2
Barbara Walkowicz
Program
nauczania
historii w klasach 4–8 szkoły podstawowej
Spis treści
1. Podstawa prawna ................................................................................................................ 3
2. Ogólna charakterystyka programu nauczania ..................................................................... 3
3. Fragment podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej
(dotyczący przedmiotu historia) ............................................................................................. 4
4. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania ........................................................ 17
5. Zakładane osiągnięcia ucznia ........................................................................................... 21
6. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia ............................... 38
7. Rozkład materiału w klasach 4–8 ..................................................................................... 40
8. Bibliografia ....................................................................................................................... 65
3
1. Podstawa prawna Na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 lit. a, b, e, f i h ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo
oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59) oraz Rozporządzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej
z dn. 14 lutego 2017 r., w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów
z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia
ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej
przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej; załącznik nr 2.
2. Ogólna charakterystyka programu nauczania
Nauczanie historii w szkole podstawowej ma na celu zaszczepienie w uczniach
zainteresowania przeszłością oraz pomaganie w zrozumieniu zjawisk współczesnych.
Uczniowie szkoły podstawowej przechodzą metamorfozę od dziecka, które żyje
jeszcze w świecie fantazji do bardzo krytycznego wobec świata nastolatka. Program, poprzez
uwzględnienie możliwości poznawczych i emocjonalnych uczniów w tym wieku, pomaga
poznać dzieje rodziny, regionu i kraju oraz historię powszechną, a także poznać i zrozumieć
zjawiska społeczne, gospodarcze i polityczne, które kształtowały świat i doprowadziły
do aktualnego rozwoju cywilizacyjnego ludzkości.
Zgodnie z podstawą programową przewidziano dla ucznia:
w klasie 4 – zapoznanie się z historią jako nauką, metodami poznawania historii,
a także najbliższymi uczniowi obrazami przeszłości (takimi jak: rodzina, historia
lokalna, propedeutyczne przedstawienie wybranych epizodów z historii Polski);
w klasie 5 – poznanie najdawniejszych dziejów ludzkości, zwłaszcza zachodniego
kręgu kulturowego oraz historii naszego narodu i państwa w średniowieczu;
w klasie 6 – poznanie dziejów Polski na tle zmian, jakie następowały w Europie
i na świecie do początków XIX w.;
w klasie 7 – poznanie trudnego czasu zaborów, dwudziestolecia międzywojennego
i narodzin totalitaryzmów;
w klasie 8 – ukazanie walki narodu polskiego z nazizmem i komunizmem oraz
przemian w świecie powojennego ładu dwubiegunowego aż do XXI w.
Dzięki ukazaniu historii Polski na tle dziejów powszechnych, uczniom łatwiej będzie
zrozumieć zjawiska i zależności zachodzące we współczesnym świecie. Nauczycielowi
program pozwala na dostosowywanie do warunków szkolnych zarówno treści
wykraczających poza podstawę programową, jak też na dobór metod i form pracy z uczniami.
Program daje możliwość holistycznego spojrzenia na rozwój cywilizacyjny,
a skorelowanie wiadomości i umiejętności z zakresu innych przedmiotów (humanistycznych
i matematyczno-przyrodniczych) tylko w tym uczniowi pomaga.
Oprócz wiedzy typowej dla historii, program daje też możliwości pozyskania
umiejętności ogólnych: współpracy z innymi, krytycznej postawy wobec zjawisk, opinii
i postaw, analizy tekstów kultury i innych.
Nauczanie historii pomaga również kształtować postawy akceptowane społecznie
czyli: patriotyzm, tolerancję, poczucie odpowiedzialności za siebie i innych, szacunek dla
4
osiągnięć – walki i pracy – własnego narodu, kręgu kultury zachodniej i innych kultur,
poszanowanie prawa, wrażliwość na piękno itp.
Program nauczania historii rozwija umiejętności językowe, interpersonalne, analizy
zjawisk, ale również syntezy wiadomości. Te umiejętności ważne są tak dla humanisty, jak
i ucznia o innych zainteresowaniach.
3. Fragment podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej
(dotyczący przedmiotu historia)
Historia
Historia jest skarbnicą zbiorowej pamięci. Stykamy się z nią na rozmaitych, przecinających
się płaszczyznach – od poznania przeszłości „małej ojczyzny”, przez losy kraju, jego
najbliższych sąsiadów, aż po dzieje zwane powszechnymi. Spoglądamy na nią poprzez
wydarzenia i ludzi, którzy w nich uczestniczyli. A czynimy to, by zrozumieć dzień dzisiejszy, by
współtworzyć wspólnotę wartości. Tych wartości, które przez wieki wyrażała najpełniej,
nieustannie obecna w naszej historii, idea wolności.
Dzieje ojczyste – wypełnione bohaterstwem i codziennym trudem przodków, pełne są
heroizmu i chwały, ale również tragedii, zwątpienia, a nawet niegodziwości – ten bagaż
minionych czasów wszyscy powinniśmy poznać.
Szkoła, nawet najlepsza, nie nauczy wszystkiego. Dostarczy jednak narzędzi, by wiedzę
samodzielnie poszerzać, zachowując przy tym niezbędny krytycyzm i dbając o rzetelność
przekazu. Duma z dokonań przodków nie powinna zatem przeradzać się w bezmyślną
apologię, a krytycyzm nie musi wieść do negowania sensu zbiorowego narodowego wysiłku,
który przecież na trwałe zakorzenił nas, Polaków, w sercu Europy.
Podczas przedmiotu historia w naturalny sposób kształtowane są takie wartości jak:
ojczyzna, naród, państwo, symbole narodowe i państwowe, patriotyzm, pamięć historyczna,
prawda, sprawiedliwość, dobro, piękno, wolność, solidarność, odpowiedzialność, odwaga,
krytycyzm, tolerancja, tożsamość, kultura.
Poznanie ważnych wydarzeń z dziejów narodu polskiego, zwłaszcza poprzez
dokonania wybitnych postaci historycznych; zapoznanie z symbolami narodowymi,
państwowymi i religijnymi; wyjaśnienie ich znaczenia oraz kształtowanie szacunku wobec
nich to rola historii.
Rozbudzanie poczucia miłości do ojczyzny przez szacunek i przywiązanie do tradycji
i historii własnego narodu oraz jego osiągnięć, kultury oraz języka ojczystego jest
kształtowane podczas realizacji przedmiotu historia.
Równie ważne jest kształtowanie więzi z krajem ojczystym, świadomości obywatelskiej,
postawy szacunku i odpowiedzialności za własne państwo, utrwalanie poczucia godności
i dumy narodowej.
Istotne jest budzenie przekonania, że nie można budować przyszłości bez pamięci
historycznej, bez kształtowania szacunku dla dziedzictwa narodowego oraz wyrabiania
poczucia troski o pamiątki i zabytki historyczne.
5
Rozbudzanie zainteresowań własną przeszłością, swojej rodziny oraz historią lokalną
i regionalną są podstawą budowania szacunku dla innych ludzi oraz dokonań innych
narodów.
Kształtowanie zrozumienia dla takich wartości jak: prawda, dobro, sprawiedliwość,
piękno, rozwijanie wrażliwości moralnej i estetycznej oraz rozwijanie wyobraźni historycznej
są także kształtowane podczas realizacji przedmiotu historia.
Historia kształtuje także zdolności humanistyczne, sprawność językową, umiejętności
samodzielnego poszukiwania wiedzy i korzystania z różnorodnych źródeł informacji,
formułowania oraz wypowiadania własnych opinii.
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Chronologia historyczna.
1. Odróżnianie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.
2. Posługiwanie się podstawowymi określeniami czasu historycznego: epoka, okres
p.n.e., okres n.e., tysiąclecie, wiek, rok.
3. Obliczanie upływu czasu między wydarzeniami historycznymi.
4. Umieszczanie procesów, zjawisk i faktów historycznych w czasie
oraz porządkowanie ich i ustalanie związków przyczynowo-skutkowych.
5. Dostrzeganie zmiany w życiu politycznym i społecznym oraz ciągłości w rozwoju
kulturowym.
