1
Program maj cy na celu wykrycie wyst powania zaka e wirusami wywo uj cymi gryp ptaków (Avian influenza) oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka
wyst pienia tej choroby
1. Identyfikacja programuPa stwo cz onkowskie: Rzeczpospolita PolskaChoroba: grypa ptaków Rok wdra ania: 2010Numer referencyjny niniejszego dokumentu: GIWz.400-AI-21/09
Dane kontaktowe: Prof. dr hab. Zenon Minta [email protected], Agnieszka Przygoda-
Dobrzy ska [email protected],
Wys ano do Komisji dnia:
2. Realizacja programu u drobiu
2.1. Cele, ogólne wymogi i kryteria nadzoru
2.1.1. Cele Obowi zek prowadzenia nadzoru w celu wykrycia wyst powania zaka e wirusami
grypy ptaków podtypami H5 i H7 u ró nych gatunków drobiu wynika z art. 4 dyrektywy Rady
2005/94/WE z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie wspólnotowych rodków zwalczania grypy
ptaków i uchylaj cej dyrektyw 92/40/EWG (Dz. U. UE L 10 z 14.01.2006, str. 16).
Szczegó owe wytyczne w zakresie wdra ania tego nadzoru zosta y okre lone w decyzji Komisji
2007/268/WE z dnia 13 kwietnia 2007 r. w sprawie wdra ania programu nadzoru nad ptasi
gryp u drobiu i dzikiego ptactwa w pa stwach cz onkowskich i zmieniaj cej decyzj
2004/450/WE (Dz. U. UE L 115 z 3.5.2007, str. 3).
Ponadto, niniejszy program ma na celu realizacj przepisu okre lonego w § 12
rozporz dzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r.
w sprawie okre lenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu
bada kontrolnych zaka e zwierz t (Dz. U. Nr 282, poz. 2813, z pó n. zm.).
Nadzór u drobiu obejmuje wyst powanie nisko zjadliwej grypy ptaków podtypów H5 lub H7.
Nadzór serologiczny nad nisko zjadliw gryp ptaków podtypów H5 lub H7 u drobiu ma na
celu:
2
1. Wykrywanie bezobjawowych zaka e nisko zjadliw gryp ptaków podtypów H5
i H7, maj c na uwadze wspomaganie systemów wczesnego wykrywania,
a nast pnie zapobieganie mo liwej mutacji tych wirusów w wysoce zjadliw gryp ptaków.
2. Wykrywanie zaka e nisko zjadliw gryp ptaków podtypów H5 i H7 u specjalnie
wybranych populacji drobiu szczególnie nara onych na zaka enie z powodu systemu
hodowli lub podatno ci konkretnych gatunków.
3. Przyczynianie si do wykazania, e dany kraj, region, lub dane gospodarstwo maj status
wolny od grypy ptaków, który podlega zg oszeniu w ramach mi dzynarodowego obrotu
handlowego zgodnie z zasadami OIE.
2.1.2. Ogólne wymogi i kryteria
1. Pobieranie próbek w ramach programu trwa od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2010 r.
W odniesieniu do drobiu pobieranie próbek dla ka dej kategorii drobiu obejmuje okres
odpowiadaj cy okresom produkcyjnym.
2. Próbki do bada pobiera powiatowy lekarz weterynarii oraz przesy a je do Krajowego
Laboratorium Referencyjnego ds. Grypy Ptaków w Pa stwowym Instytucie Weterynaryjnym
– Pa stwowym Instytucie Badawczym (PIW-PIB) w Pu awach.
3. Krajowe Laboratorium Referencyjne ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach
przeprowadza badania próbek, a wyniki tych bada przekazuje w a ciwemu miejscowo
powiatowemu lekarzowi weterynarii, G ównemu Lekarzowi Weterynarii oraz
Wspólnotowemu Laboratorium Referencyjnemu ds. Grypy Ptaków.
4. Wykryte izolaty wirusów grypy ptaków Krajowe Laboratorium Referencyjne ds. Grypy
Ptaków w PIW-PIB w Pu awach przekazuje Wspólnotowemu Laboratorium Referencyjnemu
ds. Grypy Ptaków zgodnie z prawodawstwem wspólnotowym, chyba e przyznane zostanie
odst pstwo zgodnie z rozdzia em V ust. 4 podr cznika diagnostycznego ustanowionego
w decyzji Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzaj cej podr cznik
diagnostyczny dotycz cy grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady 2005/94/WE
(Dz. Urz. UE L 237 z 31.8.2006, str. 1). Wirusy podtypu H5/H7 zostan niezw ocznie
przes ane i poddane standardowym charakterystykom (sekwencjonowanie
nukleotydów/IVPI) zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym.
3
2.2. Koncepcja i wdro enie programu u drobiu 1.W gospodarstwach gdzie stwierdzono pozytywne wyniki przeprowadza si badania
retrospektywne, a wnioski z tych bada Krajowe Laboratorium Referencyjne ds. Grypy Ptaków
w PIW-PIB w Pu awach przedstawia G ównemu Lekarzowi Weterynarii, Komisji Europejskiej i
Wspólnotowemu Laboratorium Referencyjnemu ds. Grypy Ptaków.
2.Dane dotycz ce liczby próbek, które nale y pobra do bada na obszarze ka dego
z województw oraz w ka dym gospodarstwie okre lono w tabelach 1 - 6, na postawie
analizy ryzyka, przeprowadzonej zgodnie z lit. B za cznika I do decyzji Komisji
2007/268/WE. Gospodarstwa zajmuj ce si hodowl zwierzyny ownej lub ptaków
bezgrzebieniowych zosta y równie uwzgl dnione w niniejszym programie.
W przypadku, gdy w gospodarstwie znajduje si kilka kurników, nale y odpowiednio
zwi kszy liczb próbek do bada serologicznych z takiego gospodarstwa i pobiera próbki
od co najmniej pi ciu ptaków z jednego kurnika.
Stada przyzagrodowe nie zosta y uwzgl dnione w programie, z uwagi na bardzo wysok
liczb tych stad w relacji do liczby planowanych próbek.
