HASTANE ENFEKSĠYONLARI
KORUNMA VE KONTROL:
ĠZOLASYON ÖNLEMLERĠ
Uzm. Hem. Nurgül TAYRANĠÜ. CTF. Hastanesi Enfeksiyon
Kontrol HemĢiresi
Bir hastanenin en öncelikli
gereksiniminin hastaya zarar
vermemek olduğunu söylemek acayip bir
prensip olarak görülebilir...”
F.Nightingale
SLOGANIMIZ
SIFIR HASTANE ENFEKSİYONU
ĠÇERĠK
Ġzolasyon nedir? Neden önemlidir?
Enfeksiyon zinciri
Ġzolasyon önlemleri nelerdir?
Standart önlemler
GeniĢletilmiĢ Önlemler
Ġzolasyon önlemlerine uyum
Sonuç ve Öneriler
ĠZOLASYON NEDĠR?
Kelime anlamı:
Ayırma, tecrit etme
Epidemiyolojik yönden önemli mikroorganizmanın
hastadan hastaya
hastadan sağlık çalışanına
sağlık çalışanından hastaya bulaşmasını önlemek
13.01.2016
6
ENFEKSĠYON KAYNAĞI
Hastanın kendi florası
Diğer hastalar (enfekte, kolonize, taĢıyıcı)
Sağlık çalıĢanları
Kronik taĢıyıcılar
Tıbbi aletler
Su, hava gibi çevresel faktörler
Yiyecekler
Hasta ziyaretçileri
Vektörler
ENFEKSĠYON ZĠNCĠRĠ
Kaynak
Duyarlı konak
Etken
Çıkış kapısı
Bulaş yoluGiriş kapısı
Bakteriler
Virüsler
mantarlar
DUYARLI KONAK
Konak yanıtı
Kolonizasyon
Asemptomatiktaşıyıcı
Klinik hastalık
Konak yanıtını etkileyen faktörler
Yaş
Altta yatan hastalıklar
Antibiyoterapi, kortikosteroid ya da immunsupresifilaç kullanımı
İnvaziv girişimler
ĠZOLASYON TÜRLERĠ
10
Standart Önlemler
Genişletilmiş Önlemler
• Solunum önlemleri
• Damlacık önlemleri
• Temas önlemleri
• Koruyucu İzolasyon
CDC izolasyon önlemleri kılavuzuGuideline for Isolation Precautions: Preventing Transmission
of Infectious Agents in Healthcare Settings 2007
1. STANDART ÖNLEMLER
Hastanın tanısına ve enfeksiyonu olup
olmadığına bakılmaksızın bütün hastalara
uygulanan önlemlerdir
El hijyeni
KiĢisel korunma malzemelerini kullanma
(eldiven,önlük, maske, yüz/göz sperliği)
ELDĠVEN
Kan, vücut sıvısı/salgısı,
kontamine eşyalar, mukoza ve
bütünlüğü bozulmuş cilt ile temas
olasılığında eldiven giyilmeli
Kullanımdan sonra hiçbir yere
dokunmadan eldivenler
çıkartılarak el hijyeni sağlanmalı
STANDART ÖNLEMLER
DOĞRU ELDĠVEN KULLANMA
Eldiven giymeden eller yıkanmalı
El antiseptiği kullanılmışsa eller
kuruduktan sonra eldiven giyilmeli
Aynı hastada temiz ve kirli iĢlemler
arasında eldivenler değiştirilmeli
Bir baĢka hastaya aynı eldiven ile temas
edilmemeli
13
.01
.201
6
ELDĠVEN GĠYĠLĠRKEN
Eldivenler en son
giyilmeli
Doğru tip ve boyutta
eldiven seçilmeli
Eldiven giymeden önce
eller yıkanmalı veya el
antiseptiği ile
ovalanmalı
Eldiven, önlüğün kol
manĢetleri üzerine
çekilmeli
ELDĠVEN ÇIKARILIRKEN
Elin üzerinden sıyrılarak içi dıĢına çevrilmeli
Çıkarılan eldiven, diğer eldivenli el ile tutulmalı
Eldivensiz parmakla bilekten diğer eldiven sıyrılmalı
Ġçi dıĢına çevrilerek her iki eldivenden oluĢan küçük bir torba Ģeklinde atılmalı
STANDART ÖNLEMLER
Vücut sıvı veya salgılarının çevreye sıçrama veya yayılma ihtimali olduğunda (endotrakeal entübasyon, aspirasyon, vasküler invaziv giriĢimler, vb.) eldivene ek olarak diğer kişisel korunma malzemeleri (önlük, maske, yüz/gözlük) kullanılmalı