II. Analiza i interpretacja historyczna.
1. Krytyczne analizowanie informacji uzyskanych z różnych źródeł (w tym
kartograficznych), próba wyciągania z nich wniosków.
2. Lokalizacja w przestrzeni procesów, zjawisk i faktów historycznych przy
wykorzystaniu map i planów w różnych skalach.
3. Rozróżnianie w narracji historycznej warstwy informacyjnej, wyjaśniającej
i oceniającej.
4. Objaśnianie związków przyczynowo-skutkowych, analizowanie zjawisk i procesów
historycznych.
5. Dostrzeganie potrzeby poznawania przeszłości dla rozumienia procesów
zachodzących we współczesności.
III. Tworzenie narracji historycznej.
1. Konstruowanie ciągów narracyjnych przy wykorzystaniu zdobytych informacji
źródłowych.
2. Posługiwanie się pojęciami historycznymi i wyjaśnianie ich znaczenia.
3. Przedstawianie argumentów uzasadniających własne stanowisko w odniesieniu
do procesów i postaci historycznych.
4. Tworzenie krótkich i długich wypowiedzi: planu, notatki, rozprawki, prezentacji.
6
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
KLASA IV
I. Elementy historii rodzinnej i regionalnej. Uczeń:
1. zbiera informacje na temat historii swojej rodziny, gromadzi pamiątki rodzinne
i opowiada o nich;
2. poznaje historię i tradycje swojej okolicy i ludzi dla niej szczególnie zasłużonych;
zna lokalne zabytki i opisuje ich dzieje.
II. Najważniejsze elementy polskiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
1. zna symbole narodowe (barwy, godło, hymn państwowy), najważniejsze święta
narodowe i państwowe, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;
2. zna legendy o początkach państwa polskiego;
3. wiąże najważniejsze zabytki i symbole kultury polskiej z właściwymi regionami.
III. Refleksja nad historią jako nauką. Uczeń:
1. wyjaśnia, na czym polega praca historyka;
2. wskazuje sposoby mierzenia czasu w historii i posługuje się pojęciami
chronologicznymi;
3. rozpoznaje rodzaje źródeł historycznych;
4. odróżnia historię od dziejów legendarnych.
IV. Postacie i wydarzenia o doniosłym znaczeniu dla kształtowania polskiej tożsamości
kulturowej. Uczeń sytuuje w czasie i opowiada o:
1. księciu Mieszku i czeskiej Dobrawie – chrzcie Polski;
2. Bolesławie Chrobrym – pierwszym królu – i zjeździe w Gnieźnie;
3. ostatnim z Piastów – Kazimierzu Wielkim;
4. królowej Jadwidze, Władysławie Jagielle, Zawiszy Czarnym, unii polsko-
-litewskiej i zwycięstwie grunwaldzkim;
5. Mikołaju Koperniku i krakowskich żakach;
6. Janie Zamoyskim – wodzu i mężu stanu;
7. bohaterach wojen XVII wieku – przeorze Augustynie Kordeckim, hetmanie
Stefanie Czarnieckim i królu Janie III Sobieskim;
8. Tadeuszu Kościuszce i kosynierach spod Racławic;
9. Janie Henryku Dąbrowskim i Józefie Wybickim oraz polskim hymnie;
10. Romualdzie Traugutcie i powstańczym państwie;
11. laureatce Nagrody Nobla – Marii Skłodowskiej-Curie;
12. Józefie Piłsudskim i jego żołnierzach;
13. Eugeniuszu Kwiatkowskim i budowie Gdyni;
14. „Zośce”, „Alku”, „Rudym” i „Szarych Szeregach”;
15. żołnierzach niezłomnych – Witoldzie Pileckim i Danucie Siedzikównie „Ince”;
16. papieżu Janie Pawle II;
17. „Solidarności” i jej bohaterach.
7
Treści dodatkowe, nieobowiązkowe, do wyboru przez nauczyciela w porozumieniu
z uczniem.
1. Piastowie. Plemiona słowiańskie i ich warunki życia na terenie dzisiejszej Polski.
Ród Piastów – legendy związane z rodem.
2. Chrzest Polski. Chrystianizacja i przemiany kulturowe na ziemiach polskich.
Misja św. Wojciecha. Nowe słowa i nowe znaczenie starych słów w języku
polskim.
3. Wojny z Niemcami. Obrona kraju, wojowie. Obrona Głogowa.
4. Zakony w Polsce. Rozwój piśmiennictwa i rolnictwa.
5. Zamki i rycerze. Znaczenie, uzbrojenie, obyczaje.
6. Złoty wiek kultury polskiej. Osiągnięcia architektury i sztuki – Wawel.
7. Gdańsk – Polska spichlerzem Europy. Miasto, port, rozwój handlu zbożem.
8. Zygmunt III Waza. Warszawa stolicą Polski.
9. Obiady czwartkowe króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Rozkwit kultury
za ostatniego króla.
10. Strajk dzieci we Wrześni. Udręki niewoli, germanizacja, rusyfikacja.
11. Bitwa Warszawska. Ocalenie Polski przed najazdem bolszewickim.
KLASY V–VIII
I. Cywilizacje starożytne. Uczeń:
1. porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i wyjaśnia skutki rewolucji
neolitycznej;
2. lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje Starożytnego Wschodu (Mezopotamii,
Egiptu i Izraela), cywilizacje nad wielkimi rzekami (Indie i Chiny) oraz
cywilizacje starożytnej Grecji i Rzymu;
3. charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w Egipcie, Grecji
i Rzymie, religię starożytnego Izraela; wyjaśnia różnicę między politeizmem
a monoteizmem;
4. umiejscawia w czasie i zna różne systemy sprawowania władzy oraz organizację
społeczeństwa w Egipcie, Atenach peryklejskich i Rzymie;
5. charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej świata
starożytnego w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, prawie, architekturze,
sztuce, literaturze;
6. umiejscawia w czasie i przestrzeni narodziny oraz rozprzestrzenianie się
chrześcijaństwa.
II. Bizancjum i świat islamu. Uczeń:
1. umiejscawia w czasie i przestrzeni zasięg ekspansji arabskiej i wyjaśnia wpływ
cywilizacji muzułmańskiej na Europę;
2. lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie i rozpoznaje osiągnięcia
kultury bizantyjskiej (prawo, architektura, sztuka).
8
III. Średniowieczna Europa. Uczeń:
1. umiejscawia w czasie i przestrzeni państwo Franków;
2. umiejscawia w czasie i przestrzeni nowe państwa w Europie;
3. wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI wieku oraz opisuje relacje
między władzą cesarską a papieską;
4. charakteryzuje przyczyny i skutki krucjat.
IV. Społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy. Uczeń:
1. przedstawia instytucje systemu lennego, wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje
podziały społeczne w średniowieczu;
2. opisuje warunki życia średniowiecznego miasta i wsi;
3. porównuje kulturę rycerską i kulturę miejską, opisuje charakterystyczne cechy
wzoru rycerza średniowiecznego, rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza,
wskazuje różnice między stylem romańskim a stylem gotyckim;
4. wyjaśnia rolę Kościoła (w tym zakonów) w dziedzinie nauki, architektury, sztuki
i życia codziennego.
V. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:
1. sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów oraz przedstawia jego
genezę;
2. wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe,
społeczne i polityczne chrystianizacji Polski;
3. charakteryzuje rozwój i kryzys monarchii Bolesława Chrobrego i Mieszka II;
4. charakteryzuje odbudowę i rozwój państwa Piastów za rządów Kazimierza
Odnowiciela i Bolesława Śmiałego;
5. przedstawia dokonania Bolesława Krzywoustego; opisuje konflikt z Cesarstwem
Niemieckim;
6. opisuje społeczeństwo Polski pierwszych Piastów.
VI. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego. Uczeń:
1. umieszcza w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego;
2. opisuje przyczyny oraz wskazuje skutki rozbicia dzielnicowego;
3. umieszcza w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-
-krzyżackimi oraz zagrożeniem najazdami tatarskimi w okresie rozbicia
dzielnicowego;
4. opisuje przemiany społeczne i gospodarcze, z uwzględnieniem ruchu osadniczego;
5. charakteryzuje proces zjednoczenia państwa polskiego na przełomie XIII i XIV
wieku, wskazując na rolę władców piastowskich (ze szczególnym uwzględnieniem
roli Władysława Łokietka) oraz Kościoła.
