371/2006

Artykuł zawiera analizę zmian kierunków działalności w zakresie służby zdrowia w Polsce od roku 1��� do roku ���3. Przedstawiono w nim źródła finansowania ochrony zdrowia w Polsce oraz dokonano analizy wydatków na ochronę zdrowia w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej. W dalszej części artykułu dokonano analizy najczęściej uży-wanych wskaźników zasobów i efektywności w ochronie zdrowia w wybranych krajach Unii Europejskiej i w Polsce. W ostatniej czę-ści artykułu przedstawiono badania w wybra-nych krajach europejskich dotyczące oceny systemu ochrony zdrowia oraz omówiono modele systemu ochrony zdrowia i możliwo-ści ich wprowadzenia w Polsce.

1. Zmiany kierunków działalności w zakresie ochrony zdrowiaWspołeczeństwiepolskimodwielu lat

polityka ochrony zdrowia wzbudza kon-trowersje. Postęp społeczny oraz zmianyzachodzące w strukturze wieku ludności(procesystarzeniasięspołeczeństwa)mająniewątpliwiewpływnawzrostpotrzebwza­kresie usług ochrony zdrowia. Do roku1989cała ludnośćkrajuobjętabyła syste­mem zabezpieczenia społecznego w tymizdrowotnego, co sprowadzało się doza-pewnienia bezpłatnej służby zdrowiaca­łemu społeczeństwu i stwarzało – stwarzanadal – wiele trudnych do rozwiązaniaproblemównaturyfinansowejorazorgani­zacyjnej.Postęp wiedzy medycznej oraz postęp

technicznypozwalająna stosowanie corazkosztowniejszej aparatury, środków far­makologicznych przywracających zdrowiei życie, co jednocześnie powoduje wzrostkosztów usług ochrony zdrowia i opiekispołecznej.Tendencjawzrostukosztuusługmedycznych będzie się utrzymywała, stądprzyjęcie zasady, że jedynie państwo mabyć odpowiedzialne za stan zdrowia oby­wateli,wymagadokonania zmianw syste­

mie zarządzania i finansowania ochronyzdrowia.Tymbardziej,żewwielukrajacho gospodarce rynkowej w coraz szerszymwymiarzewprowadzasiędousługochronyzdrowiarachunekekonomiczny.W powojennej Polsce można wyróżnić

kilkaokresówzwiązanychzustalaniemprio­rytetówikierunkówdziałalnościwzakresieochronyzdrowia(Frąckiewicz2002):Etap I (1944–1954) – walka z konse­

kwencjami lat wojny, tworzenie od pod­staw zasadpowszechnej ochrony zdrowia,rozszerzenie świadczeń zabezpieczeniaspołecznego.Etap II (1955–1970) – rozwój służby

zdrowia idoskonalenie jej formorganiza­cyjnych, rozwój kadr medycznych, leczni­ctwaprzemysłowegoorazdziałalnościpro­filaktycznej.EtapIII (od1971roku)–przyjętopro­

gram rozwoju ochrony zdrowia do 1990roku,powołanozespołyopiekizdrowotnej,utworzono Narodowy Fundusz OchronyZdrowia,rozszerzonobezpłatnąopiekęzdro-wotnąnacałąludnośćkraju,bezwzględunacharakterisektorzatrudnienia.Etap IV, który rozpoczął się w począt­

kachlatosiemdziesiątych,kierunkujedzia­łania w zakresie umacniania zdrowia nacały system polityki społecznej, odpowie­dzialnośćzastanzdrowotnyspołeczeństwaponosipaństwo,atakżerodzinaorazróżneinstytucje,zakładypracyikażdyobywatel.Etap V (koniec lat osiemdziesiątych)

–wprowadzenie zasad reformy gospodar­czej, w której znaczny nacisk kładzie sięnaekonomizacjedziałańochronyzdrowiai konieczność efektywnego wykorzystaniaszerokorozumianejinfrastrukturyochronyzdrowia, co wiąże się z coraz większymobciążeniemjednostkiirodzinyorazinsty­tucjipozarządowych zaprofilaktykę zdro­wotną.Kontynuacjętegopodejściawymu­szasytuacjaekonomicznakraju.EtapVIzwiązanyjestzpromocjązdro­

wia i realizacją Narodowego Programu

Analiza wydatków na ochronę zdrowia w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej

Ewa Krakowińska

38 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW

Zdrowia, w którym jako cel strategicznyuznanopoprawęzdrowiaizwiązanejzniąjakości życia: kształtowanie pro zdrowot­nego stylu życia, tworzenie środowiskażycia, pracy i nauki sprzyjającego zdro-wiu,zmniejszanieróżnicwzdrowiuidostę-piedoświadczeńzdrowotnych(NarodowyProgramZdrowia 1996–2005).Dostępdoświadczeńzdrowotnychprzywystępującympowszechnieniedoborzeusługopiekizdro­wotnej wywołuje potrzebę ich racjonowa­nia w zależności od uwarunkowań mikroimakroekonomicznych,stądteżzałożeniateoretyczne,żekażdajednostkamadostępdokorzystaniazprofesjonalnejopiekizdro­wotnejwwielukrajachniemapokrycia.Etap VII – wprowadzenie reformy

ochrony zdrowia, któraw zasadniczy spo­sóbzmieniłamodelfinansowaniaochronyzdrowia,jednocześniewprowadzonowielezmian organizacyjnych w celu dostosowa­nia usług ochrony zdrowia do gospodarkirynkowej.Działania związane z reformą ochrony

zdrowia,połączonezbudowąsystemuubez­pieczeniowego,byłyprzedmiotemdyskusjiod1989roku,alezostałyonezrealizowanedopierow1997roku,gdyprzyjętoUstawęzdnia6lutego1997opowszechnymubez­pieczeniuzdrowotnym,któraweszławżycie01.01.1999roku.W latach 1989-1977 powstawały, upa­

dały i ścierały się różne koncepcje refor-myochronyzdrowia,abrakwolipodjęciaryzyka politycznego spowodował, iż nareformyzdecydowanosiędopierowówczas,gdy utrzymanie dotychczasowej formułyorganizacyjnejgroziłoupadkiemsystemu.PodauspicjamiBankuŚwiatowegoprzy­

gotowanomateriałystudialne(Włodarczyk1998), z których wynikało, że ilościowebraki w sferze zasobów ochrony zdrowianie były główną przyczyną złej kondycjisystemu ochrony zdrowia, a zasadniczymproblemem było złe wykorzystanie zaso­bóworaz zerwanie związkówmiędzy two­rzeniem infrastruktury a zapewnieniemśrodków finansowychna jej bieżące funk­cjonowanie.Brakpieniędzyuniemożliwiałutrzymanienaniepogarszającymsiępozio­mieistniejącejbazy.Jakobłądfunkcjonalnyuznanoistnienie

„równoległych systemów opieki zdrowot­nej” pozostających w gestii MinisterstwaObrony Narodowej, Transportu, SprawWewnętrznych oraz niektórych sektorówgospodarczych (np. górnictwa i przemy­

słu).Wproponowanychprogramachdoty­czących ochrony zdrowia nie pojawiła sięsugestiapełnegojej„urynkowienia”,raczejproponowano rozwiązania oparte na pla­nowaniu i koordynacji na szczeblu regio­nalnym.Niestetyproponowanerozwiązanianieznalazłyżadnegoodzewuwtreścipraczwiązanych z przygotowywaniemubezpie­czeńzdrowotnych.Wejściewżycieustawyopowszechnym

ubezpieczeniu społecznym w 1999 rokuspowodowałogłębokiezmianywsystemieochronyzdrowia,gdyżwprowadzonezmianyspowodowały przejście z sytemu budże-towego do systemu ubezpieczeniowego.Utworzono Kasy Chorych, które przejęłyfinansowaniewieluświadczeńmedycznychfinansowanychdotychczas z budżetu pań­stwa. Obowiązkiem ubezpieczenia zdro-wotnego objęto w zasadzie całą ludność.Składki na ubezpieczenia zdrowotne nieobciążają ludności, gdyż są odliczane odpodatku dochodowego. Osoby ubezpie­czone w Kasach Chorychmają prawo douzyskania określonych usługmedycznych,wyboru lekarza podstawowej opieki zdro­wotnej lub lekarza rodzinnego, wyboruszpitala,atakżeKasyChorych.23stycznia2003roku(Dz.U.nr45,poz.

