นภฤทธิ์ เนียรสอาด(design@dimsense.com)

จบการศึกษาจาก St’John University

ปจจุบันทำงานเปน

Lighting Designer

บริษัท เอ ไอ เอ็ม มารเก็ตติ้งจำกัด

เทคนิคการปรับแตงโคมไฟในงานเวที(Focusing)

สวัสดีครับ...พบกันอีกแลวนะครับกับเรื่องราวของแสงสีบนเวที...ในฉบับที่แลวเราไดพูดถึงเรื่องของเทคนิคการวางตำแหนงโคมไฟในงานเวทีกันไปแลว เป็นยังไงบางครับลองนำไปใชกันบางหรือยัง และในฉบับนี้เราจะมาพูดถึงเรื่องของเทคนิคการปรับแตงโคมไฟในงานเวที (Focusing) กัน ซึ่งแสงสีบนเวทีที่ออกมาจะสวยหรือไมสวยก็อยูที ่ขั ้นตอนนี้ละครับเราลองไปดูกันเลยนะครับ….

ในงานระบบแสงเวท ีห ัวใจสำคัญอีกอยางหนึ่งเมื่อหลังจากติดตั้งโคมไฟในงานเวทีเรียบรอยแลวนั่นก็ คือการปรับแตงโคมไฟในงานเวที หรือ ที่เรียกกันติดปากในวงการของนักออกแบบแสงก็คือการโฟกัสไฟ หรือการโฟกัสแสง (Focusing) นั่นเอง...

ในการปรับแตงโคมไฟในงานเวทีนั ้น สวนที่สำคัญที่สุดอีกอยางหนึ่งก็คือ ความเขาใจในการทำงานของโคมไฟในแตละประเภท (ผมวาสำคัญ..สุด...สุด..นะ ถาหากจำไมไดลองไปหาอานฉบับที่ผาน ๆ มานะครับ) ซึ่งถาหากเราไมร ู ถ ึงว ิธ ีการทำงานของโคมไฟแตละประเภทแลว นั่นหมายความวาเรากำลังเสี่ยงกับความเสียหายที่จะเกิดขึ้นกับโคมไฟเหลานั้นและอาจเกิดอันตรายตอผูใชงานได เพื่อเป็นการไมประมาท เราจะมาเรียนรูถึงหลักการทำงานของโคมไฟแตละชนิดในงานเวทีกันกอนนะครับ และหลังจากนั้นเราจะไปพูดถึงเทคนิคการปรับแตงโคมไฟในงานเวที (Focusing) กันตอไป...เพื่อไมใหเป็นการเสียเวลาเราจะเริ่มตนกันท่ีโคมไฟท่ีมักจะพบเจอกันบอย ๆ ในงานเวทีนะครับนั่นก็คือ...

โฟกัส (Focus) คำนี้ทั่วไปแลวถาแปลเป็นภาษาไทยจะหมายถึง จุดรวม, การมารวมเป็นจุดเดียว หรือปรับภาพใหชัด แตความหมายของคำนี้ในงานระบบแสงเวทีนั้นจะหมายถึงการปรับแตงดวงโคมใหไดตำแหนงตามที่กำหนดนั่นเองครับ

โคมพาร(Parabolic Aluminize Reflector) ในปัจจุบันเราจะพบเห็นและไดยินชื่อของโคมไฟชนิดนี้กันบอย ๆ ในงานระบบแสงเวที (เหตุผลที่ผมเขาใจนะ) นั่นก็เพราะวาโคมไฟชนิดนี้จะมีราคาถูกที่สุดและมีความทนทานในการใชงานที่ดีกวาโคมไฟชนิดอื่น ๆ ที่ใชในงานเวที แตมันก็มีขอดอยเหมือนกัน คือมันไมสามารถควบคุมแสงในการสองสวางจากตัวของมันได เนื่องจากโคมชนิดนี้จะใชหลอดพาร เป็นแหลงกำเนิดแสงที่ใสไวในโคมไฟแตเพียงอยางเดียวไมมีอุปกรณอื่น ๆ ชวยในการปรับแสงประกอบอยูในดวงโคมเหมือนกับโคมไฟชนิดอื่น ๆ แตโคมไฟชนิดนี้จะสามารถที่จะปรับลักษณะของแสงในการสองสวางไดเหมือนกันคือ การปรับใหแสงสองสวางในแนวนอนกับแนวตั้งได โดยใชวิธีการหมุนขั้วของหลอดไฟ แตจะไมสามารถที่จะปรับใหแสงมีขนาดแคบหรือกวางได แตถาหากตองการที่จะใหมีขนาดความกวางของลำแสงที่แตกตางกันก็สามารถทำไดโดยเลือกใชชนิดของหลอดไฟพารนั่นเอง ซึ่งในบานเราก็จะมีหลอดไฟพารที่มีชนิดของลำแสงที่แตกตางกันไปอยูประมาณซัก 3-4 ชนิด (ถาผมจำไมผิด) ก็คือ

