In voor zorg! Utrecht, 17 maart 2014
De opdracht en stijl van de netwerkbestuurder
Prof. Dr. Patrick Kenis Academic Dean en Hoogleraar Beleid- en Organisatiewetenschappen Universiteit van Tilburg
Versterken van eigen machtspositie (economies of power)
Reduceren van onzekerheid
Legitimiteitsoverwegingen (economies of legitimacy)
Motieven van organisaties om met anderen samen te werken …
Versterken van eigen machtspositie (economies of power)
Reduceren van onzekerheid
Legitimiteitsoverwegingen (economies of legitimacy)
Efficiëntie overwegingen (economies of scale)
Effectiviteitsoverwegingen (economies of quality)
Motieven van organisaties om met anderen samen te werken …
Samenwerkingsverbanden – een ééndimensionale voorstelling
Zelfstandige
organisaties Eén nieuwe
organisatie
Contractuele
samenwerking
Preferred
suppliers
Joint venture
Deelneming
Coöperatie
Fusie/overname
Samenwerkingsverbanden – een ééndimensionale voorstelling
Zelfstandige
organisaties Eén nieuwe
organisatie
Contractuele
samenwerking
Preferred
suppliers
Joint venture
Deelneming
Coöperatie
Fusie/overname
“… opgaan in iets groters …, verlies van
controle …, verlies van identiteit, standaardisering van processen en producten …, efficiëntie-gedreven, verlies aan maatwerk, ontslagen, fusie-gedoe, …”
Beter …
Fusie/overname Zelfstandige
organisatie
Samenwerkingsverband
van zelfstandige
organisaties
Contracten
Beter …
Fusie/overname Zelfstandige
organisatie
Samenwerkingsverband
van zelfstandige
organisaties
Nieuwe
organisatie
(SSC, joint
venture)
Organisatie-
netwerken
Contracten
Beter …
Fusie/overname Zelfstandige
organisatie
Samenwerkingsverband
van zelfstandige
organisaties
Efficiëntie/Macht
Soevereiniteit/ controle/specialisme
Efficiëntie en/of effectiviteit
Contracten
Onzekerheids-reductie
Beter …
Fusie/overname Zelfstandige
organisatie
Samenwerkingsverband
van zelfstandige
organisaties
+ nieuwe
organisatie
(SSC, joint
venture)
Efficiëntie/Macht
Soevereiniteit/ controle/specialisme
Effectiviteit (nieuwe producten): complexiteit/ flexibiliteit/ maatwerk
Efficiëntie en/of effectiviteit
Efficiëntie deelproducten
Contracten
Onzekerheids-reductie
Organisatie-
netwerken
Beter …
Fusie/overname Zelfstandige
organisatie
Samenwerkingsverband
van zelfstandige
organisaties
+ nieuwe
organisatie
(SSC, joint
venture)
Efficiëntie/Macht
Soevereiniteit/ controle/specialisme
Effectiviteit (nieuwe producten): complexiteit/ flexibiliteit/ maatwerk
Efficiëntie en/of effectiviteit
Efficiëntie deelproducten
Contracten
Onzekerheids-reductie
Organisatie-
netwerken
Trend in zelfstandige organisaties: Shrinking Core, Expanding Periphery
Source: Gulati & Kletter (2005) Shrinking Core, Expanding Periphery: The Relational Architecture of High Performing Organizations. California Management Review 47:3.
Trend in zelfstandige organisaties: Shrinking Core, Expanding Periphery
Source: Gulati & Kletter (2005) Shrinking Core, Expanding Periphery: The Relational Architecture of High Performing Organizations. California Management Review 47:3.
Beter …
Fusie/overname Zelfstandige
organisatie
Samenwerkingsverband
van zelfstandige
organisaties
+ nieuwe
organisatie
(SSC, joint
venture)
Efficiëntie/Macht
Soevereiniteit/ controle/specialisme
Effectiviteit (nieuwe producten): complexiteit/ flexibiliteit/ maatwerk
Efficiëntie en/of effectiviteit
Efficiëntie deelproducten
Contracten
Onzekerheids-reductie
Organisatie-
netwerken
Contracten …
Gemeenschappelijke aankoop, e.a.
Contractuele afspraken: wederzijds te leveren diensten
Gecontracteerde voorkeursleverancier
Service level agreement (dienstenniveaus)
Deelneming: organisatie B neemt belang in organisatie A
Outsourcing
Beter …
Fusie/overname Zelfstandige
organisatie
Samenwerkingsverband
van zelfstandige
organisaties
+ nieuwe
organisatie
(SSC, joint
venture)
Efficiëntie/Macht
Soevereiniteit/ controle/specialisme
Effectiviteit (nieuwe producten): complexiteit/ flexibiliteit/ maatwerk
Efficiëntie en/of effectiviteit
Efficiëntie deelproducten
Contracten
Onzekerheids-reductie
Organisatie-
netwerken
Shared Service Center
Bron: Strikwerda, J. (2010). Shared Service Centers II: Van kostenbesparing naar waardecreatie. Assen/ Den Haag: Van Gorcum/ Stichting Management Studies.