391)uchwalonazostałaustawaopowszech­nym ubezpieczeniu wNarodowymFundu-szuZdrowia,którazastąpiładotychczasowąustawęopowszechnymubezpieczeniuspo­łecznym. Podstawowa zmiana polega natym,że zadania Kas Chorych przejąłNa-rodowy Fundusz Zdrowia, zatem w miej-sce17kas chorych powstał jeden fundusz(NFZ),będącypaństwową jednostkąorga­nizacyjną.Trwającakilkanaścielatreformaochrony

zdrowia nie zmniejszyła rozziewu międzyzwiększonymipotrzebamicorazbardziejświa-domychswoichprawpacjentówazmniejsza-jącymisięfinansowo-organizacyjnymimoż­liwościami ich zaspokojenia. Trudno jestnazwaćsystememochronyzdrowiaprzypad­kowyzbiórrozwiązańprawnychiorganiza­cyjnych z różnych okresów, wprowadza-nychpodwpływemdoraźnychpozbawionychperspektywicznej wizji pomysłów i bieżą-cychuwarunkowań społeczno-politycznych.Podejmowanedotychczasdziałaniapolegałyna kosmetycznych zmianach organizacyj-nychiprawnych,któreprzedstawianospołe­czeństwujakokompleksowereformysłużbyzdrowia.Wrzeczywistościwochroniezdro­wia utrzymywane są pochodzące jeszcze

391/2006

zpoprzedniegookresunieefektywneikorup-cjogenne1strukturyorganizacyjne(Derecz,Izdebski2004).Zmiany, jakie zachodzą w systemie

ochronyzdrowia,wymagająnietylkozgro­madzeniaodpowiednichśrodków,aletakżeprzemian świadomościowych,którenie sąłatwe do pokonania, zarówno ze stronyświadczeniodawcówusługzdrowotnych,jaki świadczeniobiorców. Nadal podstawowąkwestią pozostaje określenie koszykówusługmedycznychorazustalenie„koszyka”świadczeńpodstawowych(wzasadziebez­płatnych) oraz pozostałych – w zasadziepłatnychlubrefundowanychprzezubezpie­czeniadodatkowe.Stworzenie dobrego systemu ochrony

zdrowiawgospodarce,któramafunkcjono­waćwwarunkach „społecznej gospodarkirynkowej”jestbardzotrudne,tymbardziej,żedotychczasżadnewspółczesnepaństwodemokratyczne o gospodarce rynkowejtakiego systemu nie stworzyło; powstałyjedynie rozwiązania mniej lub bardziejsatysfakcjonujące.Ochronazdrowia,zaktórąstoipotrzeba

zapewnieniaprzezwładzepublicznebezpie-czeństwazdrowotnegoludnościorazodpo­wiedniego standardu usług medycznych,powinnabyć traktowana jako sfera zadańpublicznych, a więc niemoże być wpełnipoddanaregułomrynkowym.Wysokiina­rastający stale koszt usług ochrony zdro-wiawynikającyzpostępuwiedzyitechnikimedycznejpowoduje,żenawetwnajbogat-szychkrajachwystępujeekonomizacjapub­licznychświadczeńzdrowotnych,copowo­dujenietylkoliczeniesięzcorazwiększymikosztami leczenia, ale i ograniczenie ichwróżny sposób (zmniejszanie dostępu doświadczeń poprzez oddalanie ich w cza­sie).Dlaprzykładu,wWielkiejBrytaniibar­

dzo krytykowana jest Narodowa SłużbaZdrowia–scentralizowanainstytucjapań­stwowego świadczeniodawcy, finansowa­nego ze środków publicznych, tak samosilnie scentralizowany system publicznegopłatnikaprzyjętyweFrancjiprzeżywakry­zys łączący się ze stałym deficytem, aleiwniemieckichkasachchorych–płatnikuzdecentralizowanym–corazczęściejwystę­pujedeficyt. Inna formuładecentralizacji,takzwanymodelsamorządowy,typowydlaSkandynawii, również jest krytykowany.Wmodelu tym funkcję płatnika i orga­nizatora świadczeń przejmują jednostki

samorząduterytorialnego(Sobczak2004).WPolscenieprzyjętożadnegowyrazistegomodelu ochrony zdrowia, nie udało sięwyznaczyćjasnychcelówzdrowotnychjakocelówzmian,mającychprowadzićdo roz­wiązańocharakterzesystemowym(Derecz,Izdebski2004).PrzystąpieniePolskidoUniiEuropejskiej

izwiązaneztymprzepisyoswobodzieprze­pływuosób,azarazemniedyskryminowaniuobywateli innych państw Unii, nie mogąpozostaćbezwpływunazakresiczasudzie­lania świadczeń zdrowotnych. Z jednejstronyistniejepotrzebazapewnieniaobywa­telom innychpaństwUnii takiegozakresuświadczeń,jakiprzysługujeobywatelompol­skim,azdrugiejstronyNFZniefinansujekosztówleczeniaubezpieczonychzagranicą(Krowicka, Pitera-Czyżewska 2004). WrazzprzystąpieniemnaszegopaństwadoUniiEuropejskiej weszły w życie, jako częśćnaszegowłasnegoporządkuprawnego,prze-pisy wspólnotowe z zakresu ubezpiecze­niaspołecznego i zdrowotnego.Mają oneprymat nad krajowymi przepisami wew-nętrznymi.W związku z tymw dziedzinieochrony zdrowia poza sferą zdrowia pub­licznego ustawodawca polski będzie musiliczyćsięzwymogamiprawaeuropejskiego,copowinno tym bardziej być powodemprzystąpienia do prac nad spójnym, syste­mowymunormowaniemprzepisówzwiąza­nychzochronązdrowiawPolsce.

