมรบอาหารอนเพมเตมอก
1. ไมตองหวงวาจะตองอาบตในขอทวา ฉนอาหารทหลง อกครง เมอพอ เมอลกแลว ( เปนปาจตตย ) 2. ไมตองแนนทอง อดอด จก เรอ กมไมลง 3. ไมมการสงสมอาหาร ไมตองหาทเกบ ไมตองหวงวาง มดจะมากน
4. เมอลงมอฉนแลว ไมตองแสวงหาอาหาร อก งายด เลยงงายทสด
5. ยอมไดรบความมกนอย ประหยด เปนตน เปนอานสงส
ขอท ๘ อานสงสของการถอธดงค วา จะอยในปาเปนประจ า เปนวตร เสมอ ๆ
1. ถานกถงปา อย เสมอ ๆ ถายงไมไดสมาธ กจะไดสมาธ เมอมสมาธแลว กจะรกษาสมาธไวไดด 2. พทโธทานนนสรรเสรญมาก เมอ อยในปาเปนประจ า เหมอนกบพระวดปาททานนยมถอธดงค
แลวปฏบตตามกรรมฐาน ทงประมาณ ๔๐ อยาง ทงหลาย ( วดปาทมการถอตามธงดงคทง ๑๓ ขอ มศลครบบรบรณ (ไมผดศลเลย) มกรรมฐานทง ๔๐ มขอวตรทง ๑๔ มสมาธ (ทด) มปญญา มนพพาน มความรเรองนพพาน จรง ๆ มพระอรย อยางใดอยางหนง ใน ๘ อยาง ในเพศพระภกษ สามเณร ช และในเพศโยม ในชาตน)
3. ถาอยในปาทสงดแลว กจะปลอดภยจากสงทไมสปปายะ คอปลอดภยจากสงทไมชวยขม ไมชวยฆากเลส เชน รปงาม เสยงเพราะๆ กลนทหอม รสทด สมผสทนมนม ปลอดจากสงทไมสปปายะคอใจทคดวาทก ๆ อยางนน เทยง สข เปนของเรา รางกายสะอาดสวยงามไมสกปรก
สวนทเปนสบปายะ คอ ชวยขมกเลส ชวย ฆา บรรเทา ละ เวน หาง หลก จากกเลส เชน การคดอยาง ยอมรบจรงๆ ไมเบยว ไมโกหก แลวกยอมรบในตวเอง วา รางกายของเราน ถาจะวา จรงๆ แลว จะ สกปรก เหมน อบ ฉน ทรมาน ทนไดยาก ปวย เจบ ตาย จะทกข จะไมเทยง จะไมใชของเราจรง ๆ
4. หายจากความกลว สะดง คนขกลว ตองฝกแบบน
5. ไมหวงชวต ไมกลวตายมาก ละความเยอใยในชวตได
๑๑
๑๑
6. ยอมไดสมผส ความสขทเกดจากความสงด ความวเวก ทางรางกาย ทางกเลส และทางใจ 7. เหมาะกบผทถอผาปงสกลหรอถอธดงคขออนๆอกมาก ยอมเหมาะกบเธอดวย
ขอท ๙ อานสงของการถอธดงค วา จะ อยตามโคนไม เปนประจ า
1. เกดมขอปฏบตทสมควรกบนสย ตามบาล ทบอกอนศาสนตอนบวช วา การบรรพชาทอาศยผาปงสกล
2. มปจจยตามทพทธะสรรเสรญวา เปนของเลกนอย เปนของหางาย เปนของหาโทษมได เพราะหางายด 3. สรางสญญา ความจ าในความไมเทยง คออนจจงจากใบไมทเปลยนส หลน ไหว ผลใบใหมอกอยเนอง ๆ
4. เลกความขเหนยวในเสนาสนะกฎวหารและเลกความเพลดเพลนในการกอสราง ทอยเพมเตม สรางอน ๆ
5. ไดอยกบเทวดา หรออยกบรกขเทวดา ทงหลาย 6. ยอมไดรบความมกนอย อดทน เปนตน เปนอานสงส ( หมวดน ขาด การท าเปนตวอยางแกรนหลง )
ขอท ๑๐ อานสงสของการถอธดงค วา จะ อยในทแจง กลางแปลง เปนประจ า เปนวตร
1. ตดความกงวล หวง อาลยในทอยอาศย เสนาสนะ วดได 2. แกความงวง ทอแท ออนแอได แกเซองซม เซอ ไมตนตว ไมกระตอลอลนได 3. ไมยดตดกบทอยใด ๆ เหมอนมฤคทเทยวไปโดยไมตดทนง ทอย ไมขด ไมตดของ สบาย 4. เปนพระ ๔ ทศ คอร เหน ไดทง ๔ ทศ อนเคราะหไดทง ๔ ทศ 5. ยอมไดรบความมกนอย อดทน เปนตน เปนอานสงส
ขอท ๑๑ อานสงสของการถอธดงค วาจะ อยในปาชา เปนประจ า เปนวตร
1. ไดมรณสต คอระลกถงความตายอยเสมอ ๆ ( แตไมใชตองการใหตวเอง และคนอนตายเรว มแตใหอายยนๆ )
2. อยดวยความไมประมาทเปนปกต
3. บรรล อสภนมต คอ จ า ม ระลก สงทไมสวยไมงาม ทตดตา ตดใจ ไดตลอดเวลา 4. บรรเทากามราคะ เรองเพศตรงกนขามได แกกระสน แกเงยน ก าหนดไดดนกแล 5. เหนสภาพของรางกายอยเนอง ๆ วา เรา และเขา จะตองเปนเหมอนกบศพในปาชา 6. มความสงเวช หนก คอไดความตนตว ไมหลงใหล ไดสต 7. ละ แกความมว เมา ในการศกษา ความทยงหนม ไมมโรค ยงไมปวย เมาในยศ ชอเสยง เงน ทอง ท
อยอาศย หลงต าแหนง หนาทการงาน หลงเพอน หลงสนก หลงกเลส หลง อรอย งาม ๆ งาย ๆ ได 8. ขมความวาดกลวได คนขกลว ตองฝกแบบน
๑๒
๑๒
9. เปนทเคารพ สรรเสรญของอมนษย คอสตวทงหลายทไมใชคน เชน ชาง มา เสอ ยง ลง นก หน กวาง เกง ผ ยกษ มาร พรหม เทวดา เปรต นาค ครฑ ฯลฯ
10. ยอมไดรบความมกนอย เปนตน เปนอานสงส
ขอท ๑๒ อานสงสของการถอธดงค วา จะยนดในเสนาสนะ ตามททานจดหาใหได เปนวตร
1. ไดกระท าตามโอวาท ทด ทวา “ ไดสงใด กพงยนดในสงนน ” ( ในสงทด ๆ ไมผดศลธรรม ไมชว )
2. ใฝประโยชนเกอกลแกเพอนสพรหมจาร ( ม พระภกษสามเณร ) คอไมตองรบกวนใหทานล าบาก ในการจดหาทพกให การเตรยม การยายทพก
3. เลก ตดความตงใจ ก าหนดวา จะได ด เลว ประณต ในเสนาสะทอยอาศย 4. ละ เลก ความยนด ยนราย ได 5. ปดประตความตระกราม
6. มความประพฤตทสมควรแกธตธรรม มความมกนอย เปนอาท
ขอท ๑๓ อานสงสของการถอธดงควาจะนงเปนวตร คอ ถอวาจะนง หรออาจจะยน เดน เทานน ไมนอน ไมเอาหลงแตะพนกบราบ เปนวตร
1. ตดความผกพนในเรองท เกยวกบ การแสวงหาความสขจากการหลบ การเอน การนอน ได 2. สะดวกในการประกอบกรรมฐานทง ๔๐ ทงการภาวนา การรกษาศล การศกษา การท ากจของสงฆ ได
เปนอยางด
3. มอรยาบถ ทาทาง ทนาเลอมใสมาก ๆ เพราะไมนอนใหใครเหน
4. เปนผทมสภาวะ ทเหมาะทจะท าความเพยรไดอยางงาย ๆ เพราะวาไมนอนใหเสยเวลาทจะไปท าสงทด ๆ อยางอน เปนการเพม สมมาปฏบต คอการปฏบตทถกตองไดเปนอยางด มงสนพพานไดอยางรวดเรว
สวนในขอทาย ๆ ในอานสงสของธดงคในบางขอทกลาว วา ยอมไดรบคณของการถอ ธดงค ม ความมกนอย อดทน ประหยด เปนตน นน มอธบายเพมวาอานสงสในขออน ๆ อก ก เชน ( จากหนงสอ มลนทปญหา ฉบบ มหามกฏราชวทยาลย ฯ หนาท 492 )
๑๓
๑๓
จาก ธตงคปญหาท ๙ ( นาจะเปนลกขณปญหา )
พระเจามลนทตรสถามวา “ ดกอนพระนาคเสน ฆราวาสผอยครองเรอน นอนระคนอยในหมบตรภรรยา และทดทรงของหอมไดทกอยาง แตกมโอกาสไดบรรลมรรคผลเหมอนบรรพชต เหมอนกนมใชหรอ ? ” พระนาคอรหนตเสน ทลตอบวา “ ขอถวายพระพร ถาจะนบจ านวนกเกอบจะไมถวน ”
มลนท. “ ถาเชนนน เธอบวชและสมาทานธดงคเพอประโยชนอะไร โรคหายดวยประการอนได จะตองดมยาใหขมคอท าไม เมอปฏบตชอบกไดบรรลมรรคผลเชนเดยวกน ดงนนอยเปนฆราวาสจะมสบายกวาหรอ จะไดไมตองไปนอนแรมอยในปาสมาทานธดงค ”
พระนาคเสน. “ ขอถวายพระพร ไมเปนเชนนน อนการสมาทานธดงคยอมกอปรดวยคณ ๒๘ ประการ ๑) การเลยงชพด าเนนไปไดอยางบรสทธ ๒) ไดรบความสข ๓) เปนกจหาโทษไมได ๔) เปนการบรรเทาทกขของผอน
๕) หาภยมได ๖) หาสงจะเบยดเบยนมได
๗) น าแตความเจรญมาใหอยางเดยว ๘) ปราศจากมายา ๙) ไมมความขนมว ๑๐) เปนทปองกนรกษา ๑๑) เปนคณทชนทงหลายปรารถนา ๑๒) เปนการฝกหดตน
๑๓) เปนการปองกนศสตราวธ ๑๔) เปนการเกอกลแกการส ารวม
๑๕) เปนกจทพอเหมะจะบ าเพญ
๑๖) ท าใหจตใจสงบระงบ
๑๗) พนจากความเศราหมองใจ ๑๘) เปนเหตท าใหราคะหมดสนไป
๑๙) เปนเหตท าใหโทสะหมดสนไป
๒๐) เปนเหตท าใหโมหะหมดสนไป
๒๑) เปนเหตท าใหมานะหมดสนไป
๒๒) เปนเหตก าจดเสยซงวตก ๒๓) เปนเหตก าจดเสยซงความสงสย ๒๔) เปนเหตก าจดเสยซงความเกยจคราน
๒๕) เปนเหตก าจดเสยซงความไมยนด
๒๖) เปนเหตใหมความอดทน
๒๗) มคณเหลอทจะชงจะประมาณ
๒๘) เปนเหตใหความทกขหมดสนไป
ขอถวายพระพร ผสมาทานธดงค ยอมประกอบไปดวยคณ ๑๘ ประการ คอ
๑) มมรรยาทบรสทธด
๒) มปฏปทาเปนสจรต
๓) รกษากายทวารวจทวารไดด
๔) มจตผองใส
๕) เปนผขยน
๖) ระงบเสยซงความกลว ๗) สละเสยซงอตตานวาททฏฐ
14
14
๘) ระงบเสยซงความอาฆาตจองเวร ๙) มจตกอปรดวยเมตตา ๑๐) อาหารทจะบรโภคมก าหนด ๑๑) มจตหนกในสตวทงปวง ๑๒) รจกประมาณในการบรโภค ๑๓) ประกอบความเพยรของผตนอย
๑๔) เปนผไมมความอาลยในทอย ๑๕) ทไหนสงบกอยทนน
๑๖) มความละอายตอบาป
๑๗) ยนดในทวเวก ๑๘) เปนผไมประมาทเนองๆ
ขอถวายพระพร บคคลจะสมาทานธดงคไดตองประกอบดวยคณสมบต ๑๐ ประการคอ ๑) มศรทธา ๒) มหร ความละอายตอบาป
๓) มปญญา ๔) มใชคนคดโกง ๕) รจกคณของธดงค
๖) มใชคนโลเล ๗) เปนคนใครตอการศกษา ๘) มการสมาทานมนคง ๙) ไมเปนคนชอบยกโทษ
๑๐) มจตกอปรดวยเมตตาพรหมวหาร
ขอถวายพระพร อนผทจะกระท าใหแจงซงมรรคผลนพพานได ตองเปนผไดสมาทานธดงคมาเปนปทฏฐานกอนเพราะวา ธดงคยอมทรงคณมากอยางประการ ลวนแตท ากายวาจาใจใหบรสทธทงนน เหตนจงม บคคลบางจ าพวกสมาทานธดงคไมได ซงมประเภทดงน
๑) ผมความปรารถนาลามก ๒) ผมจตรษยาทาน
๓) ผมปรกตกลาวเทจ
๔) ผมความโลภจด ๕) ผมงลาภยศสรรเสรญ ๖) เปนผไมควร ไมเหมาะแกการสมาทาน
ขอถวายพระพร อนธดงคนม ๑๓ ประการ ๑) องคแหงผมอนทรงผาบงสกลเปนวตร ๒) องคแหงผมอนทรงผาสามผนเปนวตร ๓) องคแหงผมอนเทยวบณฑบาตเปนวตร ๔) องคแหงผทเทยวบณฑบาตตามแถว เปนวตร ๕) องคแหงผมอนบรโภคในอาสนะเดยวเปนวตร ๖) องคแหงผมอนบรโภคในบาตรเปนวตร
๗) องคแหงผหามภตรทเขาน ามาถวายในภายหลง ๘) องคแหงผมอนอยในปาเปนวตร ๙) องคแหงผมอนอยโคนไมเปนวตร ๑๐) องคแหงผมอนอยในทแจงเปนวตร ๑๑) องคแหงผมอนอยในปาชาเปนวตร ๑๒) องคแหงผยนดในเสนาสนะตามททานให
15
15
๑๓) องคแหงผมอนนงเปนวตร
ขอถวายพระพร ผทสมาทานธดงค ๑๓ ประการนแลวยอมถงพรอมดวยคณอนประเสรฐ ๓๐ ประการ คอ ๑) มจตประกอบดวยเมตตา ๒) ก าจดกเลสเสยได
๓) ก าจดความถอตวเสยได ๔) มความเชอมนคง ๕) ไดรบความสขอยางละเอยด ๖) มกลนหอมไปดวยศล ๗) เปนทรกใครของเทวดามนษยทงหลาย ๘) ไดเปนพระอรยเจา ๙) เทวดามนษยกราบไหวบชา ๑๐) หมบณฑตสรรเสรญ
๑๑) ไมตดอยในโลก ๑๒) เปนผพจารณาเหนภยในโลกแมเลกนอย ๑๓) ท าประโยชนใหแกชนทวไป
๑๔) มหาชนบชาดวยสกการะ ๑๕) เปนผไมตดทอย ๑๖) มฌานเปนวหารธรรม
๑๗) เปนผรอขายคอกเลส
๑๘) ตดคตทกดกนไดเดดขาด ๑๙) เปนผมธรรมไมก าเรบ
๒๐) เปนผมทอยอนจดไวโดยเฉพาะ ๒๑) เปนผบรโภคสงทหาโทษมได ๒๒) เปนผพนแลวจากคต
๒๓) เปนผไมมความสงสย ๒๔) เปนผมตนอาบแลวดวยวมต
๒๕) เปนผมธรรมอนเหนแลว บรรลธรรม
๒๖) เปนผไมหวาดกลวตอสงใดๆ
๒๗) เปนผมอนสยถอนขนแลว ๒๘) เปนผถงแลวซงความสนไปแหงอาสวะ ๒๙) เปนผมสมบต คอความสขอยางสขม เปนวหารธรรม เปนทอาศย เปนเครองอย ๓๐) เปนผถงพรอมดวยสมณคณ ( คอ คณสมบตทด ๆ ของพระ เชน เปนพหสต มศล สมาธ
ปญญา บรรล มรรค ผล ไดนพพาน ) ทงปวง
สบหก
สบหก
ขอถวายพระพร อนผสมาทานธดงค ๑๓ ประการ ยอมกอบไปดวยคณอนมากประการเชนนแล ” พระเจามลนท . “ ทานแจงละเอยดจรง ” ....................... จงมสข พนจากทกขบรรลนพพาน บรมสข เรว ๆ ไว ไว เทอญ... เพองานวจยนพพาน
เรยบเรยงจากพระไตรปฎก และอรรถกถา ทมเปนบางขอ เชน จาก ม. อ. ขอ ๑๘๖ อง. ทสก. ขอ ๑๘๑ และทมครบทง ๑๓ ขอ คอ ในปรวาร วนย. ขอ ๙๘๒ และ ขอ ๑๑๙๒ ใน เรอง อานสงสแบบแยกเปนขอ ๆ จากหนงสอวสทธมรรค ภาค ๑ ตอน ๑ ใน เรอง อานสงสแบบรวม ๆ คดมาจากหนงสอ มลนทปญหา ตงแต หนา ๔๙๒ เปนตนไป จนจบ เรอง เรอง ธดงค ทง ๑๓ ขอ และทมา จากพจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม ( ป. อ. ปยตโต ) และจากประสบการณโดยตรงของพระวดปาดงใหญ วนจนทรท ๙ มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๑ ๑๐:๐๙:๐๕ น.
ตอไป น เปนส านวน จาก มลนท หนงสอ นา อาน ทงในภาษา ของทานผ เขยน คอ ทานพระอรหนต ททรงชอวา นาคเสน แหงเมองสาคละ ซง นาทง .... เปนอยางมาก
ธตงคปญหาท ๙ ( ปญหาตาง ๆ ใน เรองธดงค ) ( นาจะเปนลกขณปญหา )
อนดบนนสมเดจพระเจามลนทภมนทราธบด จงจนตนาการหาอรรถปญหาทจะไตถามพระนาคเสนตอไป กเกดวมตกงขาสงสยอนใหญขนในขอทพระภกษถอธดงค อยในอรญญกประเทศและคฤหสถซงเปนผปฏบต กสามารถจะไดบรรลมรรคผลคณวเศษไดเหมอนกนวา ผแลวาคฤหสถยอมตรสรธรรมวเศษไดเหมอนภกษทถอธดงคแลวไซร ธดงคคณทภกษถอนน จะไมมประโยชนอะไร เปนอนไรผล ถอไปใหล าบากเปลา ๆ อาตมาจกถามปญหาขอนกะ พระนาคเสน ผทรงพระไตรปฎก ผฉลาดในการทจะสาธกเปรยบเทยบแกปญหา และมวาจาไพเราะอนประเสรฐ ทานจะไดบรรเทาความสงสยของเราใหเสอมสน คลคลายหายไป ทนนสมเดจพระเจามลนทกทรงยนดทจะถามปญหาขอนน ทรงราเรงบนเทงพระหฤทยยงนก โคโณ วย ปปาสโต ประดจดงโคอนอยากน าเปนทสดแลวเขมนขะมกทจะไปหาน า ฉาโต วย ปรโส ประการหนง ดจบรษทหวขาวแลวเทยงเสาะแสวงหาโภชนาหาร ปณโก วย สตถ ปฏมาน ถามฉะนน ดจคนทจะเดนทางไปในหนทางเปลยวกนดาร อนงอนงอขอพงพวกเกวยนเปนเพอนไป อาตโร วย ภสก ถามฉะนน ดจคนไขอนเทยวหาหมอใหเยยวยา อธโน วย นธ ถามฉะนน ดจคนฝงอยากจะไดซงนาวาเปนพาหนะขามไป กามโก วย ปยสมาคม ถามฉะนน ดจคนทมอธยาศยใครอยในกาม มความปรารถนาจะสมาคมกบดวยอนเปนทรก วาทโต วย วสททกาโม ถามฉะนนดจคนเปาป ปรารถนาจะใหเสยงแหบหวน
สบเจด
สบเจด
ไพเราะแปลกหเปนทเชดชใจแหงผสดบ ภโต วย สรณ ถามฉะนน ดจคนขลาดประสบสงซงอนพงกลว แลวแสวงหาทพงพาอาศย ชนปตโต วย วมตตกาโม ถามฉะนน ดจพระภกษพทธชโนรสอนทรมานอนทรยปรารถนาพระวมตตธรรม สมเดจพระเจามลนทมความบนเทงพระทยใครจะถามธดงคปญหากะพระนาคเสนเถระฉะน จงรบเขมนขะมกเขาไปหาพระนาคเสนโดยพลน ในทน ทานผแตงคมภรผกคาถาแสดงกรยาความใครของสมเดจพระเจามลนททปรารถนาจะถามปญหาไว โดยขออปมามใจความเหมอนกบทเปรยบมาขางตนทกประการ เอว มลนโท ราชา เมอสมเดจพระเจามลนทภมนทราธบดจรลเขมนขะมกเขาไปยงส านกพระนาคเสนแลว จงตรสปฏสนถารเปนสาราณยกถา กบดวยพระนาคโดยสมควร ทสวธ คณวร สมนปสสตวา มาทรงพจารณาร าพงเหนวา เมออาตมาถามปญหาพระนาคแลวจะไดรบแสวงหาโอวาทแลว ๆ เลา ๆ ประการ ๑ ทวตกผดจะไดกลบจตใหวตกชอบประการ ๑ อาตมาจะถงซงกระแสธรรมแลวจะไดปญญาจกษทประการ ๑ อาตมาเขาไปส านกอาจารยแลว จะไดเคารพนบนอบประการ ๑ อาตมาจะไดตงอยในกศลธรรมแลว จะเปนผนราวรณไมมธรรมเครองกนใจประการ ๑ อาตมาจะไดขวนขวายในพระโลกตรธรรมเนอง ๆ ประการ ๑ อาตมาจะมตองสะดงกลวตอภพทง ๓ ประการ ๑ อาตมาเขาไปสทามกลางบรษท จะเขาใจในทรงธรรมไดเรวพลนประการ ๑ สมเดจพระเจามลนทภมนทราธบด ทรงด ารเหนคณ ๑๐ ประการ ฉะน จงมพระราชโองการตรสถามพระนาคเสนวา ภนเต นาคเสน ขาแตพระนาคเสนผปรชา คฤหสถมเหยาเรอนเคหาเปนอาราคกบคคล บรโภคกามคณทง ๓ หลบนอนคลกคลคบคงไปดวยบตรและภรรยา จะนงหมกลวนแตผาอนดมผากาสกพสตรเปนตน และยนดอยในเสาวคนธรสมกลนอนหอม ยอมประกระแจะจนทรทรงไวซงซงดอกไมและเครองลบไลอนหอมรนและยงชมชนยนดดวยเงนและทอง ผกเกลาโมลประดบดวยแกวมณแลวมกดาและทองค างาม รงเรอง ถาปฏบตเปนสมมาปฏบต จะบรรลมรรคและผลกระท าพระนพพานใหแจงไดหรอประการใด พระนาคเสนจงถวายวสชนาแกไขวา มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภารซงวาคฤหสถปฏบตเปนสมมาปฏบตไดบรรลมรรคผล กระท าใหแจงซงพระนพพานนนจะมอยนอยเพยงรอย ๑ หรอ ๒ รอย พน ๑ หรอแสน ๑ โกฏ ๑ ( สบลาน ) เทานน หามได มอยมากมายเหลอทจะนบจะประมาณ ขอถวายพระพร สมเดจพระเจามลนทปนประชากร มพระราชโองการตรสถามวา ภนเต นาคเสน ขาแตพระนาคเสนผ ปรชา คฤหสถผปฏบตเปนสมมาปฏบต ประกอบความเพยรโดยปรยายเปนไฉนจงจะไดบรรลมรรคผล นมนตพระผเปนเจาวสชนาในกาลบดนใหโยมแจงกอน พระนาคเสนจงมเถรวาจาถวายวสชนาวา มหาราช ขอถวายพระพร อาตมาจะถวายวสชนาค านวณนบคฤหสถทปฏบตเปนสมมาปฏบตแลวไดบรรลมรรคผลเลา ดวยรอยหรอพน แสนหรอโกฏ รอยโกฏหรอพนโกฏไมได แตขอปฏบตคอสลเลขตาจาร หรอธดงคคณอนประเสรฐในพระพทธศาสนา อนมองค ๙
สบแปด
สบแปด
ประการน ยอมรวมอยในเหตทจะใหบรรลมรรคผล ทงสน มหาราช ขอถวายพระพร อภวฏ อทก อนวาน าฝนอนตกลงมา โดยทศาภาคประเทศทงหลายจะเปนทลมหรอดอน เสมอหรอไมเสมอ บนบกหรอในน า กตามท ตโต นวตตตวา ยอมจะไหลไปประชมรวมลงในมหาสมทรสน ยถา ความเปรยบนน มครวนาฉนใด สมปาทเก สต เมอเหตทจะใหบรรลมรรคผล คอสมมาปฏบตมอย ขอปฏบตคอสลเลขตาจาร และธงดงคคณอนประเสรฐในพระพทธศาสนาอนมองค ๙ ประการ กประชมรวมลงในเหตนนสน เอวเอว โข มอปไมยฉนนนแล มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร ดวยเหตทอาตมาเปนผฉลาดรอบ ในทนอาตมาจกรวมถวายวสชนาเหตทใหเจรญบรรลมรรคผลนน เนอความจงจ าแนกใหวจตรดวยดบรบรณเตมทได มหาราช ขอถวายพระพร กสโล เลขาจรโย อนวาอาจารยสอนเลขผฉลาด จะสอนเลข ตงจ านวนเลขลงไว แลวบวชลบคณหารไป ยงจ านวนเลขใหลงตวได แลวจดตวเลขไว แสดงเหตแหงความเจรญแหงวชาคณหารไป ยงจ านวนเลขฉลาดรอบของตน ยถา ความเปรยบน มครวนาฉนใด อาตมากจกรวมวสชนาเหตทใหเจรญบรรลมรรคผล ใหเนอความวจตรบรบรณเตมท มอปไมยฉนนน มหาราช ขอถวายพรพร ปญจโกฏมตตา อรยสาวกา อนวาพระอรยสาวกาของสมเดจพระศาสดาจารยเจา อยในเมองสาวตถนน ๕ โกฏ และอบาสกาทส าเรจแกพระอนาคามมรรค พระอนาคตมผลได ๓ แสน ๕ หมน ๗ พน และอบาสกานน ใชจะส าเรจในบรรพชตหามได ไดส าเรจธรรมวเศษแตเปนฆราวาสอยสน ใชแตเทานน ครนเมอพระองคกระท าพระปาฏหารยใตไมคณฑามพฤกษนน วสต ปาณโกฏโย มนษยและเทวดาพนทกขก าหนดได ๒๐ โกฏเปนประมาณ ใชแตเทานน ครงเมอสมเดจพระสพพญญตรสพระสทธรรมเทศนาราหโลวาทสตร และครงเมอ เทศนามหามงคลสตร และครงนนเมอเทศนามหาสมจตตปรยายสตรและครงเมอเทศนาปราภวสตร และครงเมอเทศนาจลสภททสตร และครงเมอเทศนากลหววาทสตร และครงเมอ เทศนาจลพยหสตร มหาพยหสตร ตวฏกสตร เทวดาทงหลายไดรบประทานฟงพระสทธรรมเทศนา กไดส าเรจธรรมวเศษไป จะนบดวยปญญาพระสารบตรกสดทจะนบได ใชแตเทานน ในกรงราชคฤหนนกมพระอรยบคคลก าหนดได ๕๐ แสนกบ ๓ หมน ครงเมอพระองคส าแดงพระธรรมเทศนา เมอครงทรมานธนปาลหตถนน มนษยกพนทกขถง ๙ หมน อนทสาลคหาย ครงเมอตรสเทศนาทถ าชออนทสาลคหา เทวดาทงหลายฟงพระสทธรรมส าเรจธรรมวเศษ ๘๐ โกฏ ครงเมอพระสพพญญเจาเสดจอยในนาฬกายนคร ตรสเทศนาพระปฐมเทศนา เทวดาไดพนทกข ๑๘ โกฏกบ ๕๙๕ องค เมอครงสมเดจพระสพพญญเจาตรสพระสทธรรมเทศนาทปาสาณกเจดย ครงนน เทวดาพนทกข ๑๔ โกฏ ครงเมอเทศนาดวยนายมาลาการกระท าสกกาบชานน บคคลพนทกข ๘ หมน ๔ พน และเมอเทศนาอน ๆ กมเทวดาและมนษยไดตรสรธรรมวเศษเปนอนมากสดทจะพรรณนาใหสนได มหาราช ขอถวายพระพรสมเดจบรมพตรเจาผประเสรฐ ยตถ สมเดจพระพทธเจาเมอพระองคยงมพระชนมอย พระองคเสดจเทยวตรสพระสทธรรมเทศนาโปรดไปในทใด ๆ อนมใน ๑๖ ชนบทนน เทวดาและมนษยประชาชนไดพนทกขถงธรรมวเศษส าเรจไปคราวละ ๒ บาง ๓ บาง ๔ บาง ๕ บาง ๑๐ บาง ๐๐ บาง ๑,๐๐๐ บาง ๑๐,๐๐๐ บาง กระท าใหแจงซงพระปรมตถธรรมบรรลถงพระ
