Letsugas- Pagpananum sa Gawas o Hawan nga Dapit
Ngalan sa Tanom: Letsugas
Pag ilis-ilis sa Pagtanum
Human sa pagtanum sa letsugas, pulihi kini sa pagtanum ug
cucurbits, atsal, kamatis, talong, mais, broccoli, repolyo o
petsay. Likayi ang pagtanum ug utro sa letsugas human dayon
sa pag-ani niini.
Klima ug Kalidad sa Yutang Tamnan Ang letsugas maayong mutubo sa eksakto lang nga
temperatura nga anaa sa 15–35°C, ug labing muangay sa
bugnaw nga panahon sa mga ubos nga lebel sa yuta. Sa mga
taas nga temperatura, ang naporma ug lingin nga mga dahon
(ulo) sa letsugas mahimong muluag ug ang pinakapunoan niini
muaksayon sa pagtaas nga may kauban nga pagbuwak. Sa
pagpananum sa letsugas, kon mas sayo ang pagpamulak sa
tanom ug ang mas taas nga punoan muresulta gayod sa pagka
alkanse sa mag-uuma.
Ang letsugas mahimong patubuon sa bisan unsang klase sa
yuta nga maayo ang kalidad ug tambok/tabunok. Kasagaran
gayod kining patubuon sa medyo alkaline, balason apan
tabunok nga yuta, ug dili makasugakod sa pagtubo sa aslom
nga yuta (ubos pa sa 6 ang pH).
Pag andam sa Yutang Tamnan Daruha ug sudlaya ang yutang tamnan sa makaduhang
higayon aron madugmok ang mga nagtibug-ol nga yuta,
mapatag kini ug matangtang ang mga sagbot. Pag andam ug
hinabok/giisa nga luna nga mga anaa sa 15-20 sentimetro ang
gihabugon, usa ka metro ang gilapdon ug tunga sa metro ang
gilay-on kada usa. Paghimo usab ug kanal nga magsilbing
agianan sa sobrang tubig sa matag kilid sa luna nga tamnan.
Seguradoha nga mabisbisan pag-ayo ang mga hinabok nga
yutang tamnan aron maandam kini sa pagtanum sa mga
lawngon.
Pangtabon sa Yuta Basi sa gihimong pagsulay ug panukiduki sa Claveria, 8-14%
ang pag usbaw sa abot sa ginatabunan nga yuta kon ikompara
sa wala tabuni ang yuta. Ang pinaka epektibong gamitong
pangtabon kay ang uhot sa humay ug lindog ug dahon sa mais.
Ang tahop sa humay ug dahon sa madre de cacao mahimo
usab nga gamiton. Ang pangtabon kinahanglan nga ibutang sa
ibabaw sa mga hinabok nga saburan usa ka semana sa dili pa
ang pagtanum sa letsugas.
Aplayi ug organiko nga pangtabon mga 2.5 sentimetro ang
gibag-on aron mamenosan ang pag alisngaw sa tubig sa yuta
ug mapugngan ang pagturok ug pagtubo sa mga sagbot.
Lettuce
Pagtanum sa Gawas o Hawan nga Dapit
Letsugas- Pagpananum sa Gawas o Hawan nga Dapit
Lettuce
Tinanum nga lawngon sa letsugas
Pagtanum Human sa 18 ka adlaw gikan sa pagluyong, ug sa usa ka
semana niining inanay nga pagbutang sa init sa adlaw ug
lawngon, mahimo ng ibalhin ang mga lawngon sa inandam
nga yutang tamnan. Ang pagtanum sa kahapunon diin
landong na ang palibot ang pinaka maayong panahon aron
mamenosan ang dili maayong epekto sa pagbalhin niini labi
na gayod kon init ang panahon. Bisbisi pagmaayo ang mga
lawngon nga igtatanum sa dili pa kini kuhaon sa trey aron
itanum.