2. Finansowanie ochrony zdrowiaRosnącekosztyusługzwiązanychzochro-

ną zdrowia wywołują problemy związanezfinansowaniemochronyzdrowia,dotykatopraktyczniewszystkichkrajów,równieżinaj­bogatszych. W wielu państwach realizacjarównegoisprawiedliwegodostępudousługzwiązanych z ochroną zdrowia na ogół niepodporządkowuje się działaniom mecha-nizmu rynkowego, raczej stosuje się takiezasadydostępności,bypotrzeby zdrowotnemogłybyćzaspokojoneniezależnieodstanuzamożności osób potrzebujących.W więk­szości krajów kryterium działania jestza-sadasprawiedliwościwdostępie i korzysta-niuzusług związanych z ochroną zdrowia,atakżerównościwstaniezdrowia,coozna­cza, że osoby o takich samych potrzebachpowinnybyćtraktowanewrównysposób.Zuwaginawystępującebarieryekono­

miczne w wielu krajach zasada sprawied­liwości w dostępie do korzystania z usług

40 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW

opieki zdrowotnej niemoże być zrealizo­wana.Pełnarealizacjazasadsprawiedliwo­ściwochroniezdrowianiejestrealizowana,gdyżcorazszybszypostępwiedzywmedy­cynieorazprocesy starzenia społeczeństwwymagają coraz liczniejszych i kosztow­niejszych zabiegów leczniczych. Stąd teżwiele krajów, nie mogąc sprostać zasa-dziesprawiedliwości, dokonało podziałuświadczeńzdrowotnychnaogólnodostępnebezpłatne i pozostawiło szeroki marginesświadczeń płatnych, w których kosztachpartycypują wcałości lub w części osobyleczone.Takiegopodziałuświadczeńzdro­wotnych dokonały kraje o dobrze zorga­nizowanej ochronie zdrowia i system tenprzyczynił się do poprawy stanu zdrowialudności. Nastąpiło obniżenie umieralno­ści niemowląt, zachorowalności dzieci nachorobyzakaźne,zmniejszenie liczbyzgo­nówwmłodszychgrupachwiekowychitymsamymwydłużeniesiętrwaniażycia.W Polsce okres transformacji sprzyjał

nasilaniusięwieludotkliwychdlaróżnychgrupspołecznychproblemówmarginaliza­cji, skrajnego ubóstwa, niedostatku usługochronyzdrowia,edukacjiirosnącegobez­robocia. Niewielkie są szanse na szybkąlikwidację tych negatywnych zjawisk spo­łecznych. Występujący w wielu dziedzi-

nachżycia społecznego kryzys nie ominąłochronyzdrowia i jestontrudnydoprze­zwyciężenia, gdyż nie ma przyzwoleniaspołecznego na odejście od tradycyjniezakorzenionegopogląduodpowiedzialnościpaństwazazdrowieiżycieobywateli.Naszespołeczeństwonieakceptujeutratyupraw­nień i przywilejów socjalnych, stąd teżżadenkolejny rządnie zdecydował się napropozycję podporządkowania sektorazdrowotnego zasadom gospodarki rynko­wej, oczywiście odpowiednio regulowanejisterowanejprzezwładzepubliczne.Unikasię nawet stwierdzenia, że celem reformyopiekizdrowotnejmabyćdostosowaniejejmechanizmówdowymogówreformowanejgospodarki.Przeobrażenia świadomościowe zacho­

dząwspołeczeństwiebardzowolno,aprze­miany takiesą istotnewzakresieochronyzdrowia, gdyż odnoszą się one do stylużycia,który jestpodstawowymelementempromocjizdrowia.Postępującyprocesubożeniaspołeczeń­

stwapolskiego,atakżewniedostatecznymstopniu finansowana z budżetu państwasferabudżetowa(wtymochronazdrowia)nie sprzyja promocji zdrowia, stworzeniuwarunków oraz kształtowaniu motywacjiizdrowego stylu życia, i to w sytuacji,

Źródła finansowania ochrony zdrowia

Wydatki publiczne Wydatki prywatne Zagranica

Instytucje rządowe z wyłączeniem jst

funduszy ubezpieczeń społecznych

Jednostkisamorządów

terytorialnych

Funduszeubezpieczeńspołecznych

Gospodarstwadomowe

Instytucjeubezpieczeńzdrowotnych

MinisterstwoZdrowia

MinisterstwoPolityki Społecznej

NarodowyFundusz Zdrowia

Instytucje non-profitMin. ObronyNarodowej

Min. SprawWewnętrznychi Administracji

Instytucjeubezpieczeńspołecznych

Przedsiębiorstwa

MinisterstwoSprawiedliwości

Budżetywojewództw

Służbamedycyny

pracySektor qasi

ubezpieczeniowy

Rys. 1. Źródła finansowania ochrony zdrowia. Źródło: Baran A., Żyra M., Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochronę zdrowia 1999, 2002, 2003, GUS, Warszawa 2006.

411/2006

gdystan zdrowia społeczeństwa polskiegoznacznieodbiegaod sytuacjiwwielukra­jacheuropejskich(Głąbicka2004).Finansowanieochronyzdrowiawewspół-

czesnychpaństwach jest jednymz kluczo­wych zagadnień zarówno ekonomicznych,społecznych, jak i politycznych. Decyzjezwiązane ze źródłami i zasadami finanso­wania ochrony zdrowia wpływają na typsystemu opieki zdrowotnej, determinująpoziomistrukturęwydatkówwpodzialenapubliczne i prywatne, skalę redystrybucji,charakter i rolępodmiotówdokonującychredystrybucji, a także inne cechy opiekizdrowotnej(Sobczak2004).Międzynarodowe porównania wydat­

kównaochronęzdrowiapaństworóżnychsystemachopiekizdrowotnej,a takżeróż­nychsystemachichfinansowaniawymagająstosowaniaodpowiednichnarzędzi.Nowym narzędziem porównań wydat­

kówjestsystemrachunkówzdrowia,opra­cowany i opublikowany przez Organiza-cjęWspółpracy Gospodarczej i Rozwoju(OECD)w2000roku.Podstawąrachunkujest trójwymiarowa, międzynarodowakla-syfikacja wydatków, która umożliwiaze-stawienie wydatków na ochronę zdrowiawedług źródeł finansowania, dostawcówdóbriusług,funkcjitychżeusługidóbr,cooznacza, że tak przedstawiony rachunekodpowiadanapytanie:ktopłaci zausługiidobraopiekizdrowotnej(źródłafinanso­wania), komu płaci się (dostawcy) i jakąfunkcjęwsystemieopiekizdrowotnejspeł­niają usługi i dobra, za które płacimy.WPolsce pierwszy pilotażowy rachunekzdrowiazrealizowanowlatach2000–2001,atakżewnastępnychokresach.Przeprowa-dzonewkrajachOECDwedługjednakowejmetodologiirachunkizdrowiapozwalająnazestawieniewydatkównaochronęzdrowiazasobów opieki zdrowotnej itp. w Polscewporównaniuzinnymipaństwami.Wtabeli1.podanowielkośćwydatkówna

ochronęzdrowiawwybranychkrajachUniiEuropejskiejiwPolscewlatach1990–2003.Średniorocznetempowzrostuwydatkównaochronę zdrowia w latach 1998–2003 naj-wyższe było w Irlandii (11,4%), WielkiejBrytanii(5,7%),Szwecji(5,4%)orazLuksem-burgu (5,3%), powyżej czterech punktówprocentowych osiągnęły Grecja (4,9%),Holandia(4,6%),Belgia(4,2%),Finlandia(4,1%),najniżsześredniorocznetempowzro-stu wydatków na ochronę zdrowia odno-towały w analizowanym okresie Austria