สบเกา
สบเกา
นพพานเทวดาเหลานนกมากกวาแสนโกฏ จะเปนบรรพชตหามได ยอมเปนฆราวาสบรโภคกามคณหลบนอนกบบรจารกา ประดบประดาดวยอาภรณ ชะโลมทาดวยดอกไมของหอม พรอมดวยความยนดในสวรรณรชตมณรตนผกเกลาเมาลประดบดวยแกวและทองสน ยงกระท าใหแจงซงพระนพพานได มหาราช ขอถวายพระพร ซงวากระท าใหแจงซงพระนพพานนน ใชจะกระท าใหแจงไดแตบรรพชตฝายเดยวหามได เทพยดาทงนนกด มนษยอนเปนฆราวาสกด กกระท าไดขอถวายพระพร สมเดจพระเจามลนทภมนทราธบด จงมพระราชโองการตรสวา ภนเต นาคเสน ขาแตพระนาคเสนผ ปรชา ถาวาพระผเปนเจาคฤหสถผสมมาปฏบต กระท าใหแจงซงพระนพพานเหมอนกนกบพระภกษไดแลว พระภกษจะกระท ากจในธดงค ๑๓ ประการ ใหส าเรจประโยชนสงใดเลา อปมาเหมอนคนเปนโรคาพยาธเบยดเบยน ถาใคร ๆ กรกษาได จะหาหยกยาและหมอมาตองการอะไร หนงถารบขาศกดวยก ามอเปลาได กจะตองการอะไรทจะหาหอกดาบและ ธนหนาไม ถามฉะนน ดจไมเปนปมเปาและเปนโพงทงโกงทงสน เมอเอามาใชเปนพะองได จะ ตองการอะไรดวยหาไมยาวท าพะองเลา หนง ถานงนอนทแผนดนตางฟกหมอนได จะหาเสอมและทนอนตองการอะไร หนง จะไปทางกนดารไมกลวภยตองการอะไรทจะหาเพอนและศสตราวธไปดวย หนง จะขามแมน านอยใหญดวยใชก าลงแขนทงสองวายไปได จะตองการสะพานและนาวาขามดวยเรองอะไร ประการหนง ผานงผาหมและขาวปลาของตวมอยแลว ตองการอะไรทจะไปเทยวขอเขา ประการหนง สระและบอมอยแลว ตองการอะไรทจะตองขดใหม ภนเต นาคเสน ขาแตพระนาคเสนผปรชา อนวาคฤหสถเปนกามโภคยนดดวยเงนและทองทกประการถากระท าใหแจงซงพระนพพานไดแลว จะประโยชนอะไรดวยเปนบรรพชตรกษาธดงคคณเลา นมนตพระผเปนเจาวสชนาใหแจง ในกาลบดน พระนาคเสนจงถวายวสชนาวา อฏวสต โข ปน มหาราช อเม ธตงคคณา อถวายพระพรบพตรพระ-ราชสมภาร อนวาธดงคคณนน ม๒๘ ประการ สมเดจพระบรมโลกนาถศาสดาจารย ทรงขวนขวายแสวงหา กธดงคคณ ๒๘ ประการนน สทธาชว คอจะใหเลยงชวตเปนสทธาชวะบรสทธดวยดประการ ๑ สขผล ใหผลเปนสขประการ ๑ อนวชชเปนกจอนหาโทษมไดประการ ๑ ปรสส ทกขปนทน มกรยาจะบรรเทาเสยซงทกขของผอนประการ ๑ อภย หาภยมไดประการ ๑ อปฬ หาสงจะเบยดเบยนมไดประการ ๑ เอกนตวฑฒอปรหานย มแตจะใหเจรญมเสอมถอยประการ ๑ อมาย ปราศจากมายาประการ ๑ นาวล มไดขนมวประการ ๑ อารกข เปนทปองกนรกษาประการ ๑ ปตถต เปนคณทชนทงหลายปรารถนาประการ ๑ ทนต ส าหรบจะไดทรมานตนประการ ๑ สพพสตถธปน เปนเครองก าจดเสยซงศสตราทงปวงประการ ๑ สวรหต เปนทเกอกลแกสงวรประการ ๑ ปฏรปเปนกจควรทจะปฏบตประการ ๑ อตสนต ท าใหสงบระงบยงประการ ๑ วปปมตต จะใหพนจากกเลสประการ ๑ ราคกขย เปนทสนแหงราคะประการ ๑ โทสวปสมน เปนเครองปราบเสยซงโทสะประการ ๑ โมหวนาสน เปนเครองท าใหโมหะฉบหายไปจากสนดานประการ ๑ มานปวาหน มกรยาลอยเสยซงมานะประการ ๑ กวตกกเฉทการณ เปนเหตทจะตดเสยซงวตกอนชวประการ
ยสบ
ยสบ
๑ กงขาวตรณ เปนเครองขามเสยซงความสงสยประการ โกสชชวธสน มกรยาจะก าจดเสยซงความเกยจครานประการ ๑ อรตปวาหน จะลอยเสยซงความกระสนประการ ๑ ขมน มกรยาจะใหอดทนประการ ๑ อตลอปปมาณ หาคณทจะชวจะประมาณใหเทามไดประการ ๑ สพพทกขยคามน มปรกตยงทกขทงปวงใหสนไปประการ ๑ สรเขากนเปนคณ ๒๘ ประการดวยกน มหาราช ดรานะบพตรพระราชสมภาร อนง พระโยคาวจรเจาทสมทานซงธดงคนน ยอมเปนผ ประกอบไปดวยคณ ๑๘ ประการ อาจาโร เตส สวสทธ คอ มมรรยาทบรสทธดวยด ประการ ๑ ปฏปทา สจรต คอมความปฏบตเปนสจรตประกร ๑ กายกาจสก สรกขต คอรกษากรรมทเปนไปทางกายและวาจาไดดประการ ๑ มโน สวสทโธ คอมจตผองใสบรสทธประการ ๑ วรย สปคคหต คอประคองซงความเพยรอตสาหะเปนอนดประการ ๑ ภย อปสนต จะระงบไดซงความกลวประการ ๑ อตตานวาททฏพยปตตตา จะสละเสยไดซงอตตานวาททฐ ประการ ๑ อาฆาโก อปสนโต จะระงบเสยซงอาฆาตจองเวรประการ ๑ เมตตา อปฏตา จะไดเขาตงไวซงเมตตาจตประการ ๑ อาหาโร ปรคคหโต จะก าหนดอาหารทบรโภคไดประการ ๑ สพพสตตาน ครกโต จะมจตนอบนอมเคารพแกสตวทงปวงประการ ๑ โภชเน มตตญตา จะรบประมาณในการทจะฉนจงหนประการ ๑ ชาครยานโยโค จะเปนผประกอบความเพยรในอนตนอยประการ ๑ อนเกโต จะเปนผไมมอาลยในทอยประการ ๑ ยตถ ผาส ตตถ วหาร ทไหนเปนสขส าราญจะไดอยในทนนประการ ๑ ปาปเชคจโฉ จะเปนผเกลยดชงบาปประการ ๑ วเวการาโม จะไดยนดในทวเวกประการ ๑ สตต อปปมาโท จะเปนผไมประมาทเนอง ๆ ประการ ๑ สรเปน ๑๘ ประการฉะน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร ประการหนง บคคลทจะสมควรรกษาธดงคนน ม ๑๐ ประการ สทโธ คอมศรทธาประการ ๑ หรมา มหรประการ ๑ ธตมา มปญญาประการ ๑ อกโห มใชคนคดโกงประการ อตภวส ช านาญอยในประโยชนประการ ๑ อโลโล มใชคนโลเลประการ ๑ สกขากาโม เปนคนใครตอการศกษาประการ ๑ ทฬหสมาทาโน มสมาทานมนคงประการ ๑ อนชฌานพหโล ไมมากดวยคอยยกโทษเขาประการ ๑ เมตตาวหาร อยในเมตตาพรหมวหารประการ ๑ สรเปนคณ ๑๐ ประการดวยกน บคคลผประกอบดวยคณ ๑๐ ประการน สมควรสมาทานธดงคได มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร ฆราวาสผประกอบการเปนกามโภคยนดอยในกามคณทง ๕ คลกเคลาไปดวยบตรและภรรยา และยนดในหรญสวรรณแกวเกาเงนทอง ทดทาดอกไมของหอม พรกพรอมดวยอาภรณผานงผาหม ไวมวยผมประดบดวยแกวมณเกลาเปนเมาลสมผาโพกและใสหมวก คฤหสถจ าพวกนรกษาธดงคมาแตในชาตกอนคนเคยอยแลว จงส าเรจธรรมวเศษกระท าใหแจงทางพระนพพานได มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมาภาร ธรรมดาวานายขมงธน หดยงธนไวจนช านาญแลว ครนไปสพระราชฐานยงถวายพระบรมกษตรย กแมนดงหมาย ไดรบพระราชทานรางวลเปนตนวา ชางมาทาสทาสานารภรรยา และคามนคมบานสวยร ารวยทรพยมากมาย อาศยไดเคยส าเหนยกยงแมนมาแตกอน
ยสบเอด
ยสบเอด
นน ยถา ความเปรยบนฉนใด บพตรพระราชสมภารฆราวาสทถงธรรมวเศษ กระท าใหแจงพระนพพานนน กอาศยเหตทตนไดปฏบตเปนสมมาปฏบตในธดงคคณมาแต บรพชาตจงส าเรจได เหมอนนายขมงธนทยงแมนฉะน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร บคคลทไมไดรกษาธดงคไวแตในบรพชาตนน จะไดพระอรหตผลกระท าใหแจงซงพระนพพานเปนอนวาหามได ทสดแตเพยงภมพระโสดา บคคลจะไดกตองอาศยเพยรและวตรปฏบตอนยง จงกระท าใหแจงได เปรยบดจบคคลเปนหมอยารกษาโรค แตแรกตองไปร าเรยนในส านกอาจารยใหญ ทานแนะน าบอกใหจนไดความร ภายหลงหมอนนกเทยวรกษา ไดขวญขาวและคายาเปนบ าเหนจ เหตไดตงความเพยรร าเรยนในส านกอาจารยมาแตกอน ยถา มครวนาฉนใด บคคลทเปนฆราวาสไดส าเรจแกธรรมวเศษกระท าใหแจงซงพระนพพานน กอาศยทไดรกษาธดงคไวแตชาตกอน ดจหมอซงไดเรยนวชามากอนฉะนน. มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร ประการหนง บคคลทมไดรกษาธดงคไวแตชาตกอน จะไดส าเรจธรรมวเศษกระท าใหแจงซงพระนพพานน ไมไดเปนอนขาด ตอเมอไดรกษาธดงคไวแตชาตกอน จงจะถงธรรมวเศษกระท าใหแจงซงพระนพพานสมดงความปรารถนา เปรยบดจคนทกระท ากาลกรยาตายจะบายหนาไปสสคตได กเพราะไดบ าเพญกศลไว ยถา มครวนาฉนใด ฆราวาสทส าเรจแกธรรมวเศษกระท าใหแจงซงพระนพพานน กอาศยรกษาธดงคไดเปนอปนสยตดมาแตชาตกอนเหมอนดงนน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภารผประเสรฐ ประการหนง อนวาธดงคคณน ปวสม เปรยบปานประหนงวาพนปฐพ ดวยอรรถวาเปนทอาศยแหงบคคลผใครจะบรสทธ อาโปสม ประการหนง เปรยบประดจดงน า ดวยอรรถวาเปนเครองช าระลางซงสรรพกเลส เตโชสม ประการหนง เปรยบดงไฟอนมเดช ดวยวาอรรถเปนเครองเผากเลสใหหมดสน วาโยสม ประการหนง เปรยบดงลม ดวยอรรถวาเปนเครองพดเอามลทนคอกเลสไป อคทสม ประการหนง เปรยบดงยา ดวยอรรถวาเปนเครองรกษาพยาธคอกเลสใหเสอมคลาย อมตสม ประการหนง เปรยบดงน าอมฤต ดวยอรรถวาเปนเครองบ าบดกเลสทงปวงใหสญหายไป เขตตสม ประการหนง เปรยบดงมา ดวยอรรถวาเปนทงอกงามแหงสรรพกศลผลบญทงหลาย มโนหรสม ประการหนง เปรยบดงแกวมโนหรจนดา ดวยอรรถวาจะใหส าเรจทพยสมบต ๓ ประการ คอ มนษยสมบต สวรรคสมบต และนพพานสมบต อกประการหนง อนวาธดงคคณนเปรยบดงนาวาเปนทจะขขามกระแสสงสาร ถงฝงแหงอมตมหานพพาน ประการหนง เปรยบดงทอนพนภย ยอมจะใหเปนทพงพาอาศยหายใยสบายแหงคนอนกลวอนตราย คอชราทกขและมรณทกขทงหลายในวฏสงสาร ประการหนง อนวาธดงคคณน มาตสม เสมอนหนงมารดาเหตวาจะเลยงรกษาก าจดเสยซงทกขเวทนา คอกเลสแหงบคคลอนปรารถนาซงวสทธและจะ กระท าใหแจงซงพระนพพาน ประการหนง ปตสม เสมอนบดา เหตวาจะใหเกดซงสามญผลแกบคคลผปรารถนาเพอใหบรสทธ มตตสม มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร ประการหนง อนวาธดงคคณน เหมอนหนงวามตรรวมใจ จะใหส าเรจพระสามญผลแหงบคคลผ
ยสบสอง
ยสบสอง
ปรารถนาเพอจะใหบรสทธ ปทมสม มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร อนวาธดงคคณน เปรยบดจปทมชาตบวหลวงอนมไดตดตองไปดวยอทกง คอกเลสทงปวง มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร ธตงคคณ อนวาธดงคคณ จตชาตวรคนธสม เปรยบดจคนธชาต ๔ ประกอบอนหอมประเสรฐ อนจะก าจดเสยซงกเลสมลทนกลนรายสาธารณ มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร ธตงคคณ อนวาธดงคคณน สเนรสม เปรยบดจหนงวาสเนรครราช บมไดหวาดไหวดวยลมโลกธรรม หากเลสจะครอบง าย ายมได มประจ าอยในสนดานแหงบคคลผปรารถนาจะใหบรสทธถงพระนพพานประการหนงเลา ขอถวายพระพร ธตงคคณ อนวาธดงคคณ อากาสสม เหมอนดวยอากาศกวางใหญไมมทสด คอหาศตรหมกเลสกระท ารายมได มแกบคคลทปรารถนาจะใหบรสทธจากสงสาร มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร ธตงคคณ อนวาธดงคคณนชโชสม เปรยบดจแมน าอนกวาง จะลางเสยซงมลทนคอกเลสทงปวง แหงบคคลอนปรารถนาจะใหบรสทธจากวฏสงสาร มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร อนวาธดงคคณน เทสกสม เสมอนหนงบคคลจะน าทางจะใหเยองยางไปสทางตรง มใหหลงไปตามทางอนทเรศคอทฐอาสวกเลสอนรายกาจ แหงบคคลอนปรารถนาจะใหบรสทธเขาสพระนพพานพนจากวฏสงสาร มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร ธตงคคณ อนวาธดงคคณนสตถวาหสม เสมอนหนงพอคาเกวยนผใหญ เหตจะน าไปซงบคคลผปรารถนาจะใหบรสทธจากวฏสงสาร มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร อนวาธดงคคณน อาทาสสมเปรยบดจแวนอนบรสทธผองใส เหตจะสองใหเหนซงสงสารเปนอนจจงไมเทยงแทแกบคคลอนปรารถนาจะใหบรสทธจากวฏสงสาร มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร อนวาธดงคคณน เปรยบดจแผนกระดานเปนทจะคลคลายซงกเลส แหงบคคลผปรารถนาบรสทธยงกเลสเปนกลมเปนกอนใหอนตรธาน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพรราชสมภาร อนวาธดงคคณน จนทสม เหมอนหนงพระจนทรมรศมเปนทจะประโลมใจใหระงบกเลส เหตวาจะประกอบใจใหบรสทธอาจหาญ มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร อนวาธดงคคณน สรยสม เปรยบดงสรยรงส อนก าจดเสยซงมดหมอกคอตวอวชชา แหงบคคลอนปรารถนาจะใหบรสทธถงซงพระนพพานอนเปนทสขส าราญ มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร อนวาธดงคคณน พหปการ มคณอปการะมาก หตกร กระท าใหเปนคณ โยคกร กระท าใหประกอบซงอตสาหะในปฏบต ( จากหนงสอ มลนทปญหา - หนาท 500 ) ปยกร กระท าใหเปนทรกดวยด อวชชกร กระท าใหหาโทษมได วหกร กระท าใหไปจากบาป ปตฏต เปนทตงอาศย ยสาวห สขาหร จะน ามาซงยศและสข สขวปาก ใหผลเปนสข คณาราส เปนกองแหงคณ คณปญช เปนกลมแหงคณ วปรมตตวรตต มสภาวะประเสรฐจะนบมได สพพตถ ปวรคคฏาน เปนทตงแหงคณอนประเสรฐและประโยชนอนเลศในททงปวง ถยานท จะก าจดเสยซงภยอนใหญหลวง โสกนท จะก าจดเสยซงโศก ทกขนท จะก าจดเสยซงทกข ทรถนท จะก าจดเสยซงรอนรน ปรฬารหนท จะก าจดเสยซงกระวนวาย หนง จะก าจดเสยซงอรวภาคทงหลาย และหลกตก
ยสบสาม
ยสบสาม
เสยนหนาม และจะก าจดเสยซงภพทงสามไดบงเกดตอไป หนง จะก าจดเสยซงมานะทฐสรรพอกศลธรรมทงปวง เปรยบฉนใด นะบพตรพระราชสมภารเปรยบปานดจบรษอนสองเสพซงโภชนาหาร หวงจะใหอปถมภเปนก าลงแกชวตของตนบคคลบรโภคเภสชยาทงปวงหวงจะใหโรคบรรเทาหาย บคคลคบมตรสหายหวงจะปองกนซงอนตรายตาง ๆ บคคลมนาวาหวงจะไปทางน าแถวชลมารค บคคลแสวงคนธชาตมกลนวเศษเหตพอในหอม บคคลยอมคบคนกลาเหตวากลวภย บคคลอาศยพนธรณเหตวาเปนททรงด ารงอาตมา บคคลแสวงหาอาจารยเหตวาอยากไดศลปศาสตร บคคลเปนขาเฝาพระมหากษตราธราชอาศยปรารถนายศ บคคลแสวงหามณเหตวาเปนทจะใหส าเรจความปรารถนา ยถา มครวนาฉนใด อรยา อนวาพระอรยเจาทงหลาย แสวงหาและรกใครซงธดงค ๑๓ เหตความปรารถนาซงพระสามญผลนน เอวเมว เหมอนกนกบทเปรยบมาขางตนนน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร อทก พชวรหนย ถามฉะนน ดจน าเปนทจะรดสาดพชพรรณทงปวงใหเจรญ และดจเพลงเปนทส าหรบหมตมเผาจ และดจอาหารอนเปนเครองน ามาซงก าลง ลตาพนธนย ถามฉะนนเปรยบเหมอนเครอเขาเถาวลยเปนเครองผกพนธนา สตถ เฉทนย ดจมดอนเปนทฆา ถามฉะนน ดจอทกงเปนทจะหามเสยซงความอยากน า ถามฉะนน ดจขมทรพยอนเปนเครองกระท าความปลม ถามฉะนน ดจนาวาเปนทจะขขาม และดจยาอนหามเสยซงพยาธ และดจยานคานหามเปนทจะหามเสยซงความทรนทรายนงนอนไปสบายในมรรคา ประการหนง ดจเสพคบคนกลาหวงวาจะใหคมภยขางหนา และดจบคคลเปนขาทาวบาวพระยาถอเปนทพง ดจหนงบคคลถอซงโลเขนเปนทจะปองกนเสยซงปนผาหนาไมอาวธทกประการ ดจอาจารยเปนทจะสอนศษยใหรวชา หนง ดจมารดาเปนทจะรกษาซงบตรอนเกดแตอก ดจกระจกเปนทจะสองดหนา ดจเครองประดบประดาจะพาโฉมใหงามดจผานงทจะหามเสยซงความละอายใจ ดจอฒจนทรบนไดอนไดเปนทอาศยขนเคหา ดจลงใสของนานา เหตวาเปนทไวของทงหลาย ดจรมนตทดเปนทจะรายตามลทธทเรยนมา ดจอาวธ ศสตราเปนทจะเงอดเงอคกคาม ดจประทปเปนทจะตามในราตร ดจเสพนารเปนทจะท าซง ความสเนหา ดจมศลปศาสตรวชาทหวงวาจะเลยงชวต ดจแสวงหายางพษหวงจะปองรกษาชวตของอาตมา ดจแกวอนเปนทประดบประดา ดจราชอาญาตงไวหวงจะมใหผใดลวงกฎหมายดจอสรยยศจะใหคนทงปวงเปนไปในอ านาจนอบนอมมา ยถา มอปมาฉนใด ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภารผประเสรฐ อนวาธดงคคณอนเลศน กเหมอนกน สามญพชรหนย เปนทจ าเรญซงสามญผล กเลสฌาปนย เปนทจะบรรเทาเสยซงกเลส สลวตตมาหร ควรจะน ามาซงศลวตร ววธสมคคกรณ เปนเหตจะใหพรอมเพรยงดวยธรรมตาง ๆ วมตวจกจฉาสลลวโนทน จะก าจดเสยซงลกศรคอสงสยสนเทห ตณหาปปาสวนย จะน าเสยซงความอยากคอความปรารถนา อภสมยอสสาทกร จะกระท าใหยนดในอภสมย คอธรรมวเศษ และจะดบซงชาตชรามรณะ โสกปรเทวทกขโทมนสสปายาสภย อนควรจะสะดงตกใจกลว สามญคณ ปรรกขณ เปนทจะรกษาไวรอบคอบซงสามญคณ กวตกกกเลสปวาหน จะลอยเสยซงกเลสคอวตกอนรานชวชา เกวลสกลสามญมนสาสน เปนทจะสงสอนใหไดซงสามญผลทงปวง
ยสบส
ยสบส