Himuang 4 ka tudling sa mga tanom kada hinabok nga yuta,
nga 25 sentimetro ang gilay-on, markahe ug 20-25 sentimetro
ang gilay-on alang sa matag punoan sa tanom. Pagbuho ug
parehas nga giladmon nga mga lungag nga sama sa giladmon
sa trey nga gitamnan ug hinayi pagbutang ang mga lawngon
didto sa gihimong mga buho. Pundoka ang mga yuta nga
gikutkot didto sa punoan sa tanom ug hinayi kini sa pagduot
aron mapahimutang ang tanom ug mapatag ang yuta sa
palibot nini. Human sa pagtanum, bisbisi dayon ang mga
tanom apan likayan gayod nga kini pasobraan nga mahimong
muresulta na hinuon sa pagkalumos niini.
Mga lawngon sa letsugas nga mahimo ng itanum
Pagkontrolar o Pagsumpo sa Sagbot • Daruha ang yuta sa dili pa kini tamnan aron mamenosan
ang mga sagbot, mapahumok ang mga nanggahi nga
tamnanan.
• Gamiti ug organiko nga pangtabon sa yuta aron
mamenosan ang pagpangguna sa mga sagbot.
• Sa panahon sa pagtubo na sa tanom, gamiti ug guna alang
sa de mano nga pamaagi sa pagkuha sa mga sagbot.
• Bombahi o esprihi ang mga kanal, mga agianan taliwala
sa mga hinabok nga luna/ saburan ug contact/systemic
nga pamatay sa sagbot.
Pag-ani Aniha ang letsugas kon kini 30-40 na ka adlaw gikan sa
pagtanum (sa dili pa kini muaksyon sa pagpamulak), kon ang
mga nilingin nga mga dahon (heads) niabot na sa gidak-on nga
angay ng ibaligya, apan depende usab kini sa klase/barayte.
Ang sobra ka guwang nga letsugas mahimong lanuton ug pait
na ang mga dahon. Para sa iceberg nga klase sa letsugas, aniha
kini kon ang naporma ug lingin nga mga dahon (heads) pinaka
dagko na basi sa iyang barayte ug kon kini bus-ok ug gahi pa.
Ang pag-ani sa letsugas gikinahanglan nga pagabuhaton
pinaagi sa pagputol sa lindog o sa punoan niini gamit ang
mahait nga kutsilyo. Ang mga dahon nga nagputos mahimong
tangtangon kon gikinahanglan o kaha ipabilin lang sa luna ug
pasagdan nga malata aron makatabang usab sa pagpabalik sa
sustansiya sa yuta.
Letsugas- Pagpananum sa Gawas o Hawan nga Dapit
Lettuce
Ang letsugas kinahanglan nga anihon sa dili pa muaksyon sa
pagpamulak. Ang pagsugod sa pagpamulak niini mailhan kon
ang pinakaudlot nga anaa sa sulod sa naporma nga ulo
(niilingin nga mga dahon) musugod na sa pagtaas, labi na sa
mga dahunon nga klase sa letsugas. Ang pagsugod sa
pagbulak muresulta usab sa pagka pait sa dahon niini, diin dili
na gayod kini maayo ug gikinahanglan pa nga mahitabo.
Letsugas nga anaa na sa eksaktong panahon aron anihon Sa pag-ani sa letsugas, putla pagawas ang punoan o lindog niini gamit ang mahait nga kutsilyo
Letsugas- Pagpananum sa Gawas o Hawan nga Dapit
Lettuce
Pamaagi sa Pag-abono, Patubig, ug Pagsumpo sa mga Peste ug Sakit sa Letsugas
PERYOD SA PAGTUBO SA LETSUGAS
Sa Dili pa
Itanum
Pagbalhin ug
Lawngon
Pagtubo Pagporma sa
Ulo
Paggulang
Abono Sa dili pa itanom, butangi daan ug abono ang matag lungag nga tamnan ug isagol kini sa yuta. Sa
panahon sa pagtubo na sa tanom, abonohi kini pag-usab usa ka pulgada ng distansya gikan sa punoan
sa tanom. Seguradoha gayod nga dili maigo sa dahon sa tanom ang abono aron malikayan ang
pagkasunog niini. Dugang abono pa ang ihatag sa tanom kada ika-duha ka semana. Gamita kini nga
basihan kon kanus-a ug unsay gidaghanon sa pag-abono.