iNiemcy(1,8%),Hiszpania(2,6%)iDania(2,8%),natomiastwPolsce(danebyłynie­kompletne)dokonanyszacunekukształtowałsięnapoziomie3%, copozwalaulokowaćnasz kraj w końcówce listy zaprezentowa­nych krajów (OECD 2005). Analiza rocz­nychwskaźnikówcałkowitychwydatkównaochronęzdrowiawprzeliczeniunajednegomieszkańca w cenach bieżących w latach1999–2000wskazuje,iżnajniższebyłyonewDanii (0,7%), Finlandii (1,4%) i w Polsce(1,4%),zaśnajwyższewPortugalii (8,2%),we Włoszech (7,6%), natomiast w roku2000/2001najniższebyływAustrii(-1,0%),Belgii(1,9%),anajwyższewIrlandii(13,3%),Luksemburgu(8,3%),Polsce(7,4%).Wroku2002/2001 najniższy wskaźnik całkowitychwydatkównaochronęzdrowia,zanotowałaGrecja (-0,9%) oraz Austria i Hiszpania,anajwyższy Irlandia (11,2%), Luksemburg(11,1%),atakżePolska(10,8%),natomiastwroku2003/2001najniższyprzyrostwydat­kównaochronęzdrowiabyłwLuksemburgu(-1,8%),weWłoszech(-0,3%),anajwyższywBelgiiiGrecji(6,0%).Jeślichodziowydatkinaochronęzdro­

wiawprzeliczeniunajednegomieszkańcaw dolarach USD według parytetu siłynabywczej, spośród analizowanych krajówwlatach1999–2003Luksemburg,najbogat­szy kraj, miał 5 razy większe wydatki naochronę zdrowia na jednego mieszkańcaniżPolska, aPortugalia,wktórejwydatkinaochronęzdrowianajednegomieszkańcabyłynajniższe,krajówmiała2,5razywięk­szewydatkiodPolski.Średniewydatkinaochronę zdrowia na jednego mieszkańcawewszystkichanalizowanychkrajacheuro­pejskichwlatach1999–2003byłyo3,3–3,4razywyższeniżwPolsce.W1990rokuwszystkieanalizowanekraje

na ochronę zdrowia przeznaczały powyżej6%PKB,aPolska4,9%.Wlatach1999–2003wwiększościkrajównastępowałatendencjaniewielkiego wzrostu udziału wydatków naochronęzdrowiawPKBiwwiększościkra­jówwydatkistanowiłypowyżejprawie10%PKB,awPolscenieprzekroczyłyone7%,choćdystanstensystematyczniesięzmniej­sza.Zaprezentowanewtablicy1.danepozwa-

lają jednocześnie zauważyć, że występujeścisłazależnośćpomiędzywielkościąPKBna mieszkańca i wydatkami na zdrowie,gdyż najwyższy poziom PKB na jednegomieszkańcaw2003rokumiałyLuksemburg,Niemcy,Holandia,Francja,Belgia.Krajete

42 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW

Kraje

Wedługparytetusiłynabywczejna1mieszkańcawUSD

W%ProduktuKrajowegoBrutto

1990

1999

2000

2001

2002

2003

1990

1999

2000

2001

2002

2003

Austria

1338

2049

2161

2163

2236

2302

��,

��,

�7,4

�,�

�,�

Belgia

1345

2109

2279

2424

2�0�

2�2�

7,4

�,�

�,�

�,�

9,1

9,6

Dania

1567

2297

2382

2���

2���

2763

�,�

�,�

8,4

�,�

�,�

9Finlandia

1422

1637

1718

1857

2013

2118

�,�

6,9

�,�

6,9

�,2

7,4

Francja

1568

2312

2456

2617

2��2

2903

�,�

9,3

9,3

9,4

9,7

10,1

Gre

cja

840

1468

1617

1756

1854

2011

7,4

9,6

9,9

10,2

9,8

9,9

Hiszpania

���

1453

1525

1618

1728

1835

�,�

�,�

7,4

�,�

�,�

�,�

Holandia

1438

2134

2259

2�20

2���

2976

�8,4

8,3

�,�

9,3

9,8

Irlandia

793

1621

1804

2089

2386

2451

6,1

6,3

6,3

6,9

7,3

7,4

Luksemburg

1547

2740

2985

3264

3729

3705

�8,4

8,3

�,�

9,3

9,8

Niemcy

1748

2���

2617

2784

2916

2996

�,�

10,6

10,6

10,8

10,9

11,1

Portugalia

��0

1426

1594

1693

1758

1797

�,2

�,�

9,2

9,4

9,3

9,6

Szwecja

1579

2118

2273

2404

2595

2703

8,4

8,4

8,4

�,�

9,2

9,4

Wie

lka

Bry

tani

a986

1689

1833

2032

2231

bd�

�,2

7,3

�,�

�,�

bdWłochy

1391

1860

2049

2154

2248

22��

7,9

�,�

8,1

�,2

8,4

8,4

Polska

296

���

���

641

734

744

4,9

5,9

�,�

��,

��,

�

Tab.

1. W

ydat

ki n

a oc

hron

ę zd

row

ia w

wyb

rany

ch k

raja

ch U

nii E

urop

ejsk

iej i

w P

olsc

e w

lata

ch 1

990–

2003

.Źr

ódło

: opr

acow

anie

wła

sne

na p

odst

awie

OEC

D H

EALT

H D

ATA

2005

, paź

dzie

rnik

200

5.

431/2006

naochronęzdrowiaprzeznaczałypowyżej9%PKB(wykres1.i2.).Udział wydatków na ochronę zdrowia

(bezwydatkówzwiązanychzochronązdro­wia)wPKBjestwPolsceniższyniżwkrajachUE,jednocześniesystematyczniewanalizo­wanymokresiemalejeudziałwydatkówpub­licznychnaochronęzdrowia(tablica2).W1990 rokuudziałwydatkówpublicz­

nych w wydatkach na ochronę zdrowianajwyższy był w Luksemburgu (93,1%),aponad80%osiągnąłwSzwecji (89,9%),WielkiejBrytanii (83,6%),Danii (82,7%),awPolsce(91,7%).W1999rokunastąpił

spadek udziału wydatków publicznych naochronę zdrowia, choć nadal wynosił onponad 80% w Szwecji, Wielkiej Brytanii,LuksemburguiDanii,awPolsce(71,7%).W2003rokunadalmalałudziałwydatkówpublicznychwwydatkachnaochronęzdro­wia, choć nadal stanowił on ponad 80%wLuksemburgu(89,9%),Szwecji(85,2%)i Danii (83%), gdy w Grecji wynosi on51,3%,wHolandii62,4%,Hiszpanii69,7%,awPolsce–69,9%.Polskanależydogrupykrajów,wktórychudziałwydatkówpublicz­nychjestniższyniżśredniadlaanalizowa­nychkrajów.

60000

50000

40000

30000

20000

10000

0

Austria

Belgia

Dania

Finlandia

Francja

Grecja

Hiszpan

ia

Holandia

Irlan

dia

Luksemburg

Niemcy

Portugal

ia

Szwecj

a

Wielka b

rytan

ia

Włochy

Polska

Wykres 1. Produkt krajowy brutto według parytetu siły nabywczej na jednego mieszkań­ca.Źródło: Rocznik Statystyczny GUS 2005 r.

4000350030002500200015001000500

0

Austria

Belgia

Dania

Finlandia

Francja

Grecja

Hiszpan

ia

Holandia

Irlan

dia

Luksemburg

Niemcy

Portugal

ia

Szwecj

a

Wielka b

rytan

ia

Włochy

Polska

Wykres 2. Wydatki na zdrowie według parytetu siły nabywczej na jednego mieszkań­ca.Źródło: OECD Health Data 2005.