3.Na podstawie oceny ryzyka, podczas planowania pobierania próbek, na obszarze
województwa, wojewódzki lekarz weterynarii uwzgl dnia nast puj ce elementy:
a) ukierunkowanie na rodzaje produkcji (np. chów na wolnym wybiegu)
i specyficzne dla nich ryzyko oraz uwzgl dnienie innych czynników, takich jak
zró nicowany wiek, wykorzystanie wód powierzchniowych, stosunkowo d u szy okres
ycia, obecno wi cej ni jednego gatunku w gospodarstwie lub inne wa ne czynniki;
b) uzgodnienie okresu pobierania próbek z produkcj sezonow , jednak e
w stosownych przypadkach pobieranie próbek mo e by dostosowane do innych
okre lonych na poziomie lokalnym okresów, w których obecno innych ywicieli
drobiowych w danym gospodarstwie mog aby stwarza wi ksze ryzyko wprowadzenia
choroby.
4.Próbki krwi do bada serologicznych od kaczek i g si powiatowy lekarz weterynarii
pobiera, w miar mo liwo ci, od ptaków trzymanych na zewn trz (na wybiegach).
Dane dotycz ce liczby próbek, które nale y pobra z gospodarstw hoduj cych drób, oprócz
gospodarstw hoduj cych kaczki i g si, okre lono w tabelach 1 - 5.
4
Tabela 1.
Fermy kur niosek reprodukcyjnych
Kod
NUTS(2) *
(b)
czna
liczba
gospodarstw
(c)
czna
liczba
gospodarstw,
z których
nale y
pobra
próbki
Szacunkowa
liczba próbek
na
gospodarstwo
Szacunkowa
czna liczba
wykonanych
testów
wed ug danej
metody
Metody
badania
laboratoryjnego
PL11 26 3 10 60 HI (H5/H7)
PL12 133 15 10 300 HI (H5/H7)
PL21 18 2 10 40 HI (H5/H7)
PL22 41 5 10 100 HI (H5/H7)
PL31 14 2 10 40 HI (H5/H7)
PL32 9 1 10 20 HI (H5/H7)
PL33 15 2 10 40 HI (H5/H7)
PL34 34 4 10 80 HI (H5/H7)
PL41 73 8 10 160 HI (H5/H7)
PL42 66 9 10 180 HI (H5/H7)
PL43 9 1 10 20 HI (H5/H7)
PL51 22 5 10 100 HI (H5/H7)
PL52 9 1 10 20 HI (H5/H7)
PL61 30 4 10 80 HI (H5/H7)
PL62 9 2 10 40 HI (H5/H7)
PL63 23 2 10 40 HI (H5/H7)
SUMA 531 66 1320
5
Tabela 2.
Fermy kur niosek towarowych
Kod
NUTS(2) *
(b)
czna
liczba
gospodarstw
(c)
czna
liczba
gospodarstw,
z których
nale y
pobra
próbki
Szacunkowa
liczba próbek
na
gospodarstwo
Szacunkowa
czna liczba
wykonanych
testów
wed ug danej
metody
Metody
badania
laboratoryjnego
PL11 52 3 10 60 HI (H5/H7)
PL12 189 11 10 220 HI (H5/H7)
PL21 91 5 10 100 HI (H5/H7)
PL22 99 7 10 140 HI (H5/H7)
PL31 33 2 10 40 HI (H5/H7)
PL32 30 2 10 40 HI (H5/H7)
PL33 24 2 10 40 HI (H5/H7)
PL34 21 2 10 40 HI (H5/H7)
PL41 159 9 10 180 HI (H5/H7)
PL42 32 3 10 60 HI (H5/H7)
PL43 41 2 10 40 HI (H5/H7)
PL51 97 7 10 140 HI (H5/H7)
PL52 22 1 10 20 HI (H5/H7)
PL61 25 3 10 60 HI (H5/H7)
PL62 34 3 10 60 HI (H5/H7)
PL63 47 3 10 60 HI (H5/H7)
SUMA 996 65 1300
6
Tabela 3.
Fermy indyków
Kod
NUTS(2) *
(b)
czna
liczba
gospodarstw
(c)
czna
liczba
gospodarstw,
z których
nale y
pobra
próbki
Szacunkowa
liczba próbek
na
gospodarstwo
Szacunkowa
czna liczba
wykonanych
testów
wed ug danej
metody
Metody
badania
laboratoryjnego
PL11 21 2 10 40 HI (H5/H7)
PL12 60 5 10 100 HI (H5/H7)
PL21 6 1 10 20 HI (H5/H7)
PL22 7 1 10 20 HI (H5/H7)
PL31 32 2 10 40 HI (H5/H7)
PL32 9 1 10 20 HI (H5/H7)
PL33 3 1 10 20 HI (H5/H7)
PL34 18 2 10 40 HI (H5/H7)
PL41 82 6 10 120 HI (H5/H7)
PL42 25 3 10 60 HI (H5/H7)
PL43 103 7 10 140 HI (H5/H7)
PL51 49 3 10 60 HI (H5/H7)
PL52 9 1 10 20 HI (H5/H7)
PL61 27 3 10 60 HI (H5/H7)
PL62 367 26 10 520 HI (H5/H7)
PL63 12 2 10 40 HI (H5/H7)
SUMA 820 66 1320
7
Tabela 4.
Fermy strusi
Kod
NUTS(2
) * (b)
czna liczba
gospodarstw
(c)
czna
liczba
gospodarst
w, z których
nale y
pobra
próbki
Szacunkowa
liczba próbek
na
gospodarstwo
Szacunkowa
czna liczba
wykonanych
testów
wed ug danej
metody
Metody badania
laboratoryjnego
PL11 9 3 5 30 HI (H5/H7)
PL12 24 9 5 90 HI (H5/H7)
PL21 7 2 5 20 HI (H5/H7)
PL22 15 4 5 40 HI (H5/H7)
PL31 10 3 5 30 HI (H5/H7)
PL32 3 1 5 10 HI (H5/H7)
PL33 3 1 5 10 HI (H5/H7)
PL34 10 3 5 30 HI (H5/H7)
PL41 41 12 5 120 HI (H5/H7)
PL42 10 4 5 40 HI (H5/H7)
PL43 15 4 5 40 HI (H5/H7)
PL51 7 2 5 20 HI (H5/H7)
PL52 4 1 5 10 HI (H5/H7)
PL61 12 4 5 40 HI (H5/H7)
PL62 8 3 5 30 HI (H5/H7)
PL63 6 2 5 20 HI (H5/H7)
SUMA 184 58 580
8
Tabela 5.