VII. Polska w XIV i XV wieku. Uczeń:
1. opisuje rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV i XV wieku;
2. analizuje dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej
(system obronny, urbanizacja kraju, prawo, nauka) oraz w polityce zagranicznej;
9
3. opisuje związki Polski z Węgrami w XIV i XV wieku;
4. wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Wielkim Księstwem
Litewskim;
5. charakteryzuje dokonania w dziedzinie polityki wewnętrznej i zagranicznej
Jagiellonów w XV wieku;
6. porządkuje i umieszcza w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami
polsko-krzyżackimi w XIV i XV wieku;
7. charakteryzuje rozwój monarchii stanowej i uprawnień stanu szlacheckiego
(rozwój przywilejów szlacheckich do konstytucji nihil novi).
VIII. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:
1. wyjaśnia przyczyny i ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-
-gospodarcze i kulturowe Europy oraz Nowego Świata;
2. umieszcza w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy,
Ferdynanda Magellana oraz sytuuje w przestrzeni posiadłości kolonialne
Portugalii i Hiszpanii.
IX. „Złoty wiek” w Polsce na tle europejskim. Uczeń:
1. rozpoznaje charakterystyczne cechy renesansu europejskiego; charakteryzuje
największe osiągnięcia Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi,
Erazma z Rotterdamu, Mikołaja Kopernika, Galileusza i Jana Gutenberga;
2. wymienia przyczyny i następstwa reformacji, opisuje cele i charakteryzuje
działalność Marcina Lutra i Jana Kalwina oraz przedstawia okoliczności
powstania Kościoła anglikańskiego;
3. wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego i charakteryzuje reformę Kościoła
katolickiego;
4. umieszcza w czasie i opisuje najważniejsze wydarzenia w dziedzinie polityki
wewnętrznej ostatnich Jagiellonów;
5. charakteryzuje politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów, ze szczególnym
uwzględnieniem powstania Prus Książęcych;
6. opisuje model polskiego życia gospodarczego w XVI wieku, uwzględniając
działalność gospodarczą polskiej szlachty i rolę chłopów;
7. przedstawia największe osiągnięcia polskiego renesansu i reformacji,
uwzględniając twórczość Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza
Modrzewskiego; rozpoznaje obiekty sztuki renesansowej na ziemiach polskich;
8. przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej między Polską a Litwą (1569) i jej
główne postanowienia.
X. Początki Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:
1. charakteryzuje stosunki wyznaniowe i narodowościowe w Rzeczypospolitej;
wyjaśnia główne założenia konfederacji warszawskiej;
2. wyjaśnia okoliczności uchwalenia artykułów henrykowskich i przedstawia zasady
wolnej elekcji; omawia przebieg i rezultaty pierwszych wolnych elekcji;
10
3. opisuje panowanie Stefana Batorego, ze szczególnym uwzględnieniem jego
polityki zewnętrznej.
XI. Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII wieku. Uczeń:
1. wyjaśnia główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej z Rosją, Szwecją i Turcją;
2. wyjaśnia przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego
na Ukrainie;
3. omawia przebieg i znaczenie potopu szwedzkiego;
4. sytuuje w czasie, lokalizuje i omawia najważniejsze bitwy w XVII wieku;
5. dokonuje oceny następstw politycznych, społecznych i gospodarczych wojen
w XVII wieku;
6. rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury baroku, odwołując się do przykładów
architektury i sztuki we własnym regionie.
XII. Europa w XVII i XVIII wieku. Uczeń:
1. charakteryzuje, na przykładzie Francji Ludwika XIV, ustrój monarchii absolutnej
oraz wymienia główne cechy monarchii parlamentarnej, wykorzystując
informacje o ustroju Anglii;
2. opisuje idee Oświecenia, podaje przykłady ich zastosowania w nauce, literaturze,
architekturze i sztuce;
3. charakteryzuje zasadę trójpodziału władzy Karola Monteskiusza i zasadę umowy
społecznej Jakuba Rousseau;
4. charakteryzuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii.
XIII. Rzeczpospolita Obojga Narodów w I połowie XVIII wieku. Uczeń:
1. omawia przyczyny i charakteryzuje przejawy kryzysu państwa w epoce saskiej;
2. charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Leszczyńskiego
i Stanisława Konarskiego;
3. omawia zjawiska świadczące o postępie gospodarczym, rozwoju kultury i oświaty;
4. ocenia pozycję międzynarodową Rzeczypospolitej w czasach saskich.
XIV. Powstanie Stanów Zjednoczonych. Uczeń:
1. omawia przyczyny i następstwa amerykańskiej wojny o niepodległość;
2. wymienia instytucje ustrojowe Stanów Zjednoczonych, wyjaśnia ich
funkcjonowanie; ocenia sposób, w jaki konstytucja amerykańska realizowała
w praktyce zasadę trójpodziału władzy;
3. przedstawia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
XV. Wielka rewolucja we Francji. Uczeń:
1. wyjaśnia główne przyczyny rewolucji i ocenia jej rezultaty;
2. analizuje i objaśnia zasady zawarte w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela.
11
XVI. Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej. Uczeń:
1. podaje przykłady naprawy państwa za panowania Stanisława Augusta
Poniatowskiego, w tym osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej;
2. charakteryzuje cele i konsekwencje konfederacji barskiej;
3. sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 maja;
wymienia reformy Sejmu Wielkiego oraz najważniejsze postanowienia Konstytucji
3 maja;
4. wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i przedstawia jej
następstwa;
5. rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i charakteryzuje
przykłady sztuki okresu klasycyzmu z uwzględnieniem własnego regionu.
XVII. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII wieku. Uczeń:
1. sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany
terytorialne po każdym rozbiorze;
2. przedstawia przyczyny i skutki powstania kościuszkowskiego;
3. rozróżnia przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne upadku Rzeczypospolitej.
XVIII. Epoka napoleońska. Uczeń:
1. charakteryzuje zmiany polityczne w Europie w okresie napoleońskim i przemiany
społeczno-gospodarcze;
2. opisuje okoliczności utworzenia Legionów Polskich oraz omawia ich historię;
3. opisuje powstanie Księstwa Warszawskiego, jego ustrój i terytorium;
4. przedstawia stosunek Napoleona do sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec
Napoleona.
XIX. Europa po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
1. omawia decyzje kongresu wiedeńskiego w odniesieniu do Europy, w tym do ziem
polskich;
2. charakteryzuje najważniejsze przejawy rewolucji przemysłowej (wynalazki i ich
zastosowania, obszary uprzemysłowienia, zmiany struktur społecznych
i warunków życia)
XX. Ziemie polskie w latach 1815–1848. Uczeń:
1. wskazuje na mapie podział polityczny ziem polskich po kongresie wiedeńskim;
2. charakteryzuje okres konstytucyjny Królestwa Polskiego – ustrój, osiągnięcia
w gospodarce, kulturze i edukacji;
3. przedstawia przyczyny wybuchu powstania listopadowego, charakter zmagań
i następstwa powstania dla Polaków w różnych zaborach;
4. omawia położenie Polaków w zaborach pruskim i austriackim, na obszarze ziem
zabranych oraz w Rzeczypospolitej Krakowskiej;
5. charakteryzuje główne nurty oraz postacie Wielkiej Emigracji i ruch spiskowy
w kraju.
12
XXI. Europa w okresie Wiosny Ludów. Uczeń:
1. wymienia wydarzenia związane z walką z porządkiem wiedeńskim, charakteryzuje
przebieg Wiosny Ludów w Europie;
2. omawia przyczyny i skutki powstania krakowskiego oraz Wiosny Ludów
na ziemiach polskich.