74

COlumn

lighting32.indd 74 3/30/2006 4:54:58 AM

หลอดพารชนิด Vary Narrow Spot (VNSP)

ลักษณะของหลอดพารชนิดนี้ ผิวของหนาหลอดจะใส สามารถมองเห็นไสหลอดไดอยางชัดเจนซึ่งคุณลักษณะของแสงชนิดนี้จะมีความเขมของแสงสูงมากและสามารถสองสวางไดระยะทางไกล ๆลำแสงจะแคบ หลอดพารชนิด Narrow Spot (NSP) ลักษณะของหลอดพารชนิดนี้ ผิวของหนาหลอดจะขุ นและมีผิวขรุขระคลาย ๆ ผิวของผลสมไมสามารถมองเห็นไสหลอดไดชัดเจน ซึ่งคุณลักษณะของแสงชนิดนี้จะมีความเขมของแสงสูง และสามารถสองสวางไดระยะทางไกล ๆแตขนาดของลำแสงในการสองสวางจะกวางกวาชนิด Vary narrow spot นั่นเอง หลอดพารชนิด Medium Flood (MFL)

ลักษณะของหลอดพารชนิดนี้ ผิวของหนาหลอดจะมีลักษณะเป็นเสน ๆ กระจายอยูเต็มหนาหลอดจะไมสามารถมองเห็นไสหลอดได ซึ่งคุณลักษณะของแสงชนิดนี้จะมีขนาดของความกวางของลำแสงที่มาก ความเขมของแสงจะนอยกวาหลอดพารชนิด Vary narrow spotและ Narrow Spot ซึ่งจะเหมาะกับการสองสวางใหกับพ้ืนท่ี ๆ เป็นบริเวณกวาง

หลอดพารชนิด Wide Flood (WFL)

ลักษณะของหลอดพารชนิดนี้ ผิวของหนาหลอดจะมีลักษณะเป็นเสน ๆคลายกับหลอดพารชนิด Medium floodแตจะมีความถี่หรือจำนวนเสนที่มากกวา ซึ่งคุณลักษณะของแสงชนิดนี้จะมีขนาดของลำแสงที่กวางมาก ๆ กวานั่นเอง

รูปโคมพาร

รูปชนิดของหลอดพาร

เพ่ือความปลอดภัยในการใชงานของโคมไฟ อุปกรณประกอบอื่น ๆ ที่สำคัญที่ประกอบอยูภายในดวงโคมชนิดนี้ ที ่เราจะตองตรวจสอบกอนการติดตั้งและการนำไปใชงานก็คือ แหวนล็อคหลอดไฟ ใหตรวจสอบดูวาแหวนล็อคหลอดไฟที่อยูในโคมไฟมีความแข็งแรงและล็อคหลอดไฟไวอยูในตำแหนงที่ถูกตองหรือไม ถาล็อคหลอดไฟไวอยูในตำแหนงไมที ่ถูกตอง โอกาสที่หลอดไฟจะหลุดออกจากดวงโคมก็มีไดงาย และเป็นอันตรายตอนักแสดง ขั้วของหลอดไฟแตกหักหรือไม, สายไฟที่ตอยูกับขั้วของหลอดไฟมีความแข็งแรงและแนนหรือไม ควรตั้งขั้วของหลอดไฟ (แนวนอน-แนวตั้ง) ไวตามตำแหนงตามที่ตองการกอนเพื่ออำนวยความสะดวกในการปรับแตงโคมไฟในกรณีที ่โคมไฟแขวนอยูบนโครงสราง (จะชวยใหเราทำงานงายขึ้น) Knob ล็อคดวงโคมมีความแข็งแรงและสามารถล็อดดวงโคมไวในตำแหนงที่ตองการหรือไม แผน Color Frame (แผนโลหะใสแผนสี) ใสไวในตำแหนงที่ถูกตองและล็อคแผนสีแลวหรือไม