Kraje 1990 1999 2000 2001 2002 2003Austria 73,5 69,4 ��,2 �� ��,� ��,�Belgia bd bd bd bd bd bdDania �2,� �2,2 82,4 �2,� 82,9 83Finlandia 80,9 75,3 75,1 75,9 76,3 ��,�Francja ��,� �� ��,� 75,9 76,1 76,3Grecja 53,7 53,4 �2,� 54,2 51,6 51,3Hiszpania ��,� �2 71,6 71,2 71,3 71,2Holandia 67,1 �2,� 63,1 �2,� �2,� 62,4Irlandia 71,9 �2,� 73,3 ��,� ��,2 ��Luksemburg 93,1 89,8 89,3 87,9 90,3 89,9Niemcy ��,2 ��,� ��,� 78,4 ��,� ��,2Portugalia ��,� ��,� 69,5 �0,� �0,� 69,7Szwecja 89,9 ��,� 84,9 84,9 85,1 ��,2WielkaBrytania 83,6 �0,� 80,9 83 83,4 bdWłochy 79,1 �2 73,5 ��,� 75,4 75,1Polska 91,7 71,7 �0 71,9 71,2 69,9

Tab. 2. Udział wydatków publicznych w wydatkach ogółem na ochronę zdrowia w wybranych krajach Unii Europejskiej i w Polsce w latach 1990–2003 (w %).Źródło: opracowanie na podstawie OECD HEALTH DATA 2005, październik 2005.

44 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW

Udziałwydatkówprywatnychnaochro-nęzdrowiawcałościwydatkównaochronęzdrowia (wykres 3.) w większości krajówwykazuje wzrost, najwyższy jest w Grecji,Holandii, Austrii, Niemczech, PortugaliiiwPolsce,anajniższywLuksemburgu,Szwe-cji iDanii, jedyniew Irlandii iNiemczechw2003 rokuwporównaniu z 1990 rokiembył on niższy. W Polsce udział wydatkówprywatnych w całości wydatków na zdro-

wiewzrósłz28,3%wroku1999do30,1%w2003roku,gdyw1990stanowiłon8,3%.Systematycznierośnieudziałfunduszyubez-pieczeńzdrowotnychwwydatkachnaochro-nęzdrowia,amalejeudziałbudżetupaństwaibudżetówjednosteksamorząduterytorial­nego:z13,6%w1999rokudo9,8%w2003roku(Baran,Żyra2006).Wydatkinazakupartykułówmedycznych

(tablica 3.) stanowią w Polsce największączęśćwydatkówbieżącychnaochronęzdro­wiaw2000roku–28,4%;najniższewydatkinafarmaceutykibyływDanii,LuksemburguiGrecji.W2003rokuwPolscewydatkinafarmaceutykistanowiły30,3%wydatkównaochronę zdrowia, w Portugalii 25,6%, gdywDanii wynosiły 9,8%, Luksemburgu10,5%, Holandii i Irlandii nieco powyżej11,0%.Wzrostudziałuwydatkównafarma­ceutykiwPolsce, główniena leki, odbywasię kosztem spadku wydatków na usługilecznicze,rehabilitację,opiekędługotermi­nową. Jednocześnie mamy do czynieniazewzrostem udziału środków publicznychwfinansowaniu tychże artykułów medycz­nych.Zjawiskotowymagajednakbardziejszczegółowejanalizywpowiązaniuzwydat­kami gospodarstw domowych na ten cel

Kraje 1990 1995 2000 2001 2002 2003Austria bd 10,6 15,7 15,8 16 16,9Belgia 15,5 16,9 bd bd bd bdDania �,� 9,1 �,� 9,2 9,8 9,8Finlandia 9,4 14,1 15,5 15,8 16 16Francja 16,9 17,6 20,3 20,9 20,� 20,9Grecja 14,3 15,7 15 15,5 15,9 16Hiszpania 17,8 19,2 21,3 21,1 21,8 21,8Holandia 9,6 11 11,7 11,7 11,5 11,4Irlandia 12,2 10,4 10,6 10,3 11 11,8Luksemburg 14,9 12 11 11,5 10,3 10,5Niemcy 14,3 12,7 13,6 14,2 14,5 14,6Portugalia 24,9 23,6 23,4 23,4 bd 2�,�Szwecja � 12,5 13,9 13,3 13,1 12,6WielkaBrytania 13,5 13,5 15,8 bd bd 14,8Włochy 21,4 21,1 22,4 22,� 22,� 22,1Polska bd bd 28,4 28,4 28,4 30,3

Tab. 3. Udział wydatków na farmaceutyki w wydatkach ogółem na ochronę zdrowia w wybranych krajach Unii Europejskiej i w Polsce w latach 1990–2003 (w %).Źródło: OECD HEALTH DATA 2005, październik 2005.

Publiczne Prywatne

10090

80

7060504030

20100

Austria

Dania

Finlandia

Francja

Grecja

Hiszpan

ia

Holandia

Irlan

dia

Luksemburg

Niemcy

Portugal

ia

Szwecj

a

Wielka B

rytan

ia

Włochy

Polska

Wykres 3. Struktura wydatków publicznych i pry­watnych na ochronę zdrowia w 2003 r.Źródło: opracowanie na podstawie OECD Health Data 2005, październik 2005 r.

451/2006

iwpowiązaniu zdynamiką cen (wokresie1999–2003 indeksy cen w ochronie zdro-wiabyływyraźniewyższeniżogółemtowa­rówiusługkonsumpcyjnych)(Baran,Żyra2006).

4. Zasoby ochrony zdrowiaZaspokojeniepotrzebzdrowotnychoraz

jakośćświadczonychusługochronyzdrowiasąbezpośredniozwiązanez infrastrukturąochronyzdrowia,naktórąskładasiębazaikadramedyczna.W 2000 roku w Polsce na 1000miesz­

kańców przypadało 2,2 lekarzy sprawu­jących opiekę medyczną nad pacjentami(w Wielkiej Brytanii 1,9, w Irlandii 2,2,Finlandii 2,6), aw2003 roku2,5 (WielkaBrytania2,2,Finlandia2,6).W porównaniu z krajami europejskimi

kadra lekarska w Polsce pod względemliczebnym jest co najmniej wystarczająca,ajejpoziomwykształcenianieodbiegaodstandardów europejskich. W 2003 rokulekarze specjaliści stanowili 82,8% ogółulekarzy,a lekarzeze specjalizacją II stop­nia stanowili 56,8% lekarzy specjalistów,w2004roku84,6%ogółulekarzystanowililekarzespecjaliści,a60,2%lekarzyspecja­listów posiadało specjalizacje II stopnia.(GUS2005).Liczba lekarzyw poszczególnychwoje­

wództwach jest zróżnicowana. Najwięcejlekarzy było w województwach:mazowie­ckim, śląskim, wielkopolskim, a najmniejwopolskim,lubuskimiwarmińsko-mazur­skim (GUS 2005). Powoduje to trudnościw zapewnieniu podobnych standardówdostępudolekarzynatereniecałegokraju.Podobne problemy występują w większo­ści krajów, gdyż ambicja zapewnieniapodobnych standardów w zakresie dostę-pudo lekarzy, jak i rozmieszczenie zakła­dówopiekizdrowotnej,kłócisięzrachun­kiemekonomicznym(Sobczak2004).Wprowadzona reforma i postępująca

ekonomizacjadziałańwochroniezdrowiaspowodowała likwidacje wielu zakładówopiekizdrowotnej,atakżezmianywinfra­strukturze. W 2004 roku w Polsce liczbaszpitaliogółemwynosiła790(w2003roku:732),pomiędzy2003a2004rokiemliczbaszpitalipublicznychzmalałao17,a liczbaszpitaliniepublicznychwzrosłaz72w2003do147w2004 roku. Jednocześniemożnazaobserwowaćsystematycznyspadekliczbyłóżek „ostrych” na 1000 mieszkańców.