สนเสรจ อนหนง เปนคณอนงามเปนทโลกจะสรรเสรญ เหตจะใหเหนซงสามญผลอนประเสรฐ คอสมถวปสสนามรรคผลและพระนพพาน สพพาปายปทหน จะปดประตจตราบายทงปวงเสยไดอนง อนวาธดงคคณน เปนทจะใหเจรญงอกเปนยอดเปนเงอม เปนจอมเสลาคอรรถประโยชนแหงพระสามญผล เปนทจะก าจดเสยซงสงอนชวอนบคคลสรางมาแตปางกอน ตวาดคกคามเสยซงกเลสอนรอยกระวนกระวายและกองอวชชาอนมดมนมาน และจะดบเสยซงเพลง ๓ ประการ และเปนเหตจะใหถงธรรมอนสขมละเอยดเปนทจะใหส าเรจแกจตสจจาภสมย ตรสรซงพระอรยสจ ๔ ประการ หนง จะใหบรบรณดวยพระสมนตศลสมณผลทงปวง ฉฬาภญาวรคณานปปาทน มกรยาจะใหเกดคณวเศษคอ อภญญา ๖ มสภาวะใหผลรวดเรว และพระธดงคนนสขมละเอยดบรบรณประณตนก เหตจะใหส าเรจทปรารถนาคอพนจากอาบต และจะใหอรยธรรมเปนไปเพอไดสามญผลสนเสรจทกประการ มหาราช ขอถวายพระพรบพตรผประเสรฐ อนวาธดงคคณแหงบคคลผมคณสมควรแกธดงคทง ๑๐ ประการนน แตละอยาง ๆลวนเปนคณประเสรฐ หาสงใดทจะมาชงมาประมาณเปรยบเทยบใหเสมอมไดสน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร โย ปคคโล อนวาบคคลผใด ปาปจโฉ มความปรารถนาลามก อจฉาปกโต มจตรษยาทาน กหโก เปนคนปดโปโกหก กลทโธ เปนคนโลภรายลามก โอทรโก คดแตจะใหเขาปากเขาทอง ลาภกาโม ปรารถนาจะไดลาภ ยสเหตมงหมายแตยศ กตตกาโม อยากจะไดชอเสยง บคคลจ าพวกเหลาน ไมควรแกธดงค แมวาสมาทานเขาใจกจะขาดสมาทาน และเมอสมาทานจะมโทษ ๒ ประการ คอโทษเหนประจกษใน ปจจบน และอนาคต โทษมวาจะมในปจจบนนน คอ กหฒน ถกดหมน ขลน กลาวคอขอนนทา ครหน ตเตยน อปผณฑน เยยหยน ขปน ทอดทง อสมโภค ไมมใครคลหาสมาคม นสสรณ ไมมทพงอาศย นจจภณ ถกวาเปนนตย ปวาหน ลอยอยคนเดยวแลเหลยวไมเหนใคร ปวชชน คนทงหลายอมขอนขอดตาง ๆ นานา ลภต นแหละ บคคลมความปรารถนาไมบรสทธ สมาทานธดงค ยอมไดโทษเหนประจกษในปจจบน ดงถวายวสชนามาฉะน สวนโทษทเปนสมปรายกภพ จะมไปในชาตหนานน คอกระท ากาลกรยาตายลงจะไปเสวยทกขเวทนาหมกไหมอยในอเวจนรกขมใหญ จะกลงเกลอกเสอกไป ไฟไหมทงเบองบนและเบองต า แตทนทกขอยนนมากกวาพนปแสนป ครนตายจากอเวจแลวจะมาบงเกดเปนนชฌามตณหกเปรต มกายอนโตใหญ มรปมไดบรสทธ มกายเปนชองปรโปรง แตเบองหนาถงเบองหลง มหอนยาวยานมตาลมเหลอกลาน อดอาหารขาวปลาน าทาหยาดหนงกมไดตกลงคอ อดอยากเหลอประมาณมไฟลกขนในกาย มเปลวออกทางปากอนปฏกลเหมอนปากสนขทตาย มหนงหมกระดกอาเกยรณดวยหนอนบอนอยทงกาย ปราศจากทพงพา มกายมไดเปนทพงใจ กเทยวรองครางไปในประเทศเปรตวสยนน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร เปรยบปานดจบคคลทเปนหนชาตต าตระกลบญนอยนกหนา จะเอามาราชาภเษกเปนเจาแผนดน บคคลผนนกมอาจครอบครองราชสมบตได กลบจะถกตองกรรมกรณเปนตนวาตองตดตนสนมอ มภยเปนอนมากฉนใดกดบคคลใจบาปหยาบชา ไมสมควรทจะรกษา
ยสบหา
ยสบหา
ธดงค ครนรกษาเขา กจะขาดจาสมาทาน ตายไปไหมอยในอเวจมากกวาแสนป แลวเกดเปนนชฌามตณหกเปรต เปรยบประดจบคคลต าตระกลบญนอย ไดราชสมบตถอยจากราชสมบต ตองถกฆาฟนตายฉะนน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร สวนวาโยคาวจรภกษรปใดมกนอยสนโดษ มเพยรอตสาหะมไดเกยจครานมายา ปรารถนาจะเปลองปลดอาตมาออกจากชาตทกขชราทกข พยาธทกข มรณทกข สทธาย ปพพชโต บวชดวยศรทธาปรารถนายกยองขนซงพระศาสนา ธตงคคณ สมาทยต สมาทานซงธดงคคณมงคง พระโยคาวจรนนยอมจะไดคณานสงส ๒ ประการ คอเปนทรกแกเทพามนษยนกรทงปวง ประดจดอกไมอนมกลนหอมขจรมมะลซอนมะลลาเปนตน เปนทยนดแหงมหาชนอนมประโยชนจะทศนา และดจโภชนาหารอนประณต เปนทปรารถนาแหงบคคลอนอดหวมา และดจอทกธาราอนเยน เปนทจะอาบกนแหงคนอนรอนรนกระหายหวมา มฉะนน โอสถ วย ดจยาหอมเปนทปรารถนาแหงมหาชน อนรอนรนดวยโรคภย ถามฉะนน ดจราชรถทงหลาย อนเทยมพาชอาชาไนย ยอมเปนทพอใจแหงคนเดนทางเมอยลา ถามฉะนน ดจยานอนรวดเรวนน ยอมเปนทรกแหงบคคลอนรบเรงทเรศ รอน ในทางไกล ถามฉะนนไซร มโนหรมณรตน วย ดจดวงมณรตนะมโนหรจนดาเปนทปรารถนาแหงแสนสาธชน ถามฉะนน ดจดรยดนตรแตรสงข เปนทควรจะพงฟงแหงบรษนาร ผนยมยนดดวยสทธารมณอนสนทร ถามฉะนน ดจคนฟอน ยอมเปนทสโมสรแหงชนอนยนดปรดาดวยรปารมณรนเรงก าหนด ถามฉะนน ดจมณฑลเศวตฉตร เปนทโสมนสแหงบรมขตตยาธบดนทรวเรศรราชมนษย ถามฉะนน ดจพระอรหตผลอนบรสทธ เปนทปรารถนาแหงสาธชนอนยนดในธรรม ดงนประการ ๑ คอพระชนศาสนาจะอ านวยใหส าเรจผล คอยศและสขอนเลศและพระสตปฏฐานทง ๔ กยอมจะบรบรณเตมท แกทานผถอทรงธดงคมงคงไมประมาท ใชแตเทานน พระอทธบาท ๔ สมมปปธาน ๔ อนทรย ๕ พละ ๕ โพชฌงค ๗ อฏฐงคกมรรค ๘ประการ และสมถวปสสนากรรมฐาน ปฏเวธธรรม และพระสามญผล ๔ พระปฏสมภทา ๓ วชชา ๓ อภญญา ๖ อนวาสมณธรรมทงสนกยอมจะเปนทส าเรจแกทานผถอธดงคอนมนคงนนทกประการ มชามนานกจะไดมณฑลวมตตเศวตฉตร กลาวคอส าเรจแกพระอรหตตดกเลสเปนสมจเฉทประหาน เขาสกรงแกวกลาวแลวคอพระนพพานอนเลศ ดงนประการ ๑ เปนคณานสงส ๒ ประการฉะน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภารผประเสรฐ เปรยบดจราชกมารอนเกดในมหาสมมตวงศองคอภชาต ครนไดราชสมบตแลว กจดแจงตงแตขาราชการทดมสตปญญาใหรกษานคมคามเขตขณฑสมามนคงดไมมภย พระบรมกษตรยนนกมเดชานภาพแผไป ไดเปนใหญในทศทงปวงโดยรอบนน ยถา มครวนาฉนใด พระโยคาวจรเจาทใจศรทธานน กเหมอนกนถอมนในธดงคสมาทาน ยอมจะไดผลพเศษตาง ๆ ดงถวายวสชนามาแลวขางตนนน ขอถวายพระพร มหาราช ดรานะบพตรผประเสรฐ ประการหนง ธดงคคณ ๑๓ น บคคลกระท าใหบรสทธแลว จะพาเขาสนพพานสาคร เลนเพลดเพลนเจรญใจดวยธรรมกฬาเปนอนมาก มอนไดบรรลสมาบตเปนตน และอภญญา ๖ อนวเศษดจพอคาทางเรอผมทรพยเทยวทอดเทเผอแผไวเปนอนมาก ครนพอคานนจากเคหาลง
ยสบหก
ยสบหก
นาวาไปสนานาประเทศ คอเมองสวรรณภมและเมองอน ๆ ทงหลาย กซองายขายคลองไดส าเรจดงเจตนา ยถา มครวนาฉนใด พระโยคาวจรตงอยในธดงค ๑๓ นน ธดงคยอมพาไปใหบรรลคณวเศษตาง ๆ มอาสวกขยญาณเปนทสดไดฉนนนขอถวายพระพร มหาราช ดรานะบพตรผประเสรฐ อนวาธดงค ๑๓ นน คออรญญกธดงค ๑ บณฑปาตกธดงค ๑ เตจวรกธดงค ๑ สปทานจารกธดงค ๑ ขลปจฉาภตตกธดงค ๑ ปตตปณฑกธดงค ๑ เอกาสนกธดงค ๑ เนสชชธดงค ๑ ยถาสนถตกธดงค ๑ รกขมลกธดงค ๑ อพโภกาสกธดงค ๑ โสสานกธดงค ๑ ปงสกลธดงค ๑ สรเปน ๑๓ ดวยกน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร อนวาธดงค ๑๓ ประการน เปนทครอบครองสองเพสแหงสมเดจพระพทธเจาทงหลาย ใหสบายเกดสนตสขสมาบตสบมาแตกาลกอน และบณฑตชาตยอมสโมสรสงวาสส าราญแตกาลอดตมา ดจชาวนายอมช าระหลกตอกอไม แลวกไถหวานลงซงธญพชในทอนปราศจากหลกตอนน ครนนานามากไดธญพชมากเหตเมอเดมกระท าด ยถา มครวนาฉนใด บณฑตยชาตทไดรกษาธดงคไวในชาตกอนกเหมอนกนดงนน กไดสนตสขสมาบตงาย ๆ ในชาตนดจชาวนานน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร ประการหนง เปรยบปานดจบรมกษตรยไดครองราชสมบตอาศยแกตระกลวงศแกตระกลวงศเคยครอบครองราชสมบตมา จงไดเปนใหญเปนอสรภาพยง ๆ ขนไปในแผนปฐพ ยถา มครวนาฉนใด พระโยคาวจรเจาเปนใหญในพระศาสนาของสมเดจพระบรมโลกนาถศาสดา สบวงศาพระชโนรสตอไป อปไมยเหมอนบรมกษตรยสบสมบตตามวงศนน องคพระโยคาวจรนนไดบรรลส าเรจแกวชชาจรณะไดเปนอสระในพระศาสนากอาศยเพราะไดรกษาธดงคไวมนคงเหมอนฉะนน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร บพตรจะไมเคยไดสวนาการทรงฟงบางหรอ พระอปเสนเถรองคหนงมศลบรสทธ เปนบตรแหงวงคนตพราหมณ ทานปฏบตเปนสลเลขธงดงคสมงค ทานไปยงกรสาวตถ มไดเออเฟออาลยในขอกตกาของพระสงฆทงหลายพาภกษบรษทศษยของตนเขาไปสส านกพระพทธองคผทรงพระภาค ในเวลาเสดจเขาทเรนอนสงด ถวายนมสการโดยเคารพแลว กนงอยในทควรขางหนง ภควา จ ต สวนต ปรส โอโลกยตวา สวนวาองคสมเดจพระผมพระภาค ทอดพระเนตรดกรยาพาทของภกษผเปนบรษทศษยพระอปเสนนน ดนเปนแบบเดยวพมพเดยวกนมพระพทธหฤทยหรรษา สทธ สลลาป สลลปตวา สมเดจพระบรมโลกนาถศาสดา กตรสสนทนาปราศรยดวยบรษทของพระอปเสนนน แลวมพระพทธฎกาตรสวา ดรานะอปเสน สงฆบรษทศษยของเธอน ดสจรตกรยาดเปนพมพเดยวกน ดรานะอปเสน บรษทศษยของเธอนนสงสอนกนดวยอบายประการใด พระอปเสนไดฟงพระพทธฎกาตรสถาม จงประนมนอมอภวาทวนทนาการกราบทลวา ภนเต ภควา ขาแตพระองคผทรงพระภาคเปนอนงาม โย โกจ บคคลผใดผหนงเขามาสส านกกระหมอมฉนแลวขอบรรพชากด ขอนสยกด กระหมอมฉนจงวา รปนถออรญญกธดงคเตจวรกธดงค และปงสกลกธดงค ถาแม
ยสบเจด
ยสบเจด
ทานถอไดดจรปน รปจะบวชใหและจะใหนสย ถาวากระท าไมได รปจะบวชใหและใหนสยไมได กระหมอมฉนวากลาวดงน บรษทศษยของกระหมอมฉน จงพรอมกนปฏบตเปนอยางเดยวกน มหาราช ดรานะบพตรพระราชสมภาร พระโยคาวจร ทสมาทานธดงคนน ไดเปนใหญในพระบวรพทธศาสนา และเปนทโสมนสยนด ยอมมแตสนตสขสมาบตฉะน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร อกประการหนง ปานดจประทมชาตบวหลวง ธรรมดาวาประทมชาตบวหลวงนน ยอมมคณถง ๑๐ ประการ เหตวาเปนพชชาตอนสงบรสทธประเสรฐ เกดเปนดอกไมอนเลศในโลกนเปนประเพณนยมมา กตเม ทส อนวาคณแหงประทมชาต ๑๐ ประการนน คอสงไร สนททมท คอประทมชาตนนเปนของออนนมสนทประการ ๑ สภนย เปนทตงแหงความงามประการ ๑ สคนธ มกลนหอมประการ ๑ ปย อนชนทงหลายสรรเสรญประการ ๑ ชลกททมอนปลตต จะไดมอทกงหรอเปอกตมซมซาบ ชมชนเปยกปนอยหามไดประการ ๑ อนปตตเกสรกณณกาห มณฑต ประดบไปดวยใบออนเกสรและกลบประการ ๑ ภมรคณเสวต มหมแหงแมลงภและแมลงผงบนโฉบฉาบคาบเกสรประการ ๑ สตลสลลสวทธ เจรญขนแตในน าอนใสสะอาดบรสทธประการ ๑ สรเปน ๑๐ประการเทาน อนวาประทมชาตเปนของประเสรฐประกอบไปดวยคณ ๑๐ ประการน ยถา มครวนาฉนใด มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร พระโยคาวจรทสองเสพสมาทานในธงดคณมนคงนน กประกอบดวยคณ ๓๐ ประการ สนททมททวเมตตจตโต คอ จะมเมตตาจตออนสนทในสรรพสตวทวไปประการ ๑ ฆาฏตหตวคคตกเลโส มกเลสอนพฆาตฆาก าจดใหปราศจากไปประการ ๑ นหตมานทฏโ เปนผ ก าจดเสยซงมานะและทฐประการ ๑ อจลทฬหนวฏนพเพมตสมโธ มศรทธาอนมนมไดหวนไหวปราศจากสอดแคลวสงสยประการ ๑ ปรปณณวนตปหฏสภนโย มจตงามเบกบานในทจะฝกหดใหบรบรณประการ ๑ นตสนตสขสมาปตตโย มสนตสขสมาบตบงเกดเปนอนเทยงประการ ๑ อจลสลสจคนธปรภาวโต อบรมไปดวยศลอนมไดหวนไหวมกลนสะอาดหอมฟงไปประการ ๑ เทวมนสสาน ปโย เปนทรกแหงเทพาและมนษยทงหลายประการ ๑ ขณาสวพลวนต มก าลงในทจะใหสนอาสวะประการ ๑ อรยปคคลชนสาสนปตถโต เปนทปรารถนาแหงพระอรยบคคลผต งอยในชนศาสนาประการ ๑ ภว จ ทว จ เทวมนสสาน เปนทสรรเสรญชนชมแหงเทพาและมนษยทงหลายประการ ๑ อสราน วนทตปสฏมนคฆชนาน ธวถปปตโภมตปสฏโ เปนทไหวและสรรเสรญแหงหมอสรและเปนทชนชมโถมนาการแหงมารทงหลายประการ ๑ โลกมนปลตโต มไดระคนปนเจอไปดวยโลกประการ ๑ อปปโถก อนวชชภยทสสาว มปรกตเหนซงโทษและภย แมแตเพยงเลกนอยประการ ๑ มคคผลปวรตถสาธโก ใหส าเรจซงประโยชนคอมรรคและผลอนประเสรฐแกชนทงหลายผปรารถนาจะพนทกขประการ ๑ อายาจตวปลปณตปจจยภาคสมควรทจะอาราธนาถวายจตปจจยอนไพบลยและประณตประการ ๑ อนเกตสยนกาม เปนผปรารถนานอนในทหาอาลยมไดประการ ๑ ฌานชฌายกปวรวหาร มปรกตเพงฌานและมวหารธรรมอนประเสรฐประการ ๑ วชฏตชาล
ยสบแปด
ยสบแปด
กเลสตถวธสตภคโค เปนผก าจดและหกรานเสยซงวตถแหงกเลสซงเปนดงขายอนรกชฏใหขาดสญประการ ๑ สงกฏตสญฉนนคตนวารโณ จะหามเสยซงคตอนดาดาษไปดวยความคดเคยวทจะใหเวยนวายอยในวฏสงสารประการ ๑ อกปปธมมอภนวาโส จะตงอยในอกปปธรรมนนประการ ๑ อนวชชตโภค จะบรโภคซงสงอนปราศจากโทษประการ ๑ โอตณณสพพวจกจโฉ จะขามเสยซงความสงสยทงปวงประการ ๑ วมตตฌายตตโต จะมจตเพงเลงซงวมตประการ ๑ ทฏธมเม อจลฬหภรตมนปคโต จะมจตมนมไดโลเลกลวภยในทฏฐธรรมประการ ๑ อนนยสมจฉนโน จะตดเสยซงความยนดตามประการ ๑ สพพาสวกขยปปตโต จะถงซงอาสวกขยประการ ๑ สนตสมาปตต ปฏลภต จะไดซงสนตสขสมาบตประการ ๑ สมณคณสมปโค ประกอบไปดวยคณแหงสมณะประการ ๑สรเปนคณ ๓๐ ประการฉะน มหาราช ขอถวายพระพรบพตรพระราชสมภาร มหาบพตรยอมจะทรงทราบพระญาณอยวา พระธรรมเสนาบดสารบตรเจา เปนอครบรษในหมนโลกธาต ยกบรมสมเดจพระบรมโลกนาถเจาเสยแลว ใครจะเทยมนนหามได และพระผเปนเจามกศลไดสรางสมอบรมมาชานานประมาณสองอสงไขยหนงกบแสนกลป ครนศาสนาสมเดจพระสพพญญบรมครผประเสรฐ จงไดมาเกดในตระกลพราหมณมหาศาล เหนอยหนายกามคณอนเปนสงกเลสลามกมลทน ละเสยสนซงสมบตพสถานภรรยาและศฤงคารนาน ชนสาสเน ปพพชตวา พระสารบตรเจากบวชในพระชนศาสนา กายวจจตต ทมยตวา ทรมานกายทรมานวาจาจตรกษากจธดงคพรอมดวยองค ๑๓ ประการนนบรบรณ ทรงไวซงอนนตคณสามารถเทศนาพระธมมจกกปปวตตนสตรไดคลายสมเดจพระบรมศาสดา แมสมเดจพระเทวาตเทวาจารยเจาของเราน กไดมพระพทธฎกาสรรเสรญไวในองคตตรนกายวา ภกขเว ดรานะภกษทงหลาย อห อนวาพระตถาคตมไดร าพงเหนสาวกอนทจะเปนเอกบคคลลเหมอนธรรมเสนาดสารบตร อนพระธรรมเสนาบดสารบตรน เทศนาพระธมมจกกปปวตตนสตรไดเหมอนตถาคต เปนเอกบคคลผเดยวอนภกษอนจะเหมอนนนหามได นแหละบพตรพระราชสมภารผประเสรฐ อนวาบคคลผทรงซงธดงคนใหซงอนนตคณแกผอนได ขอถวายพระพร สมเดจพระเจามลนทปนประชากรเปนใหญในสาคลราชธานไดทรงสวนาการ ฟงพระ นาคเสน ทานส าแดงซงธดงคคณน กชนชมนยมยนดวา สาธ ภนเต นาคเสน ขาแตพระนาคเสนผปรชา ปญหานล าเลศประเสรฐนกหนา วจตรดวยอปมาอปไมยไพศาล พระผเปนเจาชางชกเอาพระพทธวจนะและพระโลกตรธรรม น ามาสะสมประชมไวในธดงค ๑๓ ประการนไดหมดปรากฏแจมแจงกระจางใน หมดมลทนสนสดสงสย โยมจะรบประทานจ าไวเปนขอวตรปฏบตสบตอไปในกาลบดน ธตงคปญหา ค ารบ ๙ ในนวมวรรคจบเพยงน เมณฑกปญโห นฏโต สมตโต เมณฑกปญหาจบเทาน (๑)
(๑) ทมาบอกจบเมณฑกปญหาตรงนเขาใจวาคงคลาดเคลอน ทถกนาจะเปนจบลกขณปญหา ดอธบายเชงอรรถ ทอนมานปญหา หนา ๔๖๔
ยสบเกา
ยสบเกา
ธดงค นน จะสามารถรกษาศลใหบรสทธไดเปนอยางด มาดกนวาการผดศลนน มสาเหต ลกษณะเปนอยางไรบาง
[ เมถนสงโยค ๗ ] ( ประโยค ๘ เรยน - จากหนงสอวสทธมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๑ - หนาท 107 )
(สวนความทศลขาดเปนตน) ดวยอ านาจแหงเมถนสงโยค พงทราบดงตอไปน จรงอย พระผ มพระภาคตรสไว (ในเมถนสงโยคสตรนน)วา (๑) "ดกรพราหมณ สมณะกด พราหมณกด ลางคนในโลกน ปฏญญา (ตนวา) เปนพรหมจารจรง ๆ หาไดรวมประกอบกรยาทคนสองตอสองจะพงประกอบกนดวยมาตคามไมเลย แตวายงยนดการลบไล การขดส การใหอาบน า การนวดฟน แหงมาตคามเขายนด ใครใจ และถงความปลมใจ ดวยการบ าเรอมการลบไลเปนตนนน ดกรพราหมณ แมความยนดการบ าเรอแหงมาตคามนนบเปนความขาดกได ทะลกได ดางกได พรอยกได แหงพรหมจรรยของสมณพราหมณนน ดกรพราหมณ สมณพราหมณนเรากลาววาเขาประพฤตพรหมจรยไมบรสทธ ประกอบดวยเมถนสงโยค ยอมไมพนจากชาตชรามรณะ ฯ ล ฯ เราบอกไดวา เขายอมไมพนไปจากทกขไดเลย. (๒) ดกรพราหมณ อกขอหนง สมณะกด พราหมณกดลางคนในโลกน ปฏญญา (ตนวา) เปนพรหมจารจรง ๆ หาไดรวมประกอบกรยาทคนสองตอสองจะพงประกอบกนกบดวยมาตคามไมเลยทงไม (ถงกบ) ยนดการลบไล ฯ ล ฯ แหงมาตคาม แตวายงซกซ เลนหวสพยอกกบมาตคามอย เขายนดดวยการซกซเปนตนนน ฯ ล ฯ เราบอกไดวา เขายอมไมพนจากทกขไดเลย. (๓) ดกรพราหมณ อกขอหนง สมณะกด พราหมณกดลางคนในโลกน ฯ ล ฯ หาไดรวมประกอบกรยาทคนสองตอสองจะพงประกอบกนกบดวยมาตคามไมเลย ทงไม (ถงกบ) ยนดการลบไล ฯ ล ฯ แหงมาตคาม ทงไม (ถงกบ) ซกซ เลนหว สพยอกกบมาตคาม แตวายงเพง ยงจองดตามาตคามดวยตา (ของตน) เขายนดดวยการเพงดนน ฯ ล ฯ เราบอกไดวา เขายอมไมพนไปจากทกขไดเลย. (๔) ดกรพราหมณ อกขอหนง สมณะกด พราหมณกดลางคนในโลกน ฯ ล ฯ หาไดรวมประกอบกรยาทคนสองตอสองจะพงประกอบกนดวยมาตคามไมเลย ทงไม (ถงกบ) ยนดการลบไล ฯ ล ฯ แหงมาตคาม ทงไม (ถงกบ) ดตาแหงมาตคาม ฯ ล ฯ แตวาฟงเสยงมาตคามหวเราะอยกด พดอยกด ขบรองอยกด รองไหอยกด ขางนอกฝา หรอขางนอกก าแพงกตาม เขายนดดวยเสยงนน ฯ ล ฯ เราบอกไดวา เขายอมไมพนไปจากทกขไดเลย. (๕) ดกรพราหมณ อกขอหนง สมณะกด พราหมณกดลางคนในโลกน ฯ ล ฯ หาไดรวมประกอบกรยาทคนสองตอสองจะพงประกอบกนดวยมาตคามไมเลย ทงไม (ถงกบ) ยนดการลบไล ฯ ล ฯ แหงมาตคาม ทงไม (ถงกบ) ซกซ ฯ ล ฯ กบมาตคาม ทง ไม (ถงกบ) จองดตาแหงมาตคาม ฯ ล ฯ ทงไม (ถงกบ) ฟงเสยง แหงมาตคาม ฯ ล ฯ รองไหอยกด ฯ ล ฯ แตวายงตามนกถงการทเคยหวเราะ
สามสบ
สามสบ
พดจาเลนหวกบมาตคาม ในกาลกอน เขายนดดวยเรองเกานน ฯ ล ฯ เราบอกไดวา เขายอมไมพนไปจากทกขไดเลย. (๖) ดกรพราหมณ อกขอหนง สมณะกด พราหมณกดลางคนในโลกน ฯ ล ฯ หาไดรวมประกอบกรยาทคนสองตอสองจะพงประกอบกนดวยมาตคามไมเลย ฯ ล ฯ ทงไม (ถงกบ) ตามนกถงการทเคยหวเราะพดจาเลนหวกบมาตคามในกาลกอน แตวาเขาเหนคฤหบดกด บตรคฤหบดกด ผอมเอบพรอมพรงดวยกามคณ ๕ บ าเรอตนอย เขายนดดวยการบ าเรอตนแหงคฤหบด หรอบตรคฤหบดนนฯ ล ฯ เราบอกไดวา เขายอมไมพนไปจากทกขไดเลย. (๗) ดกรพราหมณ อกขอหนง สมณะกด พราหมณกดลางคนในโลกน ฯ ล ฯ หาไดรวมประกอบกรยาทคนสองตอสองจะพงประกอบกนดวยมาตคามไมเลย ฯ ล ฯ ทงไม (ถงกบ) เหนคฤหบดหรอบตรคฤหบด ฯ ล ฯ บ าเรอตนอย ฯ ล ฯ แตวาประพฤตพรหมจรรยปรารถนาเทวนกายเหลาใดเหลาหนง ดวยหวงวา เราจกไดเปนเทพเจาหรอเทพองคใดองคหนง ดวยศลน ดวยตบะน หรอดวยพรหมจรรยนกด เขายนด ใครใจ ถงความปลมใจดวยความเปนเทวดานน ดกรพราหมณ แมความยนดดวยการเปนเทวดาน นบเปนขาดกได ทะลกได ดางกได พรอยกได แหงพรหมจรรย" * (* จาก อง.
องคตตรนกาย ) สตตก. ๒๓/๕๖. ) ฉะน.