XXII. Powstanie styczniowe. Uczeń:
1. omawia pośrednie i bezpośrednie przyczyny powstania, w tym „rewolucję
moralną” 1861–1862;
2. dokonuje charakterystyki działań powstańczych z uwzględnieniem, jeśli to
możliwe, przebiegu powstania w swoim regionie;
3. omawia uwłaszczenie chłopów w zaborze rosyjskim oraz porównuje
z uwłaszczeniem w pozostałych zaborach;
4. charakteryzuje formy represji popowstaniowych.
XXIII. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:
1. opisuje sytuację polityczną w Europie w II połowie XIX wieku, w tym procesy
zjednoczeniowe Włoch i Niemiec;
2. prezentuje przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych;
3. wyjaśnia przyczyny, zasięg i następstwa ekspansji kolonialnej państw
europejskich w XIX wieku;
4. wymienia nowe idee polityczne i zjawiska kulturowe, w tym początki kultury
masowej i przemiany obyczajowe.
XXIV. Ziemie polskie pod zaborami w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:
1. wyjaśnia cele i opisuje metody działań zaborców wobec mieszkańców ziem
dawnej Rzeczypospolitej – rusyfikacja, germanizacja (Kulturkampf), autonomia
galicyjska;
2. opisuje postawy społeczeństwa polskiego w stosunku do zaborców – trójlojalizm,
praca organiczna, ruch spółdzielczy;
3. opisuje formowanie się nowoczesnej świadomości narodowej Polaków;
4. omawia narodziny i pierwsze lata istnienia nowoczesnych ruchów politycznych
(socjalizm, ruch ludowy, ruch narodowy);
5. wyjaśnia społeczne i narodowe aspekty rewolucji w latach 1905–1907;
6. charakteryzuje spór orientacyjny w latach 1908–1914.
XXV. I wojna światowa. Uczeń:
1. omawia najważniejsze konflikty między mocarstwami europejskimi na przełomie
XIX i XX wieku;
2. wymienia główne przyczyny wojny – polityczne i gospodarcze, pośrednie
i bezpośrednie;
3. omawia specyfikę działań wojennych: wojna pozycyjna, manewrowa, działania
powietrzne i morskie;
13
4. charakteryzuje postęp techniczny w okresie I wojny światowej;
5. opisuje rewolucję i wojnę domową w Rosji.
XXVI. Sprawa polska w czasie I wojny światowej. Uczeń:
1. charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej w przededniu
i po wybuchu wojny;
2. omawia umiędzynarodowienie sprawy polskiej: akt 5 listopada 1916 r., rola
Stanów Zjednoczonych i rewolucji rosyjskich, deklaracja z 3 czerwca 1918 r.;
3. ocenia polski wysiłek zbrojny i dyplomatyczny, wymienia prace
państwowotwórcze podczas wojny.
XXVII. Europa i świat po I wojnie światowej. Uczeń:
1. opisuje kulturowe i cywilizacyjne następstwa wojny;
2. charakteryzuje postanowienia konferencji paryskiej oraz traktatu w Locarno;
ocenia funkcjonowanie Ligi Narodów i ład wersalski;
3. charakteryzuje oblicza totalitaryzmu (włoskiego faszyzmu, niemieckiego
narodowego socjalizmu, systemu sowieckiego): ideologię i praktykę.
XXVIII. Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:
1. omawia formowanie się centralnego ośrodka władzy państwowej –
od październikowej deklaracji Rady Regencyjnej do „Małej Konstytucji”;
2. przedstawia proces wykuwania granic: wersalskie decyzje a fenomen Powstania
Wielkopolskiego i powstań śląskich (zachód) – federacyjny dylemat
a inkorporacyjny rezultat (wschód);
3. opisuje wojnę polsko-bolszewicką i jej skutki (pokój ryski).
XXIX. II Rzeczpospolita w latach 1921–1939. Uczeń:
1. charakteryzuje skalę i skutki wojennych zniszczeń oraz dziedzictwa zaborowego;
2. charakteryzuje ustrój polityczny Polski na podstawie konstytucji marcowej
z 1921 r.;
3. omawia kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce – przyczyny, przebieg i skutki
przewrotu majowego;
4. opisuje polski autorytaryzm – rządy sanacji, zmiany ustrojowe (konstytucja
kwietniowa z 1935 r.);
5. przedstawia główne kierunki polityki zagranicznej II Rzeczypospolitej (system
sojuszy i politykę równowagi).
XXX. Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej. Uczeń:
1. charakteryzuje społeczną, narodowościową i wyznaniową strukturę państwa
polskiego;
2. omawia skutki światowego kryzysu gospodarczego na ziemiach polskich;
3. ocenia osiągnięcia gospodarcze II Rzeczypospolitej, a zwłaszcza powstanie
Gdyni, magistrali węglowej i Centralnego Okręgu Przemysłowego;
14
4. podaje najważniejsze osiągnięcia kulturalne i naukowe Polski w okresie
międzywojennym.
XXXI. Droga do wojny. Uczeń:
1. omawia japońską agresję na Dalekim Wschodzie;
2. przedstawia ekspansję Włoch i wojnę domową w Hiszpanii;
3. opisuje politykę hitlerowskich Niemiec – rozbijanie systemu wersalsko-
-lokarneńskiego: od remilitaryzacji Nadrenii do układu w Monachium;
4. charakteryzuje politykę ustępstw Zachodu wobec Niemiec Hitlera;
5. wymienia konsekwencje paktu Ribbentrop–Mołotow.
XXXII. Wojna obronna Polski we wrześniu 1939 r. Agresja Niemiec (1 września) i Związku
Sowieckiego (17 września). Uczeń:
1. charakteryzuje położenie międzynarodowe Polski w przededniu wybuchu II wojny
światowej;
2. opisuje i omawia etapy wojny obronnej i wskazuje na mapach położenia stron
walczących;
3. podaje przykłady szczególnego bohaterstwa Polaków, np. obrona poczty
w Gdańsku, walki o Westerplatte, obrona wieży spadochronowej w Katowicach,
bitwy pod Mokrą i Wizną, bitwa nad Bzurą, obrona Warszawy, obrona Grodna,
bitwa pod Kockiem.
XXXIII. II wojna światowa i jej etapy. Uczeń:
1. przedstawia oraz sytuuje w czasie i przestrzeni przełomowe wydarzenia II wojny
światowej (polityczne i militarne);
2. charakteryzuje politykę Niemiec na terenach okupowanej Europy; przedstawia
zagładę Żydów oraz Romów i eksterminację innych narodów; zna przykłady
bohaterstwa Polaków ratujących Żydów z Holokaustu;
3. wyjaśnia przyczyny klęski państw Osi;
4. wymienia główne decyzje konferencji wielkiej trójki (Teheran, Jałta, Poczdam);
5. przedstawia bezpośrednie skutki II wojny światowej, w tym problem zmiany
granic i przesiedleń ludności.
XXXIV. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką. Uczeń:
1. porównuje założenia i metody polityki niemieckiej i sowieckiej w okupowanej
Polsce;
2. wymienia przykłady zbrodni niemieckich i sowieckich (Palmiry, Katyń, kaźń
profesorów lwowskich, Zamojszczyzna);
3. wyjaśnia przyczyny i rozmiary konfliktu polsko-ukraińskiego (rzeź wołyńska)
na Kresach Wschodnich;
4. charakteryzuje polityczną i militarną działalność polskiego państwa podziemnego,
w tym formy oporu wobec okupantów;
5. wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki wybuchu powstania warszawskiego
oraz ocenia postawę aliantów i Związku Sowieckiego wobec powstania.
15
XXXV. Sprawa polska w czasie II wojny światowej. Uczeń:
1. przedstawia okoliczności powstania i omawia działalność rządu Rzeczypospolitej
Polskiej na wychodźstwie;
2. umieszcza w czasie i przestrzeni działania polskich formacji na różnych frontach
i obszarach toczącej się wojny;
3. przedstawia politykę mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny
światowej.
