Bilimsel Çalışma Sürecinde Temel Beceriler
Bilgi Becerileri
Bilgi Okuryazarlığı
Bilgi Kaynağı Türleri
Bilginin Değerlendirilmesi
Bilimsel Çalışma Sürecinde Temel Beceriler
Teknolojinin etkisi - Değişen dünya ve bilim
çevresi koşulları
Temel bilgi becerilerinin var olması, bilgi
okuryazarlığı ve yazma becerilerinin
geliştirilmesi
Bilgi becerileri akademik dünyada son derece
önemli ve güçlü olan bir araç
21.yy akademik başarı
Bilimsel Çalışma Sürecinde Temel Beceriler
Kaynak: https://pict.sdsu.edu/engauge21st.pdf
Bilgi Becerileri Nedir?
Bilgi Becerileri Nedir?
Bilgi nedir?
Dış dünyanın açıklanma biçimidir
Beceri nedir?
Kişinin, yatkınlık ve öğrenime bağlı olarak, bir işi
başarma, bir işlemi gereğine uygun olarak, gerektiği
gibi sonuçlandırması
Bilgi Becerisi nedir?
Bilgi ile ilgili süreçleri gerektiği gibi
sonuçlandırma becerisi
Bilgi ile ilgili süreçler neler olabilir?
İhtiyacı fark etme
İhtiyacı gidermeye yönelik davranışta
bulunma
İhtiyacı giderme
Bilgi Becerisi nedir? ***
Basit bir örnek:
Eğitim için geldiğiniz VEKAM’da yapılan diğer etkinlikler nelerdir?
İhtiyaç: «VEKAM’da yapılan etkinliklerin neler olduğunun bulunması»
Nasıl ??
- VEKAM web sitesi
- Twitter ve Facebook gruplarına bakarım
- Arkadaşlara sormak
- VEKAM’ı telefonla aramak
- VEKAM’ı ziyaret etmek
İhtiyacı giderme: Alınan/ elde edilen yanıtın analizi (Eleştirel/ analitik düşünme)
Bilgi Becerileri
Bilgi becerileri;
Tanımlama
Arama
Bulma
Değerlendirme
Kullanma
İletme / Sunma
BECERİ?
YETENEK?
Bilgi Okuryazarlığı Nedir?
Bilgiyi etkili biçimde arama, değerlendirme,
kullanma ve yeniden oluşturma becerisidir.
Bilgi okuryazarı- bilgi kaynaklarını kullanmayı
bilen, birincil kaynakların yanı sıra çeşitli bilgi
araçlarını kullanma becerisine sahip kişiler
Bilgi Okuryazarlığı nedir?
Bireyin ihtiyaç duyduğu bilgiyi bulmada kullandığı beceriler
Bilgi kaynaklarının düzeni (Örneğin Kütüphaneler)
Formatlara aşinalık (DVD, CD, e-posta, elektronik kitap, veri
tabanı gibi)
Herkes tarafından bilinen araştırma tekniklerinin
kullanılmasI
Eleştirel/Analitik düşünme
Bilgi Okuryazarlığı Neden Önemlidir / Gereklidir?
Bilgi Okuryazarlığı Neden Önemlidir / Gereklidir?
Bilgi çağı (Bilgi miktarındaki artış)
Teknoloji alanındaki ilerleme/ Sürekli değişim
Etik Sorunlar
Bireysel Öğrenme ve Yaşam Boyu Öğrenme ihtiyacı
Ne Kazandırır?
Bilgi becerileri
Bilgi ihtiyacını tanımlama, bilgiyi arama, bulma, değerlendirme, kullanma, iletme
Üst-düzey düşünme becerileri
Analiz ve sentez, problem çözme, karar verme, eleştirel düşünme
Teknik beceriler
Kendi kendine öğrenme becerisi
Toplumsal sorumluluklar
Demokrasi (farkındalık, fırsat eşitliği)
Etik (bilimsel ahlak, adil kullanım, fikri mülkiyet haklarına saygı)
Kaliteli öğrenci, kaliteli çalışan, kaliteli birey
olmanızı sağlar.