W2002rokuliczbałóżekna1000mieszkań­cówwynosiławPolsce4,7(w1990–6,3),podczasgdywFinlandiibyło2,3,wSzwecji2,4,wIrlandii,Holandii,Hiszpaniitrzylubniecopowyżejtrzech.Zdanychzawartychwtablicy4.wynika,

że zwiększa się liczba tomografów kom-puterowych;w1995rokunamilionmiesz­kańcówbyłoichwPolsce3,5(w2003roku6,3), w Luksemburgu i Austrii ponad 24(w2003rokuwLuksemburgu26,7,wAu­strii28,8).Wysoki poziom infrastruktury, a także

umiejętnościprofesjonalnejkadrymedycz­nej pozwalają na skrócenie przeciętnegookresu leczenia z 11 dni w 1995 roku do8dni w 2003 roku 5 w Polsce, przeciętnypobytchoregowszpitaluwDanii,Luksem-burgu, Szwecji wynosił 6 dni. Najdłużejwszpitaluprzebywaliśredniowroku1995hospitalizowani chorzy w Holandii (GUS2005RocznikStatystyczny,Głąbicka2002).Skracanie czasu hospitalizacji pozwala nazmniejszeniekosztów leczenia,gdyżwco­raz krótszym okresie następuje przesu-nięcieleczenia pacjenta z najdroższegoszpitalnego sektora opieki medycznej dotańszegoleczeniawzakładachopiekizdro­wotnej,realizowanegowmiejscuzamiesz­kania.Zachodzącezmianyorganizacyjnewochro-

nie zdrowia oraz postępujące procesy eko-nomizacji działań w usługach medycznychpozwalają coraz lepiej zaspokoić potrzebyludności, a także wpływają na polepszeniejakości usług medycznych. Dostarczaniecorazlepszychświadczeńzdrowotnychzwięk­sza satysfakcję ichodbiorcówwwarunkachwymuszonych posiadaną technologią, zaso­bamiorazwarunkami życia.Coraz częściejwochronie zdrowia orientacja na pacjenta– klienta staje się nowym wyzwaniem.Pa-cjentzpetentastajesięklientem,októregozabiegają placówki służby zdrowia, jedno­cześniezwiększająsięwymaganiazestronypacjenta,któryoczekujedostarczeniausługo odpowiedniej jakości, to z kolei zmuszaświadczeniodawców usług medycznych dousprawnienia organizacji pracy, obniżeniakosztów działania, dbania o racjonalnewy-korzystanie zasobów, ograniczania ryzyka,zarównopostroniedawcy,jakibiorcyświad­czeń,zwiększaniazaangażowaniapracowni­kówsłużbyzdrowiaorazkonkurencyjności.Wszystkie tego typudziałaniamożnazaob­serwowaćwprywatnych zakładach ochronyzdrowia.

46 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW

Kraje

Liczbalekarzy(pracujących)na1000

mieszkańców

Liczbałóżekostrychna1000mieszkańców

Liczbatomografówna1mln,mieszkańców

1990

2000

2001

2002

2003

1990

2000

2001

2002

2003

1990

2000

2001

2002

2003

Austria

2,2

3,2

3,3

3,3

3,4

7,1

6,3

6,1

6,1

�11,7

20,1

2�,�

2�,2

2�,2

Belgia

3,3

3,9

3,9

3,9

3,9

4,9

4,1

44

416,1

2�,�

28,1

2�,�

2�,�

Dania

2,�

2,�

2,�

2,9

2,9

4,1

3,5

3,4

3,4

3,4

7,3

11,4

13,2

13,8

14,5

Finlandia

22,

�2,

�2,

�2,

�4,3

2,4

2,4

2,3

2,3

9,8

13,5

13,7

13,3

14Francja

3,1

3,3

3,3

3,3

3,4

�,2

4,1

43,9

3,8

�,�

9,6

99,7

8,4

Gre

cja

3,4

4,3

4,4

4,4

4,4

bdbd

bdbd

bd�,

�17,1

17,1

17,1

17,1

Hiszpania

bd3,2

3,1

2,9

3,2

3,6

3,3

3,2

3,1

3,1

4,4

1212,4

12,9

13Holandia

2,�

3,2

3,3

3,1

3,1

4,3

3,5

3,3

3,2

3,2

7,3

9bd

bdbd

Irlandia

22,

22,4

2,4

2,�

3,3

33

33

4,3

bdbd

bdbd

Luksemburg

22,

�2,

�2,

�2,

��,

�5,9

�,�

�,�

�,�

15,7

2�,2

24,9

24,7

2�,�

Niemcy

2,�

3,3

3,3

3,3

3,4

8,3

�,�

�,�

�,�

�,�

6,4

12,7

13,3

14,2

14,7

Portugalia

2,�

3,2

3,2

3,3

3,3

3,4

3,3

3,2

3,1

3,1

4,5

12,1

12,8

12,8

12,8

Szwecja

2,9

3,1

3,2

3,3

3,3

4,1

2,4

2,4

2,4

2,4

10,5

14,2

14,2

14,2

bdW

ielk

aB

ryta

nia

1,6

1,9

22,1

2,2

bd3,7

3,7

3,7

3,7

bdbd

bdbd

bdWłochy

3,8

4,2

4,4

4,4

4,1

�,2

4,2

4,1

3,9

3,9

�20,9

22,3

23,4

24Polska

2,1

2,2

2,3

2,3

2,�

6,3

5,1

5,1

4,7

bd0,1

4,4

�,2

�,�

6,3

Tab.

4. Z

asob

y oc

hron

y zd

row

ia w

wyb

rany

ch k

raja

ch U

nii E

urop

ejsk

iej i

w P

olsc

e w

lata

ch 1

990­

–200

3.Źr

ódło

: opr

acow

anie

wła

sne

na p

odst

awie

dan

ych

OEC

D H

EALT

H D

ATA

2005

, paź

dzie

rnik

200

5.

471/2006

5. Ocena systemu opieki zdrowotnejPanuje dość powszechne przekonanie,

że polepszenie jakości usług medycznychjest związane z dużymi nakładami finan­sowymi,aleteżdośćczęstookazujesię,żemożeonowynikaćzezmianymetodpracy(Kuleszyński2000).Wiele krajów dąży do budowywszech­

stronnej inowoczesnej służbyzdrowia, cojest przedsięwzięciem niezwykle kosztow­nym, gdyż im wyższy jest poziom wiedzymedycznej, tym większe są możliwościratowaniażycialudzkiego,alejednocześniecorazczęściejpodkreślasię,żeutrzymanieżycia ludzkiego w wielu przypadkach jestkwestiąpostępumedycynyitechniki,agra­nicedziałaniawtymzakresieleżąpraktycz­niewgestiietyki,ekonomiiifilozofii.W Unii Europejskiej prowadzony jest

monitoringocenystanuzdrowiaobywateliUE,zbadańprzeprowadzonychw1999rokuwynika,że2na3Europejczykówuważa,żejegostanzdrowiajest„bardzodobry”(22%)lub „dobry” (43%), o „złym” stanie zdro-wiajest przekonanych 7%, a o „bardzozłym” 3% obywateli Unii. 25% obywatelioceniaswójstanzdrowiajako„dostateczny”,jednocześnie z przeprowadzonych badańwynika,żeosobylepiejwykształconeiposia­dającewysokiedochodyciesząsięlepszymstanem zdrowia, aniżeli ludzie mniejwy-kształceni i mnie zarabiający (Głąbicka2002).W Unii Europejskiej prowadzone są