ความทศลเปนศลขาดเปนตน พงทราบวาทานสงเคราะหดวยความแตก (แหงสกขาบท) ซงมลาภเปนตนเหตประการ ๑ ดวยเมถนสงโยค ๗ ประการ ๑ ดงกลาวมาฉะน. [ ความผองแผวแหงศล ] สวนความทศลเปนศลไมขาดเปนตน ทานสงเคราะหดวยความไมแตกแหงสกขาบททงหลายโดยประการทงปวงประการ ๑ ดวยการท าคนซงสกขาบททงหลายทพงท าคนไดอนแตกแลวประการ ๑ ดวยความไมมเมถนสงโยค ๗ ประการ ๑ ดวยความดอนอก คอดวยความไมเกดขนแหงบาปธรรมทงหลายเชน โกธะ อปนาหะ มกขะ ปลาสะอสสา มจฉรยะ มายา สาเถยยะ ถมภะ สารมภะ มานะ อตมานะมทะ ปมาทะ เปนตนประการ ๑ ดวยความบงเกดแหงคณทงหลายมอปปจฉตา สนตฏฐตา และสลเลขตาเปนตนประการ ๑ จรงอย ศลเหลาใดแมไมแตกเพอตองการลาภเปนตนกด แมแตกดวยโทษคอความประมาทแตท าคนแลวกด อนเมถนสงโยคหรอบาปธรรมมโกธะและอปนาหะเปนตน ไมเขามาท าลายเสยกด ศล เหลานนทานเรยกวาอขณฑกะ (ไมขาด) อจฉททะ (ไมทะล) อสพละ(ไมดาง) อกมมาสะ (ไมพรอย) โดยประการทงปวง และศลเหลานนแหละ ชอวาภชสสะ เพราะกระท าความเปนไท ชอวญญปสตถะ เพราะความเปนศลอนวญญสรรเสรญ ชออปรามฏฐะเพราะความเปนศลอนตณหาไมแตะตอง และเปนสมาธสงวตตนกะ เพราะยงอปจารสมาธหรออปปนาสมาธใหเปนไปโดยงาย ๆ เพราะเหตนน ความเปน
สามสบเอด
สามสบเอด
ศลไมขาดเปนตนน พงทราบวาเปนความผองแผวแหงศลเหลานน กแลความผองแผวนนน ยอมส าเรจดวยอาการ ๒คอ ดวยการเหนโทษแหงสลวบต ๑ ดวยการเหนอานสงสแหงสลสมบต ๑ [ โทษแหงสลวบต ] ในอาการ ๒ อยางนน โทษแหงสลวบตพงเหนตามนยแหงพระสตรอนมค าขนตนวา "ดกรภกษทงหลาย โทษแหงสลวบตของภกษผทศล๕ อยางน"๑ ( ๑. จากหนงสอพระไตรปฎก อง. ปจก. ๒๒/๒๘๑. )
ดงนนยหนง อกนยหนงบคคลผทศล เพราะความทศลเปนตนเหต ยอมไมเปนทชอบใจของเทวดาและมนษยทงหลายเปนผทเพอนพรหมจารทงหลายไมพงพร าสอน ตองทกขใจในเพราะค าตเตยนความทศล (ของตน) ตองรอนใจในเพราะค าสรรเสรญ (คนอน) ผมศลทงหลาย กแลเพราะความเปนผทศลนน เขายอมเปนผมผวพรรณหมอง อนง นบวาเปนผมสมผสหยาบ เพราะน าอบายทกขมาใหแกคนทงหลายทเอาเยยงอยางเขาตลอดกาลนาน นบวาเปนผมราคาถก เพราะท าความไมมผลมากแกทายกทงหลายผทตนรบไทยธรรม (ของเขา) มา ดจผาปานดบซงเปนผามสทราม สมผสหยาบและราคาถกฉะนน * เปนคนช าระ (ใหบรสทธ) ไดยาก เหมอน * ความทเปรยบคนทศลดวยผาปานดบมโทษ ๓ ประการน กลาวตามนยสตรท (๕๓๙) ๑๐๐ในตกงคตตร หนา ๓๑๗ ค า "สาณสาฏโก วย" จงเปนอปมาแหงบททง ๓ (คอ ทพพณโณทกขสมผสโส อปปคโฆ).
หลมคถทหมกหมมมานาน (ยากทจะช าระใหสะอาด) ฉะนน เปนผ คลาดจากประโยชนทงสอง เหมอนดนฟนเผาศพ (ทไฟไหมทงสองขาง ตรงกลางเปอนคถ ใชประโยชนไมไดทงในปาและในบาน) ฉะนน๑ ( ๑. ความขอน กลาวตามนยพระสตรท (๙๕) จตกงคตตร หนา ๑๒๔. ) แมปฏญญาความเปนภกษ กไมเปนภกษอยนนเอง เหมอนลาทเดนตามฝงโค (แมรองอยางโค กไมเปนโคอยนนเอง) ฉะนนเปนผหวาดอยเนองนตย เหมอนคนมเวรตอคนทวไป เปนคนไมควรอยรวมดวย เหมอนซากศพ แมประกอบดวยคณมสตะเปนตน กไมควรแกการบชาของเพอนพรหมจารทงหลาย เหมอนไฟในปาชาไมควรแกการบชาของพวกพราหมณ เปนคนอาภพในการบรรลคณวเศษเหมอนคนตาบอดอาภพในการเหนรป เปนผไรความหวงในพระสทธรรม เหมอนเดกจณฑาลไมมหวงในราชสมบต แมส าคญตนวามสขกชอวาเปนคนมทกขอยนนเอง เพราะความเปนผมสวนแหงทกขทตรสไวในอคคขนธปรยาย. จรงอย พระผมพระภาคเจาผทรงเหนกรรมและวบากชด โดยอาการทงปวง เมอจะทรงแสดงทกขอนเผดรอน มความยนดในสขดงจะกลาวเปนปจจย ซงดวยเหตเพยงแตนกถง สามารถยงความรอนไหมแหงหทยใหเกดขน แลวยงการกระอกโลหตอน ๆ๒ (๒. ไทยพดวา เลอดสด ๆ ความกไดกน เพราะวาเลอดสด ๆ มน
กยอมอน. ) ใหเปนไป แกคนทศลทงหลาย ผมจตก าหนดดวยยนดความสขในการบรโภคเบญจ-กามคณ และในสามจกรรม (ทคนอนท า) มการไหว การแสดงความนบถอเปนตน จงตรส (อคคขนธปรยาย) วา
สามสบสอง
สามสบสอง
(๑) "ภกษทงหลาย ทานทงหลายเหนหรอไม ซงกองไฟใหญอนไหมลกเปนเปลวโชตชวงอยโนน" ภกษทงหลายกราบทลวา "(เหน) อยางนนพระเจาขา" ตรสวา "ภกษทงหลาย ทานทงหลายจะส าคญความขอนนเปนไฉน ขอทบคคลพงเขาไปนงกอด หรอเขาไปนอนกอด ซงกองไฟใหญอนลกเปนเปลวโชตชวงอยโนนกด ขอทบคคลพงเขาไปนงเคลา หรอเขาไปนอนเคลาซงนางกษตรย นางพราหมณ หรอนางคฤหบด ผมฝามอและฝาเทานมเหมอนปยนนกด สองขอนขอไหนเลาหนอประเสรฐกวากน ? " ภกษทงหลายกราบทลวา "ขาแตพระองคผเจรญ ขอทบคคลพงเขาไปนงเคลาหรอเขาไปนอนเคลานางกษตรยนางพราหมณ หรอนางคฤหบด นนแหละประเสรฐกวา ขอทบคคลพงเขาไปนงกอดหรอเขาไปนอนกอดกองไฟใหญ ฯล ฯ โนน เปนทกข พระเจาขา" พระผมพระภาคเจาตรสวา "ดกรภกษทงหลายเราจะบอกทานทงหลายใหทราบ โดยขอทบคคลพงเขาไปนงกอดหรอเขาไปนอนกอดกองไฟใหญ ฯ ล ฯ โนนนนแหละประเสรฐกวา ส าหรบภกษผทศล มธรรมลามก มสมาจารไมสะอาดทพงระลกถงดวยความรงเกยจ มการงานซอนเรน ไมใชสมณะแตปฏญญาวาเปนสมณะ ไมใชพรหมจารแตปฏญญาวาเปนพรหมจาร เปนคนในเนา เปยกชน รกเรอ (ดวยกเลส) ขอนนเพราะเหตไร ดกรภกษทงหลาย เพราะภกษนนพงถงตายหรอทกขปางตาย เพราะเหตเขาไปนงกอดหรอเขาไปนอนกอดกองไฟใหญนน (กจรง) แตเพราะกายแตกตายไปจะพงเขา ถงอบาย ทคต วนบาต นรก เพราะขอนนเปนปจจยหามไดเลย ภกษทงหลาย สวนขอทบคคลผทศล มธรรมลามก มสมาจารไมสะอาดทพงระลกถงดวยความรงเกยจ มการงานซอนเรน ไมใชสมณะ แต ปฏญญาวาเปนสมณะ ไมใชพรหมจาร แตปฏญญาวาเปนพรหมจารเปนคนเนาใน เปยกชน รกเรอ (ดวยกเลส) นน พงเขาไปนงเคลาหรอเขาไปนอนเคลานางกษตรย ฯ ล ฯ ภกษทงหลาย กขอนนยอมเปนไปเพอมใชประโยชน เพอทกขแกเขาตลอดกาลนาน เพราะกายแตกตายไป เขายอมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก" ดงน * ( * จากหนงสอพระไตรปฎก สตตนตะ อง. สตตก. ๒๓/๑๒๙. )
พระผมพระภาคเจา ครนทรงแสดงทกขมการบรโภคกามคณ ๕ อนเนองดวยสตรเปนปจจย ดวยอปมากองเพลงอยางนแลว จงทรงแสดงทกข อนมการอภวาท การท าอญชล การบรโภคจวร บณฑบาตเตยงตงและวหารเปนปจจย ดวยอปมาดวยเชอกฟนดวยขนหางสตว หอกอนคม แผนเหลก กอนเหลก เตยงเหลกหรอตงเหลกและหมอเหลกเหลาน โดยท านองเดยวกนนนวา (๒) ภกษทงหลาย ทานทงหลายจะส าคญความนนอยางไรขอทบรษมก าลง เอาเชอกทฟนดวยขนหางสตวอยางเขมง พนแขงทงสองแลวชกสไปมา เชอกนนพงตดผวหนง ครนตดผวหนงแลว พงตดหนง ครนตดหนงแลวพงตดเนอ ครนตดเนอแลวพงตดเสนเอนครนตดเสนเอนแลวพงตดกระดก ครนตดกระดกแลวพงจดเยอในกระดก (กบ) ขอทภกษทศลพงยนดการอภวาท ของกษตรยมหาศาล พราหมณมหาศาล หรอคฤหบดมหาศาล อยางไหนจะประเสรฐกวาเลาหนอ ฯ ล ฯ (๓) ภกษทงหลาย ทานทงหลายจะส าคญความนนอยางไรขอทบรษมก าลงประหารเอาทกลางอก
สามสบสาม
สามสบสาม
ดวยหอกอนคมทชะโลมดวยน ามน (กบ) ขอทภกษทศลพงยนดการท าอญชล ของกษตรยมหาศาล พราหมณมหาศาล คฤหบดมหาศาล อยางไหนจะประเสรฐกวาเลาหนอ ฯ ล ฯ (๔) ภกษทงหลาย ทานทงหลายจะส าคญความนนอยางไร ขอทบรษมก าลง เอาแผนเหลกทรอนแดงเปนแสงชวงเขาหมกาย (กบ) ขอทภกษทศลพงบรโภคจวรทเขาถวายดวยศรทธา ของกษตรยมหาศาล ฯ ล ฯ อยางไหนจะประเสรฐกวาเลาหนอ ฯ ล ฯ (๕) ภกษทงหลาย ทานทงหลายจะส าคญความนนอยางไรขอทบรษมก าลง เอาคมเหลกทรอนแรงเปนแสงชวง งดปากแลวยดกอนโลหะทรอนแดงเปนแสงชวงเขาไปในปาก กอนโลหะรอนนน ไหมทงรมฝปาก ทงปาก ทงลน ทงล าคอ ทงทอง พาเอาทงไสใหญทงไสนอยของเขาออกไปทางทวารสวนภายใต (กบ) ขอทภกษทศลพงบรโภคบณฑบาตทเขาถวายดวยศรทธา ของกษตรยมหาศาล ฯ ล ฯ อยางไหนจะประเสรฐกวาเลาหนอ ฯ ล ฯ (๖) ภกษทงหลาย ทานทงหลายจะส าคญความนนอยางไรขอทบรษมก าลง จบทศรษะกด จบทคอกด (กด) ใหนงลงไปกด ใหนอนลงไปกด ตรงเตยงเหลกหรอตงเหลกทรอนแดงเปนแสงชวง (กบ) ขอทภกษทศลพงบรโภคเตยงหรอตงทเขาถวายดวยศรทธา ของกษตรยมหาศาล ฯ ล ฯ อยางไหนจะประเสรฐกวาเลาหนอ ฯ ล ฯ (๗) ภกษทงหลาย ทานทงหลายจะส าคญความนนอยางไรขอทบรษมก าลง พงจบเทาขนศรษะลง แลวซดลงไปในหมอโลหะทรอนแดงเปนแสงชวง เขาถกตมเดอดพลานเปนฟอง ลางทลอยขน ลางทจมลงไป ลางทลอยขวางไป อยในหมอโลหะนน (กบ) ขอทภกษทศลบรโภควหารทเขาถวายดวยศรทธา ของกษตรยมหาศาล ฯ ล ฯอยางไหนประเสรฐกวาเลาหนอ ฯ ล ฯ เขายอมถง ฯ ล ฯ" ดงน เพราะฉะนน บณฑตพงทราบการเหนโทษในเพราะสลวบตดวยการพจารณาโดยนยมอาทอยางนวา "ความสข ของคนผมศลอนท าลายแลว ไมละกามสขอนมผลเปนทกขเผดรอนยงกวาทกขเพราะกอดกองไฟ จกมแตไหนสขในอนยนดการกราบไหว จกมแกคนมสลวบต ผมอนจะตองรบทกขยงกวาทกขอนเกดแตการสดวยเชอกขนหางสตวอนเหนยวไฉนเลา สขในการยนดอญชลกรรมแหงคนผมศรทธาทงหลาย ซงเปนเหตแหงทกขอนประมาณยงกวา ทกขอนเกดแตการประหารดวยหอก จกมแกคนผไมมศลกระไรได ความสขในการบรโภคจวรของคน (ทศล) ผไมส ารวมแลว ผจะตองเสวยสมผสแหงแผนเหลก อนรอนในนรก สนกาลนาน จกมอะไร บณฑบาตแมมรสอรอย กเปรยบดวยยาพษอน แรงกลา ส าหรบคนไมมศลผจะตองกลนกอนเหลกอนรอน สนราตรนาน การบรโภคเตยงและตง แมเขาสมมตกนวา เปนสข แตกเปนทกขส าหรบคนไมมศลผจะตอง ถกทกข (อนเกดแตการบรโภค) เตยงและตง เหลกอนรอนเบยดเบยนเอาตลอดกาลนาน ความยนดในการอยอาศยในวหารทเขาใหดวย ศรทธาอะไร จกมแกคนทศลผจะตองตกอยกลางหมอเหลกอนรอน พระผเปนครของโลก เมอจะทรงตคนทศล ตรส วา 'เปนคนมสมาจารทพงระลกถงดวยความรงเกยจ วาเปนคนรกเรอ (ดวยหยากเยอคอกเลส) วาเปนคนเปยกชน (ดวยน า
สามสบส
สามสบส
คอกเลส) วาเปนคนลามก และวาเปนคนเนาใน' ดงน นาตชวตของ คนทศลนน ผเปนคนไมมปญญา ทรงเพศสมณชนแตไมใชสมณะ น าตนซงถกกนถกขดอยไปสตบรษทงหลายผมศลในโลกน ยอมหลกคน ทศลใดเสย ดจคนผรกสวยทงหลายหลกคถ หลกซากศพ ชวตของคนทศลนน (จะมประโยชน) อะไร คนทศลนนเปนผไมพนจากภยทงปวง แตเปน ผพนจากอธคมสข (สขอนเกดแตมรรคผล) ทงหมดเขาปดประตสวรรคเสยสนท ขนสทางอบาย ไปฉบคนอน ใครเลาจะเปนวตถแหงความสงสารของชนผมกสงสาร เสมอดวยคนทศล โทษแหงความเปนผทศลมมากอยางดงกลาวมาฉะน" การเหนอานสงสในสลสมบต พงทราบโดยนยตรงกนขามจากประการทกลาวแลวอกนยหนง ศลของภกษใดหมดมลทนด การทรงบาตรและจวรของภกษนน ยอมเปนทนาเลอมใส บรรพชาของเธอกมผลหทยของภกษผมศลบรสทธ ยอมไมหยงลงสภยมความตเตยนตนเองเปนตน ดจพระอาทตยไมลงสความมดฉะนนภกษเมองามในตโปวน ยอมงามดวยความ ถงพรอมแหงศล ดจพระจนทรเมองามในทองฟายอมงามดวยความถงพรอมแหงรศมฉะนน แมกลนกายของภกษผมศล ยงท าความชนบานแมแกเทวดาทงหลาย จะกลาวไยในกลน ศลเลา กลนแหงศลยอมครอบง าสมบตแหงคนธชาตทงปวง ฟงไปทวทศทศมไดตดขด สกการะแมนอยอนทายกท าแลวในทานผมศล ยอมเปนการมผลมาก เพราะฉะนนผมศลจงเปนดจภาชนะ (รองรบ) เครองบชาและสกการ อาสวะทงหลายอนเปนไป
ในทฏฐธรรม * ยอมไมเบยดเบยนทานผมศล ผมศลยอมขดรากแหง ทกขอนเปนไปในสมปรายภพเสยไดสมบตใดในมนษย และสมบตใดในเทวดา สมบตทงสองนน เมอผมศลถงพรอมปรารถนาอยมใชเปนสงทจะพงไดยากเลย อนง ใจของผมศล ถงพรอม ยอมแลนไปสพระนพพานสมบต อนเปนสมบตทสงบระงบสดยอดเปนแท บณฑตพงแสดงอานสงสอนมอาการตาง ๆ เปน อนมาก ในศลซงเปนมลแหงสมบตทงปวง ดวย ประการฉะนแล. * ทานหมายเอาความมวหมองตาง ๆ เชนถกจองจ าท าโทษในปจจบนชาต. เพราะเมอแสดงอยอยางน จตใจยอมจะหวาดแตสลวบตแลว นอมไปสสลสมบต เพราะฉะนน ภกษเหนโทษแหงสลวบตน และอานสงสแหงสลสมบตน ดงกลาวแลว พงยงศลใหผองแผวดวยความเออเฟอทกประการ เทอญ. กแลศลในวสทธมรรคททรงแสดงดวยมขคอ ศล สมาธ ปญญาเปนอนไดแสดงบรบรณแลว ดวยพระคาถา (บาทตน) นวา สเล ปตฏาย นโร สปโ เพยงเทานเปนอนดบแรก ปรเฉทท ๑ ชอสลนเทศ ในปกรณวเสสชอวสทธมรรคอนขาพเจาท าเพอประโยชนแกความปราโมทยแหงสาธชน ดงน
สามสบหา
สามสบหา
ธดงคนเทศ วาดวยเรอง พระธดงค ผทถอธดงค ถอยางไร?? เพราะเหตทพระโยคผมศลอนสมาทานแลว ควรท าการสมาทานธดงค (ตอไป) ดวยเมอท าอยางนน ศลของเธอมมลทนอนลางแลวดวยน าคอคณมความมกนอย และความสนโดษ ความขดเกลาความสงด ความไมสงสม (กองกเลส) ความปรารภความเพยรและความเปนผเลยงงายเปนตน กจกเปนศลบรสทธด และขอวตรทงหลายของเธอกจกถงพรอมดวย ผมสมาจารทงปวงบรสทธดวยคณคอศลและพรตอนหาโทษมไดดงนแลว จกเปนผชอวาตงอยในอรยวงศ (ประเพณของพระอรยเจา) ๓ ขอ อนเปนวงศเกา ควรบรรลอรยวงศ ขอค ารบ ๔ กลาวคอความเปนผมภาวนาเปนทมายนดได เพราะเหตนน เราจกเรมธดงคกถา ณ บดน เพอยงคณทงหลายมความมกนอยสนโดษเปนอาท อนเปนเหตผองแผวแหงศลมประการดงกลาวแลวใหถงพรอมตอไป แทจรง ธดงค (ถง) ๑๓ ขอ พระผมพระภาคเจาไดทรงอนญาตไวส าหรบกลบตรทงหลาย ผสละโลกามสไดไมอาลยในรางกายและชวต ใครจะยงอนโลมปฏปทาใหส าเรจถายเดยวธดงค ๑๓ น คออะไรบาง คอ ๑. ปงสกลลกงคะ องคแหงภกษผมการทรงไวซลผาบงสกล เปนปกต ๒. เตจวรกงคะ องคแหงภกษผมการทรงไวซงไตรจวร เปนปกต ๓. ปณฑปาตกงคะ องคแหงภกษผมการเทยวไปบณฑบาต เปนปกต ๔. สปาทานจารกงคะ องคแหงภกษผมการเทยวไปตามล าดบเรอนเปนปกต ๕. เอกาสนกงคะ องคแหงภกษผมการฉน ณ อาสนะเดยวเปนปกต ๖. ปตตปณฑกง องคแหงภกษผมอนถอเอากอนขาวในบาตรเปนปกต ๗. ขลปจฉาภตตกงคะ องคแหงภกษผอนไมฉนปจฉาภตรเปน ปกต ๘. อารญญกงคะ องคแหงภกษผมอนอยในปาเปนปกต ๙. รกขมลกงคะ องคแหงภกษผมอนอยโคนไมเปนปกต ๑๐. อพโภกาสกงคะ องคแหงภกษผมอนอยในทแจงเปนปกต ๑๑. โสสานกงคะ องคแหงภกษผมอนอยในปาชาเปนปกต ๑๒. ยถาสนถตกงคะ องคแหงภกษผมอนอยในเสนาสนะตาม ททานจดใหเปนปกต ๑๓. เนสชชกงคะ องคแหงภกษผมอนอยดวยความนงเปนปกต. วนจฉยธดงคในนน พงทราบโดยอรรถ (แหงค า) ๑ โดยปกณณกะมลกษณะเปนตน ๑ โดยการ
สามสบหก
สามสบหก
สมาทาน ๑ โดยวธ (ปฏบต) ๑ โดย ประเภท ๑ โดยความแตกแยก ๑ โดยอานสงสแหงธดงคนน ๆ ๑ โดยกสลตกะ ๑ โดย จ าแนกศพท มธตศพทเปนตน ๑ โดยยอและ โดยพสดารอก ๑ [ วนจฉยโดยอรรถ ] ในบททงหลายเหลานน จะวนจฉยโดยอรรถกอน ผาใดเปนดจกองฝ นในทนน ๆ ดวยอรรถวาสงขน เพราะวางอยบนกองฝ น ในททงหลายมตรอกและปาชาและกองหยากเยอเปนตนทใดทหนง เพราะ ฉะนน ผานนจงชอวา ปงสกล (ผาดจกองฝ น) อกนยหนง ผาชอวาปงสกล เพราะไปสภาวะแหงผาอนบคคลเกลยด อธบายวา ถงความเปนผาทเขาเกลยด ดจฝ น การทรงไวซงผาปงสกลทมค าไขอนไดแลวอยางนน ชอ ปงสกล* ความทรงผาบงสกลเปนปกตของภกษนนเหตนน ภกษนนจงชอวา ปงสกลกะ องคแหงภกษปงสกลกะ ชอวาปงสกลกงคะ. เหต ทานเรยกวา องค. เพราะฉะนนพงทราบวาค าวา องค นน เปนชอของการสมาทาน ซงเปนเหตแหงความเปน ปงสกลกะแหงภกษนน. โดยนยเดยวกนน (การทรง การหงหม) ไตรจวร กลาวคอ สงฆาฏ อตตราสงค อนตราวาสก เปนปกตแหงภกษนน เหตนน ภกษนนจง ชอวาเตจวรกะ องคแหงภกษเตจวรกะ ชอวา เตจวรกงคะ. กการตกแหงกอนอามสกลาวคอภกษานนแล ชอวาบณฑบาตอกนยหนง การตกลงแหงกอนขาวอนชนเหลาอนใหแลวนนแล ชอวาบณฑบาต มค าอธบายวา การตกลงในบาตรแหงกอนขาวทคนอนให.ภกษใดแสวงหา คอ การเขาไปสตระกลนน ๆ แสวงหาซงบณฑบาตนน เหตนน ภกษนนชอวา ปณฑปาตกะ (ผแสวงหาบณฑบาต) อกอยางหนง การตกไปเพอกอนขาวเปนวตรของภกษนน เหตนนภกษนน ชอวาปณฑปาต. ค าวาตกไป (ในทน) หมายความวา เทยวไป. ปณฑปาตนนเอง ชอวาปณฑปาตกะ องคแหงภกษปณฑปาตกะ ชอวา ปณฑปาตกงคะ (องคแหงภกษผมอนเทยวไป เพอกอนขาวเปนวตร) * มหาฎกาวา ปสกลธารณ เปน ปสกล ไปนน เพราะลบบทหลง (คอ ธารณ) และค าวา ปสกล แปลกนวา "ผาดจฝงฝ น" กม.
การขาดตอน เรยกวา ทานะ ความปราศจากทานะ ชอวาอปทานะ อธบายวา ความไมขาดตอน การเทยวใดเปนไปกบดวยอปทานะ การเทยวนน ชอวา สปทานะ อธบายวา เทยวไปเวนจากการขาดตอน คอ เทยวไปตามล าดบเรอน ความเทยวเปนไปกบดวยความปราศจากการขาดตอนน๑ เปนปกตของภกษนน เหตนนภกษนนจงชอวา สปทานจาร สปทานจารนนแลเปนสปทานจารกะองคแหงภกษสปทานจารกะนน ชอวา สปทานจารกงคะ. การฉน ณ อาสนะเดยว ชอ เอกาสนะ การฉน ณ อาสนะเดยวนน เปนปกตของภกษนน เหตนน จงชอวา เอกาสนกะองคแหงภกษเอกาสนกะนน ชอวา เอกาสนกงคะ. กอนขาวจ าเพาะในบาตรใบเดยวแท ๆ เพราะหามในภาชนะท ๒ชอวา ปตตปณฑะ (การถอเอา
สามสบเจด
สามสบเจด
ปตตปณฑะนน กชอวาปตตปณฑะ)๒ เพราะบดน๓ ท าความหมายแหงปตตปณฑะ ใน (อรรถคอ) การถอเอากอนขาวจ าเพาะในบาตร การถอเอากอนขาวจ าเพาะในบาตรเปนปกตของภกษนน เหตนน ภกษนนจงชอวา ปตตปณฑกะ (ผมการถอเอากอนขาวในบาตรเปนปกต) องคแหงภกษปตตปณฑกะนน ชอวา ปตตปณฑกงคะ. ๑. อท เปนวเสสนะของศพทประกอบ ต ปจจย (ทใชเปนนาม) กได ? ๒. ความในวงเลบนเตมลงไวเพราะเขาใจวาปาฐะตก โดยเทยบกบตอนแกขลปจฉาภตตกงคะซงทานด าเนนความ แบบเดยวกนคอ ตสส ปจฉาภตตสส โภชน ปจฉาภตต ตอนนกควรจะมปาฐะวา ตสส ปตตปณฑสส คหณ ปตตปณโฑ ความจงตอกนด ดงแปลไวนน. ๓. อทาน น ขดเชงอย ถาแกเปน ตสม เหมอนอยางตอนลางกจะด.