XXXVI. Świat po II wojnie światowej. Uczeń:
1. charakteryzuje bezpośrednie skutki II wojny światowej, wyróżniając następstwa
polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe, z uwzględnieniem powstania
Organizacji Narodów Zjednoczonych;
2. wyjaśnia przyczyny i skutki rozpadu koalicji antyhitlerowskiej oraz opisuje
początki zimnej wojny;
3. opisuje okoliczności powstania NRD i RFN;
4. wskazuje na mapie państwa NATO i Układu Warszawskiego, charakteryzując oba
bloki polityczno-wojskowe;
5. omawia sytuację w ZSRS i państwach jego strefy wpływów z uwzględnieniem
wydarzeń na Węgrzech w 1956 r. i w Czechosłowacji w 1968 r.;
6. określa przyczyny, umieszcza w czasie i przestrzeni procesy dekolonizacyjne
i ocenia ich następstwa;
7. wymienia konflikty doby zimnej wojny, w tym wojny w Korei, Wietnamie
i Afganistanie oraz omawia skutki blokady Berlina i kryzysu kubańskiego;
8. opisuje przebieg konfliktu na Bliskim Wschodzie;
9. omawia przemiany w Chinach po II wojnie światowej;
10. wyjaśnia przyczyny oraz lokalizuje w czasie i przestrzeni proces rozpadu ZSRS
na przełomie lat 80. i 90., a także wyjaśnia jego następstwa;
11. charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej
w latach 1989–1991;
12. przedstawia cele i główne etapy rozwoju Unii Europejskiej;
13. opisuje najważniejsze przemiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej.
XXXVII. Początki komunizmu w Polsce. Uczeń:
1. przedstawia okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez komunistów (rola
Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, referendum ludowe, wybory
w 1947 r.);
2. charakteryzuje postawy Polaków wobec nowych władz ze szczególnym
uwzględnieniem oporu zbrojnego (żołnierze niezłomni [wyklęci]).
XXXVIII. Stalinizm w Polsce i jego skutki. Uczeń:
1. przedstawia przemiany ustrojowe, gospodarczo-społeczne i kulturowe w okresie
stalinizmu;
2. omawia system terroru stalinowskiego w Polsce i ocenia jego skutki;
16
3. wyjaśnia przyczyny i skutki poznańskiego czerwca 1956 r. (powstanie poznańskie)
oraz znaczenie wydarzeń październikowych 1956 r.
XXXIX. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:
1. opisuje system władzy w latach 60. i 70. w PRL i formy uzależnienia od ZSRS;
2. charakteryzuje realia życia społecznego i kulturalnego z uwzględnieniem specyfiki
czasów gomułkowskich i gierkowskich;
3. przedstawia i sytuuje w czasie różnorodność przyczyn kryzysów społecznych
w latach 1968, 1970, 1976 i ich konsekwencje;
4. wyjaśnia znaczenie roli Kościoła katolickiego dla stosunków politycznych
i społecznych;
5. opisuje narodziny i działania opozycji politycznej w latach 1976–1980;
6. przedstawia rolę Jana Pawła II i ocenia jego wpływ na przemiany społeczne
i polityczne;
7. wyjaśnia przyczyny i następstwa strajków sierpniowych w 1980 r.;
8. charakteryzuje ruch społeczny „Solidarność”.
XL. Dekada 1981–1989. Uczeń:
1. wyjaśnia przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, opisuje jego przebieg
i konsekwencje;
2. przedstawia postawy Polaków wobec stanu wojennego, fenomen oporu
społecznego;
3. wyjaśnia przyczyny zawarcia porozumienia „okrągłego stołu”, przedstawia jego
głównych uczestników i opisuje postanowienia.
XLI. Narodziny III Rzeczypospolitej. Uczeń:
1. opisuje kluczowe przemiany ustrojowe w latach 1989–1997;
2. charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne, gospodarcze i kulturowe lat 90.;
3. wyjaśnia przyczyny napięć społecznych.
XLII. Miejsce Polski w świecie współczesnym. Uczeń:
1. przedstawia i sytuuje w czasie i przestrzeni proces rozpadu Układu
Warszawskiego i odzyskanie suwerenności przez Polskę;
2. wyjaśnia przyczyny i znaczenie przystąpienia Polski do NATO w 1999 r.;
3. wyjaśnia przyczyny i znaczenie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
w 2004 r.
Warunki i sposób realizacji
Zajęcia z historii mają charakter poznawczy i kształcący w zakresie możliwości związanych
z wiekiem uczniów. Treści nauczania koncentrują się na najważniejszych elementach
dziedzictwa przeszłości, jednakże ze szczególnym uwzględnieniem dziejów ojczystych.
17
Uczeń klasy IV zostaje wprowadzony w kształcenie historyczne zarówno przez
poznawanie losów własnej rodziny, jak i prezentację sylwetek wybitnych polskich postaci
historycznych.
Nauczyciel powinien tak wykorzystywać materiał, aby historię Polski przedstawiać
przez cykl trafiających do wyobraźni ucznia „obrazów”, przedstawiających bohaterów
narodowych, którzy podejmują konkretne działania przynoszące doniosłe rezultaty. Uczeń
zdobywa w ten sposób wiedzę o najważniejszych osobach i wydarzeniach w polskiej historii,
jednocześnie umacniając więź z miejscem zamieszkania i z krajem ojczystym, wyzwalając
w sobie poczucie odpowiedzialności za dorobek minionych wieków.
Realizacja treści i wymagań od klasy V do klasy VIII jest następująca:
1) klasa V – działy od I do VII;
2) klasa VI – działy od VIII do XVIII;
3) klasa VII – działy od XIX do XXXI;
4) klasa VIII – działy od XXXII do XLII.
Na plan pierwszy na każdym etapie edukacyjnym w szkole podstawowej powinno
wysuwać się kształtowanie i rozwijanie postawy patriotycznej, przy jednoczesnym
poszanowaniu dla dorobku innych narodów.
Rozwiązanie propedeutyczne zastosowane w klasie IV w kolejnych klasach przechodzi
w chronologiczny układ opisu biegu dziejów. Podstawa programowa nie zawiera
skodyfikowanego zapisu wydarzeń i dat, zaś obok wymienionych w niej postaci mogą być
uwzględnione także inne.
Zastosowane w procesie dydaktycznym różnorodne metody nauczania i środki
dydaktyczne powinny być dostosowane do możliwości wiekowych uczniów oraz ich
indywidualnych potrzeb. Powinny to być zarówno klasyczne metody, jak: opis, pogadanka czy
wykład, jak i metody aktywizujące, oparte na działaniu, np. przygotowanie prezentacji
komputerowych, zajęcia z tablicą interaktywną, tworzenie programów multimedialnych, filmy,
praca z mapą, gry dydaktyczne, inscenizacje, przedstawienia. Dodatkowo ważne jest, aby
w procesie nauczania wykorzystywać, w miarę istniejących możliwości, takie formy, jak:
wycieczki do muzeów, miejsc pamięci, korzystanie z rekonstrukcji historycznych, spotkania
z ciekawymi ludźmi/świadkami historii, wreszcie – sięganie po propozycje dydaktyczne,
którymi dysponują zarówno fundacje (takie jak np. Ośrodek KARTA, Ośrodek „Pamięć
i Przyszłość”, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT), jak również Instytut Pamięci
Narodowej.
4. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania Dobór metod pracy uzależniony jest od tematu lekcji, umiejętności, które chcemy
kształtować, wyposażenia szkoły w środki dydaktyczne oraz predyspozycji nauczyciela.
Literatura tematu jest bardzo bogata, dlatego poniżej przedstawiono w skróconej
formie charakterystykę poszczególnych metod. Należy zwrócić uwagę na zalety stosowanych
metod w zależności od rodzaju lekcji (nowe treści lub powtórzenie), formy pracy
(indywidualna, grupowa, zespołowa), a przede wszystkim na rodzaj kształtowanych
umiejętności – historyczne i ogólne.