Fermy ptaków ownych
Kod
NUTS(2
) * (b)
czna liczba
gospodarstw
(c)
czna liczba
gospodarstw,
z których
nale y
pobra próbki
Szacunkowa
liczba próbek
na
gospodarstwo
Szacunkowa
czna liczba
wykonanych
testów
wed ug danej
metody
Metody
badania
laboratoryjneg
o
PL11 4 3 10 60 HI (H5/H7)
PL12 5 4 10 80 HI (H5/H7)
PL21 2 2 10 40 HI (H5/H7)
PL22 3 2 10 40 HI (H5/H7)
PL31 3 2 10 40 HI (H5/H7)
PL32 0 0 10 0 HI (H5/H7)
PL33 2 1 10 20 HI (H5/H7)
PL34 1 1 10 20 HI (H5/H7)
PL41 7 5 10 100 HI (H5/H7)
PL42 0 0 0 0 HI (H5/H7)
PL43 14 11 10 220 HI (H5/H7)
PL51 1 1 10 20 HI (H5/H7)
PL52 3 2 10 40 HI (H5/H7)
PL61 8 6 10 120 HI (H5/H7)
PL62 0 0 0 0 HI (H5/H7)
PL63 2 2 10 40 HI (H5/H7)
SUMA 55 42 840
Obja nienia do tabel 1-5: * kod NUTS(2) – ang. Nomenclature of Units for Territorial Statistics- standard geokodowania przyj ty w Unii
Europejskiej na potrzeby identyfikowania statystycznych jednostek terytorialnych, gdzie poszczególne kody
oznaczaj odpowiednio: PL51-woj. dolno l skie, PL61-woj. kujawsko-pomorskie, PL31-woj. lubelskie, PL43-woj.
lubuskie, PL11-woj. ódzkie, PL21-woj. ma opolskie, PL12-woj. mazowieckie, PL52-woj. opolskie, PL32- woj.
podkarpackie, PL34-woj. podlaskie, PL63-woj. pomorskie, PL22-woj. l skie, PL33-woj. wi tokrzyskie, PL62-
woj. warmi sko-mazurskie, PL41- woj. wielkopolskie, PL42-woj. zachodniopomorskie.
(b) Po o enie gospodarstwa pochodzenia. Je eli nie mo na u y kodu NUTS(2) nale y okre li po o enie
w stopniach d ugo ci i szeroko ci geograficznej.
(c) czna liczba gospodarstw jednej kategorii drobiu w danym regionie NUTS(2).
9
Dane dotycz ce liczby próbek, które nale y pobra z gospodarstw hoduj cych kaczki i g si, okre lono w tabeli 6.
Tabela 6.
Kod
NUTS(2) *
(b)
czna
liczba
gospodarstw
hoduj cych
kaczki i g si
czna
liczba
gospodarstw
hoduj cych
kaczki i g si,
z których
nale y
pobra
próbki
Liczba próbek
na
gospodarstwo
czna
liczba
wykonanych
testów
wed ug danej
metody
Metody
badania
laboratoryjnego
PL11 167 11 40 880 HI (H5/H7)
PL12 90 8 40 640 HI (H5/H7)
PL21 12 2 40 160 HI (H5/H7)
PL22 11 2 40 160 HI (H5/H7)
PL31 208 12 40 960 HI (H5/H7)
PL32 47 3 40 240 HI (H5/H7)
PL33 56 4 40 320 HI (H5/H7)
PL34 99 6 40 480 HI (H5/H7)
PL41 434 24 40 1920 HI (H5/H7)
PL42 22 2 40 160 HI (H5/H7)
PL43 59 4 40 320 HI (H5/H7)
PL51 27 2 40 160 HI (H5/H7)
PL52 7 1 40 80 HI (H5/H7)
PL61 94 7 40 560 HI (H5/H7)
PL62 63 5 40 400 HI (H5/H7)
PL63 20 2 40 160 HI (H5/H7)
SUMA 1416 95 7600
* kod NUTS(2) – ang. Nomenclature of Units for Territorial Statistics- standard geokodowania przyj ty w Unii
Europejskiej na potrzeby identyfikowania statystycznych jednostek terytorialnych, gdzie poszczególne kody
oznaczaj odpowiednio:.
10
PL51- woj. dolno l skie, PL61- woj. kujawsko-pomorskie, PL31- woj. lubelskie, PL43- woj. lubuskie, PL11- woj.
ódzkie, PL21-woj. ma opolskie, PL12- woj. mazowieckie, PL52- woj. opolskie, PL32- woj. podkarpackie, PL34-
woj. .podlaskie, PL63-woj. pomorskie, PL22-woj. l skie, PL33- woj. wi tokrzyskie, PL62- woj. warmi sko-
mazurskie, PL41- woj. wielkopolskie, PL42-woj. zachodniopomorskie.
(b) Po o enie gospodarstwa pochodzenia. Je eli nie mo na u y kodu NUTS(2) nale y okre li po o enie
w stopniach d ugo ci i szeroko ci geograficznej.
2.3. Opis zastosowanych bada laboratoryjnych 1. Procedury pobierania próbek oraz badania laboratoryjne przeprowadza si
zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym dotycz cym grypy ptaków (decyzja
Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzaj ca podr cznik
diagnostyczny dotycz cy grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady
2005/94/WE Dz.Urz UE L z 31.08.2006, Nr 237, str.1) ustanawiaj cym procedury
diagnostyczne maj ce na celu potwierdzenie choroby oraz rozpoznanie
ró nicowe grypy ptaków ( cznie z badaniem surowicy z kaczek i g si poprzez
test hamowania hemaglutynacji HI). Badania w kierunku grypy ptaków
przeprowadza si w Krajowym Laboratorium Referencyjnym ds. Grypy Ptaków w
PIW - PIB w Pu awach.