ค าวา ขล เปนนบาตในอรรถปฏเสธ ภตรทภกษเปนผหาม (ภตร)แลวไดมาในภายหลง ชอวา ปจฉาภตร การฉนปจฉาภตรนน กชอวาปจฉาภตร เพราะท าความหมายแหงปจฉาภตร ใน (อรรถคอ) การฉนปจฉาภตรนน การฉนปจฉาภตรเปนปกตของภกษนน เหตนน ภกษนนจงชอวาปจฉาภตรตกะ (ผมการฉนปจฉาภตรเปนปกต) ภกษไมเปนผมการฉนปจฉาภตรเปนปกต ชอวา ขลปจฉาภตรตกะ ค าวา ปจฉาภตรนเปนชอแหงการฉนอตรตตะโภชนะ ทหามดวยอ านาจการสมาทาน๑ แตในอรรถกถา๒กลาววา "นกตวหนง ชอ ขล๓ นกนนคาบเอาผลไม(ผลหนง) ไดแลว ครนผลไมนน (บงเอญ) ตกไปเสย ยอมไมกนผลไมอนอก (ในวนนน) ภกษนกเปนเชนนน เหตนน จงชอวาขลปจฉาภตตกะ (ผมอนไมฉนปจฉาภตรเปนปกตเหมอนนกขล)"องคแหงภกษขลปจฉาภตตกะนน ชอวา ขลปจฉาภตตกงคะ. การเขาไปอยในปา ชอวา อรญญะ การเขาไปอยปานน เปนปกตของภกษนน เหตนน ภกษนนจงชอวาอารญญกะ (ผมการเขาอยในปาเปนปกต) องคแหงภกษอารญญกะนน ชอวา อารญญกงคะ. การเขาไปอยทโคนไม ชอ รกขมล การเขาไปอยทโคนไมนนเปนปกตของภกษนน เหตนน ภกษนนจงชอวารกขมลกะ องคแหงภกษรกขมลกะนน ชอวา รกขมลกงคะ. นยแมในอพโภกาสกงคะและโสสานกงคะกดจนยน. ๑. หมายความวา ไมใชหามดวยสกขาบท แตหามตามทภกษสมาทานธดงคขอน. ๒. อรรถกถาชออะไร ? ๓. ขลต เอโก สกโณ เอโก ตรงนชวนใหนาแปลวา "ชนดหนง" แตถาประสงคจะใหแปลอยางนน เหตไรทานจงไม ใช โยโกจ เลา. ( ใชเรยนในประโยค ๘ – จากหนงสอ วสทธมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๑ - หนาท 126 )
เสนาสนะทลาดไวแลวอยางไรนนแล ชอวา ยถาสนถตะ ค าวายถาสนถตะน เปนชอแหง
สามสบแปด
สามสบแปด
เสนาสนะทเสนาสนปญญาปกะชใหทแรกอยางนวา "อท ตยห ปาปณาต" (เสนาสนะนยอมถงแกทาน)ความอยในเสนาสนะทลาดแลวอยางไรนน เปนปกตของภกษนนเหตนน ภกษนนจงชอวา ยถาสนถตกะ องคแหงภกษยถาสนถตกะนน ชอวา ยถาสนถตกงคะ. การทงดนอนเสย (ส าเรจอรยาบถ) อยดวยการนง เปนปกตของภกษนน เหตนน ภกษนน ชอวา เนสชชกะ องคแหงภกษเนสชชกะนน ชอวาเนสชชกงคะ. กองคเหลานทงหมดชอวา ธดงค เหตเปนองคแหงภกษชอวาธตะ เพราะความเปนผก าจดกเลสไดดวยการสมาทานนน ๆ. อกอยางหนง ชอวา ธดงค เพราะมญาณทไดโวหารวาธตะ เหตเปน เครองก าจดกเลสเปนองค. อกนยหนง องคเหลานนชอวาธตะ เพราะก าจดธรรมอนเปนขาศกทงหลายไดดวย เปนองคแหงความปฏบตดวยเหตนน จงชอวา ธดงค. ในบททงหลายเหลานน พงทราบวนจฉยโดยอรรถดงกลาวมาฉะน เปนอนดบแรก
[ วนจฉยโดยลกษณะเปนตน ] กธดงคทงหมดน มสมาทานเจตนาเปนลกษณะ จรงอยแมค านทานกไดกลาวไววา "ผสมาทานไดแกบคคล ธรรมเครองสมาทานไดแกจตและเจตสก สมาทานเจตนาเปนตวธดงค สงทหามคอวตถ."อนง ธดงคทงหมดนนมอนก าจดความละโมบเปนรส มอนราศจากความโลเลเปนเครองปรากฏ มอรยธรรมมความมกนอยเปนตนเปนปทฏฐาน. ในบทเลานน พงทราบวนจฉยโดยปกณณกะมลกษณะเปนตน ดงน. [ วนจฉยโดยการสมาทาน และวธ (ปฏบต) เปนตน ] สวนวนจฉยใน ๕ บท มบทวา โดยการสมาทานและวธ (ปฏบต) เปนตน พงทราบตอไป :- ธดงคทงหมดนน เมอพระผมพระภาคเจายงทรงพระชนมอย พงสมาทานในส านกของพระผมพระภาคเจา เมอพระองคเสดจปรนพพานแลว พงสมาทานในส านกของพระมหาสาวก เมอพระมหาสาวกไมม พงสมาทานในส านกพระขณาสพ...พระอนาคาม...พระสกทาคาม...พระโสดาบน...ภกษผทรงไตรปฎกภกษผทรงทวปฎก...ภกษผทรงเอกปฎก...พระเอกสงคตกะ*...พระอรรถกถาจารย เมอพระอรรถกถาจารยนนไมม พงสมาทานในส านกภกษผทรงธดงค แมเมอทานผทรงธดงคไมม พงกวาดลานพระเจดยแลวนงกระโหยง กลาวสมาทานเหมอนอยางกลาวในส านกของพระสมมาสมพทธเจาเถด แมวาสมาทานดวยตนเองกใชไดเหมอนกน. กแล * เอกสงคตกะ มหาฎกาวา หมายเอาภกษผทรงพระสตรนกาย ๑ ใน ๕ นกาย.
ในการสมาทานดวยตนเองกใชไดน พงเลาเรองความมกนอยในธดงคของพระเถระผพแหงพระเถระสองพ
สามสบเกา
สามสบเกา
นองในเจตยบรรพต๑ (เปนนทศนะ) นเปนค ากลาวโดยทวไปกอน. บดน ขาพเจาจกพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภทความแตก (เสย ขาด ) และอานสงสแหงธดงคแตละขอตอไป :-
๑. ปงสกลกงคะ [ การสมาทานปงสกลกงคะ ] กอนอน ปงสกลกงคะ ยอมเปนอนสมาทานดวยค า ๒ ค านค าใดค าหนง วา คหปตทานจวร ปฏกขปาม ขาพเจางดผาอนเปนของคฤหบดถวาย ปสกลกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคของภกษผ มการทรงผาบงสกลเปนปกต๒ นเปนการสมาทานในปงสกลกงคะนกอน. ๑. มหาฎกาไดเรองมาเลาไววา พระเถระองคนนถอเนสชชก ไมมใครรวาทานถอ (เพราะทานมกนอย ไมอยากใหใครร ?)
วนหนงตอนกลางคน (ดกแลว) พระเถระผนอง (นอนอย ?) มองไปเหนทานนงอยบนทนอนดวยแสงฟาแลบ จงทกขนวาทานถอเนสชชกหรอ (เมอมคนเหนเสยแลว) กเพราะความมกนอยนนแหละ ทานเลยเอนกายลงนอนในทนททนใดนน แลวภายหลงไดโอกาส ทานกสมาทานดวยตนเองถอใหมตอไป (มกนอยเชนนจะเปนอชปฏปนโน หรอ ?)
๒. ในค าสมาทาน ๒ ค าน มปญหาอย ๒ ขอ ก. ค า คหปตทานจวร แปลกอย พบโดยมากมแต คหปตจวร ในทนทานเตม -ทาน - เขามาเพออะไร มหาฎกาทานแยมไว ดเหมอนวาดงน ผาทเจาของทอดไวดวยประสงคจะใหบรรพชตมาชกเอาไป (อยางผาปาของเราทกวนน ?) พงเรยกคหปตจวรได แตไมเรยกคหปต -ทานจวร (เพราะคหปตทานจวรหมายเอาจวรทเจาของน ามาประเคนดวยมอ ? เพราะฉะนนทานจงประกอบ - ทาน - ไวดวย เพอใหตางกบคหปตจวร) เพออนโลมตามนยฎกาน จงแปลวา "จวร อนเปนของคฤหบดถวาย" ข. มหาฎกาทานแตงปญหาสอดเขามาวา การสมาทานดวยการใชค าสมาทานตรง ๆ (สมาทยาม) ยอมส าเรจเปนการสมทานโดยไมมปญหา แตการใชค าปฏเสธ (ปฏกขปาท) จะเปนอนสมาทานอยางไรกน ? แลวทานกตอบของทานเองวา เปนไดเพราะความถงกน เชนเมอพดวาเทวทตไมบรโภคอาหารกลางวน ความกบงไปวาเขาบรโภคกลางคนนะซ เพราะเวนอาหารเสยหมดแลว รางกายของเขาจะอยไปไดหรอ ดงนฉนใด แมในการสมาทานนกฉนนน เมอกลาวปฏเสธคหปตทานจวร ความกแลนไปถงวา ถาเชนนนเธอกถอเอาจวรอยางอนนะซ เพราะวาจะบวชอยโดยไมมจวรนนไมไดอยเอง.
[ วธ (ปฏบต) ในปงสกลกงคะ ] กในบรรดาผา (ทนบวาเปนผาปงสกล) คอ ๑. โสสานกะ (ผาทเขาทงไวในปาชา)
สสบ
สสบ
๒. ปาปณกะ (ผาทเขาทงอยตามทางเขาตลาด) ๓. รถยโจฬะ (ผาททงอยตามตรอก) ๔. สงการโจฬะ (ผาทเขาทงอยในกองหยากเยอ) ๕. โสตถยะ (ผาทเขาใชเชดครรภมลทนแลวทง) ๖. นหานโจฬะ (ผาทเขาผลดอาบน ามนตแลวทง) ๗. ตตถโจฬะ (ผาทเขาทงอยตามทาน า) ๘. คตปจจาคตะ (ผาทเขานงไปปาชากลบมาแลวทง) ๙. อคคทฑฒะ (ผาถกไฟไหมแลวทง) ๑๐. โคขายตะ (ผาทโคเคยวแลวเขาทง) ๑๑. อปจกาขายตะ (ผาปลวกกดแลวเขาทง) ๑๒. อนทรขายตะ (ผาหนกดแลวเขาทง) ๑๓. อนตจฉนนะ (ผาขาดรมแลวเขาทง) ๑๔. ทสจฉนนะ (ผาขาดชายแลวเขาทง) ๑๕. ธชาหฎะ (ผาทเขายกเปนธงแลวทงไว) ๑๖. ถปจวระ (ผาทเขาหมจอมปลวกท าพลกรรมแลวทงไว) ๑๗. สมณจวระ (ผาของภกษดวยกน) ๑๘. อาภเสกกะ (ผาทเขาทง ๆ ไวในทราชาภเษก) ๑๙. อทธมยะ (ผาส าเรจดวยฤทธ) ๒๐. ปนถกะ (ผาทตกอยตามหนทางไมปรากฏเจาของ) ๒๑. วาตาหฏะ (ผาทลมหอบไปไมมเจาของตดตาม) ๒๒. เทวทตตยะ (ผาทเทวดาถวาย) ๒๓. สามททยะ (ผาทคลนทะเลซดขนฝง) เหลานอยางใดอยางหนง พระโยคผมธดงคอนไดสมาทานอยางนนแลวพงถอเอามาฉกเนอผาเปอยทงเสย ซกเนอผาทยงเหนยวท าเปนจวรเปลองคฤหบดจวรผนเกาแลวใชเถด. บรรดาผาเหลานน ผาทตกอยในปาชา ชอวา โสสานกะ ผาทตกอยททางเขาตลาด ชอวา ปาปณกะ ผาทเหลาชนผตองการบญทงลงตามตรอก ทางชองหนาตาง ชอวา รถยโจฬะ ทอนผาทเขาทงทกองหยากเยอ ชอวาสงการโจฬะ ผาทเขาเชดครรภมลทนแลวทงชอวา โสตถยะ เลากนวา มารดาของตสสอ ามาตยใหใชผามราคานบแสนเชดครรภมลทนแลวใหทงไวททางเดนชอตาลเวฬ ดวย
สสบเอด
สสบเอด
ประสงควาภกษผทรงผาบงสกลเปนวตรทงหลายจกถอเอา ภกษทงหลายถอเอา (ผานน) เพอ (ปะจวร) ทช ารดเทานน* คนทงหลายทพวกหมอผ ใหอาบน าด าเกลาแลว (ผลด เปลยน) ทงผาอนใดไป ดวยส าคญวา ผา (ทผลด) นน เปนกาลกณณ ผา (ทเขาผลดทงไป) นน ชอนหานโจฬะ ผาเกา ๆ ทเขาทงไวตามทาอาบน า ชอวา ตตถโจฬะคนทงหลายทไปปาชากลบมาอาบน าแลวทงผาใดเสย ผานนชอวาคตปจจาคตะ ผาทถกไฟไหมบางสวน ชอวา อคคทฑฒะ คนทงหลายยอมทงผาทไฟไหมนนเสยเหมอนกน ผา (๕ อยาง) มผาทชอวาโคขายตะเปนตน ชดอยแลว แมผาเชนนน ๆ คนทงหลายยอมทงเสยเหมอนกน ผาทคนทงหลายเมอจะขนเรอผกเปนธงไวแลวจงขนไป ชอวา ธชาหฏะ ภกษจะถอเอาผานนเมอสดสายตาคนเหลานนไปกควร แมผาทเขาผกเปนธงปกไวในยทธภม เมอทหารทงสองฝายไปแลว ภกษจะถอเอาผานนกควร ผาทเขาหมจอมปลวกท าพลกรรม ชอวา ถปจวระ ผาเปนของภกษดวยกน ชอวาสมณจวระ ผาทเขาทงไวในสถานทราชาภเษก ชอวา อาภเสกกะจวรของเอหภกษ ชอวา อทธมยะ ผาทตกอยในระหวางทาง ชอปนถกะ กผาใดตกลงเพราะความหลงลมสตแหงเจาของ ผานนภกษควรรกษาไวชวหนอยหนงแลวจงถอเอา ผาทลมพดไปตกในทไกล ชอวา วาตาหฏะ กภกษ เมอไมเหนเจาของ จะถอเอาผานนกควรผาทเทวดาถวาย ดจผาทเทวดาถวายแกพระอนรทธเถระฉะนนชอวา เทวทตตยะ ผาทคลนทะเลซดขนบก ชอ สามททยะ * ชณณกฏานตถเมว กไมมค าไหนทจะแปลวา "ปะ" ได แตเหนวาความบงไปทางนนกตองแปลเอาความไปอยางนน หากวาแปลอยางนเปนถก กยงมปญหานาคดตอไปวา เพราะเหตไรภกษผถอเอาผานนไป จงไมใชผานนท าจวร ใชเพยงเปนผาส าหรบปะจวรเทานน เหตนาจะเปนดงน ก. ผาผนนนนบเปนผาบงสกลกจรง แตราคาแพงนก ท าเปนจวรแลวจะใชไมสนทใจและอาจถกขโมยโดยงายดวย ข. ผาผนนนขนาดไมพอท าจวร จะไปแสวงหาผาราคาเปนแสนอยางนนมาเพมเตมไดทไหนงาย ๆ เลา จงปวยการทจะเกบรอไว ใชประโยชนอยางอนเสยดกวา.
สวนผาใดททายกกลาวค าวา สงฆสส เทม (ขาพเจาทงหลายถวายแกสงฆ) ถวายกด ทภกษผ เทยวไปภกขาผาไดมากด ผานนไมเปนผาบงสกล. แมในผาทภกษดวยกนให ผาใดทจวรภาชกะแจกใหตามล าดบพรรษากด จวรประจ าเสนาสนะกด* ผานนกไมเปนผาบงสกล. ผาทจวรภาชกะไมไดแจกใหเทานน จงเปนผาบงสกล. แมในผาบงสกลชนดนน ผาใดททายกทอดไวแทบเทาของภกษ (รปหนง)แตภกษนน (ถอเอาไป) วางถวายในมอของปงสกลกภกษ (อกทอดหนง) ผานน ชอวา เอกโตสทธกะ (บรสทธฝายเดยว) ผาใดททายกวางถวายในมอของภกษ (รปหนง) แลวภกษนน(น าไป) ทอดไวแทบเทา (ของปงสกลกภกษ) แมผานนกเปนเอกโตสทธกะ ผาใดททงทายกกทอดไวแทบเทาของภกษ (รปหนง) ทงภกษนนกถวาย (แกปงสกลกภกษ) โดยวธอยางเดยวกน ผานนจงเปนอภโตสทธกะ (บรสทธสองฝาย) ผาใดทภกษไดมาเพราะ (ทายก) วาง (ถวาย) ในมอ แลวภกษนนก (น าไป) วาง (ถวาย)
สสบสอง
สสบสอง
ในมอ (ของปงสกลกภกษ) เหมอนกน ผานนชอวาจวร (บงสกล) อยางไมอกฤษฏ. ปงสกลกภกษรความตางแหงผาบงสกลนอยางนแลวจงควรใชจวรแล นเปนวธ (ปฏบต) ในปงสกลกงคะ น. * เสนาสนจวร มหาฎกาขยายความวา ทายกสรางเสนาสนะขนแลว ถวายจวรไวส าหรบเสนาสนะดวย โดยเจาะจงไวใหเฉพาะภกษทมาอยในเสนาสนะนนใช
[ ประเภทแหงปงสกลกภกษ ] สวนประเภทพงทราบดงตอไปน คอ ปงสกลกภกษม ๓ จ าพวกคอ ผถออยางอกฤษฏ ๑ ผถออยางกลาง ๑ ผถออยางเพลา ๑ ใน๓ จ าพวกนน ผถอเอาแตผาทตกอยในปาชาเทานน ชอวา เปนผถออยางอกฤษฏ ผถอเอาจวรทผปรารถนาบญทอดไวดวยคดวาบรรพชตจกถอเอา ดงน ชอวาผถออยางกลาง ผถอเอาผาทเขาวางถวายแทบเทา ชอวาผถออยางเพลา. [ ความแตกแหงปงสกลกงคะ ] ธดงคของปงสกลกภกษ ๓ จ าพวกนน จ าพวกใดจ าพวกหนงกตาม ยอมแตกในขณะทเธอยนดผาทพวกคฤหสถถวายตามความชอบใจพอใจของตน นเปนความแตกในปงสกลกงคะน. [ อานสงสแหงปงสกลกงคะ ] สวนอานสงสพงทราบดงตอไปน (คอ) (๑) เกดมความปฏบตทสมควรแกนสย ตามพระบาล (บอกอนศาสน) ขอวา บรรพชาอาศยบงสกลจวร (๒) ไดตงอยในอรยวงศขอท ๑ (๓) ไมตองล าบากเพราะการรกษา (๔) ไมเปนผมความเปนไปเกยวเกาะกบ ผอน (๕) ไมมความกลวเพราะโจรภย (๖) ไมมตณหาในการ บรโภค (๗) มบรขารเปนสมณสารป (๘) มปจจยตามทพระผมพระภาคเจาทรงสรรเสรญไววา เปนของเลกนอยดวย เปนของหาไดงายดวย เปนของหาโทษมไดดวย๑ (๙) เปนผนาเลอมใส (๑๐)ธตธรรมมความมกนอยเปนตนอ านวยผล๒ (๑๑) สมมาปฏบตเพมพนขน (๑๒) ท าใหประชมชนผเกดในภายหลงไดทฏฐานคต. [ คาถาสรป ] ภกษผส ารวม ทรงผาบงสกล เพอก าจดมาร และเสนามาร ยอมงาม ดงกษตรยผทรงสวมเกราะแลวงามสงาอยในทรบฉะนน ผาบงสกลใด แตองคพระผเปนครของโลกยงทรงละผาอยางด ๆ ม ผากาสเปนตนเสยแลวมาทรงใช ใครจะไมพงใชผาบงสกลนน (โดยเสดจ) เลา เพราะเหตนนแล ภกษเมอระลกถงค าปฏญญาของตน๓ พงเปนผยนดในผาบงสกล อนอนกลแกการบ าเพญเพยร เทอญ. นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตก และอานสงสในปงสกลกงคะ เปนอนดบแรก.
สสบสาม
สสบสาม
๑. อง. จตกก. ๒๐/๓๔. ๒. ธตธรรม ม ๕ คอ อปปจฉตา สนตฏตา สลเลขตา ปวเวกตา อทมตถตา (ดตอนแกธตธรรม วสทธมรรค หนา ๑๐๑). ๓. ทานหมายถงค ารบ "อาม ภนเต" ของภกษใหม เมอพระอนสาสนาจารยบอกอนศาสนจบในโรงอปสมบท
๒. เตจวรกงคะ [ การสมาทานเตจวรกงคะ ] กเตจวรกงคะอนเปนล าดบแหงปงสกลกงคะนน ยอมเปนอนสมาทานดวยค า ๒ น ค าใดค าหนงวา จตตถจวร ปฏกขปามขาพเจางดผาจวรผนท ๔ เตจวรกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคแหงภกษผมอนทรงผา ๓ ผนเปนปกต ดงน. [ วธ (ปฏบต) ในเตจวรกงคะ ] กเตจวรกภกษนน ไดผาส าหรบท าจวรมาแลว ยงไมอาจจะท าเพราะไมสบายเสยกด ยงไมไดกะกด เครองอปกรณมเขมเปนตนอยางใดอยางหนงยงไมพรอมกด ตราบใด พงเกบไวได ตราบนน.โทษเพราะการเกบไวเปนปจจยหามไม แตวาจ าเดมแตกาลทยอมแลวจะเกบไวไมควร (ถาเกบไว) เธอจะไดชอวาเปนธดงคโจรไป นเปนวธ (ปฏบต) ในเตจวรกงคะนน. [ ประเภทแหงเตจวรกภกษ ] วาโดยประเภท แมภกษเตจวรกะนกม ๓ จ าพวก ใน ๓ จ าพวกนน ทานผถออยางอกฤษฏ ในเวลายอมผา พงยอมอนตรวาสกหรออตตราสงค (ผนใดผนหนง) กอน (เมออตตราสงคแหงแลว) พงหมอตตราสงคนนแลวจงยอมสงฆาฏ แตจะนงสงฆาฏไมควร นเปนวตร ในเสนาสนะชายบาน ส าหรบภกษเตจวรกะนน. สวนผเปนอารญญกะจะซกยอม ๒ ผนในคราวเดยวกนกได แตพงนงอยใกล ๆ (ผา) พอ ทเหนวาใคร ๆ มา สามารถจะซกผากาสาวะ (ทตากอย) มาคลมตวไดทน. สวนส าหรบทานผถอกลางอยาง ตามปกต ผากาสาวะส าหรบ (ยมใชในเวลา) ยอมผาในโรงยอมมอย นงหรอหมผา (ส าหรบยมใช) นนแลว ท ารชนกรรม (การยอมผาของตน) กควร. ส าหรบผถออยางเพลา จะนงหรอหมจวรของภกษผชอบพอกนแลวท ารชนกรรมกควร แมผาปนอนอนเปนของมอยในเสนาสนะนน กควรแกเธอ แตจะรกษาไว (ใชเปนนจไป) ไมควร จะ (ยม) ใชแมจวรของภกษผชอบพอกนในระหวาง ๆ ยอมไมควร*. กแลภกษเตจวรกะจะมผาผนท ๔ เพมขนกไดแตผาองสะอยางเดยว แตผาองสะนน กวางประมาณคบหนง ยาวประมาณสามศอก เทานนจงควร. * ฉบบสหลและฉบบยโรป ไมมค าปฏเสธ การมค าปฏเสธ กบไมมค าปฏเสธเปนเรองส าคญอย ควรจะวจารณดบางโดยทางไวยากรณ น ศพท ทปฏเสธ วฏฏต มกเรยงไวตดกบ วฏฏต เปน น วฏฏต ดในธดงคนเทศนเองกเหนอยเชนนนเปนแถวไป มาแปลกเพอนอยตรงนแหงเดยวเรยง น ไวตน ประโยคทเดยว - น สภาคภกขน ฯ เป ฯ วฏฏต ดงน โดยทางความทควรจะเปน การยมใชจวรของภกษทชอบพอกนในเมอยอมผาของตนนนเปนการควรอยแลว กการซกยอมผานน ยอมจะตองท าเนอง ๆ ไปหลายครงหลายหน การยมผาเขาผลดกจะตองมทกครงนนเอง
สสบส
สสบส
แมจะยมเขาใชครงไหนกครงกควรทกครงไป ทานจงวา อนตรนตรา ปรภญชต วฏฏต (ยมเขา) ใชในระหวาง ๆ (คอหลายครง) กควร ความนาจะเปนดงนไมนาจะวา "ไมควร" เลย โดยทางพยญชนะ ศพท อนตรนตรา นนแหละ สนบสนนความทวานน คอ ไมไดถอสทธเปนของตว ยมเขาใชเปนระหวาง ๆ เทานน จงวาควร
[ ความแตกแหงจวรกงคะ ] กธดงคของภกษเตจวรกะทง ๓ ประเภทน ยอมแตกในขณะทเธอยนดจวรผนท ๔ นนแล นเปนความแตกในจวรกงคะน. [ อานสงสแหงเตจวรกงคะ ] สวนอานสงสมดงน คอ คณทงหลายเชนทจะกลาวตอไปน ยอมส าเรจ (แกภกษเตจวรกะ) คอ (๑) ภกษเตจวรกะยอมเปนผสนโดษดวยจวรแตพอรกษากาย ดวยความสนโดษนน (ไปขาง – ท ไหน) เธอถอเอา (จวรนน) ไปได ดจนก (พาเอาแตปกบนไป) ฉะนน (๒) มกจทจะพงปรารมภนอย (๓) เลกการสะสมผา (๔) มความประพฤตเปนคนเบาด (๕) ละความละโมบในอตเรกจวรได (๖) ท าความพอใจในผาทเปนกปปยะ* (๗) มความประพฤตขดเกลากเลส (๘) ธตธรรมมความมกนอยเปนตนอ านวยผล (แกเธอ) ดงน. ( * มหาฎกาทานขยายความวา แมทรงอนญาตผาไวตงหลายอยาง เชนผานสทนะ ฯ ล ฯ โดยทสด แมตจะเปน ผาบรขารโจล แตภกษเตจวรกะน ไมใชผาอน ๆ เลย ใชอยแตผา ๓ ผนเทานน. )
[ คาถาสรป ] พระโยคผมปญญา รรสความสขอนเกดแตสนโดษ จงละตณหาในผาทเหลอเฟอได เลกการสะสม (ผา) เปนผทรงไวแตไตรจวร เพราะเหตนน พระโยคผประเสรฐ ปรารถนาจะเทยวไปใหสะดวก พงกระท าความยนดในธดงคททานก าหนดดวยจวร (ไปขางไหน) มแต (ไตร) จวรไป ดจนกมแตปกฉะนนเถด.
นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตกและอานสงสในเตจวรกงคะ. ๓. ปณฑปาตกงคะ [ การสมาทานปณฑปาตกงคะ ] แมปณฑปาตกงคะกเปนอนสมาทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา อตเรกลาภ ปฏกขปาม ขาพเจางดอตเรกลาภ ปณฑปาตกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคของภกษผมการเทยวบณฑบาตเปนปกต. [ วธ (ปฏบต) ในปณฑปาตกงคะ ] กปณฑปาตกภกษนน ไมพงยนดภต ๑๔ อยางเหลาน คอ ๑. สงฆภตต (ภตรทเขาถวายสงฆทวไป) ๒. อทเทสภตต (ภตรทเขาเจาะจงถวายเฉพาะตว)
สสบหา
สสบหา
๓. นมนตน (ภตรในทนมนต) ๔. สลากภตต (ภตรทถวายโดยสลาก) ๕. ปกขก (ภตรถวายประจ าปกข) ๖. อโปสถก (ภตรถวายประจ าวนอโบสถ) ๗. ปาฏปทก (ภตรถวายประจ าวนปาฏบท) ๘. อาคนตกภตต (ภตรเพอภกษอาคนตกะ) ๙. คมกภตต (ภตรเพอภกษผเตรยมเดนทาง) ๑๐. คลานภตต (ภตรเพอภกษผอาพาธ) ๑๑. คลานปฏากภตต (ภตรเพอผอปฏฐากภกษอาพาธ) ๑๒. วหารภตต (ภตรประจ าวหาร) ๑๓. ธรภตต (ภตรประจ าวหาร) ๑๔. วารภตต (ภตรทเขาถวายโดยวาระ คอแบงเวรกนถวาย) แตภตรเหลาใด ถาทายกไมไดกลาว (ออกชอ) โดยนยเปนตนวา"ขอทานทงหลายจงรบสงฆภตร" ดงน (เปนแต) กลาวา "ขอสงฆจงรบภกษาในเรอนของขาพเจา" (หรอวา) "แมทานทงหลายจงรบภกษา" ดงนแลวถวายไซร ปณฑปาตกภกษจะยนดภตรเหลานนกควรนรามสสลาก (สลากทไมมอามส) แตสงฆกด๒ ภตรทเขาหง (ถวาย) ในวหารกด ยอมควรโดยแทแล นเปนวธ (ปฏบต) แหงปณฑปาตกภกษนน. ๑. มหาฎกาแกไววา "ธรเคเหเอว เปตวา ทาตพพภตต ธรภตต - ภตรทเขาพง ตงถวายทเรอนใกลเคยงนนแล ชอธรภตร" ถาแกและแปลอยางนถก กยงจะตองหาทางเขาใจตอไปอกวา ลกษณาการภตรชนดนเปนอยางไร อาจเปนไปไดหรอไมวา ผมศรทธามาปลกบานอยใกลวด เพอมโอกาสท าบญไดสะดวก ๆ บานอยางนเรยกวาธรเคหะ ทานผมศรทธาเจาของบานนน จดอาหารเตรยมไวส าหรบภกษในวดเปนประจ า ทานองคไหนเขาไปเปนไมผดหวง เรยกวา ธรภตร ? เพราะเขาใจยากอยางน จงมผคดวานาจะเปน ธวภตต ซงแปลไดงาย ๆ วาภตรประจ า. ๒. นรามสสลากา มหาฎกาทานไมวนจฉยวาไดแกอะไร เปนแตน าเอามตของเกจอาจารยมากลาวไววา ลางทานวาไดแกสลากของอยางอนมเภสชเปนตน ลางทานวาไดแกสลาก (ของกน) ทไมใชยาวกาลก ทงสองมตกคงลงกนวา ไมใชสลากภตนนเอง จงมปญหาวาเมอไมใชภตร จะกลาวในนเทศนเพออะไรเลา ค าขางหลงทกลาวเปนคกนกยนอยวาเปนภตร
[ ประเภทแหงปณฑปาตกภกษ ] สวนวาโดยประเภท แมปณฑปาตกภกษนกม ๓ จ าพวก ใน ๓ จ าพวกนน ผทถออยางอกฤษฏ ยอมรบภกษาททายกน ามา (ถวายจากเรอน) ขางหนากได (จากเรอน) ขางหลงกได ยนทประตบานหนง แมเมอคน (บานอน ๆ มาขอ) รบบาตรกให รบภกษาทเขาน ามาถวายในเวลากลบกได* แต (เลก
สสบหก
สสบหก
บณฑบาต) นงลงแลวยอมไมรบภกษา (อก) ในวนนน ผถออยางกลาง แมนงลงแลวยงรบ (อก) ในวนนน แตไมรบ (นมนต) เพอฉนในวนพรงผถออยางเพลา ยอมรบ (นมนต) เพอฉนในวนพรงกได ในวนตอไปกได ปณฑปาตภกษทง ๒ ประเภทนน ยอมไมไดความสขในการอยโดยเสร ผถออยางอกฤษฏเทานนจงได (ดง) มเรองเลาวาในหมบานแหงหนง ม (การแสดงธรรมกถาวาดวย) อรยวงศ ปณฑปาตกภกษผถออยางอกฤษฏ กลาวกะปณฑปาตกภกษทง ๒ ประเภทวา 'อาวโส เรามาไปฟงธรรมกนเถด' ในภกษ ๒ รปนน รปหนงกลาววา 'ทานผเจรญ ขาพเจา (ตดขดดวย) คน ๆ หนงนมนตใหนง (คอย)' อกรปหนงกลาววา 'ทานผเจรญ แมขาพเจากไดรบนมนตเพอฉนภกษาในวนพรงน ของทายกคนหนงไว' ภกษทงสองรปนนไดเสอมเสย (ประโยชน) ไป ดวยประการอยางน ฝายทานผถออยางอกฤษฏเทยวบณฑบาตแตเชา (ฉน) แลวกไป ไดเสวยธรรมรส. ( คอ วหาเร ปกกภตตมป) จงนาจะสนนษฐานวา ภตรททางการสงฆ จดแจกใหโดยสลากไมนบเปนสงฆภตรและสลากภตร เพราะไมใชภตรทชาวบานถวาย จงควรแกภกษปณฑปาตกะ ? * ปฏกมเน ลางมตวา ทโรงฉน หอฉน.
[ ความแตกแหงปณฑปาตกงคะ ] กธดงคแมของปณฑปาตกภกษทง ๓ พวกน ยอมแตกในขณะทยนดอตเรกลาภมสงฆภตรเปนตนนนแล นเปนความแตกในปณฑ-ปาตกงคะน. [ อานสงสแหงปณฑปาตกงคะ ] สวนอานสงสมดงตอไปน คอ (๑) เกดมความปฏบตทสมควรแกนสย ตามพระบาล (บอกอนศาสน) ขอวา บรรพชาอาศยการบรโภคค าขาวทแสวงหาดวยก าลงแขง (๒) ไดตงอยในอรยวงศขอท ๒(๓) ไมเปนผมความเปนไปเกยวเกาะกบผอน (๔) มปจจยตามทพระผมพระภาคเจาทรงสรรเสรญไววา เปนของเลกนอยดวย เปนของหาไดงายดวย เปนของหาโทษมไดดวย (๕) ย ายความเกยจครานเสยได (๖) มอาชวะบรสทธ (๗) ไดบ าเพญเสขยปฏบต (๘) ไมตองเลยงผอน (๙) ไดท าความอนเคราะหผอน (๑๐) ละมานะได (๑๑) ปองกนตณหาในรสได (๑๒) ไมตองอาบตเพราะคณโภชนสกขาบท ปรมปรโภชนสกขาบท และจารตตสกขาบท (๑๓) มความประพฤตสมควรแกธตธรรมทงหลาย มความมกนอย เปนตน (๑๔) สมมาปฏบตเพมพน (๑๕) ไดอนเคราะหประชมชนผเกดในภายหลง๑.
[ คาถาสรป ] นกพรตผสนโดษในโภชนะ คอ ค าขาวอนตนแสวงหามาไดดวยก าลงแขง มความเปนอยไมเกยวเกาะกบคนอน ละความละโมบในอาหารเปนพระ ๔ ทศ๒ บรรเทาความเกยจครานได อาชวะของเธอยอมหมดจด เพราะเหตนนแล ภกษผมปญญาดไมควรดหมนภกขาจาร.ดวยวาเทวดาทงหลาย ยอมใฝใจตอ
สสบเจด
สสบเจด
ภกษผม การเทยวบณฑบาตเปนปกต ผเลยงตนเอง มใช ผเลยงคนอน มนคงอยเชนนน ถาเธอเปนผไมมงลาภและความสรรเสรญ ดงนแล. ๑. มหาฎกาขยายความไวบางขอ ดงนย ายความเกยจครานเสยได เพราะตองอาศยก าลงแขงแสวงหาบณฑบาตอยเปนปกต.มอาชวะบรสทธ เพราะแสวงหาอาหารแบบแมลงภ ไมท าใหเกดความชอกช าเสยหาย. ไดบ าเพญเสขยปฏบต เพราะตองเขาสละแวกบานอยเปนนจ. ไมตองเลยงผอน เพราะรประมาณในการรบ (คอรบมาแตพอเลยงตวคนเดยว) และเพราะไมอยระคนกบใคร จงไมมใครทจะตองเลยง. ท าความอนเคราะหผอน เพราะรบบณฑบาตบานละนดละหนอย. ละมานะได เพราะยอมเลยงชวตดวยวธอนต าตอยทสด (คอเทยวบณฑบาต). ปองกนตณหาในรสได เพราะฉนอาหาร รวมกนในบาตร. ๒. มหาฎกาอธบายวา จะอยไหนกอยได จะไปไหนกไปไดทง ๔ ทศ ไมมขดของ (ดวยเรองอาหารการกน).
นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตกและอานสงสในปณฑปาตกงคะ.
๔. สปทานจารกงคะ [ การสมาทานสปทานจารกงคะ ] แมสปทานจารกงคะ กเปนอนสมาทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา โลลปปจาร ปฏกขปาม ขาพเจางดการเทยวโดยละโมบเสย สปทานจารกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคแหงภกษผมอนเทยวไปตามล าดบเรอนเปนปกต ดงน. [ วธ (ปฏบต) ในสปทานจารกงคะ ] กสปทานจารกภกษนน พง (หยด) ยนทประตบาน ก าหนดดความปลอดภยอนตราย (เสยกอน) ในตรอกหรอบานใดมอนตรายจะละตรอกหรอบานนนเสยแลวไปตามตรอกหรอบานอนกควร เธอไมไดโภชนะสกนอยหนง ทประตเรอนใด หรอทตรอกใด หรอทบานใดพงท าอคามสญญา (ความหมายวา ทนนไมใชบาน) แลวไปเสยในทอนเถด (แตถา) เธอไดโภชนะนอยหนงในทใด จะละทนนไปยอมไมควร กภกษนพงเขาไปกอนเวลา (อาหาร) เพราะเมอท าเชนนนเธอจงจกอาจละทไมผาสก แลวไปในทอนได (ทนเวลาอาหาร) กถามนษยทงหลายก าลงถวายทานในวหาร หรอมาในระหวางทางรบบาตรของเธอแลวถวายบณฑบาตแกเธอ (เธอจะรบ) กควร อนง ภกษนแมเมอเดนทาง พงเทยว (บณฑบาต) อยาลวงเลยหมบานทไปถงเขาในเวลาภกขาจารไปเสย เธอจะไมไดอาหารเลย หรอไดนดหนงกตามในหมบานนน กพงเทยวไปตามล าดบหมบานเถด นเปนวธ (ปฏบต) แหงสปทานจารกงคะนน. [ ประเภทแหงสปทานจารกภกษ ] สวนวาโดยประเภท แมสปทานจารกภกษนกม ๓ พวก ใน ๓ พวกนน พวกถออยางอกฤษฏยอมไมรบภกษาทเขาน ามา (ถวายจากเรอน) ขางหนากด ภกษาทเขาน ามา (ถวายจากเรอน) ขางหลงกด๑ ภกษา
สสบแปด
สสบแปด
ทเขาน ามาถวายในเวลากลบกด แต (ยน) ทประตบานหนง (เมอคนบานอนมาขอรบบาตร) ยอมปลอยบาตร (ใหเขารบไป) ได๒ จรงอย ในธดงคขอน ภกษ (ผถออยางอกฤษฏ) เสมอกบพระมหากสสปเถระหามไม แมกระนน ทปลอยบาตรของพระเถระกยงปรากฏอยเหมอนกน๓ ภกษผถอปานกลาง ยอมรบภกษาทเขาน ามา (ถวายจากเรอน) ขางหนาหรอขางหลงนนกได ทเขาน ามา (ถวาย) ในเวลากลบกได (ยน) ทประตบานหนง (เมอคนบานอนมาขอรบบาตร) กปลอยบาตร (ใหเขารบไป) ได แตยอมไมนงคอยภกษา โดยขอทไมนงคอยภกษาอยางน ชอวาอนโลมตามภกษปณฑปาตกะอยางอกฤษฏ ผถออยางเพลา ยอมนงคอย (ภกษา) ในวนนนได. ๑. นหมายเอาเมอเดนไปตามถนน เรอนทยงไปไมถง เรยกวาขางหนา สวนเรอนทเลยมาแลว เรยกวาขางหลง ถารบกเปนผดล าดบ ? ๒. ตรงน ทานวาไวยอเหลอเกน เขาใจวาทานจะสงเขปความมาจากนเทศแหงปณฑปาตกงคะปรทวาเร ตวา ปตต คณหนตานมป เทต นนเอง. ๓. มหาฎกาวา หมายเอาท ๆ ทานปลอยบาตรใหสกกเทวราช ผนรมตองคเปนชางทอหกคอยขอรบบาตรทานอยทประตเรอน (นรมต) ในถนนชางหก (เมองราชคฤห).
[ ความแตกแหงสปทานจารกงคะ ] กธดงคของสปทานจารกภกษทง ๓ พวกน แตพอการเทยวไปดวยความละโมบเกดขนกยอมแตก นเปนความแตกในสปทานจารกงคะน. [ อานสงสแหงสปทานจารกงคะ ] สวนอานสงสดงตอไปน คอ (๑) เปนผใหมในตระกลเปนนตย (๒) มใจไมตดของดงดวงจนทร (๓) ละความตระหนในตระกลเสยได (๔) ไดอนเคราะห (ทายก) สม าเสมอกน (๕) ไมมโทษอนจะพงมแกกลปกภกษ (๖) ไมตองจอง (ฟง) ค าขานชอ (ในการนมนต) (๗) ไมตองการดวยการน าภกษามาเฉพาะตว (๘) มความประพฤตสมควรแกธตธรรม มความมกนอยเปนตน. [ คาถาสรป ] สปทานจารภกษในศาสนาน ยอมเปนผมใจไมตดของดงดวงจนทร เปนผใหมในตระกล เปนนจ ไมตระหน (ตระกล) เปนผอนเคราะห ทายกทงปวงโดยสม าเสมอกน ปลอดจากโทษอนจะพงมแกกลปกภกษ เพราะฉะนน ภกษผมปญญา เมอหวงเทยวไปโดยเสร พงละความเทยวไปโดยความละโมบเสย เทยว (บณฑบาต)ใหเปนไปตามล าดบเรอน เทอญ. นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ความแตกและอานสงสสปทานจารกงคะ.
สสบเกา
สสบเกา
๕. เอกสนกงคะ [ การสมาทานเอกาสกงคะ ] แมเอกาสนกงคะ กเปนอนสมาทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา นานาสนโภชน ปฏกขปาม ขาพเจางดการฉน ณ อาสนะตาง เอกาสนกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคแหงภกษผมการฉน ณ อาสนะเดยวเปนปกต. [ วธ (ปฏบต) ในเอกาสนกงคะ ] กเอกาสนกภกษนน เมอจะนงในโรงฉน อยานงทเถรอาสนพงก าหนดอาสนะอนสมควร วาอาสนะนจกถงแกตน แลวจงนง ถาการฉนของเธอคางอย อาจารยหรออปชฌายมา ลกขนท าวตร ยอมควร สวนพระตปฎกจฬาภยเถระกลาววา อาสนะพงรกษา หรอวาการฉนพงรกษา (มใชธดงคแตก) กตาม แตเพราะภกษนเปนผฉน คางอยแลว เพราะเหตนน จงท าวตรเถด แตอยาฉนโภชนะเลย๑ ดงน นเปนวธ (ปฏบต) แหงเอกาสนกภกษนน. [ ประเภทแหงเอกาสนกภกษ ] วาโดยประเภท แมเอกาสนกภกษนกม ๓ พวก ใน ๓ พวกนน ผถออยางอกฤษฏ โภชนะจะนอยหรอมากกตามเถดเธอหยอนมอลงในโภชนะใด ยอมไมไดเพอจะรบโภชนะอนจากโภชนะนน แมถาคนทงหลายรวา พระเถระไมไดฉนอะไร ๆ เลย๒ ๑. ตรงนเขาใจยากอย ทงหมดนเปนปญหาส าหรบเอกาสนกภกษผไปนงฉนในโรงฉน ททานใหเลอกนง ณ อาสนะทสมควรแกตน กเพอวานงลงฉนแลวจะไดไมตองลก แตกเกดมปญหาขนวา ก าลงฉนอย พระอปชฌายหรอพระอาจารยเขามาในโรงฉนจะท าอยางไร ? ทานแนะวา ลกขนท าวตรนนแหละควร ทานแนะถก เพราะวา ถาไมท าวตรกตองอาบตทกกฎ ดวยอปชฌายวตร อาจรยวตรน มไดมทยกเวนวา ถาถอธดงคแลวไมตองท า คราวนกม ปญหาตอไปอกวา ลกขนท าวตรแลว จะนงลงฉนตอ ณ อาสนะเดมไดหรอไม ทานไมกลาวไวใหชด แตดเปนทวา นงลงฉนตอไปได ทานจงน าเอาวาทะของพระจฬาภยเถระ ซงเปนค าแยงมากลาวไวในล าดบ วาทะของพระจฬาภยเถระนน เมอไดดฎกาประกอบแลว เขาใจวาทานวาดงนตามทมมตเปน ๒ ฝาย ฝายหนงวาการนงเปนหลกในการรกษาธดงคขอน เพราะฉะนน นงลงแลวตองไมลกจนกวาจะฉนเสรจ ฝายหนงวา การฉนเปนหลกในการรกษาธดงค ขอน เมอไมเปนโอกาสทจะฉนกลกได แลวมาฉนตอใหอมในมอเดยวนน สวนพระจฬาภยทานวา การทฉนคางอยแลวลกขนท าวตรเชนนน จะถอการนงเปนหลกลกขนเสยแลว จะถอการฉนเปนหลกกฉนแลว จะถอเอาการท าวตรมาเปนขอยกเวนกไมได เพราะฉะนน เมอจะรกษาธดงคกอยาฉนอกเลย จงท าวตรใหบรบรณเถด. ๒. ทานผช าระปกรณวสทธมรรคทานวา ความประโยคนในคมภรฉบบอน ๆ ไมม น ปฏเสธถาเชนนน ความกจะเปนวา คนทงหลายรวาพระเถระไดฉนอาหารนอยเดยว จงน าเภสชมาถวายใหฉนเพมเตม ?
แลวน าเภสชมเนยใสเปนตนมา (ถวาย) เนยใสเปนตนนนยอมควรเพอ (บรโภคเปน) เภสชเทานน ไมควร
หาสบ
หาสบ
เพอ (บรโภคเปน) อาหารผถออยางกลาง ยอมไดเพอจะรบโภชนะอน ตราบเทาทภตรในบาตรยงไมหมดไป ดวยวาภกษนชอวา โภชนปรยนตโก (ผมโภชนะเปนทสด) ภกษผถออยางเพลา ยอมไดเพอจะฉนตราบเทาทยงไมลกจากอาสนะ ดวยวาภกษนนชอวา อทกปรยนตโก (ผมน า เปนทสด) เพราะฉนไดตราบเทาทยงไมรบน าลางบาตรบาง ชอวา อาสนปรยนตโก (ผมอาสนะเปนทสด) เพราะฉนไดตลอดเวลาทยงไมลกขนบาง. [ ความแตกแหงเอกาสนกงคะ ] กธดงคของเอกาสนกภกษทง ๓ พวกน ยอมแตกในขณะทเธอฉนโภชนะ ณ อาสนะตาง นเปนความแตกในเอกาสนกงคะน. [ อานสงสแหงเอกาสนกงคะ ] สวนอานสงสดงตอไปน คอ (๑) มอาพาธนอย (๒) มโรคนอย (๓) (รางกาย) คลองแคลว (๔) แขงแรง (๕) อยส าราญ (๖) ไมตองอาบตเพราะอนตรตตสกขาบทเปนปจจย (๗) บรรเทาตณหาในรสได (๘) มความประพฤตสมควรแกธตธรรม มความมกนอยเปนตน. [ คาถาสรป ] โรคทงหลายทมการกนเปนปจจย ยอม ไมรบกวนนกพรตผยนดในการฉน ณ อาสนะอนเดยว เปนผไมละโมบในรส จงไมท างาน (โยคะ) ของตนใหเสอมเสยไป เพราะฉะนนนกพรตผมใจหมดจด พงปลกความยนดในการฉน ณ อาสนะอนเดยว อนเปนเหตแหงความอยส าราญ ซงเปนวตรททานผยนดในสลเลขะทสะอาดประพฤตกนเถด. นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตกและอานสงสในเอกาสนกงคะ.
๖. ปตตปณฑกงคะ [ การสมาทานปตตปณฑกงคะ ] แมปตตปณฑกงคะกเปนอนสมาทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา ทตยภาชน ปฏกขปาม ขาพเจางดภาชนะท ๒ ปตตปณฑกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคแหงภกษผมการฉนกอนขาวในบาตรเปนปกต ดงน. [ วธ (ปฏบต) ในปตตปณฑกงคะ ] กปตตปณฑกภกษนน ในเวลาดมยาค เมอไดกบขาววางใน ภาชนะแลว ควรฉนกอน หรอดมยาคกอนกได เพราะวาเธอ ปนกบลงในขาวตม เมอกบมปลารา๑เปนตนปนลงไป ยาคจะปฏกลไปเสย อนภกษผจะฉน ท าใหเปนของไมปฏกลนนแหละฉน จงควร๒ เหตนน ขอนขาพเจากลาวหมายเอากบขาวรปนน แตสงใดเปนของไมนาเกลยดเชนน าผงและน าตาลกรวด สงนนพงปนลงไปได แตเมอ
หาสบเอด
หาสบเอด
จะรบ (สงนน) พงรบแตพอประมาณ ใชมอ (ขางหนง) ถอผกสดแมแตใบไม (จะเอามารอง) กไมควรแล นเปนวธ (ปฏบต) แหงปตตปณฑกภกษนน. [ ประเภทแหงปตตปณฑกภกษ ] วาโดยประเภท แมปตตปณฑกภกษนกม ๓ จ าพวก ใน ๓พวกนน ส าหรบผทถออยางอกฤษฏจะทงกากกไมควร เวนแตเวลาเคยวออย๓ จะบกอนขาว ปลา เนอ และขนมฉน (เปนอยาง ๆ)ไมควร๔ ส าหรบผถออยางกลาง จะใชมอขางเดยวบฉนกควร ภกษผถออยางกลางน จงชอวา หตถโยค (โยคมอ) สวนผถออยางเพลามชอวา ปตตโยค (โยคบาตร) ส าหรบผถออยางเพลานน สงใดอาจจลงในบาตรได จะบสงนนดวยมอหรอดวยฟนเคยวกนกไดหมด. ๑. เหนจะเปนพวก "น าบด" ของแขก. ๒. มหาฎกาขยายความขอนไววา ปฏกลสสภตสส อสณานมป สยา ของปฏกล ขนกนเขาไป มนกจะกลบออกมาหมด. ๓. คงจะหมายถงกากทพอจะฉนได สวนกากทหยาบเตมท เชนชานออย กทงคอคายไดเชนนนกระมง ? ๔. คอใหฉนแบบ (ส า) รวม ถาไปบฉนเปนอยาง ๆ กจะเปนอยาง ๆ กจะเปนทางใหเกดรสตณหาขน ?
[ ความแตกแหงปตตปณฑกงคะ ] กธดงคของปตตปณฑกภกษทง ๓ จ าพวกน ยอมแตกในขณะทเธอยนดภาชนะท ๒ นเปนความแตกในปตตปณฑกงคะน. [ อานสงสปตตปณฑกงคะ ] สวนอานสงสดงตอไปน คอ (๑) บรรเทาตณหาในรสตาง ๆ ๆด (๒) ละความจะกละเสยได (๓) เปนผมงแตประโยชนในอาหาร (๔) ไมตองล าบากใจในการรกษาภาชนะมถาดเปนตน (๕) ไมเปนผสอดสายบรโภค (๖) มความประพฤตสมควรแกธตธรรม มความเปนผมกนอยเปนตน แล. [ คาถาสรป ] บคคลอนทไหนเลาจะพงเปนผมตาทอดลงละความสอดสายในภาชนะตาง ๆ เปนผมพรตอนด ขดมลแหงรสตณหาเสย ราวกะขดรากไม(ทง) เปนผมใจงาม ทรงไวซงความสนโดษราวกะทรงไวซงรปกายของตน (สามารถ) บรโภคอาหาร (รวม) ได (บคคลผน) กคอปตตปณฑกภกษ (นนแล) นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตกและอานสงสในปตตปณฑกงคะ.
๗. ขลปจฉาภตตกงคะ [ การสมาทานขลปจฉาภตตกงคะ ] แมขลปจฉาภตตกงคะกเปนอนสมาทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา อตรตตโภชน ปฏกข
หาสบสอง
หาสบสอง
ปาม ขาพเจางดโภชนะอนเปนอตรตตะเสย ขลปจฉาภตตกงค สมาทยาม ขาพเจาสมทานองคของภกษผมการไมฉนภตรภายหลงเปนปกต. [ วธ (ปฏบต) ในขลปจฉาภตตกงคะ] กภกษขลปจฉาภตตกะนนหามภตรแลว จะใหท าโภชนะใหเปนกปปยะแลวฉนอกไมได นเปนวธ (ปฏบต) แหงขลปจฉาภตตก-ภกษนน. [ ประเภทแหงขลปจฉาภตตกภกษ ] วาโดยประเภท แมขลปจฉาภตตกภกษน กม ๓ พวกใน ๓ พวกนน ทานผถออยางอกฤษฏ เพราะเหตทชอวาการหามในบณฑบาตแรกยอมไมม แตเมอเธอกลนบณฑบาตรายแรกนนเขาไป ก (ถอวา) เปนอนหามรายอน เพราะเหตนน เธอไดชอวาหาม (ภต) อยางนนแลว ครนกลนบณฑบาตรายแรกเขาไปแลวยอมไมฉนบณฑบาตรายท ๒ (ตอไป) ผถออยางกลาง หาม (โภชนะอน) ใน (ขณะฉน) โภชนะใด ยอมฉนแตโภชนะนน เทานน ผถออยางเพลายอมฉนไดตอดเวลาทตนยงไมลกจากอาสนะ*. [ ความแตกแหงขลปจฉาภตตกงคะ ] กธดงคของขลปจฉาภตตภกษทง ๓ พวกน ยอมแตกในขณะทเมอเธอหาม (โภชนะ) แลว ใหท าเปนกปปยะฉน นเปนความแตกในขลปจฉาภตตกงคะน. [ อานสงสแหงขลปจฉาภตตกงคะ ] สวนอานสงสมดงตอไปน คอ (๑) เปนผไกลจากอาบตทตองเพราะฉนอนตรตตโภชนะ (๒) ไมมแนนทอง (๓) ไมมการสงสมอามส (๔) (ฉนแลว) ไมตองแสวงหาอก (๕) มความประพฤตสมควรแกธตธรรม มความมกนอยเปนตน แล. [ คาถาสรป ] ขลปจฉาภตตกโยคผมปญญา ยอมไมล าบากในการแสวงหา ไมท าสนนธ หายความแนนทองเหตนน พระโยคผปรารถนาจะก าจดโทษทงหลาย พงเสพธดงคขอน อนพระสคตเจาทรงสรรเสรญอนเปนเหตใหเกดความเจรญดวยคณ มคณคอสนโดษเปนตน เทอญ. นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตกและอานสงสในขลปจฉาภตตกงคะ. * นกเขาใจยากจะเปนเชนนกระมง ผถออยางอกฤษฏ เมอลงมอฉนอาหารรายแรกแลวเปนอนหามรายอน โดยอตโนมต ผ ถออยางกลาง ขณะฉนอาหารอยมผนอมอาหารเขามาถวายถาเธอหาม กคงฉนอาหารทก าลงฉนอยนนไดตอไป สวนผ ถออยางเพลา ทานก าหนดเอาอาสนะเปนเกณฑ จะฉนอาหารทน ามาเตมไดตลอดเวลาทยงไมลกจากอาสนะ ?