Safety Chain สายล็อคโคมไฟกับโครงสรางสำหรับแขวนโคมไฟมีความแข็งแรงหรือไม มี Safety Net ตาขายปิดหนาดวงโคมหรือไม (เพื่อป้องกันในกรณีที่หลอดไฟระเบิดและจะทำใหเศษแกวเกิดการหลนลงมาได) สายไฟและปลั๊กเสียบมีความแข็งแรงและปลอดภัยหรือไม สิ่งเหลานี้ถือวาเป็นสิ่งสำคัญกอนการติดตั้งและการปรับแตงโคมไฟ ทั้งนี้ทั้งนั้นก็เพื่ออำนวยความสะดวกแกผูใชงาน ถาหากเรามองขามสิ่งเล็ก ๆ นอย ๆเหลานี้ โอกาสที่เราจะตองทำงาน 2 ครั้งก็อาจจะเกิดขึ้นได (หมายถึงตองถอดดวงโคมลงมาตรวจสอบกันใหม ถาหากโคมไฟนั้น ๆ ไมสามารถทำงานได)

โคมไฟชนิดตอไปที่เราจะพูดถึงก็คือโคมไฟที ่มีอุปกรณประกอบในการปรับแตงคุณลักษณะของแสง ซึ่งจะมีอยูหลายชนิดดวยกัน เราไปดูโคมไฟชนิดแรกกันเลยนะครับ....

75

COlumn

lighting32.indd 75 3/30/2006 4:54:59 AM

สวนประกอบที่สำคัญที่เราจะตองตรวจสอบกอนการติดตั้งและการนำไปใชงานของโคมไฟเหลานี้ มีอยูหลายอยางหลายสวนดวยกัน ดังนี้ ข้ัวของหลอดไฟแตกหักหรือไม,สายไฟท่ีตออยูกับข้ัวของหลอดไฟมีความแข็งแรงและแนนหรือไม เลนสของโคมไฟอยูในสภาพที่สมบูรณหรือไม (ไมมีรอยราว) Knob ล็อคหลอดไฟสำหรับปรับมุมในการสองสวางของแสงสามารถปรับเลื่อนตำแหนงไดอยางสะดวกและล็อคหลอดไฟไวในตำแหนงที่ตองการไดหรือไม Barn Door สามารถปิดพับไดทั้ง 4 แผนหรือไม แผน Shutter บังแสงสามารถใชงานไดอยางสะดวกหรือไม Knob ล็อคดวงโคมมีความแข็งแรงและสามารถล็อคดวงโคมไวในตำแหนงที่ตองการหรือไม ดวงโคมสามารถปรับให กม-เงย ไดสะดวกหรือไม แผน Color Frame (แผนโลหะใสแผนสี) ใสไวในตำแหนงที่ถูกตองและล็อคแผนสีแลวหรือไม Safety Chain สายล็อคโคมไฟกับโครงสรางสำหรับแขวนโคมไฟมีความแข็งแรงหรือไม สายไฟและปลั๊กเสียบมีความแข็งแรงและปลอดภัยหรือไม

โคมไฟประเภทมีเลนส โคมไฟชนิดนี้จะมีความแตกตางในการใชงานและการปรับแตงดวงโคมเป็นอยางมากเมื่อเทียบกับโคมไฟชนิดโคมพาร ซึ่งประกอบไปดวยโคมไฟชนิด Fresnel Spotlight, โคมไฟชนิด Prism-Convex และโคมไฟชนิด Profile/El-lipsoidal Spotlight และที่สำคัญที่สุดที่เราตองเรียนรูถึงวิธีการปรับแตงดวงโคมเหลานี้ก็เพราะโคมไฟที่พูดถึงนี้จะมีราคาที่สูงกวาโคมพารหลายเทาตัวและอุปกรณที ่ประกอบอยู ในดวงโคมก็มีราคาคอนขางส ูงพอสมควรรวมถึงหลอดไฟที่ใชกับโคมประเภทนี้ดวยดังนั้นเพื่อประโยชนสูงสุดในการใชงานเรามาศึกษาวิธีการใชงานที่ถูกตองของโคมไฟเหลานี้กันครับ...