badaniaopiniipublicznejdotycząceocenysystemu ochrony zdrowia. Badania prze­prowadzonew1996rokuwykazały,że90%ankietowanych w Danii uznało systemopieki zdrowotnej za satysfakcjonujący,podobnie odpowiadało 86,4% responden­tówwFinlandii,72,8%wHolandii,71,1%wLuksemburgu, 70,1%wBelgii.W1996rokubardzoźleoceniłosystemopiekizdro­wotnej 59,4%Włochów, 59,3% Portugal-czykóworaz53,9%Greków.Zbadańprze­prowadzonychw 1999 rokuwynika, że zabardzo dobry uznało system opieki zdro­wotnej30,7%ankietowanychmieszkańcówDanii, 26% mieszkańców Luksemburga,19% Holendrów, oraz 18% obywateliFinlandii. Za bardzo zły uznało systemopieki zdrowotnej 34,1% ankietowanychmieszkańcówGrecji 34,1%, 31,7%Portu-galiioraz26,2%Włochów.Najwyższysto­pień satysfakcji społeczeństwa z systemuopieki zdrowotnej spośród siedemnastukrajów europejskich w latach 1999–2000

występowałwAustrii(83%ankietowanych),Francji (78%), Belgii (77%), a następniewDanii, Finlandii, Holandii, FinlandiiiLuksemburga.Tylko19%ludnościGrecji,24% ludności Portugalii i 26% ludnościWłoch było zadowolone z systemu opiekizdrowotnejwtychżekrajach.W2002rokuponownieprzeprowadzone

badania oceny systemu ochrony zdro­wia wykazały, że 31,6% ludności Austrii,24%Finlandii,23,8%Belgiioceniasystemochrony zdrowia w swoich krajach jakodobry, natomiast niewielki procent ankie­towanychmieszkańcówPortugalii (1,8%),Grecji (2,9%) i Irlandii (3,7%) uznałofunkcjonowanie w ich krajach systemówopiekizdrowiazasatysfakcjonujące.WpiętnastubadanychkrajachUniiEuro-

pejskiej13,2%ankietowanychstwierdziło,że system ochrony zdrowia jest dobry,30,7% uznało, iż system opieki zdrowot­nejdziaładobrze,leczwymaganiewielkichzmian,38,2%stwierdziło,żenależydoko­naćwnimistotnychzmian,a13,5%wyra­ziłoprzekonanie,żesystemopiekizdrowot­nejwichkrajachpowinienbyćcałkowiciezmieniony. Za całkowitą zmianą systemuochronyzdrowiawypowiedziałosię40,1%mieszkańcówPortugalii, 27,6%mieszkań­cówGrecji,19,9%mieszkańcówWłoch.Z przeprowadzonej analizy wynika, że

najwyżejocenili systemopieki zdrowotnejmieszkańcykrajów,wktórychznacznajestpomoc państwa w finansowaniu zdrowia.Wysokie nakłady na zdrowie są skorelo­wane z wysokością PKB na mieszkańca,atowpływanastanzdrowiaspołeczeństwa,na wydajność pracy oraz rozwój gospo­darki. Kraje o niższym poziomie PKB najednego mieszkańca mają także niższenakłady na zdrowie, gorzej też jest oce­nianyprzez ludnośćsystemochronyzdro­wia. Niewystarczające środki na ochronęzdrowianiepozwalają również realizowaćwtychkrajachzasadypromocjizdrowia,comawpływnastanzdrowiaspołeczeństwa,akapitał zdrowia ludności wymaga szcze­gólnejobrony.W krajach Europy Zachodniej można

wyróżnićtrzypodstawowemodelesystemuochronyzdrowia(Frąckiewicz2002):– systemubezpieczeńspołecznych/chorobo-wychwywodzącysięzkoncepcjiBismarcka,finansowanyprzezskładkiopłaconeprzezpracodawcęipracownika,

– systemnarodowejsłużbyzdrowia,finan­sowanyprzezogólnepodatkiistwarza­

48 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW

jącymożliwośćbezpłatnegodostępudoświadczeńprzezwszystkichobywateli,

– system rezydualny zwany systemem X,gdzie sektor zdrowia traktowany jestjako działalność ekonomiczna, a rynekusług zdrowotnych znajduje się podochronąorganizacjiprofesjonalnych.Niewątpliwie w nadchodzących latach

wnaszej gospodarce będą następowałyzmianywrozwiązywaniukwestiispołecznychwtymiwochroniezdrowia(Księżopolski2004).Wydaje się, że pełneurynkowieniezaspakajania potrzeb związanych ze zdro­wiem (liberalny wariant polityki społecz­nej)niespotkasięzespołecznąakceptacją.Wymaga on także dobrze funkcjonującejgospodarki rynkowej, tak aby podmiotymiaływystarczająceśrodkiimotywacjędoangażowaniasięwsferęsocjalną.Ponadtoprywatyzacjausługzawiązanychzochronązdrowiawznacznymstopniuograniczylubspowoduje utratę dostępu do nich przezczęść społeczeństwa. Dotyczy to przedewszystkim osób, które z uwagi na stanzdrowia, wiek, wielodzietność, brak pracyniebędąwstanieuzyskaćwystarczającychdochodów na opłacenie usług związanychzezdrowiemnazasadachkomercyjnych.Na pewno znacznie szerszą akceptację

zyskałby model, który cieszy się najwięk­sząspołecznąakceptacjąludnościwwielukrajach(np.krajeskandynawskie):systemnarodowejsłużbyzdrowia.Wpolitycespo­łecznejjesttomodelsocjaldemokratyczny,wktórympaństwozapewniawszystkimoby­watelomutrzymanienastosunkowowyso­kim poziomie, tworząc system opieki „odkolebkiażpogrób”.Takdużyudziałpań­stwawzakresieusługzwiązanychzezdro­wiemwymagawysokiegopoziomudochodunarodowegoibardzodużegoudziałuśrod­kównafinansowaniesferysocjalnej,wtymteżisłużbyzdrowia.Najbardziej realne wydaje się wprowa­

dzenie w ochronie zdrowia modelu, któryłączypublicznysystemświadczeńzprywat-nymi wydatkami na ochronę zdrowia.Wpolitycespołecznejjesttomodelkorpo­racyjny,łączącywsobierozwiązaniamodeluliberalnego i socjaldemokratycznego, pub­liczny system świadczeń socjalnych godzizwymogamigospodarkirynkowej.Wmode-lukorporacyjnymwładzapublicznawznacz­nym stopniu angażuje się w bezpośredniezaspokajanie potrzeb, które przesądzająożyciu,zdrowiu,wykształceniuizaspokoje­niuelementarnychpotrzebludności.