Her tür spinal girişim sırasında (miyelogram, lomber ponksiyon, spinal anestezi, vb.) işlemi yapan kişi cerrahi maske takmalı
İşlemler sırasında vücut
sıvıları, salgılar, çıkartılar
ve kan sıçrama olasılığı
olduğunda göz, burun ve
ağız mukozasını koruma
amaçlı kullanılmalı
MASKE
MASKE TAKILIRKEN
Burnu, ağzı ve
çeneyi tamamen
içine almalıdır
Yüze uygunluk tam
olmalı
N95 gibi özel tip
maskeler için yüze
uyum testi
yapılmalı
MASKE TAKILDIKTAN SONRA
Tükrük veya sekresyonlarla ıslandığı
zaman değiĢtirilmeli
Tekrar kullanılmamalı
Ortak kullanılmamalı
MASKE ÇIKARILIRKEN
Maske bağları
(önce alttaki)
çözülmeli
Maskenin ön
yüzü kontamine
olduğu için elle
temas etmemeli
Bağlardan
tutularak
atılmalı
GÖZLÜK-YÜZ
KORUYUCUSU
GĠYĠLMESĠ
Gözleri ve yüzü tam
olarak kapatmalı
Yüze uygunluk tam
olmalı
Yüze oturmalı ancak
sıkmamalı
GÖZLÜK-YÜZ KORUYUCUSU
ÇIKARILIRKEN
Eldivensiz ellerle çıkarılmalı
Önlük
Her türlü vücut sıvısı/salgısı, çıkartılar
ve kan ile temas olasılığında deri ve
giysilerin kirlenmesini önlemek için
giyilir
Kirlenen önlük dış yüzüne dokunmadan
çıkarılmalı ve eller yıkanmalıdır
STANDART ÖNLEMLER
ÖNLÜK GĠYERKEN
Önlük malzemesi uygulanacak iĢleme göre seçilmeli
Uygun tip ve boyut seçilmeli
Arkadan bağlanmalı
Eğer çok küçük ise iki tane önlük giyilmeli Biri önden
Diğeri arkadan
ÖNLÜK
ÇIKARILIRKEN
Omuz
kısımlarından
tutulmalı
Kontamine dıĢ yüz
içe doğru çevrilmeli
Yuvarlayarak
katlanmalı
Çıkarıldığında
sadece temiz taraf
görünmeli
KORUYUCU EKĠPMANIN UYGUN
KULLANIMI
Giyme sırası
Önlük
Maske
Gözlük-yüz
koruyucu
Eldiven
Çıkarma sırası
Eldiven
Gözlük-yüz
koruyucu
Önlük
Maske
STANDART ÖNLEMLER
Solunum Hijyeni
Hasta kabul alanlarında, öksüren/hapşıran
hastaların çevreye yayabileceği enfeksiyöz
partiküllerin kontrolünü sağlamak
Öksüren/hapşıran hastalara ağızlarını kağıt
mendil/peçete ile kapatmaları konusunda eğitim
verilmesi
Hastaların mümkünse cerrahi maske takması,
diğer hastalarla aralarında en az bir metre
mesafe olacak şekilde yerleştirilmesi
HASTA BAKIM
MALZEMELERĠ
Kan, vücut sıvısı/salgısı ile
kontamine malzemeler, diğer
malzemeler/hasta/çevresi
kontamine edilmeden
uzaklaştırılmalı
Tek kullanımlık malzemeler
atılmalı, tekrar kullanılacak
olanlar uygun yöntemlerle
steril/dezenfekte edilmeli
2. GENĠġLETĠLMĠġ ÖNLEMLER
Solunum izolasyonu
Damlacık izolasyonu
Temas izolasyonu
Koruyucu ortam
TEMAS ĠZOLASYONU
Amaç enfekte/kolonize hastadan direkt/indirekt temasın önlenmesi
El hijyeni
Tek kişilik oda/kohort uygulaması
Hasta/çevresindeki cansız yüzeylerle temasta temiz eldiven
Hasta/odasındaki yüzeylerle temasta, idrar/gaita inkontinansı, ileostomi, kolostomi/açık drenaj varlığında, steril olmayan temiz önlük
Eldiven ve önlüğün hasta odasında çıkarılması
Eldiven ve önlük çıkarılıp el hijyeni sağlandıktan sonra çevre-yüzeye temas edilmemesi
Odalar/hastalar arasında eşya/tıbbi malzeme transferinin önlenmesi