“Een SSC is een resultaatverantwoordelijke eenheid (RVE) [in de interne organisatie van een onderneming of instelling] die tot taak heeft het leveren van gespecialiseerde diensten [aan operationele eenheden (business units, divisies)] op basis van een overeenkomst tegen een verrekenprijs.”
Shared Service Center
Bron: Struik & Brugman (2008) Life Cycle Model voor Service Service Center. Facility Management magazine, November, p. 63- 65
r
Beter …
Fusie/overname Zelfstandige
organisatie
Samenwerkingsverband
van zelfstandige
organisaties
+ nieuwe
organisatie
(SSC, joint
venture)
Efficiëntie/Macht
Soevereiniteit/ controle/specialisme
Effectiviteit (nieuwe producten): complexiteit/ flexibiliteit/ maatwerk
Efficiëntie en/of effectiviteit
Efficiëntie deelproducten
Contracten
Onzekerheids-reductie
Organisatie-
netwerken
…. verbinden en delen informatie, middelen, activiteiten en competenties van soevereine1 en unieke organisaties om samen een outcome te bewerkstelligen die geen van de organisaties afzonderlijk tot stand kan brengen.
1 geen eenheid van eigendom en leiding
resultaat
Samenwerken tussen meerdere organisaties of Organisatienetwerken …
Voorbeelden waar organisatie-netwerken aan de orde zijn
resultaat Creëren van veilige
woonwijken
Creëren van werkgelegenheid in achtergestelde regio’s
Verminderen van het spijbelen en schoolverzuim
Integratie van nieuwe burgers
Verhogen van de levenskwaliteit voor mensen met een niet-aangeboren hersenletsel
Verhogen van levenskwaliteit voor kwetsbare ouderen die nog thuis willen blijven wonen
Voorkomen en stoppen van kindermishandeling
Betere zorg voor mensen met een ernstige psychiatrische aandoening
Wanneer organisatienetwerken als organisatievorm gebruiken?
Complexe vraag …
Leveren van maatwerk …
Complexe vraag …
Bron Tussen institutioneel aanbod en organische vraag : een onderzoek naar de vraag wanneer en hoe gemeenten zouden moeten samenwerken in het organiseren en regisseren van de zorg rondom jeugd en gezin. M. van Leeuwen, Z. Brouwer, W. de Jong, A. van Woudenberg en P. Kenis (2011).
Het leveren van maatwerk “één gezin, één plan, één regisseur”
Gebasseerd op: C.K. Prahalad & M.S. Krishan (2008) The New Age of Innovation. McGraw Hill.
Thuiszorg
Bron:
Joe Ludlow and Belinda Vernon
(2011) Impact networks.
Charities working together to
improve outcomes. NPC.
De twee centrale uitdagingen in succesvolle organisatienetwerken?
Management VAN het organisatienetwerk …
Management IN het organisatienetwerk …
DIFFERENTIATIE
Innovatie Maatwerk
Complexe uitdagingen
Management VAN succesvolle organisatienetwerken
DIFFERENTIATIE
INTEGRATIE
Innovatie Maatwerk
Complexe uitdagingen
Management VAN succesvolle organisatienetwerken
DIFFERENTIATIE
INTEGRATIE
Innovatie Maatwerk
Complexe uitdagingen
Management VAN succesvolle organisatienetwerken
Management VAN succesvolle organisatienetwerken
Bestuurlijke controle op netwerk
Aansprakelijkheid
Verantwoording RvT
Netwerkleiderschap
Wie in, wie uit?
…
Management VAN succesvolle organisatienetwerken
Management IN succesvolle organisatienetwerken
Leiding hebben: de leiding nemen in ONen
Leiding delen: deelnemen in ONen
Netwerkwaardecreatie: participeren in netwerkwaardecreatie
Verlies soevereiniteit: verlies van (een deel van de) soevereiniteit als organisatie
verantwoording netwerkparticipatie door kosten-baten analyse voor eigen organisatie
door waarde die het netwerk kan toevoegen aan probleemoplossingen
Netwerkgericht: aanpassen van eigen organisatiestructuren ten behoeve van de netwerkoutcome (flexibiliteit)
Organisatiegericht: behouden van structuren om eigen belang te beschermen (rigiditeit)
Management IN succesvolle organisatienetwerken
Medewerkers detacheren: medewerkers detacheren naar netwerkorganisatie
Medewerkers behouden: medewerkers binnen de eigen organisatie houden
Medewerkers autonoom: professionals uit de eigen organisatie autonomie toestaan om tot netwerkdoelstellingen bij te dragen (autonomie)
Medewerkers onder controle: professionals moeten zich in alles verantwoorden naar de eigen organisatie (verantwoording)
Verschillende vormen van organisatienetwerken
Organisatienetwerken
Bron: Milward, H.B and Provan, K.G. ,A Manager’s Guide to Choosing and Using
Collaborative Networks. IBM Center for The Business of Government, 2005.
Organisatienetwerken
OPENING MINDS TO IMPACT THE WORLD