2. Wszystkie pozytywne wyniki serologiczne potwierdzane s w Krajowym
Laboratorium Referencyjnym ds. Grypy Ptaków w PIW - PIB w Pu awach metod
hamowania hemaglutynacji, z u yciem wyznaczonych szczepów dostarczonych
przez Wspólnotowe Laboratorium Referencyjne ds. Grypy Ptaków, przy czym
wykonuje si :
1) dla H5:
a) wst pne badanie z u yciem A/Ostrich/Denmark/72420/96 (H5N2),
b) badanie wszystkich próbek pozytywnych za pomoc
A/Teal/Eng/7394-2805/06 (H5N3) celem wyeliminowania wp ywu
krzy owej reakcji przeciwcia a N2;
2) dla H7:
a) wst pne badanie z u yciem szczepu Turkey/England/647/77 (H7N7),
b) badanie wszystkich próbek pozytywnych za pomoc African
Starling/983/79 (H7N1) celem wyeliminowania wp ywu krzy owej reakcji
przeciwcia a N7.
3. Opis programu nadzoru nad dzikim ptactwem
11
Cele, ogólne wymogi i kryteria nadzoru
3.1.1. Cele Obowi zek prowadzenia nadzoru w celu poszerzenia wiedzy na temat
zagro e pochodz cych od dzikich ptaków zwi zanych z wszelkimi wyst puj cymi
u ptaków wirusami grypy ptaków wynika z art. 4 dyrektywy Rady 2005/94/WE z dnia
20 grudnia 2005 r. w sprawie wspólnotowych rodków zwalczania grypy ptaków i
uchylaj cej dyrektyw 92/40/EWG. Szczegó owe wytyczne w zakresie wdra ania
tego nadzoru zosta y okre lone w decyzji Komisji 2007/268/WE z dnia 13 kwietnia
2007 r. w sprawie wdra ania programu nadzoru nad gryp ptaków u drobiu i dzikiego
ptactwa w pa stwach cz onkowskich i zmieniaj cej decyzj 2004/450/WE.
Ponadto, niniejszy program ma na celu wykonanie obowi zku okre lonego
w § 12 rozporz dzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r.
w sprawie okre lenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz
zakresu bada kontrolnych zaka e zwierz t.
Nadzór u dzikiego ptactwa obejmuje wyst powanie wirusów wysoce zjadliwej
grypy ptaków oraz nisko zjadliwej grypy ptaków.
Nadzór wirusologiczny nad gryp ptaków u dzikiego ptactwa s u y okre leniu
ryzyka wprowadzenia wirusów grypy ptaków (nisko i wysoce zjadliwej) do drobiu
domowego, poprzez:
1) zapewnienie wczesnego wykrywania wysoce zjadliwej grypy ptaków
podtypu H5N1, badaj c wzrost zachorowalno ci lub miertelno ci
w ród dzikiego ptactwa;
2) zwi kszenie nadzoru nad ywym i pad ym dzikim ptactwem
w przypadku wykrycia u niego wysoce zjadliwej grypy ptaków podtypu
H5N1;
3) kontynuacj „podstawowego” nadzoru nad ró nymi gatunkami ptaków
w drownych yj cych na wolno ci, jako cz ci ci g ego monitorowania
wirusów nisko zjadliwej grypy ptaków. Próbki pobiera si g ównie od
ptactwa z rz du blaszkodziobych (ptactwo wodne) i siewkowych
(ptactwo brzegowe i mewy), aby oceni czy s one nosicielami wirusa
nisko zjadliwej grypy ptaków podtypu H5 i H7 (badanie to równie
wykry oby, je eli wyst puj , wirusy wysoce zjadliwej grypy ptaków
12
podtypu H5N1 i inne wirusy wysoce zjadliwej grypy ptaków). Badaniu
nale y podda zw aszcza gatunki o podwy szonym ryzyku zwi zanym
z gryp ptaków, wymienione w tabeli 10.
Do bada nad gryp ptaków u dzikiego ptactwa nie stosuje si nadzoru
serologicznego, poniewa przy pomocy metod serologicznych nie mo na rozró ni
pomi dzy wysoce i nisko zjadliwymi szczepami, a stwierdzenie obecno ci przeciwcia
nie umo liwia stwierdzenia, w jakim miejscu dzikie ptactwo mog o si zarazi . Nadzór
serologiczny mo e by jednak wa ny podczas badania, u jakich gatunków ptaków
osiad ych lub w drownych wyst powanie wirusów H5/H7 jest lub by o
rozpowszechnione (lub endemiczne).
3.1.2. Ogólne wymogi i kryteria 1. Pobieranie próbek trwa od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r.
2. Próbki do bada pobiera powiatowy lekarz weterynarii oraz przesy a je do
Krajowego Laboratorium Referencyjnego ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB
w Pu awach.
3. Krajowe Laboratorium Referencyjnym ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach
przeprowadza badania próbek, a wyniki tych bada przekazuje w a ciwemu
miejscowo powiatowemu lekarzowi weterynarii, G ównemu Lekarzowi Weterynarii
oraz Wspólnotowemu Laboratorium Referencyjnemu ds. Grypy Ptaków.
4. Wykryte izolaty wirusów grypy ptaków wyst puj ce u dzikiego ptactwa Krajowe
Laboratorium Referencyjne ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach przekazuje
do Wspólnotowego Laboratorium Referencyjnego ds. Grypy Ptaków zgodnie
z prawodawstwem wspólnotowym, chyba e przyznane zostanie odst pstwo
zgodnie z rozdzia em V ust. 4 podr cznika diagnostycznego ustanowionego
w decyzji Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzaj cej
podr cznik diagnostyczny dotycz cy grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie
Rady 2005/94/WE. Wirusy podtypu H5/H7 niezw ocznie przesy a si
i poddaje standardowym charakterystykom (sekwencjonowanie nukleotydów/IVPI)
zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym.