Kanus-a Sa panahon sa
pagtanum
1 ka semana sa
dili pa itanum.
2 ka semana
human ug tanum
3 ka semana
human ug tanum
Dugang pa nga pag-
abono
Gidagha
non
10g nga
rehistradong
organiko nga
abono ug 10 g
kada punoan nga
14-14-14 (NPK)
2g nga Urea
(46-0-0), 5.5g
nga solophos
(0-18-0) ug 2.5g
nga potash (0-
0-60) kada
tanom
2 g nga urea (46-
0-0), 5.5g nga
solophos (0-18-
0) ug 2.5g nga
potash (0-0-60)
kada tanom
2g nga Urea (46-0-
0), 5.5g nga
solophos (0-18-0)
ug 2.5g of potash
(0-0-60) kada
tanom
2g nga Urea (46-0-
0), 5.5g nga
solophos (0-18-0)
ug 2.5g nga potash
(0-0-60) kada
tanom
Patubig Pagsukod ug tubo nga gamiton sa patubig nga maoy mubisbis sa tanom kada tudling. Gamiti ug tag-
usa ka tubo kada tudling nga may bangag nga 25 centimetro ang gilay-on nga maoy magsilbing
agasanan sa tubig alang sa pagbisbis sa mga tanom. Pinaka maayo nga pamaagi nga bas-on pag-ayo
ang yuta aron makatubo dayon ang gamut sa letsugas.
Bisbisi dayon
ang lawngon
human kini
ibalhin ug
tanom hangtod
nga ang yuta
mabasa gayod
pag-ayo.
Bisbisi kada 3-4
ka adlaw sulod
sa upat hangtud
sa unom ka oras
o hangtud nga
mabasa na pag-
ayo ang yuta.
Bisbisi kada 3-4 ka
adlaw sulod sa 4-6
ka oras o hangtud
nga mabasa na
pag-ayo ang yuta.
Ayaw paughi o
pasobrahe ang
tubig sa tanom.
Peste/
Dangan
Bantayi ug obserbahi kanunay ang mga tanom aron malikayan ang peste. Tan-awa ang mga udlot ug
ang ilalum sa mga dahon niini. Ang gi-aprobar ra nga pamatay sa insekto o ‘insecticide’ ang pwedeng
gamiton sumala sa marka sa botelya o sa produkto. Dugmuka ang itlog ug kaba-kaba sa alibangbang.
Putla ang giatake na og peste nga mga dahon. Kuhaa ang mga til-as o ulod sa bunga ug dahon nga
sakiton ug ilubong kini. Ayaw ibalhin-balhin ang aduna nay peste nga tanom aron dili kini manakod.
Letsugas- Pagpananum sa Gawas o Hawan nga Dapit
Lettuce
Aphids,
cutworm, leaf
miner
Aphids,
cutworm, leaf
miner
Aphids, cutworm,
leaf miner
Aphids, cutworm,
leaf miner
Mga
Sakit
Bantayi ug obserbahi kanunay ang mga tanom aron mailhan dayon kon giatake na kini og sakit. Ibton
ang nasakit na nga tanom nga dili na pwedeng matambalan ug mag-amping sa pagpul-ong sa mga
sanga ug uban pang bahin sa tanom nga gi-atake na sa peste. Hugasi kanunay ang gigamit sa pagpul-
ong sa matag tanom aron malikayan ang pagbalhin-balhin sa sakit. Ang ‘bacterial wilt’ ug ‘blight’
pwedeng makuha gikan sa gigamit ug pul-ong sa tanom. Ibutang ug plastik nga sudlanan ang pinul-
ong nga parte sa tanom nga nataptan na og sakit aron dili na kini motakod sa uban pang himsug nga
tanom ug malikayan ang pagkuyanap sa sakit. Mga aprobadong fungicides lamang ang gamiton nga
anaa mahimutang sa mga gipustan o gisudlan niini.