18
Nazwa metody Zastosowanie poszczególnych metod w pracy na lekcji
a) Metody podające
Rozmowa nauczająca
(pogadanka)
nowy materiał
formułowanie wypowiedzi
interakcja uczeń – nauczyciel, nauczyciel – uczeń
podsumowanie krótkich partii materiału, zwłaszcza po
pracy indywidualnej lub w grupie
Opowiadanie
nowy materiał
rozwijanie ciekawości uczniów
uporządkowany, logiczny przekaz
Praca z tekstem
nowy materiał
samodzielne zdobywanie wiedzy
analiza i interpretacja tekstu
b) Metody rozwijające umiejętności potrzebne na lekcji historii
Praca z tekstem źródłowym
nowy materiał i powtórzenie materiału
samodzielne uczenie się
poznawanie nie tylko treści, ale i formy przekazu
(język, składnia)
rozwijanie krytycznego poglądu na zjawiska,
wydarzenia
ocena wiarygodności źródła
Praca ze źródłem
ikonograficznym
nowy materiał i powtórzenie
uatrakcyjnienie treści w klasach młodszych
symboliczny przekaz w klasach starszych (np. rysunki
satyryczne)
zdobywanie wiedzy na temat życia codziennego
Praca z mapą
nowy materiał i powtórzenie wiadomości
kształtowanie wyobraźni przestrzennej
wiadomości dostępne dla uczniów mniej zdolnych
(ujęcie statyczne) i bardzo zdolnych (ujęcie
dynamiczne)
wnioskowanie i analiza
c) Metody rozwijające umiejętności ogólne
Burza mózgów
nowy materiał
zaangażowanie wszystkich uczniów
definiowanie pojęć i hierarchizacja faktów
kształtowanie kultury wypowiedzi
Mapa mentalna
nowy materiał i powtórzenie wiadomości
praca indywidualna i w grupie
nauka myślenia przyczynowo-skutkowego, łączenia
zjawisk i faktów z różnych dziedzin (np. gospodarki
i polityki), z różnych epok i z różnych obszarów
19
przedstawianie przez uczniów własnego zdania
bardzo skuteczna w indywidualnym uczeniu się,
np. przed sprawdzianem
Metaplan
nowy materiał i powtórzenie wiadomości
raczej w klasach starszych
uczy analizy i wnioskowania
uczy pracy w grupie, planowania pracy
Metoda tekstu
przewodniego
nowy materiał i powtórzenie wiadomości
praca indywidualna i w grupie
nauka samodzielnego poszukiwania wiadomości
i analizy różnych tekstów kultury
kształtowanie umiejętności tworzenia wypowiedzi
rozwijanie umiejętności współpracy
Drama
nowy materiał i powtórzenie wiadomości
tworzenie emocjonalnej więzi z postaciami
z przeszłości, poznawanie faktów, ćwiczenie pamięci,
budzenie szacunku do przeszłości
rozwijanie wyobraźnię, poczucie estetyki
możliwość zaprezentowania przez ucznia swoich
mocnych stron
Drzewo decyzyjne
nowy materiał
praca w grupie i indywidualna
nauka myślenia przyczynowo-skutkowego
hierarchizacja celów
kształtowanie postaw
tworzenie wypowiedzi i argumentacji
Metoda „śnieżnej kuli”
nowy materiał
definiowanie pojęć i zjawisk
nauka logicznego myślenia, współpracy, szukania
kompromisu
tworzenie wypowiedzi i argumentacja
Jigsaw-puzzle
nowy materiał
praca w grupie i indywidualna
uczenie się poprzez nauczanie innych uczniów
tworzenie precyzyjnych wypowiedzi
Ranking diamentowy
(struktura diamentu)
nowy materiał i powtórzenie wiadomości
praca w grupie i indywidualna
nauka analizy, hierarchizacji i selekcji wiadomości
tworzenie wypowiedzi i argumentacja
Wycieczka nowy materiał i powtórzenie wiadomości
praca indywidualna i zespołowa
20
nauka analizy i syntezy wiadomości
wykorzystanie wiedzy w praktyce
Portfolio
nowy materiał
praca indywidualna (ewentualnie w małych grupach)
synteza i analiza materiału
selekcja, hierarchizacja treści
tworzenie wypowiedzi popartej argumentami
kreatywność w prezentacji treści
systematyczność i dyscyplina pracy
Projekt
nowy materiał
praca indywidualna lub zespołowa
poszerzanie wiedzy i zaciekawianie przeszłością
poprzez zdobywanie nowych treści
prezentowanie przez uczniów swoich mocnych stron
współpraca w grupie
tworzenie wypowiedzi i ich prezentacja na forum
klasy/szkoły
Dyskusja (różne jej formy)
nowy materiał i powtórzenie wiadomości
praca indywidualna (np. panelowa) i w grupie (np.
punktowana)
nauka samodzielnego myślenia, tworzenia logicznych
argumentów i kontrargumentów
kształtowanie postaw tolerancji
nauka kultury i dyscypliny dyskusji
polecana do pracy ze starszymi uczniami
Debata „za” i „przeciw”
nowy materiał
praca zespołowa
bardzo skuteczna w ocenianiu postaci, decyzji, zjawisk
nauka samodzielnego myślenia, tworzenia logicznych
argumentów i kontrargumentów
kształtowanie postawy tolerancji
nauka kultury i dyscypliny dyskusji
polecana do pracy ze starszymi uczniami
Debata oksfordzka
powtórzenie materiału
rozwijanie umiejętności argumentacji
nauka kultury i dyscypliny wypowiedzi
nauka oceny argumentów, zaangażowanie
obserwatorów
polecana do pracy w kołach zainteresowań
polecana do pracy ze starszymi uczniami
21
Propozycje tematów na projekty w klasie 4 (z wykorzystaniem ćwiczeń grupowych
zamieszczonych w podręczniku):
Muzeum naszej szkoły
(w nawiązaniu do ćwiczenia 6 ze s. 19 w podręczniku)
Historia naszej miejscowości
Oś czasu (w nawiązaniu do ćwiczenia 7 ze s. 26 w podręczniku)
Drzewo genealogiczne patrona naszej szkoły
(w nawiązaniu do ćwiczenia 9 ze s. 43 w podręczniku)
Album regionów Polski
(w nawiązaniu do ćwiczenia 5 ze s. 50 w podręczniku)
Zapraszamy do nas!
Folder lub spot reklamowy promujący region/miejscowość.
Kalendarz polskich świąt państwowych
(w nawiązaniu do ćwiczenia 5 ze s. 55 w podręczniku)
Komiks opowiadający o życiu Mikołaja Kopernika
(w nawiązaniu do ćwiczenia 4 ze s. 81 w podręczniku)
Plan wycieczki „Śladami Mikołaja Kopernika”
(w nawiązaniu do ćwiczenia 3 ze s. 81 w podręczniku)
Miniprzewodnik po miejscach związanych z Tadeuszem Kościuszką
(w nawiązaniu do ćwiczenia 7 ze s. 97 w podręczniku)
Naszywka na ubiór powstańców styczniowych
(w nawiązaniu do ćwiczenia 5 ze s. 109 w podręczniku)
Projekt muralu poświęconego harcerzom z Szarych Szeregów
(w nawiązaniu do ćwiczenia 5 ze s. 132 w podręczniku)
Mały sabotaż
Plakat z czasów okupacji.
5. Zakładane osiągnięcia ucznia
Po klasie czwartej:
Wiadomości
Uczeń:
wie, czym się zajmuje historia jako nauka
zna podstawowe dla historyka jednostki czasu
zna symbole narodowe
wie, jaką rolę symbole narodowe odgrywają w życiu narodu i państwa
wymienia święta narodowe i wie, jakie wydarzenia upamiętniają
zna legendy o powstaniu państwa polskiego
wymienia najważniejsze dla państwa, regionu i miejsca zamieszkania zabytki
wymienia poznane postaci oraz ich dokonania.
22
Umiejętności
Uczeń:
odróżnia przeszłość, teraźniejszość i przyszłość
lokalizuje wydarzenia w czasie (era, epoka, tysiąclecie, wiek, połowa wieku)
oblicza upływ czasu pomiędzy wydarzeniami (okres naszej ery i okres przed naszą
erą)
porządkuje wydarzenia w kolejności chronologicznej
dostrzega związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy wydarzeniami (w dziejach
państwa i w życiu jednostek)
wyciąga wnioski z tekstów kultury, map, schematów, tabel
dostrzega i opisuje zmiany zachodzące w rozwoju kulturowym państwa
potrafi wskazać wpływ wydarzeń z przeszłości na współczesność
krytycznie analizuje teksty kultury, odróżnia warstwę informacyjną od opinii, treści
wyjaśniających i propagandowych
lokalizuje w przestrzeni swoją miejscowość, region, Polskę
dostrzega zmiany granic państwa polskiego na przestrzeni dziejów
wykorzystuje różne źródła wiedzy, w tym ikonograficzne i kartograficzne
posługuje się poznanymi pojęciami historycznymi i je definiuje
przedstawia własne stanowisko, podaje argumenty
konstruuje ciągi narracyjne przy wykorzystaniu różnych źródeł informacji
tworzy krótsze i dłuższe formy wypowiedzi – notatkę, opowiadanie, dialog, plakat,
prezentację itp.