รูปโคมไฟ ชนิดมีเลนส

รูปอุปกรณประกอบภายในดวงโคม

รูปโคมไฟ ชนิดมีเลนส

ขอสำคัญอีกขอหนึ่งในการติดตั้งโคมไฟชนิดนี้ก็คือ ควรตรวจสอบวาโคมไฟไดถูกแขวนไวในลักษณะที่ถูกตองหรือไม (การแขวนโคมไฟที่ถูกตองนั้นขั้วของหลอดไฟจะตองอยูดานลางเมื่อแขวนโคมไฟขึ้นไปแลว) ถาหากเราติดตั ้งใหดวงโคมคว่ำลง หรือเอียงไปทางดานใดดานหนึ่งจะมีผลตอหลอดไฟก็คือ ในขณะที่เราจายกระแสไฟฟ้าเขาไปที่หลอดไฟแลวและเมื่อใดที่ไสของหลอดไฟมีความรอนมาก ๆ จะทำใหไสหลอดยานลง ซึ่งจะทำใหไสหลอดแตะกันและจะเป็นผลทำใหหลอดขาดไดดังนั้นเราจึงควรระมัดระวังในเรื่องนี้เป็นพิเศษครับ..

รูปโคมไฟ ชนิดมีเลนส

COlumn

76

lighting32.indd 76 3/30/2006 4:55:00 AM

ขอสำคัญที ่ควรระวังเป็นอยางมากอีกเรื่องหนึ่งของการปรับแตงตำ-แหนงในการสองสวางของโคมไฟในงานเวทีก็ค ือในขณะที ่เราจะปรับเปลี ่ยนตำแหนงของโคมไฟในการสองสวางทุกครั้ง จะตองลดคาสวางของหลอดไฟใหมีคาความสวางนอยที่สุด (เอาแคพอมองเห็นแบบลาง ๆ ในขณะที่เปลี่ยนตำแหนงในการสองสวาง) กอนที่จะปรับเปลี่ยนตำแหนง ทั้งนี้ทั้งนั้นเพื่อป้องกันการสูญเสียของหลอดไฟ ซึ่งถาหากเราไมไดลดคาความสวางของหลอดไฟลงแลว และในขณะเดียวกันเราก็เปิดหลอดไฟทิ้งไวดวยเพื่อจะดูตำแหนงในการสองสวางและขณะที่เรากำลังปรับเปลี่ยนตำแหนงในการสองสวางนั้น อาจทำให

โคมไฟเกิดการสั่นสะเทือน ซึ่งจะทำใหไสหลอดที่มีความรอนสูงซึ่งจะมีผลใหไสหลอดยาน เกิดการแตะกันของไสหลอดไดอันนี้ถือวาเป็นประสบการณอีกอยางหนึ่งที่ผมไดสัมผัสมาแลว ก็แนะนำไวเพื ่อป้องกันการสูญเสียที ่จะเกิดขึ ้นครับ..

แหม..ถาเราตรวจสอบไดรัดกุมแบบนี้แลว ผมคิดวานาจะไมเกิดปัญหาหรืออาจเกิดปัญหาไดนอยท่ีสุดในระหวางการทำงานนะครับ...คุณวายังงั้นมั๊ย...

ครับ..นี่ก็เป็นเทคนิควิธีการตรวจสอบและเตรียมพรอมในการที่เราจะเริ่มงานปรับแตงตำแหนงของโคมไฟในงานเวทีกันซึ่งผมจะมาแนะนำเทคนิคและวิธีการในการโฟกัสแสงสำหรับการแสดงบนเวทีกันครับ...แลวพบกันฉบับหนานะครับ...สวัสดีครับ..

COlumn

77

lighting32.indd 77 3/30/2006 4:55:01 AM