Akademik başarıyı artırır.
İş bulmayı kolaylaştırır.
Bir işin nasıl yapılacağını bilme (know-how)
Soft skills (davranışsal/yaklaşımsal beceriler - attitude)
Gerçek Ötesi (Post- Truth)
Nesnel gerçekler vs kişisel yargılar, duygular ve inançlar
Gerçek Ötesi (Post- Truth)
Kavrama yabancıyız, mesele tanıdık !
Gerçek ötesi (Post-Truth)
Yanlış bilgilendirme (Misinformation)
Dezenformasyon (Disinformation)
Gerçek Ötesi (Post- Truth)
Posth- Truth ve Bilgi Okuryazarlığı
Bilgi Okuryazarlığı Becerisi Nasıl Geliştirilir?
Bilgi Okuryazarlığı Becerisi Nasıl Geliştirilir?
Şüphecilik (Scepticism)
Derin Düşünme (Deep thinking)
Eleştirel Düşünme (Critical Thinking)
Eleştirel Düşünme Becerileri
Önyargı ve tutarlılığı değerlendirme
Birincil ve ikincil kaynakları ayırt etme
Varsayımları, fikirleri ve iddiaları ayırt etme
Argümanın eksik taraflarını ve açıklamalardaki belirsizlikleri görme
Tanımlamaların yeterliliğini ve sonuçları uygunluğunu ölçme
Bilgi Kaynakları
Kitaplar
Süreli yayınlar
Danışma kaynakları
Kütüphane katalogları
Veri tabanları
Internet
Basılı veya elektronik olabilirler
Bilgi Kaynakları (Kullanılış/başvuru önceliği ve
yönlendirme yapma özelliği)
Birincil Kaynaklar
Kitaplar, süreli yayın, kitap dışı
materyal olabilirler.
İlk elden bilgiyi veren kaynaklardır,
genelde özgün içerikleri vardır
Yasal veya tarihsel dokümanlar,
istatistiksel veriler, sanat objeleri, vb.
İkincil Kaynaklar
Bilgi hakkında bilgi verirler. Bilgiye yönlendiren kaynaklardır.
Birincil kaynaklara erişimi sağlar.
Bilginin kendisini içermez, düzenleme, eriştirme ve yönlendirme amacı taşırlar.
Veri tabanları, bibliyografyalar, dizinler, kataloglar, kitap veya film eleştirileri ...
Araştırma Yaparken?
Veritabanı Türleri
Bibliyografik veritabanları: (ERIC, Ulrich's Periodicals Directory, Education Index
Retrospective)
Bibliyografik-atıf veritabanları: (Web of Science, Scopus)
Tam metin (full text) dergi veritabanları: (SpringerLink, HeinOnline…)
Tam metin (full text) kitap veritabanları: (Ebrary, Elseiver e-Books…)
İstatistiksel veritabanları: (SourceOECD, IMF, Worlbank…)
Açık erişim veritabanları: (DOAJ, E-LIS)
Bibliyografik Veritabanları:
Bibliyografik Veritabanları:
Bibliyografik Atıf Veritabanları
Araştırmacılar
Literatür taraması yapanlar
Devlet kurumları
Üniversiteler
Yayınlara ait bibliyografik bilgilere (yazar adı, eser adı,
yayın yılı, abstrakt vs.) ulaşmayı olanaklı hale getirmenin
yanında yazarların atıf yaptıkları ve atıf yapılan yayınları
verirler.
Grafiksel gösterimler yapmaya yardımcı olurlar.
Örnekler;
Web of Science
Scopus
Bibliyografik Atıf Veritabanları
Web of Science
Fen Bilimleri, Sosyal Bilimler Sanat ve
İnsani Bilimleri konu alan dergileri ve
konferans bildirilerini düzenli olarak
tarayarak araştırma alanınızla en ilgili
ve prestijli yayınlara ulaşmanızı sağlar.
Araştırma alanınızda yayın üreten
uzman araştırmacıların çalışmalarındaki
referans bilgilerini ve konu ilişkilerini
kullanarak birbiriyle ilgili tüm kayıtlara
linkler verir.