Southern
blight/rot, soft
rot, grey
(botrytis)/ white
(sclerotinia)
mould, bacterial
leaf spot
Southern
blight/rot, soft rot,
grey (botrytis)/
white (sclerotinia)
mould, bacterial
leaf spot
Southern blight/rot,
soft rot, grey
(botrytis)/ white
(sclerotinia) mould,
bacterial leaf spot
Letsugas nga anaa na sa eksaktong
panahon aron anihon
Sa pag-ani sa letsugas, putla pagawas
ang punoan o lindog niini gamit ang
mahait nga kutsilyo
Ang pagpamulak sa letsugas usa ka dili na
kinahanglan nga panghitabo sa tanom ug
kinahnaglng gayod nga kini
mapugngan. Bantayi ug giunsa
pagsugod sa pagtaas sa udlot sa dahunon
nga letsugas
Letsugas- Pagpananum sa Gawas o Hawan nga Dapit
Lettuce
Mga Buhaton Human sa Pag-ani Kon kini naani na, ang letsugas kay dali ng madaut kon itandi sa
naa pa kini sa punoan. Kini gayod ang imong paggabuhaton sa
mga inaning ulo sa letsugas:
1. Aniha kon bugnaw na ang panahon- sayo ba kaha sa
buntag o sa kahapunon.
2. Ibutang ang inani nga ulo sa letsugas layo sa init sa
adlaw sa labing dali nga panahon.
3. Tangtanga ug ilain ang mga dahon nga dauton,
nangalata, nalawos ug sakiton. Gikinahanglan usab nga
ibutang ang letsugas layo sa kontaminasyon sa yuta o
unsa pa mang lata nga parte sa tanom.
4. Ilain-lain ang mga ulo niini basi sa eksaktong gidak-on
para sa mamalitay.
5. Isulod dayon ang mga inaning letsugas sa karton nga
adunay buho nga kahungawan o sa plastik nga kahon
sa paagi nga mamenosan ang pagkadaut niini sa
panahon sa pagbiyahe paingon sa merkado. Ang
pagkapundo sa inani muresulta gayod sa pagmenos sa
panahon nga kini mapuslan pa, makaon ug sa kalidad.
6. Ipadala ang inani ngadto sa merkado sa labing daling
panahon human sa pag-ani. Kinahanglan nga kadiyot
lamang ang panahon gunad sa pag-ani niini hangtod na
nga kini mabaligya sa merkado.
7. Pidbak: Susiha ug sutaa kon giunsa pag-abot sa imong
inani nga letsugas didto sa merkado ug kanunay nga
paninguhaa nga mapalambo pa ang kalidad sa imong
letsugas sa pag-abot niini sa merkado.
Mga Angay Pang Buhaton
Human sa pinaka-ulahing pag-ani sa letsugas, ang mga tanom
kinahanglan gayud nga tangtangon ug ibton. Daruhon dayon
ang luna aron malikayan ang pagdaghan ug pagkuyanap sa mga
dangan nga insekto ug sakit didto sa lain pang mga tanom.
Kining nga mga butanga kinahanglan gayud nga buhaton.
Letsugas- Pagpananum sa Gawas o Hawan nga Dapit
Lettuce
Applied Horticultural Research Pty Ltd (AHR), the Australian Centre for International Agricultural Research (ACIAR) and NSW Department of Primary Industries (NSW DPI) make no
representations and expressly disclaims all warranties (to the extent permitted by law) about the accuracy, completeness, or currency of information in this fact sheet. Users of this material
should take independent action before relying on its accuracy in any way. Reliance on any information provided by AHR, ACIAR or NSW DPI is entirely at your own risk. AHR, ACIAR or NSW
DPI are not responsible for, and will not be liable or, any loss, damage, claim, expense, cost (including legal costs) or other liability arising in any way from your use or non-use of information in
this fact sheet, or from reliance on information AHR, ACIAR or NSW DPI provides to you by any other means.