Postawy
Uczeń:
szanuje nasze państwo, jego symbole i instytucje
ma szacunek dla pamiątek przeszłości – rodzinnych i narodowych
buduje postawę patriotyzmu, poznając dokonania wybitnych Polaków
szanuje poglądy innych osób
współpracuje w grupie
ocenia pracę własną i kolegów
podejmuje się różnych aktywności na rzecz klasy, szkoły, miejscowości
internalizuje system wartości charakterystyczny dla zachodniego kręgu kulturowego
szanuje osiągnięcia innych kultur.
23
Po klasie piątej:
Wiadomości
Najdawniejsze dzieje ludzkości
Uczeń:
porządkuje chronologicznie epoki prehistoryczne, przyporządkowuje epokom
osiągniecia człowieka
porównuje koczowniczy i osiadły tryb życia, wyjaśnia znaczenie rewolucji
neolitycznej
lokalizuje w czasie i przestrzeni starożytne cywilizacje – Mezopotamii, Egiptu, doliny
Indusu, Chin, Izraela, Grecji i Rzymu
dostrzega związki między warunkami naturalnymi a zajęciami ludności (różnice
i podobieństwa w tych kulturach)
porównuje zajęcia ludności i struktury społeczne omawianych cywilizacji
charakteryzuje systemy władzy pierwszych państw
opisuje systemy wierzeń ludów starożytnych, wyjaśnia różnice między politeizmem
a monoteizmem
opisuje i przyporządkowuje osiągnięcia kulturowe (z zakresu kultury materialnej
i duchowej) cywilizacjom
wyjaśnia przełomowe dla rozwoju cywilizacji znaczenie pisma, przyporządkowuje
rodzaje pisma kulturom.
Starożytna Grecja
Uczeń:
lokalizuje w czasie i przestrzeni zasięg cywilizacji greckiej
opisuje systemy wierzeń starożytnych Hellenów, zna podstawowe mity
wyjaśnia wpływ religii na życie codzienne i osiągnięcia kulturowe (sztuka, igrzyska,
teatr)
opisuje osiągnięcia kulturowe z zakresu kultury materialnej (architektura, rzeźba)
i duchowej (literatura, myśl filozoficzna) Greków
charakteryzuje społeczeństwa i sposób rządzenia Sparty i Aten w V w. p.n.e.
opisuje wojny Greków z Persami, wyjaśnia przyczyny zwycięstw Greków
opisuje zdobycze Aleksandra Wielkiego – terytorialne i kulturowe.
Starożytny Rzym
Uczeń:
lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizację rzymską, opisuje rozwój terytorialny
(czas i terytorium)
przedstawia strukturę społeczną społeczeństwa w starożytnym Rzymie
dostrzega wpływ różnych grup społecznych na gospodarkę (niewolnictwo), armię
i sposób sprawowania władzy
24
opisuje sposób sprawowania władzy w okresie republiki, porównuje rzymską
republikę i cesarstwo z poznanymi wcześniej ustrojami
charakteryzuje dorobek kulturalny Rzymu w zakresie sztuki, architektury, prawa,
dostrzega wpływ starożytnych Rzymian na kulturę Europy
lokalizuje w czasie i przestrzeni narodziny chrześcijaństwa, opisuje proces
rozprzestrzeniania się tej religii
rozumie wkład św. Pawła w rozwój nowej religii, dostrzega zmianę w statusie –
od prześladowań do religii państwowe
dostrzega przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego.
Bizancjum i świat islamu
Uczeń:
lokalizuje w czasie i przestrzeni narodziny i rozwój kultury islamu
opisuje wpływ Arabów i islamu na dzieje Europy Zachodniej i Bizancjum
lokalizuje w czasie cesarstwo bizantyjskie, opisuje zmiany terytorialne
charakteryzuje osiągnięcia cesarstwa wschodniorzymskiego w dziedzinie kultury,
prawa i sposobu sprawowania władzy.
Średniowieczna Europa
Uczeń:
lokalizuje nowe państwa, przyporządkowuje je grupom ludów
charakteryzuje społeczeństwo średniowiecznej Europy
dostrzega ewolucję systemu – od systemu lennego do społeczeństwa stanowego
rozumie znaczenie panowania Karola Wielkiego dla Europy w okresie średniowiecza
opisuje i porównuje życie na wsi i w mieście w wiekach średnich
przedstawia przyczyny i skutki krucjat
opisuje kulturę rycerską
dostrzega wpływ Kościoła, zwłaszcza zakonów na kulturę i rozwój cywilizacyjny
Europy w epoce średniowiecza
porównuje styl romański i gotycki
opisuje relacje między władzą świecką a duchowną
wyjaśnia przyczyny i konsekwencje rozłamu Kościoła.
Polska w okresie wczesnopiastowskim
Uczeń:
lokalizuje plemiona słowiańskie i plemiona polskie
sytuuje w czasie i przestrzeni państwo Mieszka I
przedstawia przyczyny i skutki chrystianizacji
przedstawia w czasie i w przestrzeni rozwój państwa Bolesława Chrobrego
ocenia znaczenie zjazdu w Gnieźnie i koronacji Bolesława Chrobrego dla pozycji
państwa polskiego w Europie
25
rozumie znaczenie budowy niezależnej struktury Kościoła w Polsce dla niezależności
państwa
wyjaśnia przyczyny kryzysu monarchii pierwszych Piastów
opisuje proces odbudowy państwa
uzasadnia przydomek „Odnowiciel”
charakteryzuje zasługi Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego dla
suwerenności państwa
charakteryzuje społeczeństwo państwa pierwszych Piastów i system grodowo-
-służebny.
Polska w okresie rozbicia dzielnicowego
Uczeń:
lokalizuje w czasie okres rozbicia dzielnicowego, wskazuje poszczególne dzielnice
wyjaśnia zasadę senioratu i pryncypatu
dostrzega wpływ politycznego rozbicia na zmiany terytorialne i pozycję Polski
w Europie
przedstawia przyczyny i skutki powstania państwa krzyżackiego na terenie Prus
opisuje przebieg i skutki najazdu tatarskiego na ziemie polskie
charakteryzuje zmiany społeczne i gospodarcze będące skutkiem kolonizacji na
prawie niemieckim (struktura społeczna i narodowościowa), powstanie rynku
lokalnego
charakteryzuje pierwsze próby zjednoczenia państwa – państwo Henryków śląskich,
koronacja Przemysła II, panowanie Wacława II
charakteryzuje postawy różnych grup społecznych wobec działań Władysława
Łokietka – duchowieństwa, rycerstwa, mieszczaństwa.
Polska w XIV–XV wieku
Uczeń:
lokalizuje w czasie i przestrzeni Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie,
opisuje zmiany terytorialne
dostrzega wkład Kazimierza Wielkiego w budowanie podstaw potęgi państwa –
działania w zakresie gospodarki, obronności, kultury i polityki zagranicznej
podaje przyczyny i skutki unii Polski z Węgrami i Litwą w XIV i XV w.
ocenia wpływ sojuszy i unii na sytuację międzynarodową państwa polskiego
przedstawia, w sposób uporządkowany chronologicznie, przebieg konfliktu
z Zakonem Krzyżackim
opisuje społeczeństwo stanowe charakteryzuje przywileje szlacheckie
porównuje monarchię stanową w Polsce ze sposobem sprawowania władzy przed
rozbiciem dzielnicowym.