3.2. Koncepcja i wdro enie programu u dzikiego ptactwa
13
3.2.1. Do celów opracowania nadzoru, pomocy w okre leniu gatunków i optymalizacji
pobierania próbek organy Inspekcji Weterynaryjnej zapewniaj cis wspó prac
z epidemiologami oraz ornitologami i organami w a ciwymi ds. ochrony przyrody,
a tak e z instytucjami zajmuj cymi si ochron /obserwacj ptaków i ze stacjami
obr czkowania.
Przy wyborze badanych gatunków na obszarze powiatu powiatowy lekarz
weterynarii uwzgl dnia sytuacj pod wzgl dem dominacji gatunków oraz wielko ci
populacji ptaków. Podczas pobierania próbek nale y uwzgl dni sezonowo
w drówek, sposoby zachowania si gatunków ptaków, je li chodzi o trasy w drówek,
g ówne siedliska, instynkt stadny i mieszanie si podczas przelotu, a tak e wyniki
wcze niejszych programów nadzoru w latach 2003-2008.
W odniesieniu do wysoce zjadliwej grypy ptaków H5N1 nale y uwzgl dni
wszystkie te czynniki, aby móc okre li prawdopodobie stwo nara enia dzikiego
ptactwa na zara enie si od zaka onego drobiu i dzikich ptaków na obszarach
wyst pienia tej choroby oraz prawdopodobie stwo kontaktu dzikiego ptactwa
z drobiem domowym w wybiegowych systemach hodowli drobiu.
Pobranie próbek od ywych ptaków dzikich obj tych ochron gatunkow
cis lub cz ciow wymaga uzyskania zezwolenia Ministra rodowiska lub
w a ciwego miejscowo wojewody.
1. Nadzór bierny nad chorym i pad ym dzikim ptactwem koncentruje si przede
wszystkim na:
1) obszarach, na których wyst puje wzrost zachorowalno ci lub miertelno ci
w ród dzikiego ptactwa;
2) obszarach w pobli u morza, jezior i wód, na których znaleziono pad e ptaki,
a zw aszcza je eli obszary znajduj si w pobli u ferm drobiu;
3) ptakach nale cych do gatunków o podwy szonym ryzyku zwi zanym z gryp
ptaków oraz na innym dzikim ptactwie yj cym w ich bezpo rednim
s siedztwie.
2. Nadzór czynny nad ywymi i klinicznie zdrowymi/lub klinicznie chorymi, zranionymi
lub upolowanymi ptakami koncentruje si na:
1) ptakach w drownych z rz du blaszkodziobych (ptactwo wodne) i siewkowych
(ptactwo brzegowe i mewy);
14
2) na obszarach zidentyfikowanych pod wzgl dem wyst powania du ej liczby
ptaków w drownych, na których dochodzi do mieszania si ró nych gatunków
tych ptaków, a zw aszcza na obszarach w pobli u gospodarstw drobiu;
3) wyborze gatunków o podwy szonym ryzyku zwi zanym z gryp ptaków.
3. Badania ywego i pad ego dzikiego ptactwa na obszarach, gdzie wykryto
przypadki H5N1 (nadzór czynny i bierny), koncentruj si na:
1) dzikim ptactwie w celu wykrycia nosicieli bezobjawowych;
2) ptakach na obszarach, na których istniej zwi zki epidemiologiczne
z wykrytymi przypadkami;
3) ptakach, które mog mie bezpo redni styczno z hodowl drobiu (obszar
zapowietrzony, obszar zagro ony i obszar B) i które mog yby by „nosicielami
po rednimi”.
Liczba próbek, które nale y pobra od dzikiego ptactwa, zosta a okre lona w tabeli 7.
Tabela 7.
Dzikie ptactwo – badanie zgodne z programem nadzoru nad gryp ptaków u dzikiego
ptactwa.
KOD NUTS (2) (a) Dzikie ptactwo, od
którego nale y
pobra próbki
Liczba próbek,
które nale y
pobra w ramach
czynnego nadzoru
Liczba próbek,
które nale y
pobra w ramach
biernego nadzoru
PL11 30
PL12 150
PL21 30
PL22 30
PL31 40
PL32 30
PL33 30
PL34 110
PL41 80
PL42 250
PL43 230
PL51
gatu
nki d
ziki
ego
ptac
twa
o po
dwy
szon
ym ry
zyku
zw
iza
nym
z gr
yp p
takó
w (z
godn
ie z
wyk
azem
)
170
300
z ca
ego
tery
toriu
m R
zecz
ypos
polit
ej
Pol
skie
j
15
PL52 50
PL61 70
PL62 170
PL63 230
SUMA 1700 co najmniej 300
(a) Odes anie do miejsca pobrania ptaków/próbek. Je eli nie mo na u y kodu NUTS
2 nale y okre li po o enie w stopniach d ugo ci i szeroko ci geograficznej.
3.2.2. Procedury pobierania próbek 1. Do bada wirusologicznych pobiera si wymazy z jamy ustno-gard owej i z kloaki
od ptaków niewykazuj cych klinicznych objawów choroby yj cych na wolno ci.
Je li z jakiegokolwiek powodu pobranie wymazów z kloaki od ywych ptaków jest
niemo liwe, mo na je zast pi zebranymi próbkami wie ego ka u. Niemniej
nale y zapewni spójno pomiarow w przypadku miejsc mieszania si ró nych
gatunków ptaków.
2. W celu wyodr bnienia wirusa i wykrycia molekularnego (PCR) pobiera si próbki
z kloaki i tchawicy lub jamy ustno-gard owej i/lub próbki tkanek (z mózgu, serca,
p uc nerek i jelit) dzikich ptaków pad ych lub odstrzelonych.
3. Nale y zwróci uwag na przechowywanie i transport próbek. Wymazy musz
zosta natychmiast sch odzone lodem lub elowymi wk adami ch odz cymi
i dostarczone do laboratorium w jak najkrótszym czasie. Próbki nie powinny by
zamra ane, chyba e jest to bezwzgl dnie konieczne.
Je eli jest to mo liwe, wymazy musz by umieszczone (zanurzone ca kowicie)
w p ynie z antybiotykami lub specjalnym pod o u do transportu wirusów.