Temizlik ekipmanlarının ayrılması
İzolasyon kartının asılması
Atık yönetimi
DAMLACIK ĠZOLASYONU
Büyük partiküllü (> 5µm) damlacıkların geçişinin önlenmesi
Partiküller büyük olduğu için yere çöker
Bulaşmanın olması için kaynak ve duyarlı kişi arasında
yaklaşık 1 m mesafe gerekli
Duyarlı kişiye burun-ağız-konjonktiva yoluyla bulaşma olur
Enfekte hastaların konuşma, öksürme, hapşırma ya da burun
silmesi
Aspirasyon, entubasyon, bronkoskopi gibi işlemler
DAMLACIK ĠZOLASYONU
Hasta tek kişilik oda/kohort
Farklı tanılı hasta aynı odayı paylaşma yataklar arası mesafe en az 1 m
Özel havalandırma gerekmez
Oda kapısı açık olabilir
Hastaya 1 metreden yakın mesafede çalışırken maske
takımalı
Hasta çok gerekmedikçe oda dışına
çıkmamalı/çıkacaksa cerrahi maske takmalı
SOLUNUM ĠZOLASYONU
Küçük partiküllü
mikroorganizmanın (<5µm)
geçişinin önlenmesinde uygulanır
Partiküller küçüktür havada
asılı kalır
Bu partiküller hava akımıyla çok
uzak mesafelere gidebilir
SOLUNUM ĠZOLASYONU
Özel havalandırma sistemi-Hava akımı koridordan odaya olmalı (negatif
basınç)
-Saatte 6-12 kez hava değişimi sağlanmalı
-Odadan dışarı hava çıkıyorsa filtre edilmeli
Oda kapısı kapalı tutulmalı
Çok geçerli nedenler olmadıkça hasta oda dıĢına çıkarılmamalı. Çıkması gerekiyorsa mutlaka cerrahi maske takmalı
Sağlık çalıĢanı hepafiltreli maske takmalı
KORUYUCU ORTAM
Tek kişilik oda
Koruyucu ortam, organ transplantasyonu yapılan hastaların (Allojeneik kemik iliği nakli yapılan hastaların) havadaki fungus sporlarına maruziyetini en aza indirmek için oluşturulur
Oda havasındaki 0,3 büyük partikülleri filtre edebilen, %99 etkinliğe sahip HEPA (High efficiency particulate air filtration) filtre olmalı
KORUYUCU ORTAM
Hasta odası saatte 12 hava değişimi sağlanmalı
Hava akım yönü hastadan koridora doğru olmalıdır (temizkirli pozitif hava basıncı)
Dış ortamdan oda içine hava akımının önlenmesi (duvarlar, tavan, pencereler, elektrik prizleri, vb.)
Odada toz kontrolü,
Tüm yüzeyler temizlenebilir/dezenfekte edilebilir olmalı
Odada taze veya kuru çiçek Ø
Hastane içi/çevresinde tadilat varsa hastaya
filtreli maske
İZOLASYON KARTLARI1
3.0
1.2
01
6
Çevre
ĠZOLASYON VE KONTAMĠNE ÇEVRE YÜZEY
UZUN ETKĠ SÜRELĠ DEZENFEKTAN
KULLANIMI
Etkin temizlik sonrası dezenfekte edilecek çevre,
yüzeyde uzun etki süreli dezenfektan kullanılarak MO
üremesi engellenir
De
ze
nfe
ksiy
on
Hijyen aralığı !
De
ze
nfe
ksiy
on
Bilinen dezenfektanlar,
uygulandığı bölgeden
buharlaĢtığında etkisini
kaybeder
Ġkinci dezenfeksiyona kadar
hijyen boĢlukları
oluĢtururlar
Uzun Etki
Süreli
Dezenfektan
13.01.2016
BĠR YOĞUN BAKIM ÜNĠTESĠNDE VRE SALGINI
YÖNETĠMĠ
Nurgül Tayran, Gökhan Aygün, Nuray Dilek,Serpil Cengiz, Lütfiye Alisha, Nazmi Ataoğlu, Pakize Aygün, Asiye Karakullukçu,
Ġlker Ġnanç Balkan, NeĢe Saltoğlu, Yıldız Perk, Recep Öztürk
Kasım 2015 DAS Kongresinde poster olarak sunulmuştur.
13.01.2016
41
ĠZOLASYON
ÖNLEMLERĠNE
UYUM ????