Analiza wydatków na usługi związanezochronązdrowiawkrajachwysokorozwi­niętychpozwalazauważyć,żenigdziewładzepubliczne nie zwalniają się z zaspokajaniapotrzeb społeczeństwa, akceptując czystągospodarkę rynkową.W Polsce wnajbliż­szymczasietrzebabędzieokreślić,czywsy­stemie ochrony zdrowia będą dominowałyrozwiązania o charakterze rynkowym, czyocharakterze„solidarystycznym”,orazwja­kichproporcjachbędąonewystępowały.Potrzebazapewnieniaprzezwładzepub­

liczne odpowiedniego standardu usługmedycznych i bezpieczeństwa zdrowotnegowymagają znacznej ilości środków finanso­wych,którecorazczęściejprzekraczająmoż­liwości finansowe kraju, dlatego nie ulegawątpliwości, że część kosztów związanychzochroną zdrowia zostanie „przerzucona”na świadczeniobiorców. Tempo wzrostugospodarczego,wielkośćPKBnamieszkańcaiinneistotnewskaźnikimakroekonomicznewywierająwpływnailośćświadczonychusługpodstawowychwochroniezdrowia(bezpłat­nych). Im taoferta jestwiększa, tymwyżejocenianyjestsystemopiekizdrowotnejprzezludność.W gospodarkach, gdzie niski jestpoziom PKB, podstawowa oferta koszykabezpłatnych usług związanych z ochronązdrowiajestniewielkaitopowodujekrytykęzestronyspołeczeństwa.

6. PodsumowanieW analizowanym okresie (1990–2003)

powstawaływnaszymkrajuróżnekoncep­cjereformyochronyzdrowia,dopierogdyz powodu rosnących kosztów usług zwią­zanychzochronązdrowia iwciążrosnącąliczbą osób korzystających z nich okazałosię, żeutrzymaniebezpłatnej służbyzdro­wia może spowodować upadek systemuopiekizdrowotnejwnaszymkraju,podjętodziałania zmierzające do zmiany modeluochronyzdrowia.Przeprowadzona analiza finansowania

ochronyzdrowiawskazuje,żewporówna­niu z wybranymi krajami europejskimiwydatkinaochronęzdrowiawPolsce,choćwykazują tendencjęrosnącą, tosąnabar­dzo niskim poziomie. Wzrasta natomiastwPolsce udział wydatków prywatnych naochronęzdrowia,atakżewydatkinazakupfarmaceutyków.Analizazasobówochronyzdrowia wskazuje, że mamy w Polscepo-równywalnązkrajamieuropejskimi liczbędobrze wykształconych lekarzy, szpitali,

491/2006

łóżek szpitalnych, alewciążbardzowolnozmienia się wyposażenie w nowoczesnysprzęt medyczny, np. liczba tomografów,skróceniuulegateżczashospitalizacji,jestonzbliżonydoeuropejskiego.Występuje ścisła zależność pomiędzy

wielkościąPKBnamieszkańcaiwydatkamina zdrowie. Udział wydatków na ochronęzdrowiawPolscejestnajniższywśródoma­wianychkrajówijednocześniemożnazaob­serwowaćrosnącywdziałwydatkówprywat­nychnaochronęzdrowia.Ochronazdrowiawnaszymkrajuniemożebyćwpełnipod­dana regułom rynkowym, gdyż ograniczy­łobytoznacznejczęśćspołeczeństwadostępdoniejitakierozwiązanienieotrzymaspo­łecznejakceptacji.Obecniepaństwoniejestwstaniefinansowaćbezpłatnegodostępudousług zdrowotnychwszystkim obywatelom,dlatego też częśćusługzdrowotnych (pozapodstawowymi) jest finansowana w pełnilub częściowo przez społeczeństwo. Budzito wiele kontrowersji, ale stan finansówpaństwa nie pozwala na inne rozwiązania.Dotychczas żaden z analizowanych krajóweuropejskich nie zdecydował się na pełneurynkowienie usług związanych z ochronązdrowia,należyjednakzauważyć,żeimwyż­szyjestpoziomrozwojugospodarczego,tymwiększyjestudziałpaństwawfinansowaniuochronyzdrowiaitymlepiejjesttakisystemocenianyprzezobywateli.W Polsce dużą uwagę przywiązuje się

do zwiększenia efektywności gospodarki,wierząc, że wzrost dochodu narodowegowsposób automatyczny rozwiążę wielekwestiispołecznych,wtymiproblemyzwią­zanezochronązdrowia.Negatywnyobrazpolskiejsłużbyzdrowiaodpoczątkutrans­formacjiustrojowejniezachęciłdotychczasdopodjęciapublicznejdyskusjidotyczącejspołecznychoczekiwańzoferowanymiroz­wiązaniamifinansowymiiorganizacyjnymipaństwa.Nieudałosiędotejporywypra­cowaćsystemuochronyzdrowia,wktórymzostałabyosiągniętaniezbędnarównowagamiędzy ilością środkówpublicznych, jakiemogąbyćprzeznaczonenaochronęzdro­wia,ailościąizakresemświadczeń,jakichmożnabyzaniebezpłatnie lubczęściowoodpłatniedostarczyćludności.

Informacje o autorceDr Ewa Krakowińska–adiunktnaWydzialeZarządzaniaUniwersytetuWarszawskiego.E-mail:EKrakow@mail.wz.uw.edu.pl.

Przypisy 1„Szarastrefa”wpublicznejsłużbiezdrowiaoce­niana jestnaokoło30%oficjalnychnakładównasłużbęzdrowia.

BibliografiaBaran,A.,Żyra,M.2006.Narodowy Rachunek zdro-wia. Wydatki na ochronę zdrowia 1���, ����, ���3,Warszawa:GUS,s.38–46.Derecz,M., Izdebski,H.2004.Reformy społeczne. Bilans dekady,Warszawa: Instytut SprawPublicz-nych,s.146–147.Dz.U.2003Nr45,poz.391zezmianami.Frąckiewicz,L.2002.Polityka społeczna. Zarys wykła­ du wybranych problemów, Katowice:WydawnictwoNaukowe.Głąbicka,K.2004.Polityka społeczna państwa pol-skiego u progu członkostwa w Unii Europejskiej,Radom:InstytutTechnologiiEksploatacji.Głąbicka,K. 2002.Europejska przestrzeń socjalna. Zarys problematyki,Warszawa:WyższaSzkołaPeda-gogiczna,TowarzystwoWiedzyPowszechnej.Krowicka,A.,Pitera-Czyżewska,E.2004.Opieka zdro­wotna po wejściu Polski do Unii Europejskiej, War­szawa:CeDeWu.Księżopolski, M. 2004.Reformy społeczne. Bilans dekady,Warszawa:InstytutSprawpublicznych.Kuleszyński, J. 2000.Współczesna polityka społeczna Polski na tle Unii Europejskiej.Frąckiewicz,L.Frąc-kiewicz-Wronka A. (red.), Katowice:WydawnictwoUczelnianeAkademiiEkonomicznejwKatowicach.Narodowy Program Zdrowia 1996–2005, wersjaznowelizowanaw2005roku,MinisterstwoZdrowia,Warszawa.Podstawowedanezzakresuochronyzdrowia(GUS2005),Informacjeiopracowaniastatystyczne,War-szawa.OECDinFigures-2005edition,Paryż2005.OECDHEALTHDATA2005,październik2005.RocznikStatystycznyGUS2005,Warszawa.Sobczak, A. 2004. Samorządowy model ochronyzdrowia.PrzeglądsystemówireformwwybranychkrajachUniiEuropejskiej.Problemy Zarządzania.Sobczak,A.,Dudzik-UrbańskaE.,Juszczyk,G.2004.Prywatne ubezpieczenia w Polsce i na świecie,Warszawa:WydawnictwoNaukoweWydziałuZarządzania.Włodarczyk, C. 1988. Reforma opieki zdrowotnej w Polsce. Studium polityki zdrowotnej,Kraków:Uniwer-syteckiewydawnictwo”Versalius”.