Umieszczenie próbek we wspomnianym pod o u podczas transportu jest
nieodzownym i uzupe niaj cym dzia aniem i nie zast puje sch odzenia.
W razie braku takiego pod o a wymazy nale y umie ci w pojemnikach
i dostarczy w postaci suchej.
Je eli niemo liwe jest zagwarantowanie szybkiego przewiezienia do laboratorium
w ci gu 48 godzin ( rodkiem transportu zapewniaj cym temperatur 4°C), próbki
nale y niezw ocznie zamrozi , a nast pnie przewie w suchym lodzie. Na
przechowywanie i transport mog wp ywa ró norodne czynniki, zatem wybrana
metoda musi by odpowiednia do zamierzonego celu.
16
4. Procedury pobierania próbek przeprowadza si zgodnie z podr cznikiem
diagnostycznym dotycz cym grypy ptaków (decyzja Komisji 2006/437/WE z dnia
4 sierpnia 2006 r. zatwierdzaj ca podr cznik diagnostyczny dotycz cy grypy
ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady 2005/94/WE) ustanawiaj cym
procedury diagnostyczne s u ce do stwierdzenia oraz rozpoznania ró nicowego
grypy ptaków.
3.3. Opis zastosowanych bada laboratoryjnych 1. Procedury pobierania próbek oraz badania laboratoryjne przeprowadza si
zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym dotycz cym grypy ptaków (decyzja
Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzaj ca podr cznik
diagnostyczny dotycz cy grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady
2005/94/WE) ustanawiaj cym procedury diagnostyczne s u ce do stwierdzenia
oraz rozpoznania ró nicowego grypy ptaków.
2. Wszystkie próbki pobrane podczas nadzorowania grypy ptaków u ptaków dzikich
s mo liwie najszybciej poddane badaniu przy zastosowaniu technik
molekularnych, je eli s dost pne i zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym.
Badania w kierunku grypy ptaków przeprowadza si w Krajowym Laboratorium
Referencyjnym ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach. Zaleca si wst pne
badanie przesiewowe metod PCR dla genu M z szybkim przeprowadzeniem
bada próbek pozytywnych na identyfikacj podtypu H5 i H7
(w terminie 2 tygodni), a w przypadku pozytywnego wyniku jak najszybciej nale y
przeprowadzi analiz miejsca ci cia hemaglutyniny w celu ustalenia czy mamy
do czynienia z wirusem wysoce zjadliwej grypy ptaków czy nisko zjadliwej grypy
ptaków. Je eli zostanie potwierdzona obecno wysoce zjadliwej grypy ptaków
podtyp H5, nale y przeprowadzi dodatkowe badania na okre lenie podtypu
N (nawet je eli tym sposobem mo liwe jest tylko wykluczenie N1).
3. W laboratorium mo na pulowa do pi ciu próbek pobranych od tego samego
gatunku ptaków, w tym samym miejscu i czasie, je eli zapewniona jest mo liwo
powtórnego zidentyfikowania i zbadania pojedynczych próbek w przypadku
uzyskania pozytywnego wyniku.
17
3.4 Wykaz gatunków dzikiego ptactwa o podwy szonym ryzyku zwi zanym z gryp ptaków*)
Tabela 8.
Nazwa zwyczajowa Nazwa naukowa
ab d czarnodzioby Cygnus columbianus
ab d krzykliwy Cygnus cygnus
ab d niemy Cygnus olor
G si
G krótkodzioba Anser brachyrhynchus
G zbo owa Anser fabalis
G bia oczelna (europejska rasa) Anser albifrons albifrons
G ma a Anser erythropus
G g gawa Anser anser
Bernikla bia olica Branta leucopsis
Bernikla obro na Branta bernicla
Bernikla rdzawoszyja Branta ruficollis
Bernikla kanadyjska Branta canadensis
Kaczki
wistun Anas penelope
Cyraneczka Anas crecca
Krzy ówka Anas platyrhynchos
Ro eniec Anas acuta
Cyranka Anas querquedula
P askonos Anas clypeata
18
Marmurka Marmaronetta angustirostris
He miatka Netta rufina
G owienka Aythya ferina
Czernica Aythya fuligula
Ptaki brodz ce
Czajka Vanellus vanellus
Siewka z ota Pluvialis apricaria
Rycyk Limosa limosa
Batalion Philomachus pugnax
Mewy
Mewa mieszka Larus ridibundus
Mewa pospolita Larus canus *) Wykaz nie jest wyczerpuj cy i s u y jedynie wskazaniu gatunków w drownych, które
mog stanowi wysokie ryzyko wprowadzenia grypy ptaków do Wspólnoty, na podstawie ich tras
w drówek obejmuj cych obszary, na których u dzikiego ptactwa lub drobiu wyst pi a wysoce
zjadliwa grypy ptaków H5N1. Wykaz ten opracowano na podstawie opinii naukowej na temat
ptaków w drownych i ich prawdopodobnej roli w rozprzestrzenianiu wysoce zjadliwej grypy ptaków
przyj tej dnia 12 maja 2006 r. przez panel ds. zdrowia i dobrostanu zwierz t Europejskiego Urz du
ds. Bezpiecze stwa ywno ci (EFSA), a tak e na podstawie prac przeprowadzonych przez Komitet
ORNIS i wykonawców us ug zleconych przez Dyrekcj Generaln ds. rodowiska Komisji
Europejskiej. Aktualizacja tego wykazu jest mo liwa po udost pnieniu wyników dalszych bada
naukowych i na podstawie oceny ryzyka przeprowadzonej przez organy krajowe z uwzgl dnieniem
konkretnej sytuacji ornitologicznej.
4. Opis sytuacji epidemiologicznej w zakresie wysoce zjadliwej grypy ptakówu drobiu w ostatnich pi ciu latach
4.1. rodki obj te programem nadzoru nad drobiem:W 2007 roku na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wykryto 9 ognisk wysoce
zjadliwej grypy ptaków podtypu H5N1 u drobiu hodowlanego. W latach
19
wcze niejszych choroba nie wyst powa a u drobiu hodowlanego. Program nadzoru
prowadzony w latach 2003-2008 obejmowa fermy kur niosek reprodukcyjnych, kur
niosek towarowych, indyków, g si i kaczek, strusi, ptaków ownych oraz ptaki dzikie.