Hekimlere online anket
İzolasyon önlemleriyle ilgili bilgi ve tutum değerlendirilmiş
Sonuç ve öneriler: Bilgi eksikliği mevcut. Tıp
eğitiminde iyileĢtirme gerekli. Hastanelerde internet
üzerinde özel bir web sayfasının kullanımı hekimlerin
bu konuda daha iyi bilgi edinmelerine yardımcı
olabilir
Üçüncü düzey çocuk hastanesi
Yapılandırılmış sorular ve klinik senaryolar içeren bir anket
Araştırma evreni 131 sağlık çalışanı (% 37 hemşire, % 26
uzman hekim, %36 asistan,% 1 diğer sağlık çalışanları)
Sonuç: Hekim olmak, tıp eğitimi almak, beĢ yıldan az
çalıĢan olmak izolasyon önlemlerine uyum ve bilgi
açısından dezavantaj olarak bulunmuĢtur.
Sonuç: El hijyeni bilgi düzeyi orta decede
El hijyenine uyum kötü
El hijyeni konusunda eğitim programının önemi
İzolasyon önlemlerine yönelik bilgi düzeyi ve tutum
Evren 2000 katılımcı (1500 hemşire 500 hekim), %62’sine ulaşılmış
Bilgi eksikliği, iş yoğunluğu, unutkanlık, malzeme eksikliği ve daha az
mesleki deneyim yılı (P <0,0005) anlamlı.
Sonuç: Eğitim çabalarına rağmen, izolasyon önlemleri
bilgisi yetersiz. Etkili öğretim yöntemlerinin kullanıldığı
özel eğitim programları önerilmiĢ.
HemĢire ve hekimlerin izolasyon önlemlerine uyumu ile ilgili sorunların ve buna yönelik çözüm önerilerinin
belirlenmesi amacıyla yapılan tanımlayıcı, kesitsel
ve metodolojik bir tez çalıĢması
Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi HemĢirelik Öğretimi Anabilim Dalı HemĢirelikte
Eğitim Yüksek Lisans Programı
47
13.01.2016
DANIŞMAN: Doç. Dr. Sevim ULUPINAR (2010)
SAĞLIK PROFESYONELLERĠNĠN ĠZOLASYON ÖNLEMLERĠNE
UYUM DERECESĠ
TAYRAN N: Hemşire hekimlerin izolasyon önlemlerine uyumu, MÜ. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Öğretimi Anabilim Dalı Hemşirelikte Eğitim
Yüksek Lisans, Tezi Danışman. Yard. Doç. Dr. Sevim Ulupınar, 2010
İyi derecede uyum gösteren sağlık profesyonelleri;
%72,1 ile hemşireler, %31,4 ile uzman hekimler, % 30,2 ile öğretim üyeleri ve
%22,6 ile en düşük oran asistanlar
HEMġĠRE VE HEKĠMLERĠN ĠZOLASYON ÖNLEMLERĠ
KONUSUNDA YAġADIĞI SORUNLAR (2010 YILI)
Sorun yaşama: %92,1
%63 malzeme eksikliği
%47,7 hastanın
uyumsuzluğu
%46,3 hekimin
uyumsuzluğu
Sorun yaşama: %93
%66,8 malzeme eksikliği
%49,5 koruyucu gözlük,
maske kullanımı
%48,1 Talimat/
standartların
yetersizliği
49
13.01.2016
Hemşire (n=216) Hekim (n=214)
III. Uluslararası Sağlıkta Performans ve
Kalite Kongresi, Ankara, 2011
Manisa Turgutlu Devlet Hastanesi (2010); Hemşire ve hekimlerin % 87’si izolasyon önlemleri ile
ilgili sorun yaşamaktadır
Ege Ü. Hastanesi (2011); Hemşirelerin uyumu orta derece düzeyinde
(İÖUÖ puan ort. 78,73)
Bilgi düzeyi yetersiz olan hemşirelerde
uyum oranı düşüktür
9. Ulusal Dahili Ve Cerrahi Bilimler Yoğun Bakım
Kongresi
9. ULUSAL DAHĠLĠ VE CERRAHĠ BĠLĠMLER YOĞUN BAKIM KONGRESĠ
1. AVRASYA YOĞUN BAKIM TOPLANTISI
Gazi Ü. Hastanesi (Ankara) 2012;
İzolasyon önlemleri eğitimi ve YBÜ’de çalışma
izolasyon önlemlerine uyumu arttırmış.
YBÜ çalışanlarına enfeksiyon kontrolüne yönelik
düzenli eğitim programı uygulanması önerilmiştir.
Türk Nöroşirürji Derneği, 26.
Nöroşirürji Hemşireliği Bilimsel Kongresi, 2012
Gazi Ü. Hastanesi (2012)
Dahili ve Cerrahi YBÜ’nde çalışan 100 sağlık profesyoneli
(67 hemşire ,33 doktor)
Eğİtim alan sağlık çalışanın “İÖUÖ” puanı yüksek.