๘. อารญญกงคะ [ การสมาทานอารญญกงคะ ]
หาสบสาม
หาสบสาม
แมอรญญกงคะ กเปนอนสมาทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา คามนตเสนาสน ปฏกขปาม ขาพเจางดเสนาสนะชายบาน อารกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคแหงภกษผมการอยในปาเปนปกต. [ วธ (ปฏบต) ในอรญญกงคะ] กอารญญกภกษนน พงละเสนาสนะชายบานเสยแลว ยงอรณใหตงขนในปาเถด. [ วนจฉยเสนาสนะปา ] บานกบทงอปจารนนแล ชอวา เสนาสนะชายบาน ในค านนบานมกระทอมหลงเดยวหรอหลายหลงกตาม มรวลอม หรอไมมรวลอมกตาม มคนอย หรอไมมคนอยกตาม อยางใดอยางหนงชอวาบาน โดยทสดแมหมเกวยนใด ๆ ทจอดพกอยเกนกวา ๔ เดอนกชอวาบาน ส าหรบบานทมรวลอม
ถามอนทขล ๒ ชน* เหมอนอนราธประ ท ๆ กอนดนตกแหงบรษผมก าลงปานกลาง ยนทอนทขลชนใน (ขวางไปเตมแรง) ชอวา อปจารบาน พระวนยธรทงหลาย * อนทขล ตรงน มหาฎกาทานแกเปน อมมาร ซงแปลกนวา ธรณประต.
กลาววา อนง ลกษณะแหงเลฑฑบาตนน กคอรวมในแหงททตกลงแหงกอนดนทขวางไป (เตมแรง) อยางพวกคนรนหนม เมอจะแสดงก าลงของตน เหยยดแขนขวางกอนดนไป (โดยแรง) ฉะนนสวนอาจารยฝายพระสตรกลาววา ภายในททตกแหงกอนดน ทขวางไป (พอดพอราย) ท านองไลกา ชอวา เลฑฑบาต. พงทราบวนจฉยในบานทไมไดลอมวา มาตคามยนอยทประตเรอนหลงสดเขาทงหมด สาดน าไปถงทใด ทน านนตก ชอวา อปจารเรอน,เลฑฑบาตหนงโดยนยทกลาวแลว จากอปจารเรอนนน ชอวา บาน,เลฑฑบาตท ๒ เปนอปจารแหงบาน. สวนปา วาทางพระวนยกอนทานกลาวไววา ททงปวงยกบานและอปจารแหงบานเสย นนชอวาปา. ทางพระอภธรรม กลาววา ททงปวงภายนอกอนทขลออกไป นนชอวา ปา๒. แตลกษณะทกลาวทางพระสตรวา ทมระยะไกล ๕๐๐ ชวธนเปนอยางนอย ชอวา เสนาสนะปา๓, นเปนลกษณะในค าวา ปา น.เสนาสนะปานนส าหรบบานทมรวลอม พงก าหนดวดแตอนทขล ดวย (คน) ธนของอาจารยทโกงแลว, ส าหรบบานทไมมรวลอม พงก าหนดวดจ าเดมแตเลฑฑบาตทแรก จนถงเครองลอมแหงวหาร. ในอรรถกถาพระวนยทงหลายกลาววา แตถาวหารไมไดลอม เสนาสนะทอยตนเพอนหรอโรงครว หรอทประชมประจ า ตนโพธหรอเจดยอนใด แมผวาอยหางจากเสนาสนะออกไป พงท าทนนใหเปนแดนก าหนดวดเถด. ๑. ว. มหา. ๑/๘๕. ๒. อภ. ว. ๓๕/๓๓๘. ๓. ว. มหา. ๒/๑๔๖.
หาสบส
หาสบส
สวนในอรรถกถามชฌมกาย กลาววา พงวดอปจารแมแหงวหาร ตรงไปในระหวาง ๒ เลฑฑบาต เหมอนวดอปจารบาน. นเปน ประมาณในวธวดน. แมถาบานอยใกล ภกษอยในวหารไดยนเสยง คนชาวบาน แตไมอาจจะเดนตรงไป (สบานนน) ได เพราะมภเขาหรอแมน าเปนตนคนอยในระหวาง ทางใดเปนทางปกตของบานนนแมถาจะตองไปดวยเรอ กพงถอเอา ๕๐๐ ชวธนโดยทางนน, แตภกษใด แกลงปดทางแตทนน ๆ (อนเปนทางเดนตรงไปสบานได ไมถง ๕๐๐ชวคนธน) เสย เพอยงองคแหงบานใกลใหถงพรอม (คอเพอใหตองเดนออมไปใหไดก าหนด ๕๐๐ ชวคนธน ดงลกษณะบานใกล มแมน าคนทกลาวขางตน) ภกษนชอวา ธดงคโจร. กถาอปชฌาจารยหรออาจารยของอารญญกภกษเปนไขไป เธอหาสงสปปายะ (ทจะเปนเครองรกษาอาจารย) ไมได กพงน าทานไปสเสนาสนะชายบานอปฏฐากทานเถด. แตเธอพงออกไปแตเชามด ยงอรณใหตงขนในทอนประกอบดวยองค, ถาในเวลาอรณจะขน อาพาธของทานก าเรบกควรท ากจเพอทานนนเถด ไมพงเปนธตงคสทธก (ผมงจะรกษาธดงคใหบรสทธไปทาเดยว) เลย. [ ประเภทแหงอารญญกภกษ ] วาโดยประเภท แมอารญญกภกษนกม ๓ พวก ใน ๓ พวกนนทานผถออยางอกฤษฏ ตองยงอรณใหตงขนในปาตลอดกาลทงปวง ผถออยางกลาง ยอมไดเพอจะอยในเสนาสนะชายบานตลอด ๔ เดอนฤดฝน ผถออยางเพลา ยอมไดเพอจะอยตลอด ๔ เดอนฤดเหมนตดวย.
[ ความแตกแหงอารญญกงคะ ] กเมออารญญกภกษทง ๓ พวกน มาแตปาในเวลาทไดก าหนดไวแลวอยางไร ฟงธรรมอยในเสนาสนะชายบาน แมจนอรณขนธดงคยอมไมแตก, ฟงธรรมแลวไป แมอรณขนในระหวางทาง ธดงคกไมแตก, แตเมอพระธรรมกถกลกขนแลว เธอคดวา นอนสกครแลวจกไป ดงน นอนเสย จนอรณขน หรอวายงอรณใหตงขนในเสนสนะชายบานตามชอบใจตน ธดงคยอมแตกแล นเปนความแตกในอารญญกงคะน. [ อานสงสแหงอารญญกงคะ ] สวนอานสงสมดงน (๑) อารญญกภกษท าความส าคญวาปาไวในใจอย ยอมเปนผควรเพอจะไดสมาธทยงไมไดบาง เพอจะรกษาสมาธทไดไวแลวบาง (๒) แมพระศาสดาทรงชนชมตอเธอ ดงทตรสวา ดกรนาคตะ เพราะเหตนน เราจงมใจยนดดวยการอยปาของภกษนน * ( * อง. อฏก. ๒๓/๓๕๖. ) (๓) อนตรายทงหลายมรปทไมเปนสปปายะเปนตน ยอมไมรบกวนจตของเธอผอยในเสนาสนะอนสงด (๔) เธอยอมหายความสะดงกลว (๕) ยอมละความเยอใยในชวตได (๖) ยอมยนดรสแหงความสขอนเกดแตวเวก และ (๗) แมความเปนผทรงผาบงสกลเปนตน ยอมเปนภาวะทเหมาะสมแกเธอดวย. [ คาถาสรป ] นกพรตผสงด ไมคลกคล (กบใคร) ยนด ในเสนาสนะอนสงดยงพระมานสของพระนาถะเจา ใหทรงยนด
หาสบหา
หาสบหา
เพราะการอยปา อาศยอยในปาผเดยว ยอมไดความสขอนใด แมเทวดากบทงพระอนทร กไมไดรสแหงควาสขอนนน และเธอผนแล ทรงไวซงผาบงสกลอนเปนดจเกราะเขาสสงครามคอปา มธดงคทเหลอเปนอาวธ กสามารถจะช านะมารพรอมทงพาหนะได ไมนานเลยเพราะเหตนน ภกษผเปนบณฑตพงท าความยนดในการอยปาเถด. นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตกและอานสงสในอารญญกงคะ.
๙. รกขมลกงคะ [ การสมาทานรกขมลกงคะ ] แมรกขมลกงคะ กเปนอนสมาทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา ฉนน ปฏกขปาม ขาพเจางดทมงบง รกขมลกงค สมาทยามขาพเจาสมาทานองคของภกษผมอนอย ณ โคนตนไมเปนปกต ดงน. [ วธ (ปฏบต) ในรกขมลกงคะ ] กรกขมลกภกษนน พงเวนตนไมเหลานเสย คอ ตนไมทตงอย ระหวางพรมแดน ตนไมทเปนเจดย ตนไมมยาง ตนไม (ก าลง) มผล ตนไม (ก าลง) มดอก ตนไมมคางคาว (เกาะ) ตนไมมโพรง ตนไมทอยกลางวด๑ แลวจองเอาตนไมทอยชาย ๆ วดเถด นเปนวธ (ปฏบต) แหงรกขมลกงคะ. [ ประเภทแหงรกขมลกภกษ ] วาโดยประเภท แมรกขมลกภกษนกม ๓ พวก ใน ๓ พวกนนผถออยางอกฤษฏ จองตนไมแลว จะใชใครแผวกวาด (พนท)ใหตามชอบใจ หาไดไม ตองใชเทากวาดใบไมและหยากเยออยเอง๒ ผถออยางกลาง จะวานใครทบงเอญมาทนน (ชวย) แผวกวาดใหกไดผถออยางเพลา จะเรยกคนงานวดและสมณทเทสมาชวยช าระ (พนท) ท าใหเรยบแลว เกลยทราย ท ารวลอม ตด (บาน) ประต เสยดวยแลวจงอยกได แตในวนทมงานมหกรรม รกขมลภกษอยานงอยทนนพง (ไป) นงทอนทมอะไรบง๓. ๑. ตนไมทพรมแดนคาบเกยวนน ศพทวา สมนตรกรกข มหาฎกาทานวา ตามแถบพรมแดนนน ไพรพลสองฝายมกจะปะทะกนอยเนอง ๆ แมพวกโจรกมกจะใชเปนทมวสมกนดงนน ภกษจะไปนงอยเปนสขกระไรไดตนไมทเปนเจดย ศพทวา เจตยรกข ไดแก ตนไมทคนนบถอกนวามเทวดา (หรอผ) สง เกดเปนตนไมศกดสทธ มคนไปบชากนไมขาด ไมสงบสงดไดตนไมทง ๘ ประเภทน ลวนแตมอนตราย และยากทจะหาความสงบสงด ภกษจงไมควรไปจองนง. ๒. ใบไมและหยากเยอ แปลตามฉบบพมาวา ปณณกสฏ สวนฉบบของเราเปน ปณณสฏมหาฎกาแกวา "รกขโต ปตตปณณ - ใบไมทหลนจากตนแลว" แตความทเปนจรง นาจะไมมแตใบไม นาจะมอะไรอน ไ ดวย เชน กะเทาะ เปลอก กง หนาม ฯ ล ฯ อนรวมเรยกวาหยากเยอทเครงจนไมยอมใชไมกวาด ตองใชเทากวาดนน ถาก าหนดแตเพยงวา ผถออยางอกฤษฏตองช าระโคนไมอยดวยตนเอง ผถออยางกลาง วานใครชวยช าระกได ท าแตพออยได สวนผถออยางเพลา ใชคนงานตกแตงตลอดถงลอมรวตดประตอยอยางมดชดกได อยางนจะเขาใจงาย. ๓. ไมแสดงตว เพราะความมกนอย. ๒. คอรอยแลววาอรณจะขนในบดนน.
หาสบหก
หาสบหก
[ ความแตกแหงรกขมลกงคะ ] กแล ธดงคแหงรกขมลกภกษทง ๓ จ าพวกน ยอมแตกในขณะทเธอส าเรจความอยในทมงบง. (สวน) พระองคตตรภาณกาจารยทงหลาย กลาววา "(ธดงคนแตก) ในขณะทเธอรอยแลว๒ ยงอรณใหตงขนในทมงบง" นเปนความแตกในรกขมลกงคะน. [ อานสงสแหงรกขมลกงคะ ] สวนอานสงสดงตอไปน คอ (๑) เกดเปนความปฏบตสมควรแกนสยขนเอง ตามพระบาล (บอกอนศาสน) ขอวา "รกขมลเสนาสน นสสาย ปพพชชชา การบรรพชาอาศยโคนไมเปนทนอนทนง" (๒) ปจจยตามทพระผมพระภาคทรงสรรเสรญวา เปนของเลกนอยดวย หางายดวย ไมมโทษดวย (๓) ปลกอนจจสญญาขนไดดวยไดเหนความเปลยนแปลงแหงใบไมอยเนอง ๆ (๔) เลกความตระหนในเสนาสนะและความเพลนในงาน (กอสราง) (๕) ไดอยกบ (รกข) เทวดาทงหลาย (๖) มความประพฤตสมควรแกธตธรรม มความมกนอยเปนอาท.
[ คาถาสรป ] ทอยของภกษผสงด อนเปนท ๆ พระพทธเจาผประเสรฐทรงสรรเสรญ และตรสวาเปนนสย (ของผบรรพชา) ซงเสมอดวยโคนไม จกมทไหน เพราะวา ภกษผมพรตอนด เมออย ณ โคนไมอนสงด อนเปนทน าเสยซงอาวาสมจฉรยะเปนทอนเทวดาบรบาล เหนใบไมทงหลาย (ทยงออน) สแดง (แลวกเปลยนเปน) สเขยวและสเหลองแลวกหลนไป ยอมถายถอนความส าคญวาเทยงเสยได เพราะเหตนน ภกษผมปญญาเหนแจง จงไมควรดหมนโคนไมอนเปน ทสงด อนเปนทอยของทานผยนดในภาวนา อน นบวาเปนมรดกของพระพทธเจานนเลย*. นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตกและอานสงสในรกขมลกงคะ.
๑๐. อพโภกาสกงคะ [ การสมาทานอพโภกาสกงคะ ] แมอพโภกาสกงคะ กเปนอนสมาทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา ฉนนจ รกขมลจ ปฏกขปาม ขาพเจางดทมงบงดวย โคนไมดวย อพโภกาสกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคของภกษผ มอนอยกลางแจงเปนปกต ดงน. * มหาฎกาขยายความวา พระผมพระภาคเจาประสต ตรสร ทรงแสดงธรรมจกร และเสดจดบขนธปรนพพาน ทโคน
หาสบเจด
หาสบเจด
ไมทงนน เพราะฉะนน จงไววา โคนไมเปนมรดกของพระองค.
[ วธ ( ปฏบต) ในอพโภกาสกงคะ ] กแล การเขาไปสโรงอโบสถเพอการฟงธรรมกด๑ เพอท าอโบสกด ยอมควรแกอพโภกาสกภกษนน ถาเมอเธอเขาไปแลวฝนตกลงมาไซร เมอฝนยงตกอย อยาเพงออก ตอฝนหยดจงออกไป อนอพโภกาสกภกษนนเขาไปสโรงฉน หรอโรงไฟ ท าวตรกด (เขาไป) อาปจฉา (เชอเชญ) ภกษเถระดวยภตตาหารในโรงฉนกดเมอใหอทเทส (สอน) หรอถอเอาอทเทส (เรยน) เขาไปแมท มงบงกด ขนเครองเสนาสนะ มเตยงตงเปนตนทวางเกะกะอยขางนอกเขาไปไวภายใน (ทมงบง) กด ยอมควร (ทกอยาง) ถาเดนทางถอบรขารของภกษทเปนผเฒากวาไป เมอฝนตก เขาสศาลาอนตงอย ในทามกลาง๒ กควร ถามไดถออะไร จะแลนไปดวยหวงใจวาจะอยในศาลา ยอมไมควร๓ แตพงเดนโดยปกตเขาไป ยนอยจนฝนหยดจงไปเทอญ นเปนวธ (ปฏบต) แหงอพโภกาสกภกษ นยแมแหงรกขมลกภกษกดจนยน. ๑. มหาฎกาขยายความวา ไมใชแตตวเขาไปฟงเอง คนทงหลายอาจอาราธนาเธอใหเขาไปแสดงธรรม เธอเขาไปเพอประโยชนแกพระศาสนา รกษาศรทธาของผฟง กควร. ๒. มคคมชเฌ ตสาล มหาฎกาวา เปนศาลาทเขาปลกไวตรงกลางทางเดน เชนทมอยในสหลทวป ผจะเขาไปพก ไมตองแวะลงจากทาง ตรงเขาไปเลย. ๓. มหาฎกาทานวา ไมควร เพราะเสยสารป.
[ ประเภทแหงอพโภกาสกภกษ ] วาโดยประเภท แมอพโภกาสกภกษน กม ๓ พวก ใน ๓ พวกนน ส าหรบผถออยางอกฤษฏ จะเขาไปอาศย (เงา) ตนไมหรอภเขาหรอเรอนอย ยอมไมควร ตองท าจวรกฏ (กระโจมจวร) อยกลางแจงนนแหละ ส าหรบผถออยางกลาง จะเขาไปอาศย (เงา) ตนไม ภเขา และเรอนอย (แต) ไม
เขาไปขางใน กควร* ส าหรบผถออยางเพลา แมเงอมเขาทคนมไดมงบง (เสรม) แมซมกงไมแมผา แมกระทอม (ราง) อนตงอยในนานน ๆ ทคนเฝานาเปนตน [ ความแตกในอพโภกาสกงคะ ] กธดงคแหงอพโภกาสกภกษทง ๓ พวกน ยอมแตกในขณะทเธอไปสทมงบงกด โคนไมกด เพออย. (สวน) พระองคตตร-ภาณาจารยทงหลายกลาววา "(ธดงคนยอมแตก) ในขณะทเธอรอยแลวยงอรณใหตงขนในทมงบงกด โคนไมกด นน" นเปนความแตกในอพโภกาสกงคะน. [ อานสงสแหงอพโภกาสกงคะ ] สวนอานสงสดงตอไปน คอ สรรเสรญวา 'ภกษทงหลายทอยไมตดท เทยวไปไมมทของขด ดจ
หาสบแปด
หาสบแปด
มฤคทงหลาย' ดงน (๔) เปนพระ ๔ ทศ (๕) มความประพฤตสมควรแกธตธรรม มมกนอยเปนอาท. (๑) ตดอาวาสปรโพธได (๒) บรรเทาถนมทธะได (๓) ไมมสถานท ๆ ตดของ สมแกค า * ขางใน ส าหรบตนไมกคอ โคน (หรอรม) ส าหรบภเขากคอ เอกเทศแหงภเขา เชน เงอมส าหรบเรอนกคอชายคา.
[ คาถาสรป ] เพราะเหตทภกษเมออยในอพโภกาส อนมใชทหายาก มมณคอดวงดาวดาดเปนเพดาน มประทปคอดวงจนทรสองสวาง สมควรแกภาวะแหงอนาคารยชน (เธอ) มใจ (ไมของขด) เปนดจใจมฤค บรรเทาถนมทธะได อาศยความทมภาวนาเปนทยนด ยอมจะไดประสบความอรอย แหงปวเวกรสในไมชาเลย เพราะเหตนนแลภกษผมปญญา พงเปนผยนดในอพโภกาส เทอญ. นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตกและอานสงสในอพโภกาสกงคะ.
๑๑. โสสานกงคะ [ การสมาทานโสสานกงคะ ] แมโสสานกงคะกเปนอนสมทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา น สสาน ปฏกขปาม ขาพเจางดทอนมใชปาชา โสสานกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคแหงภกษผมอนอยในปาชาเปนปกตดงน. [ วธ (ปฏบต) ในโสสานกงคะ ] กแลคนทงหลายเมอตงหมบาน ก าหนดทใดไววา ทนเปนปาชา โสสานกภกษนนอยาเพงอย ณ ทนน เพราะวาทนน เมอศพยงมไดถกเผา กยงไมนบวาเปนปาชา แตวา จ าเดมแตการทเผาศพแลวไป แมหากจะรางไปตง ๑๒ ป กนบวาเปนปาชาอยนนเอง กแลโสสานกภกษผอยปาชานน (๑) ไมควรใหท าทตาง ๆ มปะร าจงกรมเปนตน ตงเตยงตง จดน าฉนน าใชแลวบอกธรรมอย (ในปาชานน) เพราะวาธดงคขอนหนก๑ เพราะเหตนน โสสานกภกษควรเปนผไมประมาท แจงพระสงฆเถระหรอเจาหนาททางราชการใหทราบไว เพอปองกนอนตรายอนจะเกดขนแลวจงอย๒ (๒) เมอจงกรม พงช าเลองดทเผาศพไปดวย๓ (๓) เมอไปปาชาเลากพงหลกทางใหญเสย เดนไปทางนอกเถด๔ (๔) พงก าหนดอารมณ ๑. มหาฎกาทานวา ทวาหนก หมายความวา ยากทจะรกษา. ๒. ทานวา ปาชาเปนทลบคน พวกโจรไมวาไปท าโจรกรรมมาแลวกด ยงมไดท ากด มกนดพบกน หรอชวนกนเขาไปซมชมนมกนในนน หากวาพวกโจรไปโจรกรรมไดของมาแลวไปแบงปนกนในนน พวกเจาของทรพยรเคาตดตามเขาไป พวกโจรทงของไวใกล ๆ ทภกษนงแลวหนไปพวกเจาของทรพยเหนของตกอยใกลภกษเชนนน กจะหาวาเธอเปนโจรปลอมเปนภกษ แลวทบตเอาหรอจบตวสงเจาหนาทบานเมอง เพราะฉะนน ทานจงแนะใหรายงานตวตอพระสงฆ
หาสบเกา
หาสบเกา
เถระในวด หรอเจาหนาทฝายบานเมองเปนหลกฐานไวเสยกอน. ๓. ทานขยายความวา ถาทเผาศพอยตรงหนาทจงกรม กแลดตรง ๆ นทเผาศพอยเยองไปขาง ๆ จงใหช าเลองด (แตพอเหน ไมตองถงกบเหลยวไปด) ทงนเพอเปนเครองเตอนใจใหเกดสงเวชไวเสมอ มใหเผลอคดไปอน. ๔. ทางใหญนน คนเดนไปมามาก ถาเธอเดนไปทางนนกเทากบประกาศตววาฉนเปนโสสานกะทานจงแนะใหเดนไปทางนอก ซงไมมใครเดน จะไดไมมใครร ขอนเนองดวยความมกนอยอนเปนสลเลขปฏบต.
ใหแมนย าเสยแตในกลางวน ดวยเมอก าหนดเสยอยางนน มนจะได ไมเปนสงชวนกลวส าหรบเธอในเวลากลางคน๑ (๕) อมนษยทงหลายแมนมนจะเทยวสงเสยงรองไปกอยาประหารมนดวยวตถอะไร ๆ (อนโสสานกภกษจะขาดไปปาชาเสยแมวนเดยวยอมไมควร. พระองคตตรภาณกาจารยกลาววา ยงมชฌมยามใหสนไปในปาชา แลวกลบเสยในปจฉมยามกควร (๗) ของเคยวของกนทอมนษยชอบ เชนขนมโรยงา ขาวเจอถว ปลา เนอ นมสด น ามน น าออยงบโสสานกภกษไมควรเสพ๒ (๘) ไมควรเขาไปสเรอนแหงตระกล๓ แลนเปนวธ (ปฏบต) แหงโสสานกภกษ. ๑. อารมณในทน หมายเอาวตถตาง ๆ ในบรเวณนน เชน จอมปลวก ตนไม ตอไม มอะไรบางกก าหนดไวใหแมนย าวา อะไรอยทไหน ทางไหน ถงตอนกลางคนจะไดไมเหนเปนผสางอะไรไป. ๒. เพงทราบนเองวา ผชาวชมพทวปหรอชาวสหลทวปชอบกนอะไร แตอนทจรงดเหมอนวา คนชอบกนอะไร กเกณฑผใหชอบดวย ท าเซนผแลวตวจะไดยกมากนประหลาดทวา เมอเรว ๆ น ไดยนคณะกรรมการโภชนาการมาสนทนาออกอากาศวาเพอใหไดวตามนหรอเพมวตามนในขาว เวลาหงขาวควรปนถวเหลอง หรอถวเขยวลงไปดวยฟงดเปนวทยาการใหม แตทไหนได คนรจกท ากนกนมาเปนพน ๆ ปแลว ผกชอบกนดวยทานไมใหอรรถาธบายวา เพราะเหตไร โสสานกภกษจงไมควรเสพของทผชอบ สนนษ-ฐานวา เมอภกษฉนของทผมนชอบ แตเธอมไดเซนมน มนอยากจะกนแลวมารบกวนเธอ อาจท าใหเจบปวยไปกได ดงเคยไดยนเลากนอยในเมองไทยน เมอเปนเชนน ผบ าเพญธดงคขอนจ าตองศกษาเสยใหรอบคอบกอนวา ผในถนนนชอบอะไรบาง จะไดไมเกดเรองเพราะกน นาคดวากถาผมนชอบเสยหมด เจากมตองอดดกดานหรอ. ๓. ทานวา เพราะเนอตวและสบงจวรของเธอ อาจมกลนผตด จะท าใหคนอนสะอดสะเอยน (เกดความรงเกยจ) และอกอยางหนง ปศาจอาจตามเธอเขาไป (รงควาน) ดวย การเขานนหมายถงเขาไปในเหยาเรอนเขา มใชเขาไปบณฑบาตตามละแวกบาน ตามถนน.
[ ประเภทแหงโสสานกภกษ ] วาโดยประเภท แมโสสานกภกษนกม ๓ พวก ใน ๓ พวกนน ผถออยางอกฤษฏ พงอยแตในปาชาท (ไดลกษณะ ๓ คอ)มการเผาศพเปนประจ า มซากศพ (ทอดอย) มไดขาด และมเสยงรองไหอยเนองนตย ส าหรบผถออยางกลาง ในปาชาทไดลกษณะหนงใน ๓ ลกษณะ (นน)
หกสบ
หกสบ
กใชได ส าหรบผถออยางเพลา ในท ๆ สกวาไดลกษณะปาชาโดยนยทกลาวแลว กใชได. [ ความแตกแหงโสสานกงคะ ] กธดงคแหงโสสานกภกษทง ๓ พวกน ยอมแตกเพราะส าเรจความอยในทอนมใชปาชา (สวน) พระองคตตรภาณกาจารย กลาววา (ธดงคนแตก) ในวนทเธอไมไปปาชา นเปนความแตกในโสสานกงคะน. [ อานสงสแหงโสสานกงคะ ] สวนอานสงสดงตอไปน คอ (๑) ไดมรณสต (๒) อยดวยความไมประมาทเปนปกต (๓) บรรลอสภนมต (๔) บรรเทากามราคะได (๕) เหนสภาพของรางกายเนอง ๆ (๖) มความสงเวชหนก (๗) ละความเมา มเมาในความไมมโรคเปนอาทได (๘) ขมความกลวภยได (๙) เปนทเคารพทสรรเสรญแหงอมนษยทงหลาย (๑๐) มความประพฤตสมควรแกธตธรรม มความมกนอยเปนตน.
[ คาถาสรป ] กเพราะอ านาจแหงมรณานสต (ระลกถงความแตกตายอยเนอง ๆ) โทษอนจะพงเกดขนเพราะความ ประมาททงหลาย ยอมไมตกตองโสสานกภกษ ผแมแตหลบไปแลว อนงเลา จตของเธอผเหนซากศพมากเขา ยอมจะไมตกไปสอ านาจของ กามราคะ เธอจะเกดสงเวชใหญ ไมเขาใกลความ เมาเลย ทงพยายามจะหาแตความดบ (ทกข)โดยทางทชอบ เพราะเหตนน ภกษผมใจนอมไปสพระนพพานจงควรเสพโสสานกงคะ (น) เพราะเปนธดงคอนน ามาซงคณเปนอเนก แล. นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตกและอานสงสในโสสานกงคะ.
๑๒. ยถาสนถตกงคะ [ การสมาทานยถาสนถตกงคะ ] แมยถาสนตถกงคะ กเปนอนสมาทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา เสนาสนโลลปป ปฏกขปาม ขาพเจางดความโลเลในเสนาสนะ ยถาสนถตกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคของ ภกษผมอนอยในเสนาสนะตามททานจดใหเปนกต ดงน. [ วธ (ปฏบต) ในยถาสนถตกงคะ ] กแล ยถาสนตถตกภกษนน เสนาสนะใดทเสนาสนคาหาปกะชแจกใหวา "เสนาสนะนไดแกเธอ" กพงยนดดวยเสนาสนะนน ไมพง (เลอก) ท าภกษอนใหตองยาย (เสนาสนะ) นเปนวธ (ปฏบต) แหงยถาสนตถตกภกษ. [ ประเภทแหงยถาสนถตกะ ] วาโดยประเภท แมยถาสนตถตกภกษนกม ๓ พวก ใน ๓ พวกนน ผถออยางอกฤษฏยอมไมไดเพอจะถามถงเสนาสนะทไดแกตนวาอยไกลหรอวาอยใกลไป หรอวาอนตรายตาง ๆ มอมนษยและ
หกสบเอด
หกสบเอด
ทฆชาตเปนตนรบกวนไหม วารอนหรอหนาวไหม ผถออยางกลางถามไดแตไปตรวจดไมได ผถออยาง
เพลา ไปตรวจด ถาเสนาสนะทแจกใหนนไมชอบใจเธอ ถอเอาเสนาสนะอนกได.*
[ ความแตกแหงยถาสนถตกงคะ ] กแล ธดงคของยถาสนถตกภกษ ๓ พวกน ยอมแตกในเมอพอสกวาความโลเลในเสนาสนะเกดขน นเปนความแตกในยถาสนถตกกงคะน. * ถาถอเสนาสนะอนได จะชอยถาสนถตกะอยางไร ? ดงนแหละ มหาฎกาทานจงชวยแกวาทวาไมชอบใจเธอนน มใชไมชอบเพราะเปนทเลว แตไมชอบเพราะเหนวาเสนาสนะนนไมเปนสปปายะตอโรคของเธอ ถาเธออยทนนโรคของเธอจะก าเรบ จงขอใหจดเสนาสนะอนทเปนสปปายะใหใหม เพราะฉะนน เมอโรคไมม เลอกอยางนนกเปนโลลปปะ ธดงคแตก.
[ อานสงสแหงยถาสนถตกงคะ ] สวนอานสงสดงตอไปน (๑) ไดท าตามโอวาททกลาวไววา ย ลทธ เตน ตฏพพ ไดสงใดพงยนดดวยสงนน (๒) ใฝประโยชนเกอกล แกเพอนพรหมจาร (โดยไมกวนใหยายเสนาสนะ) (๓) เลก ความก าหนดวาเลวประณต (๔) ละความยนดยนรายได (๕) ปดประตความตะกราม (๖) มความประพฤตสมควรแกธตธรรม มความมกนอยเปนอาท. [ คาถาสรป ] นกพรตผเปนยถาสนถตกะเปนผยนดดวยเสนา-สนะทตนได ไมเลอก (วาดเลว) ยอมนอนเปนสข แมในทอนลาดดวยหญา ในเสนาสนะอยางดเธอกไมตดใจ ไดเสนาสนะทเลวกไมขนเคองชวยเกอกลเพอนพรหมจารทเปนนวกะ (ใหไดเสนาสนะอย) เพราะเหตนน ภกษผมเมธาพงหมนประกอบความทเปนผยนดในเสนาสนะตามททานจดให อนเปนอาจณณวตรแหงหมพระอรยะเปนวตรทพระมนเจาทรงสรรเสรญ แล. นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแกและอานสงสในยถาสนถตกงคะ.
๑๓. เนสชชกงคะ [ การสมาทานเนสชชกงคะ ] แมเนชชกงคะ กเปนอนสมาทานดวยค าสองค าน ค าใดค าหนงวา เสยย ปฏกขปาม ขาพเจางดการนอน เนสชชกงค สมาทยาม ขาพเจาสมาทานองคของภกษผมอน (ส าเรจอรยาบถ) อยดวยการนงเปนปกต ดงน. [ วธ (ปฏบต) ในเนสชชกงคะ ]
หกสบสอง
หกสบสอง
กแล เนสชชกภกษนน ใน ๓ ยามแหงราตร พงลกขนจงกรมเสยยาม ๑ เพราะในอรยาบถทงหลาย การนอนเทานนไมควร* นเปนวธ (ปฏบต) แหงเนสชชกภกษ. [ ประเภทแหงเนสชชกภกษ ] วาโดยประเภท แมเนสชชกภกษนกม ๓ จ าพวก ใน ๓ พวกนนส าหรบผถออยางอกฤษ พนกอง ผารดเขา ผารดตว ไมควรทงนนส าหรบผถออยางกลาง ของ ๓ อยางนน อยางใดอยางหนงกใชไดส าหรบผถออยางเพลา แมพนกอง แมผารดเขา ผารดตว หมอน (อง) แมเกาอปญจงคะ เกาอสตตงคะ กใชได. เกาอทเขาท ามพนกหลงดวย ชอปญจงคะ เกาอทเขาท ามพนกหลงและพนกทงสองขางดวย ชอสตตงคะ ไดยนวา คนทงหลายไดท าเกาอสตตงคะนน (ถวาย) พระตปฎกจฬาภยเถระ พระเถระไดเปนพระอนาคาม ( ภายหลงส าเรจพระอรหต ) แลวปรนพพาน *. (* ทตองบอกวธปฏบตไวเชนนน อาจเกรงไปวาจะมภกษเนสชชกทถอชอเกนไป ไมยอมลกยนและเปลยนอรยาบถเอาเสยเลย กจะเกดทกขเวทนาขน ไมส าเรจประโยชน. )
[ ความแตกแหงเนสชชกงคะ ] กแล ธดงคแหงภกษเนสชชกทง ๓ พวกน ยอมแตกในขณะพอวาส าเรจการนอนลงไป นเปนความแตกในเนสชชกงคะน. * เถโร อนาคาม หตวา ปรนพพาย ทานวาไวสนเทาน ประโยคนมปญหาหลายประการ เชน ก. การแปล จะแปลตรงทอไปวา พระเถระเปนพระอนาคามแลวปรนพพาน กขดความรสกเตมท ขาพเจาจงเตมความในวงเลบวา "(ภายหลงส าเรจพระอรหต)". ข. การททานอางองมาเปนนทสนะเชนนน จะใหเขาใจวากระไร จะใหเขาใจวาทานเปนพระอนาคามอยกอนแลว หรอวานงเกาอสตตงคะแลวจงไดเปน ถาทานเปนพระอนาคามอยแลว กจะเปนวา อางทานเปนนทสนะเพอแสดงวา การนงเกาอสตตงคะบ าเพญเนสชชกนน ไมเปนการผดแมแตทานพระอนาคามทานยงใช (จะบอกใหวา พระอนาคามนน ทานจะสามารถละ กามคณ ทง ๕ คอ ทาง รป เสยง กลน รส สมผสทางรางกาย ทง ๕ ไปไดหมดแลว การนงดววา จะไมเปนอปสรรคในการภาวนาฆากเลสตอไปในขน อรหนค ตอไปอกแลว ดงนนจงไมตองมากงวล กบการสมผส ทานน น แต.. ถาเปน ปถถน หรอ ผทยนงต ากวาอนาคามา เชน โสดาบน สกทาคาม นตองอาศยธดค ชวยมาก ๆ แมพระอรหรนตทานกยงรกษาธดงค) ถาทานไดเปนพระอนาคามภายหลง อางทานมาเปนนทสนะ กจะเปนวา เพอแสดงวา การนงเกาอสตตงคะบ าเพญเนสชชก มไดท าใหเสอมเสยผลประการใด ดแตพระจฬาภยเถระ ทานยงนงเกาอสตตงคะบ าเพญเนสชชก จนไดส าเรจพระอนาคามผล มหาฎกาดเหมอนจะใหเขาใจโดยประการหลงน ทานจงกลาวไววา เพอจะแกความคดเหนทวา ผถอเนสชชกนงมทองขางหลงตามสบายอยางนน จะแปลกอะไรจากผไมถอเลา ดงน ในวสทธมรรค ทานจงชกพระอภยเถระมาเปนนทสนะวา เถโร อนาคาม หตวา ปรนพพาย. ค. ปรารภเหตอะไร คนทงหลายจงท าเกาอสตตงคะถวายทาน (แลวทานกยอมใช) ไมพบทเลาไว กตองสนนษฐานเอาวา เพราะทานทพพพลภาพ นงตวเปลาไมไหว แตกไมยอมเลกเนสชชก เขาจงคดท าเกาอถวายใหนง
หกสบสาม
หกสบสาม
เปนเนสชชกอยางเพลา เรอนกมาเขากนไดพอดกบเรองทพระภกษฝรงสมยน (ลางรป) นงขดสมาธไมไหว ขอนงเกาอท ากรรมฐาน ทานกวาของทานไดผลดเหมอนกน.
[ อานสงสแหงเนสชชกงคะ ] สวนอานสงสดงตอไปน คอ (๑) ตดเครองผกพนใจทกลาวในบาลวา ภกษประกอบเนอง ๆ ซง
ความสขในการนอน สขในการเอกเขนก สขในความหลบ* ดงนเสยได (๒) มความสะดวกในการประกอบกรรมฐานทงปวง (๓) มอรยาบถนาเลอมใส (๔) เปนผเหมาะสมทจะท าความเพยร (๕) สมมาปฏบตเพมพนดวยด. * ม. ม. ๑๒/๒๐๗. [ คาถาสรป ] เพราะเหตทนกพรตนงคบลลงก ตงกายตรงนงอยยอมยงหวใจของมารใหหวนไหว ภกษผละความสขในการนอน สขในความหลบ ปรารภความเพยร ยนดการนง ยงโปตวนใหงามอย ยอมไดปตสขอนปราศจากอามส เพราะเหนน ภกษ ผมปญญา จงควรบ าเพญใหด ซงเนสชชกพรตเทอญ. นเปนค าพรรณนาการสมาทาน วธ (ปฏบต) ประเภท ความแตกและอานสงสในเนสชชกงคะ. ตอไปนเปนค าพรรณนาตามบทบงคบแหงคาถาน คอ กสลตตโก เจว ฯ เป ฯ ว าตพโพ วนจฉโย. วนจฉย... พงทราบ... โดยกสลตกะ ๑ โดยจ าแนกศพท มธตศพทเปนตน ๑ โดยยอและโดยพสดารอก ๑
[ วนจฉยโดยกสลตกะ ] ในบทเหลานน บทวา โดยกสลตกะ ความวา กธดงคทงหมดเปนกศลกม เปนอพยากฤตกม เนองดวยผรกษาทเปนพระเสขะปถชน และพระขณาสพ (แต) ธดงคทเปนอกศลไมม. สวนผใดจะพงกลาววา ธดงคแมเปนอกศลกม โดยพระบาลมอาทวา "ภกษมความปรารถนาลามก อนความอยากครอบง าแลว เปนอารญญกกะ * "ดงน, ผนนควรถกกลาววา เรามไดพดวาภกษมจตเปนอกศล ยอมไมอยปา, ดวยวา ความอยปาของภกษใดมอย ภกษนนกชอวาอารญญกะ, และอารญญกภกษนน พงเปนผมความปรารถนาลามกกมเปนผมกนอยกม, ก (ค าน) ไดกลาวไวแลว (ในตอนแกอรรถแหงค าธดงค) ** วา "องคเหลาน ชอวา ธดงค เพราะเปนองคแหงภกษผชอวา ธตะ เหตเปนผก าจดกเลสไดดวยการสมาทานนน ๆ, อกอยางหนง ชอวาธดงค เพราะมญาณอนไดโวหารวา ธตะ เหตเปนเครองก าจดกเลสเปนองค, อกนยหนง องคเหลานชอวาธตะ เพราะก าจดโทษอนเปนขาศกดวย เปนองคแหงความปฏบตดวย, แมเพราะเหตนน จงชอวา ธดงค" ดงน, ใคร ๆ ซงจะพงมธดงค
หกสบส
หกสบส
เหลานน เปนองค ไดชอวาเปน ธตะ (ผก าจดกเลสได) ดวยอกศล หามไมดวย, อกศลซงจะพงเปนเหตใหธดงคไดชอวาธดงค เพราะท ากศลนนใหเปนองค จะก าจดกเลสอะไรๆ ได กหาไมดวย, ทงอกศลจะก าจดปฏปกขโทษมความละโมบในจวรเปนตนกไมไดเลยดวย, เปนองคแหงความปฏบตกไมไดดวย, * อง. ปญจก. ๒๒/๒๔๕. ** วสทธมรรค หนา ๗๖.
เพราะเหตนน ค าวา "ธดงคเปนอกศลไมม" น จงเปนค าทกลาวดแลว, ขางฝายธดงคของภกษเหลา ใดพนไปจากกสลตกะ วาโดยความ (ทแทแลว) ธดงคของภกษเหลานนกไมมนนเอง. สงทไมม จกไดชอวาเปนธดงค เพราะก าจดอะไรกน, แมความผดตอพระบาล (ให) สมาทานธตทงหลาย ประพฤต กจะตองมาเอาแกเธอทงหลายดวย, เพราะฉะนน ค าของเธอทงหลายนน จงไมควรถอเอาแล *. นเปนค าพรรณนาโดยกสลตกะ เปนอนดบแรก. ( * มหาฎกาทานวา หมายถงคณะภกษวดอภยคร ซงมวาทะวา ธตงค นาม ปญตต อนธดงคเปนแตบญญต โดยปรมตถแลวไมมอะไร (คอไมเปนกศล ไมมก าจดกเลส ไมจ าตองสมาทาน )
[ วนจฉยโดยจ าแนกธตาทศพท ] ในขอวา โดยจ าแนกศพทมธตศพทเปนตนนน พงทราบธตะพงทราบวาธตวาทะ พงทราบธตธรรมทงหลาย พงทราบการเสพธดงควาเปนสปปายะส าหรบใคร. [ ธตะ ] ในบทเหลานน บทวา ธตะ หมายเอาบคคลผมกเลสอนก าจดแลวอยาง ๑ หมายเอาธรรมอนเปนเครองก าจดกเลสอยาง ๑. [ ธตวาทะ ] สวนในบทวา ธตวาทะ พงทราบวา บคคลเปนธตะ แตไมเปนเปนธตวาทะกม, บคคลไมเปนธตะ แตเปนธตวาทะกม, บคคลไมเปนทงธตะทงธตวาทะกม, บคคลเปนทงธตะทงธตวาทะกม. ในบคคล ๔ จ าพวกนน บคคลใดก าจดกเลสทงหลายของตนดวยธดงค แตไมแนะน าพร าสอนผอนดวยธดงค ดจพระพากลเถระ บคคลนเปนธตะแตไมเปนธตวาทะ ดงทานกลาวไววา ผทเปนธตะ แตไมเปนธตวาทะนนน คอทานพากละ. สวนบคคลใดไมก าจดกเลสทงหลายของตนดวยธดงค ไดแตแนะน าพร าสอนคนอน ๆ ดวยธดงค ดจพระอปนนทเถระบคคลนไมเปนธตะ แตเปนธตวาทะ ดงทานกลาวไววา ผทไมเปนธตะ แตเปนธตวาทะนนน คอทานอปนนทสกยบตร. บคคลใดขาดไปทง ๒ ทาง ดจพระโลฬทาย บคคลนไมเปนทงธตะทงธตวาทะ ดงทานกลาวไววา ผทไมเปนทงธตะและธตวาทะนนน คอ ทานโลฬทาย.สวนบคคลใดถงพรอมทง ๒ ทาง ดจพระธรรมเสนาบด บคคลนเปนทงธตะทงธตวาทะ ดงทานกลาวไววา ผทเปนทงธตะทงธตวาทะนนนคอ ทานสารบตร ดงน.
หกสบหา
หกสบหา
[ ธตธรรม ] ขอวา พงทราบธตธรรมทงหลาย นน มวนจฉยวา ธรรม ๕ประการ อนเปนบรวารของธดงคเจตนาเหลาน คอ อปปจฉตา (ความมกนอย) สนตฏตา (ความสนโดษ) สลเลขตา (ความปฏบตขดเกลากเลส) ปวเวกตา (ความอยเงยบสงด) อทมตถตา (ความรวาสงนมประโยชน) ชอวา ธตธรรม โดยพระบาลวา (ภกษ เปนผอนอยปาเปนปกต) เพราะอาศยความมกนอยแล ดงนเปนตน*ในธรรมเหลานน อปปจฉตา และ สนตตา นบเขาในอโลภะ สลเลขตา และ ปรวเวกตา นบเขาในธรรมทง ๒ คอ อโลภะ และอโมหะ อทมตถตา ไดแกฌาณนนเอง. ธรรมทง ๒ (คออโลภะ และ อโมหะ) นน ภกษผประพฤตธดงคยอมก าจดความโลภในวตถทตองหามทงหลายไดดวยอโลภะ ก าจดความหลงอนก าบงโทษในวตถทตองหามเหลานนนนแลไดดวยอโมหะ. อนง ยอมก าจดกามสขานโยคอนเปนเปนไปทางเสพปจจยทงหลายททรงอนญาตเสยไดดวยอโลภะก าจดอตตกลถานโยคอนเปนไปทางเครงเครยดเกนไปในธดงคทงหลายไดดวยอโมหะ เพราะเหตนน ธรรม ๕ ประการน พงทราบวาเปน ธตธรรม. [ ธตงคะ ] ขอวา พงทราบธตงคะทงหลาย ความวา พงทราบธดงค ๑๓ คอ ปงสกลกงคะ ฯ ล ฯ เนสชชกงคะ ธดงคเหลานนไดกลาวแลวทงโดยอรรถและโดยปกณณกะมลกษณะเปนตน. [ ธตงคเสวนา ] ขอวา การเสพธดงคเปนสปปายะส าหรบใคนน แกวา การเสพธดงคเปนสปปายะส าหรบคนราคจรต และคนโมหจรต เพราะเหตไร เพราะการเสพธดงคเปนทกขาปฏปทา (ปฏบตล าบาก) และเปนสลเลขวหาร (อยอยางเครง) อนราคะยอมสงบเพราะอาศยทกขาปฏปทา โมหะ ผทไมประมาทยอมละไดเพราะอาศยสลเลขปฏบตอนง ในธดงคเหลาน การเสพอารญญกงคะ และ รกขมลกงคะเปนสปปายะ แมแหงคนโทสจรต ดวยเมอคนโทสจรตนนแมนไมมใครกระทบกระทงอยในปาและโคนไมนน แมโทสะกยอมสงบแล นเปนค าพรรณนาโดยจ าแนกศพท มธตศพทเปนตน. * ข. มหา. ๒๙/๒๘๕. อปปจฉว นสสาย ฯ เปฯ อทมตถตเว นสสาย อารโกโหต ฯลฯ ยถาสนถตโก โหต.
[ วนจฉยโดยยอและโดยพสดาร ] [ โดยยอ ] ขอวา โดยยอและโดยพสดารนน มวนจฉยวา กธดงคเหลานโดยยอม ๘ เทานน คอ องคเปนประธาน ๓ องคทไมระคนกน ๕ในองคเหลานน องค ๓ น คอ สปาทานจารกงคะ เอกาสนกงคะอพโภกาสกงคะ เปนองคประธาน ดวยเมอรกษาสปทานจารกงคะกตองรกษาปณฑปาตกงคะดวย และเมอรกษาเอกาสนกงคะ แมปตตปณฑกงคะและขลปจฉาภตตกงคะ กจกเปนอนตองรกษาอยางดดวย เมอรกษาอพโภกาสกงคะ จะมอะไรชอวาตองรกษาในรกขมลกงคะและยถาสนถตกงคะเลา ดงน ธดงคจงเปน ๘ เทานน คอองคประธาน ๓ น และองคไมระคนกน ๕ น คอ อารญญกงคะ ปงสกลกงคะ
หกสบหก
หกสบหก
เตจวรกงคะ เนสชชกงคะ โสสานกงคะ. โดยยออกอยางหนงเปน ๔ ดงน คอ เนองดวยจวร ๒ เนองดวยบณฑบาต ๕ เนองดวยเสนาสนะ ๕ เนองดวยวรยะ ๑ ใน ๔ อยางนน เนสชชกงคะเปนองคเนองดวยวรยะ นอกนนชดแลวทงนน. โดยยออกนยหนง ธดงคทงหมดนนเปน ๒ โดยทอาศย คออาศยปจจย ๑๒ อาศยวรยะ ๑ แมโดยจดเปนองคทควรเสพและ ไมควรเสพ กเปน ๒ เหมอนกน กเมอภกษใดเสพธดงคอย กรรม- ฐานเจรญขน ภกษนนกควรเสพ เมอภกษใดเสพเขา กรรมฐานเสอมภกษนนกไมควรเสพ อนง แมผทถงจะเสพไมเสพ กรรมฐานกคงเจรญไมเสอม เมอ (คด) อนเคราะหประชมชนภายหลง กควรเสพ แมผทถงจะเสพไมเสพ กรรมฐานกไมเจรญเลา กควรเสพเหมอนกน เพอเปนวาสนาตอไป ธดงคเปน ๒ กได โดยจดเปนองคทควรเสพ และไมควรเสพ ดงนแล. แมในอรรถกถาทงหลาย กกลาว (ยอ) ไววา "ธดงคทงปวงนน เปนอยางเดยวดวยอ านาจแหงเจตนา เพราะเจตนาในการสมาทานธดงคเปนอนเดยวเทานน" ดงน ลางอาจารยกวาไว (งาย ๆ) วา "เจตนาอนใด ธดงคอนนน" (ธดงคกคอเจตนา). [ โดยพสดาร ] สวนโดยพสดาร ธดงคเปน ๔๒ คอ ส าหรบภกษ ๑๓ ส าหรบภกษณ ๘ ส าหรบสามเณร ๑๒ ส าหรบสกขมานาและสามเณร ๗ส าหรบอบาสกอบาสกา ๒ กถาปาชาไดลกษณะอารญญกงคะ อยในทแจงไซร แมภกษรปเดยวกอาจบรโภคธดงคไดหมดทกขอคราวเดยวกน* สวนภกษณ อารญญกงคะและขลปจฉาภตตกงคะทง ๒ ขอ ทรงหามไวดวยสกขาบทเดยว องค ๓ คอ อพโภกาสกงคะ * เพราะเหตทธดงคลางขอขดกน เชน รกขมลกงคะ กบ อพโภกาสกงคะ ตางวารกษาอพโภกาสกงคะอย จะรกษารกขมลกงคะไปพรอมกนไดอยางไร มหาฎกาทานชชองใหวาค าสมาทานรกขมลกงคะวา ฉนนธ ปฏกขปาม รกขมลกงค สมาทยาม เพราะฉะนน ธดงคขอนจะแตกกเมอปลอยใหอรณขนในทมงบงเทานน หากอรณขนเมอเธอไปนงอยกลางแจง ธดงคหาแตกไม รกขมลกงคะ กบ อพโภกาสกงคะ จงเปนอนรกษาไปดวยกนได ดงน.
รกขมลกงคะ โสสานกงคะ น ภกษณรกษายาก เพราะการอยเวนสหายยอมไมควรแกภกษณ กแลในทเชนนน หญงสหายทมฉนทะเสมอ กนหาไดยาก หากหาไดเลา กไมพนจากความอยคลกคลกน เมอเปนเชนนน ภกษณพงเสพธดงคเพอประโยชนอนใด ประโยชนอนนนกไมพงส าเรจแกเธอเลย พงทราบวา เพราะความทไมพงอาจบรโภคอยางนธดงคส าหรบภกษณทงหลายจงลดไปเสย ๕ คงเหลอ ๘ เทานน.อนง บรรดาธดงคตามทกลาวแลว เวนเตจวรกงคะเสย เหลอ ๑๒ พงทราบวาเปนองคส าหรบสามเณร ๗ เปนองคส าหรบสกขามานาและสามเณร สวนส าหรบอบาสกอบาสกา มธดงค ๒ เพราะธดงคคอ เอกาสนกงคะ ปตตปณฑกงคะ นเทานน เหมาะสมดวย อาจบรโภคไดดวย ดงน โดยพสดารธดงคเปน ๔๒ ดวยประการฉะนแล นเปนค าพรรณนาโดยยอและพสดาร.
หกสบเจด
หกสบเจด
กแลกถาวาดวยธดงค อนเปนวตรทภกษควรสมาทาน เพอยงคณทงหลายมความมกนอยสนโดษเปนตนอนเปนเครองผองแผวแหงศลมประการดงกลาวแลวใหถงพรอม ในวสทธมรรคททรงแสดงโดยทางศล สมาธ ปญญาดวยพระคาถาทขนตนวา สเล ปตฏาย นโร สปโ น เปนอนกลาวแลวดวยกถามรรคเพยงเทาน. ปรเฉทท ๒ ชอ ธดงคนเทศ ในปกรณวเสสชอวสทธมรรคอนขาพเจาท าเพอประโยชนแกความปราโมทยแหงสาธชน ดงน จงมสข พนจากทกข บรรลนพพานบรมสข เรว ๆ ไว ไว เทอญ... วดปาดงใหญ ถนน ๒๔๐๘ ก.ม. ๕+๗๑๒ ม. เลขท ๑๓๕ หม ๒ บาน / ต าบลแดงหมอ อ. เของใน จ. อบลราชธาน ๓๔๑๕๐ อเมล [email protected]
(พกดวดปาดงใหญ ณ ทศาลา คอ ละตจด (เสนรง) ๑๕ องศา ๕๔ ลปดา ๕๔ ฟลปดา เหนอ และ ลองจจด (เสนแวง) ๑๐๔ องศา ๓๐ ลปดา ๐๖.๔๔ ฟลปดา ตะวนออก)
เพองานวจยนพพาน เรยบเรยงจากพระไตรปฎก และอรรถกถา ทมเปนบางขอ เชน จาก ม. อ. ขอ ๑๘๖ อง. ทสก. ขอ ๑๘๑ และทมครบทง ๑๓ ขอ คอ ในปรวาร วนย. ขอ ๙๘๒ และ ขอ ๑๑๙๒ ในเรอง อานสงสแบบแยกเปนขอ ๆ ยอมาจากหนงสอวสทธมรรค ภาค ๑ ตอน ๑ ในเรอง อานสงสแบบรวม ๆ ยอมาจากหนงสอ มลนทปญหา ตงแต หนา ๔๙๒ เปนตนไป จนจบ เรอง ในเรอง ธดงค ทง ๑๓ ขอ และทมา จากพจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม ( ป. อ. ปยตโต )
และจากประสบการณโดยตรงของพระวดปาดงใหญ วนจนทรท ๙ มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๑ ๑๐:๐๙:๐๕ น.
Recommended
![หนังสือหุ น [อีก] สักเล ม · 2017. 11. 22. · หนังสือที่เขียนจากประสบการณ์จริงของนักลงทุนที่](https://img.pdfslide.tips/doc/110x75/61286faa2400c4157e7ce2f6/aaaaaaaaa-a-aaa-aaaaa-a-2017-11-22.jpg)