Bibliyografik Atıf Veritabanları
Web of Science
Atıf bilgisi ne işe yarar?
Çalışmanızın ne şekilde kullanıldığını görmek
Araştırmanıza yön vermek (Bilinen bir makaleden yola
çıkılarak araştırmanın genişletilmesi)
Konuyla ilgili başvurulan kaynakları görmek (Bu
makaleye atıf yapanları ve atıf yapanlara atıf yapanları
bularak tüm ilintili makalelerin toplanabilmesi)
Belli bir araştırma alanının, bir keşfin ya da buluşun
tarihçesini çıkarabilmek.
Mevcut araştırmalara ek olabilecek yeni fikirler ortaya
koyabilecek en güncel konuları takip edebilme
Bibliyografik Atıf Veritabanları
Web of Science
o Science Citation Index – 1899
o Social Science Citation Index – 1898
o Art and Humanities Citation Index – 1975
o Dünya çapında otorite 11000’den fazla dergi ve bu
dergilerin içinde yer alan makalelere ait bibliyografik
bilgileri içerir.
Bibliyografik Atıf Veritabanları
Web of Science
Aramalarınızı kaydedebilirsiniz.
Atıf uyarısı oluşturabilirsiniz.
EndNote Web/Desktop ile kaynaklarınızı
yönetebilirsiniz.
Bir ReseacherID hesabı oluşturabilirsiniz.
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
WOS Core Collection indeksleri (indekslere erişim kurumların aboneliklerine göre farklılık gösterebilir) "More Settings" sekmesi kullanılarak aramaların daha detaylı olarak yapılması sağlanabilir.
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
"Refine Results" bölümünü kullanarak aramanızı çeşitli kategorilere göre sınırlandırabilir (WoS kategorileri, doküman tipi, alanında en yüksek atıflı yayınlar, yayın yılı... gibi), daha isabetli sonuçlar elde edebilirsiniz.
Web of Science- Basit Arama
"Sort by" bölümüyle aramanızı atıfa, kullanım sayısına, ilgililiğe ve "More" açılır menüsündeki diğer seçeneklere göre sıralayabilirsiniz.
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Web of Science- Basit Arama
Dokümanın kaynakçası
Web of Science- Cited Reference
Makale yazarlarının yararlandıkları kaynaklar arasındaki ilişkileri keşfetmenizi ve zaman içinde ileri ve geri gitmenizi sağlar.Eski ve bilinen bilgilere dayanarak yeni ve bilinmeyen bilgiler elde edebilirsiniz.Kendi araştırmalarınızın ve rakip araştırmaların kullanımını takip edebilirsiniz.“Cited References” ile geçmiş zamana gidebilirsiniz.Cited Reference’ı konu terimleri olarak kullanabilirsiniz.
Araştırma yayınları arasındaki gizli bağlantıları ortaya çıkarabilirsiniz.
Web of Science- Cited Reference
Web of Science- Cited Reference
WOS: Journal Citation Reports
WOS’ta dergilerin yıllar itibarıyla aldıkları
toplam atıf sayıları ve Impact Factor’leri
görülebilir.
Bunun için, eğer herhangi bir derginin
analizine bakılacaksa, Source Title alanına
ilgili dergi adı yazılarak tarama yapılır.
Tarama sonucu erişilen sayfada herhangi
bir makaleye tıklanır ve açılan sayfada
Journal Citation Reports seçilerek ilgili
dergiye ait bilgilere ulaşılır.
Tam Metin Dergi Veritabanları
•Dergilere ve dergilerde yayımlanmış tam metin
makalelere erişim imkanı sağlar.
•ScienceDirect
•SpringerLink
•Wiley-Blackwell
•Emerald
•HeinOnline
•…
Tam Metin Dergi Veritabanları
Genel Konulu Veri Tabanları:
Science Direct, ProQuest, Gale, J-Store vb.
Konu Veri Tabanları
Pubmed, American Chemical Society, HeinOnline, HukukTürk, American Institute of Physics, ERIC, vb.