YBÜ’de kontrol önlemlerine uyum eğitim ve geribildirimle desteklenmeli
ÖZET
Duyarlı hastalar ve personel korunmalı
Sağlık profesyonelleri, hasta ve hasta
yakınının izolasyon önlemlerine uyumu
izlenmeli ve kaydedilmeli
Periyodik değerlendirme ve
geribildirim
Çevre kontaminasyonu engellenmeli
Eğitim programı organize edilmeli
ÖNERĠLER Enfeksiyon kontrolü ve izolasyona yönelik
mezuniyet sonrası sürekli eğitim faaliyetleri
EtkileĢimli, aktif ve uygulamalı öğretim yöntemleri
içeren eğitim programları düzenlenmesi ve
sonuçların değerlendirilmesi
ÇalıĢma koĢullarının iyileĢtirilmesi, memnuniyet
değerlendirilmesi yapılması
Malzeme temininde sürekliliğin sağlanması
Hasta/hasta yakınına yönelik farkındalık
eğitimlerinin organizasyonu
Uyumu etkileyen faktörlerin farklı gruplarda kapsamlı
niteliksel çalışmalar ile incelenmesi
Tutum değiĢikliği oluĢturmaya yönelik farklı eğitim
Ģekillerinin karĢılaĢtırıldığı derinlemesine
araĢtırmalar
54
KAYNAKLAR1. Erden S, Bayrak Kahraman B, Bulut H: Yoğun Bakım Ünitesinde Çalışan Doktor Ve Hemşirelerin İzolasyon
Önlemlerine Uyumlarının Değerlendirilmesi, Gümüşhane Sağlık Bilimleri Dergisi, 2015, 4(3)
2. Moriceau, G., et al. "Preventing healthcare-associated infections: Residents and attending physicians need
better training in advanced isolation precautions." Medecine et maladies infectieuses ,2015
3. Yüceer S, Bulut H, Öztürk F: Nöroşirürüji Yoğun Bakım Ünitesinde Çalışan Hemşirelerin ve Doktorların
İzolasyon Önlemlerine Uyumlarının Değerlendirilmesi, Türk Nöroşirürji Derneği, 26. Nöroşirürji Hemşireliği
Bilimsel Kongresi Kitabı, 2012
4. Yüceer S, Bayrak Kahraman B, Bulut H: Dahili ve Cerrahi Yoğun Bakım Ünitelerinde Çalışan Hemşirelerin
ve Doktorların İzolasyon Önlemlerine Uyumlarının Değerlendirilmesi. 9. Ulusal Dahili Ve Cerrahi Bilimler
Yoğun Bakım Kongresi Kitabı, 2012
5. Pekuslu S, Demirci H, Taşcıoğlu S, Tuna E: Bir devlet hastanesinde çalışan hemşire ve hekimlerin izolasyon
önlemlerine uyumlarının değerlendirilmesi, 3. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Sözel
Bildiri Kitabı, 2011
6. Tayran.N, Ulupınar S: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması: İzolasyon Önlemlerine Uyum Ölçeğinin Geçerlik Ve
Güvenirliği, Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, Cilt 19, Sayı2, 2011
7. Tayran N: Hemşire hekimlerin izolasyon önlemlerine uyumu, MÜ. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik
Öğretimi Anabilim Dalı Hemşirelikte Eğitim Yüksek Lisans, Tezi Danışman. Yard. Doç. Dr. Sevim Ulupınar,
2010
8. Yüceer S , Güler Demir S: Yoğun bakım ünitesinde nozokomiyal enfeksiyonların önlenmesi ve hemşirelik
uygulamaları Dicle Tıp Derg / Dicle Med J Cilt/Vol 36, No 3, 226-232
9. Türk Hastane İnfeksiyonları ve Kontrolü Derneği izolasyon önlemleri çalışma grubu (2006). İzolasyon
Önlemleri Klavuzu. Hastane İnfeksiyonları Dergisi,10: Ek 2
10. Weber DJ, Sickbert-Bennett EE, Brown VM, Brooks RH, Kitrell IP, Featherstone BJ, Adams TL, Rutala WA :
Copliance with isolation precautions at a university hospital. İnfection Control and Hospital Epidemiology.
2007,28(3): 358-361
11. Yataklı Tedavi Kurumları Enfeksiyon Kontrol Yönetmeliği. T.C. Resmi Gazete, Sayı: 25903,
11 Ağustos 2005
13.01.2016 56
TEŞEKKÜR EDERİM