Próbki by y pobierane i badane w ci gu ca ego roku danego dla programu.
4.1.1 Wyznaczenie organu centralnego odpowiedzialnego za nadzór i koordynacj wdra ania programu Organem centralnym odpowiedzialnym za nadzór nad wdra aniem niniejszego
programu realizowanego w 2010 r. jest G ówny Lekarz Weterynarii. Na poziomie
województw organami odpowiedzialnymi za nadzór nad wdra aniem programu s
wojewódzcy lekarze weterynarii. Za w a ciwe pobieranie i przesy anie próbek
odpowiedzialni s powiatowi lekarze weterynarii.
4.1.2. Wprowadzenie systemu rejestracji gospodarstw Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t
oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t (Dz. U. Nr 69, poz. 625 z pó n. zm.),
powiatowy lekarz weterynarii prowadzi rejestr podmiotów prowadz cych dzia alno
nadzorowan .
Rejestr ten zawiera w szczególno ci:
1) imi , nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazw , siedzib i adres
podmiotu;
2) weterynaryjny numer identyfikacyjny, je eli zosta nadany;
3) okre lenie rodzaju i zakresu prowadzonej dzia alno ci nadzorowanej;
4) informacje o decyzjach administracyjnych wydanych w stosunku do
podmiotu,
5) dat wpisu i wykre lenia z rejestru.
Powiatowy lekarz weterynarii przekazuje, za po rednictwem wojewódzkiego
lekarza weterynarii, G ównemu Lekarzowi Weterynarii dane zawarte w rejestrze,
a tak e informacje o ka dej zmianie stanu faktycznego lub prawnego ujawnionego
w tym rejestrze.
Sposób prowadzenia rejestru przez powiatowego lekarza weterynarii okre la
rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie
rejestru podmiotów prowadz cych dzia alno nadzorowan (Dz. U. Nr 134,
poz. 946).
20
Ponadto, powiatowy lekarz weterynarii rejestruje podmioty prowadz ce
produkcj podstawow . Obowi zek ten wynika z rozporz dzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) Nr 853/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiaj cego
szczególne przepisy dotycz ce higieny w odniesieniu do ywno ci pochodzenia
zwierz cego (Dz. Urz. UE L 139 z dn. 30.4.2004 r., str. 55, z pó n. zm.) oraz
z ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierz cego (Dz. U.
z 2006 r. Nr 17, poz. 127, z pó n. zm.).
4.1.3. Regulacje prawne w zakresie przeprowadzania szczepieZgodnie z ustaw z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz
zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t grypa ptaków nale y do chorób zaka nych
zwierz t podlegaj cych zakazowi szczepie .
5. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie choroby u dzikiego ptactwa w ostatnich pi ciu latach
5.1. rodki obj te programem nadzoru nad dzikim ptactwem W 2006 r. wykryto 9 ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków u ptaków dzikich
podtyp H5N1. W 2007 roku wykryto 1 ognisko choroby. W latach wcze niejszych
wysoce zjadliwa grypa ptaków nie wyst powa a na terytorium Polski. Program
nadzoru nad dzikim ptactwem w kierunku grypy ptaków w latach 2003 - 2008
obejmowa monitoring czynny oraz bierny. Monitoring czynny by prowadzony na
obszarze wybranych województw w okresie luty - maj (wiosenne migracje ptaków)
oraz wrzesie – grudzie (jesienne migracje ptaków), natomiast monitoring bierny by
prowadzony na terytorium ca ego pa stwa przez ca y rok.
5.1.1 Wyznaczenie organu centralnego odpowiedzialnego za nadzór i koordynacj wdra ania programu Organem centralnym odpowiedzialnym za nadzór nad wdra aniem
niniejszego programu realizowanego w 2010 r. jest G ówny Lekarz Weterynarii. Na
poziomie województw organami odpowiedzialnymi za nadzór nad wdra aniem
programu s wojewódzcy lekarze weterynarii. Za w a ciwe pobieranie i przesy anie
próbek odpowiedzialni s powiatowi lekarze weterynarii.
21
5.1.2. Opis i okre lenie obszarów geograficznych i administracyjnych, na których program zostanie wdro ony
Program nadzoru nad gryp ptaków w 2010 r. wdra any jest u ptaków dzikich
na ca ym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z uwagi na fakt, i na ca ym terytorium
pa stwa wyst puje du e zag szczenie gospodarstw hoduj cych drób.
Przeprowadzona analiza potwierdzi a, i ryzyko wyst pienia grypy ptaków jest
wysokie na obszarze ca ego kraju. Monitoring u ptaków dzikich podzielony jest na
czynny oraz bierny.
6. Regulacje prawne w zakresie powiadamiania o grypie ptakówZgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t
oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t w przypadku podejrzenia wyst pienia
choroby zaka nej zwierz t posiadacz zwierz cia zobowi zany jest do:
1) niezw ocznego zawiadomienia o tym organu Inspekcji Weterynaryjnej lub
najbli szego podmiotu wiadcz cego us ugi z zakresu medycyny
weterynaryjnej lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta);
2) pozostawienia zwierz t w miejscu ich przebywania i nie wprowadzania tam
innych zwierz t;
3) uniemo liwienie osobom postronnym dost pu do pomieszcze lub miejsc,
w których znajduj si zwierz ta podejrzane o zaka enie lub chorob lub
zw oki zwierz t;
4) wstrzymania si od wywo enia, wynoszenia i zbywania produktów
w szczególno ci mi sa, zw ok zwierz cych, rodków ywienia zwierz t, wody,
ció ki, nawozów naturalnych;
5) udost pnienia organom Inspekcji Weterynaryjnej zwierz t i zw ok zwierz cych
do bada i zabiegów weterynaryjnych, a tak e udzielania pomocy przy ich
wykonywaniu;
6) udzielania organom Inspekcji Weterynaryjnej oraz osobom dzia aj cym
w imieniu tych organów wyja nie i podawania informacji, które mog mie
znaczenie dla wykrycia choroby i róde zaka enia lub zapobiegania jej
szerzeniu.