Veri tabanında bulduğunuz şeylerin çoğunu Google ya da Google Akademik’te arayarak bulamazsınız.
Kütüphaneler ücret karşılığında abone olurlar.
Nasıl Kullanmalıyız?
Konumuza uygun bir veri tabanı belirleyelim.
Veri tabanının sayfalarında veri tabanı ile ilgili bilgiler ve
tarama tekniklerine ilişkin ipuçlarını bulabilirsiniz (Yardım
kılavuzlarından veya kütüphaneciler tarafından
hazırlanan yardım dokümanlarından yararlanabilirsiniz).
Veri tabanlarında arama yapma, çevrimiçi kütüphane
kataloğundan arama yapmaya benzer.
Genellikle her veri tabanının basit ve gelişmiş arama
seçenekleri mevcuttur.
Araştırma Süreci
KonuAnahtar
KelimelerArama
Sonuçları gözden geçirme
Değerlendirme
Arama Süreçleri
Anahtar kelimeler
•Temel kelimeler
•Eş anlamlılar
•İlgili terimler, konu başlıkları
Bilgi
•Hakemli makaleler
•Kitaplar ve e-Kitaplar
•Konferans bildirileri
Arama Araçları
•Kütüphane Katalogları
•Dergi veritabanları
•Internet arama araçları
Arama Stratejisi
•Boolean (and, or, not)
•Eş ve yakın anlamlılar
•Joker karakterler
Sonuçların değerlendirilmes
i ve organize edilmesi
•Genişletme veya daraltma
•Sınıflandırılması
•Kaydedilmesi
•Notlar eklenmesi
Nasıl Kullanmalıyız? Arama
• Anahtar kelime çok iyi seçilmelidir.
Konunuzla ilgili en önemli iki ya da üç kelime belirleyiniz.
Arama kutucuğuna tam cümle yazmaktan kaçınınız. Anahtar
kelime kullanılırken mümkün olduğunca yalın olmalıdır.
• Anahtar kelimeleri geniş tutun.
Seçtiğiniz anahtar kelimelerin eş anlamlıları konu ile ilgili
olabilecek ilişkili terimleri de kullanarak aramanızı genişletin.
• Kelimeyi doğru yazdığınıza dikkat edin.
Nasıl Kullanmalıyız? Arama
Konu : Hava kirliliğinin sağlığa zararları
Anahtar kelimeler : air pollution, health, injury
Eş anlamlılar : harm, damages, health care, welfare, sanitary
Konu genişletme: Climate change, global warm….
Nasıl Kullanmalıyız? Arama
Boolean işleçleri AND, OR ve NOT gibi kelimelerdir, arama terimlerinin birleştirilmesinde kullanılır.
Bu operatörleri arama sonuçlarınızı genişletmek ya da daraltmak için kullanabilirsiniz.
Nasıl Kullanmalıyız? Arama
Boolean işleçleri AND, OR ve NOT gibi kelimelerdir, arama terimlerinin birleştirilmesinde kullanılır.
Bu operatörleri arama sonuçlarınızı genişletmek ya da daraltmak için kullanabilirsiniz.
İşleç Kullanım Örnek
AND Aramayı sınırlandırır cats AND dogs
cats AND dogs AND birds
OR Aramayı genişletir cats OR dogs
cats OR dogs OR birds
NOT Özel terimleri eler cats NOT dogs
Nasıl Kullanmalıyız? Arama
Tırnak (“ “) Fonksiyonu: Taranan kelimeler tırnak (“ “) içine yazılarak exact
phrase (tam ibare ya da deyim) taraması yapılabilir.
Bu işlevin AND fonksiyonu ile yapılan taramadan şöyle bir farkı vardır.
AND ile yapılan taramada kelimelerin yazıldığı sırada bulunması veya ardı
ardına yer alması gerekmemektedir.
Taranan kelimelerin ilgili dokümanın herhangi bir yerinde olması
yeterlidir. Oysa tırnak içinde yapılan bir taramada, taranan kelime
grubunun yazıldığı biçimde bilgi kaynağında olması gerekir.