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) niezw ocznie informuje organ Inspekcji
Weterynaryjnej o otrzymaniu zawiadomienia.
22
Podmiot wiadcz cy us ugi z zakresu medycyny weterynaryjnej niezw ocznie
informuje organ Inspekcji Weterynaryjnej, je eli na podstawie zawiadomienia
podejrzewa wyst pienie choroby zaka nej zwierz t podlegaj cej obowi zkowi
zwalczania.
Powiatowy lekarz weterynarii po otrzymaniu zawiadomienia podejmuje
natychmiast czynno ci w celu wykrycia lub wykluczenia choroby zaka nej zwierz t
podlegaj cej obowi zkowi zwalczania.
Powiatowy lekarz weterynarii natychmiast informuje wojewódzkiego lekarza
weterynarii, w tym w formie elektronicznej, o podejrzeniu lub wyst pieniu choroby
zaka nej zwierz t oraz o czynno ciach podj tych w celu wykrycia lub wykluczenia tej
choroby.
Wojewódzki lekarz weterynarii przekazuje natychmiast G ównemu Lekarzowi
Weterynarii, w tym w formie elektronicznej, informacje o podejrzeniu lub wyst pieniu
choroby zaka nej zwierz t oraz o czynno ciach podj tych w celu wykrycia lub
wykluczenia tej choroby.
Zgodnie z art. 51 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t
oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t podmioty wiadcz ce us ugi z zakresu
medycyny weterynaryjnej oraz laboratoria przekazuj powiatowemu lekarzowi
weterynarii informacje o podejrzeniu wyst pienia choroby zaka nej zwierz t
podlegaj cej notyfikacji w Unii Europejskiej niezw ocznie po powzi ciu takiego
podejrzenia.
Powiatowy lekarz weterynarii przekazuje wojewódzkiemu lekarzowi weterynarii
informacje o powzi ciu podejrzenia lub o stwierdzeniu choroby zaka nej zwierz t
podlegaj cej obowi zkowi zwalczania lub notyfikacji w Unii Europejskiej niezw ocznie
po powzi ciu tego podejrzenia lub stwierdzeniu choroby.
Wojewódzki lekarz weterynarii przekazuje informacje uzyskane od
powiatowego lekarza weterynarii G ównemu Lekarzowi Weterynarii.
G ówny Lekarz Weterynarii:
1) informuje wykonuj c postanowienia umów mi dzynarodowych, których
Rzeczpospolita Polska jest stron , w a ciwe organizacje
mi dzynarodowe o wyst powaniu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej chorób zaka nych zwierz t podlegaj cych obowi zkowi
zwalczania;
23
2) powiadamia Komisj Europejsk oraz inne pa stwa cz onkowskie Unii
Europejskiej o chorobach zaka nych zwierz t podlegaj cych notyfikacji
w Unii Europejskiej oraz o wygaszaniu ognisk tych chorób.
7. Koszty
7.1. Nadzór nad drobiem Tabela 9.
rodki kwalifikuj ce si do wspó finansowania nadzoru nad drobiem.
Metody badania
laboratoryjnego
Liczba testów do
wykonania wed ug
danej metody
Koszt jednostkowy
testów (wed ug
danej metody)
Koszt ca kowity
Wst pne
serologiczne
badanie
przesiewowe (a)
- - -
Test zahamowania
hemaglutynacji HI
na obecno
H5/H7 (b)
12 960 + 648(badanie
powtórne) =13 608 7.5 euro
102 060 euro (474119,73 z )
Test izolacji wirusa
(bad.
retrospektywne)
8 (pulowane) 63 euro504 euro
(2341,332 z )
Test PCR (bad.
retrospektywne)16 (pulowane) 56 euro
896 euro (4162,368 z )
Inne rodki jakie
maj by obj te
Kontrola
wyrywkowa
Pozosta e
Pobieranie i
przesy anie próbek do
laboratorium
1euro/próbk x
6804 próbek
6 804 euro(31607,982 z )
24
Razem
110 264 euro (512231,41 z )
(a) okre li badanie laboratoryjne, które nale y zastosowa .(b) okre li liczb testów na obecno H5 i H7.
S to szacunkowe koszty, które zostan dostosowane do wielko ci wydatków
przewidzianych na zwalczanie chorób zaka nych zwierz t w ustawie bud etowej na
rok 2010.
* Wg redniego kursu NBP na dzie 5 lutego 2009 roku: 1 euro = 4,6455 z
7.2 Nadzór nad dzikim ptactwem
Tabela 10.
rodki kwalifikuj ce si do wspó finansowania nadzoru nad dzikim ptactwem.
Metody badania
laboratoryjnego
Liczba testów do
wykonania wed ug
danej metody
Koszt jednostkowy
testów (wed ug
danej metody)
Koszt ca kowity
Wst pne
serologiczne
badanie
przesiewowe
- - -
Test zahamowania
hemaglutynacji HI
na obecno
H5/H7
- - -
Test izolacji wirusa 20 63 euro 1 260 euro
(5853,33 z )
Badanie PCR 550 (pulowane) 56 euro
30 800 euro (143081,4 z )
Inne rodki jakie - - -
25
nale y uwzgl dni
Kontrola
wyrywkowa - - -
Pozosta e
Pobieranie
i przesy anie próbek
do laboratorium
2 euro/próbk x
2 000 próbek
4 000 euro(18582 z )
Razem 36 060 euro
(167516,73 z )
Szacunkowe koszty cznie (badanie drobiu i ptaków dzikich):
110 264 euro+ 36 060 euro= 146 324 euro (679 748,14 z )
S to szacunkowe koszty, które zostan dostosowane do wielko ci wydatków
przewidzianych na zwalczanie chorób zaka nych zwierz t w ustawie bud etowej na
rok 2010.
* Wg redniego kursu NBP na dzie 5 lutego 2009 roku: 1 euro = 4,6455 z