Eş anlamlı olabilecek kelimeler, bunların alabilecekleri muhtemel ekler,
kelimelerin bitişik ya da ayrık yazılabilmeleri vb durumlar asteriks ve OR
operatörleri ile kolaylıkla taranabilir.
Örnek: honey bee* OR honeybee* OR apis mellif*
Tam Metin Veritabanı Arama- Science Direct
Tam Metin Veritabanı Arama- Science Direct
Tam Metin Veritabanı Arama- Science Direct
Tam Metin Veritabanı Arama- Science Direct
Tam Metin Veritabanı Arama- Science Direct
Arama Süreçleri
Anahtar kelimeler
•Temel kelimeler
•Eş anlamlılar
•İlgili terimler, konu başlıkları
Bilgi
•Hakemli makaleler
•Kitaplar ve e-Kitaplar
•Konferans bildirileri
Arama Araçları
•Kütüphane Katalogları
•Dergi veritabanları
•Internet arama araçları
Arama Stratejisi
•Boolean (and, or, not)
•Eş ve yakın anlamlılar
•Joker karakterler
Sonuçların değerlendirilmes
i ve organize edilmesi
•Genişletme veya daraltma
•Sınıflandırılması
•Kaydedilmesi
•Notlar eklenmesi
Bilginin Değerlendirilmesi
Bilginin çeşitliliği
KAPSAM
GÜVENİRLİK
DOĞRULUK
TARAFSIZLIK
GÜNCELLİK
Kapsam
Bilgi kaynağının beklentileri ve gereksinimi karşılayıp karşılayamayacağına karar verme
Konu ile ilgili mi?
Konunun tüm yönlerini içeriyor mu?
Yeterince ayrıntı veriyor mu?
Amacıma uygun mu?
Güvenirlik
İçeriği kim oluşturmuştur?
Yazarı? Kurumu?
Uzman mı?
Eğitimi nedir?
Nerede çalışmaktadır?
Ne tür bilgi sunulmuştur?
Web sayfası uzantıları
.com - ticari
.edu - eğitim
.org – kurum / kuruluşlar
.gov – devlet kurumları
.mil – askeri kurumlar
Doğruluk
Sunulan bilgiler doğru mu?
Bilgi kaynağı kendi içinde tutarlı
mı?
Bilginin kaynağı belli mi?
Dil bilgisi ve yazım kurallarına
uygun mu? (Nitelik sorunu)
Tarafsızlık
Objektif / Nesnel
Ne amaçla üretilmiş?
Bilgilendirmek?
Propaganda yapmak?
Pazarlamak?
Farklı bakış açılarını sunuyor mu?
Doğruluğu kanıtlanmış bilgilere mi yoksa
kişisel görüşlere mi dayanıyor?
Güncellik
Ne zaman oluşturulmuş? Yayımlanmış?
Yayınlanmış?
Yeni tarih? Eski bilgi! Revize edilmiş mi?
En son ne zaman güncellenmiş?
Linkler çalışıyor mu?
Akademik Yazıma Hazırlık – Temel Beceriler ve Bilgi Kaynakları Dr. Şahika Eroğlu
ÖDEV
Aşağıdaki veri tabanı aramalarını yapınız ve cevaplarını aşağıya yazınız.
WOS’a gidiniz ve içki içme yaşı (drinking age) için bir arama yapınız. Kaç tane
kaynak buldunuz. Kaç tane akademik dergi makalesi buldunuz? Bir makale
başlığı yazınız, kim yazmış, nerede yayınlanmış ve yayın tarihi nedir?
ProQuest Central’e gidiniz ve yaygın baş ağrıları (cluster headaches) için
ProQuest Central’de, gitarda çılgın yetenekler ancak kemanda değil ile
ilgili gelişmiş arama yapınız (eş anlamlıları da düşününüz). Kaç tane makale
buldunuz? Aramanızı tam metin ve hakemli makaleler ile sınırlandırınız, kaç
tane sonuç var?