26
Umiejętności
Uczeń:
posługuje się mapą (odczytuje informacje w ujęciu statycznym i dynamicznym)
analizuje tekst źródłowy co do treści i intencji przekazu
analizuje źródła ikonograficzne w warstwie informacyjnej i propagandowej
lokalizuje wydarzenia w czasie, oblicza upływ czasu między wydarzeniami,
porządkuje wydarzenia w kolejności chronologicznej
posługuje się poznanymi pojęciami historycznymi
wykazuje związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami, a także między
zjawiskami z różnych dziedzin życia społecznego
przyporządkowuje osiągnięcia kręgom kulturowym i osobom
dostrzega wpływ wydarzeń z przeszłości na współczesny obraz Polski i Europy
ocenia dokonania postaci historycznych
wyciąga wnioski, uzasadnia swoje stanowisko
buduje ciągi narracyjne
ocenia postaci i zjawiska.
Postawy
Uczeń:
szanuje osiągnięcia cywilizacyjne różnych kultur
docenia dokonania naszych przodków w zakresie polityki, gospodarki i kultury dla
budowy niezależnego i silnego państwa
przyjmuje system wartości wywodzący się ze wspólnych korzeni cywilizacji
śródziemnomorskiej i judeo-chrześcijańskiej.
Po klasie szóstej:
Wiadomości
Wielkie odkrycia geograficzne
Uczeń:
wyjaśnia przyczyny wypraw odkrywczych
sytuuje w czasie i przestrzeni wielkie wyprawy żeglarzy z Portugalii, Hiszpanii, Anglii
i Francji
lokalizuje w czasie i przestrzeni imperia kolonialne Hiszpanii, Portugalii, a także
kolonie Anglii, Francji i Holandii
przedstawia skutki (gospodarcze, społeczne i kulturowe) odkryć dla Starego i Nowego
Świata.
27
„Złoty wiek” w Polsce na tle europejskim
Uczeń:
charakteryzuje styl renesansowy
wymienia wielkich twórców europejskiego renesansu, potrafi przyporządkować
osiągnięcia poszczególnym twórcom
wyjaśnia pojęcie „człowiek renesansu” na przykładach wielkich osobowości
(Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Mikołaj Kopernik)
przedstawia przyczyny reformacji
charakteryzuje wyznania protestanckie, porównuje je z katolicyzmem
opisuje postęp reformacji w Europie
podaje przyczyny zwołania soboru w Trydencie, przedstawia założenia reformy
Kościoła katolickiego
lokalizuje w czasie i przestrzeni państwo ostatnich Jagiellonów
charakteryzuje politykę wewnętrzną państwa polsko-litewskiego, opisuje demokrację
szlachecką (dalszy rozwój przywilejów szlacheckich, skład i uprawnienia sejmu
walnego i sejmików ziemskich, reformy wojskowe)
lokalizuje sąsiadów państwa polsko-litewskiego
ocenia politykę Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta wobec Państwa Zakonu
Krzyżackiego, Państwa Zakonu Kawalerów Mieczowych, Wielkiego Księstwa
Moskiewskiego
charakteryzuje gospodarkę folwarczno-pańszczyźnianą
wyjaśnia sens powiedzenia „Polska spichlerzem Europy”
charakteryzuje położenie mieszczaństwa i chłopów w Rzeczypospolitej
przedstawia przyczyny, postanowienia i skutki unii realnej (na przykładzie unii
lubelskiej)
wymienia twórców renesansu w Polsce, ocenia ich dokonania.
Początki Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Uczeń:
lokalizuje w czasie i przestrzeni Rzeczpospolitą Obojga Narodów
charakteryzuje strukturę narodowościową państwa
przedstawia zróżnicowania wyznaniowe, dostrzega powiązania między narodowością
a wyznawaną religią
wyjaśnia założenia konfederacji warszawskiej
rozumie, co oznacza określenie „państwo bez stosów”
opisuje sposób funkcjonowania państwa w okresie bezkrólewia
wyjaśnia okoliczności uchwalenia artykułów henrykowskich
przedstawia zasady wolnej elekcji i skutki dla ustroju państwa
przedstawia skutki wyboru Henryka Walezego i Stefana Batorego na władców Polski
ocenia dokonania Stefana Batorego w wojnie z Moskwą.
28
Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII wieku
Uczeń:
lokalizuje w przestrzeni państwo polsko-litewskie i jego sąsiadów
wymienia przyczyny wojen z Rosją, Turcją i Szwecją
przedstawia przebieg potopu szwedzkiego w ujęciu dynamicznym
podaje przyczyny i skutki powstania Chmielnickiego, rozumie znaczenie tego
wydarzenia dla Rzeczypospolitej i późniejszych stosunków polsko-ukraińskich
opisuje konflikty Rzeczypospolitej w ujęciu chronologicznym, tworzy ciągi
przyczynowo-skutkowe
rozumie wpływ wojen na sytuację gospodarczą i społeczno-polityczną
Rzeczypospolitej oraz jej pozycję w Europie
podaje cechy charakterystyczne baroku oraz najważniejszych twórców epoki
i przykłady dzieł
lokalizuje w czasie omawiane wydarzenia oraz całą epokę.
Europa w XVII i XVIII wieku
Uczeń:
charakteryzuje monarchię absolutną na przykładzie Francji
podaje podstawowe cechy monarchii parlamentarnej na przykładzie Wielkiej Brytanii
porównuje te dwie formy ustrojowe, odnosi je do ustroju Rzeczypospolitej
przedstawia idee oświecenia w polityce, gospodarce, oświacie i kulturze
przedstawia proces wprowadzania reform wśród sąsiadów Rzeczypospolitej,
porównuje skutki reform
definiuje monarchię absolutną oświeconą.
Rzeczpospolita Obojga Narodów w pierwszej połowie XVIII wieku
Uczeń:
przedstawia przyczyny unii z Saksonią
przedstawia przyczyny i przejawy kryzysu państwa w czasach saskich
porównuje pozycję państwa polsko-litewskiego w pierwszej poł. XVIII w. z pozycją
w wiekach poprzednich i z pozycją państw ościennych
ocenia pierwsze projekty reform kulturalnych, gospodarczych i politycznych
lokalizuje w czasie i przestrzeni omawiane wydarzenia.
W czasach oświecenia
Uczeń:
przedstawia przyczyny buntu społeczeństwa w koloniach brytyjskich
charakteryzuje przebieg walk w wojnie o niepodległość, rozumie znaczenie pomocy
z zewnątrz (państw i ochotników)
przedstawia wkład Polaków w walkę o niepodległość USA (Kazimierza Pułaskiego,
Tadeusza Kościuszki)
omawia ustrój USA, odnosi założenia ustrojowe do idei oświecenia
29
rozumie znaczenie Deklaracji Niepodległości i konstytucji USA
wyjaśnia przyczyny rewolucji francuskiej, przedstawia jej następstwa
analizuje Deklarację Praw Człowieka i Obywatela, odnosi jej zapisy do zasad
oświeceniowych
lokalizuje w czasie i przestrzeni omawiane wydarzenia.
Rzeczpospolita w czasach stanisławowskich. Walka o utrzymanie niepodległości
Uczeń:
charakteryzuje obozy reform w Polsce (takie jak: Familia, stronnictwo dworskie,
stronnictwo patriotyczne) i opozycjonistów
przedstawia program reform ustrojowych i gospodarczych
wymienia okoliczności zwołania sejmów reformatorskich: konwokacyjnego,
rozbiorowego i Sejmu Wielkiego
charakteryzuje i ocenia wprowadzane reformy
rozumie znaczenie Konstytucji 3 maja dla Rzeczypospolitej w XVIII w. i dla narodu
polskiego
przedstawia okoliczności zawiązania konfederacji: barskiej i targowickiej, opisuje
i ocenia następstwa
opisuje zmiany terytorialne po każdym rozbiorze, pokazuje je na mapie
przedstawia przyczyny, przebieg i skutki insurekcji kościuszkowskiej
podaje przyczyny zewnętrzne i wewnętrzne upadku Rzeczypospolitej
opisuje osiągnięcia polskiego oświecenie w dziedzinie literatury, sztuki, architektury,
wskazuje zabytki epoki w regionie
lokalizuje w czasie i przestrzeni omawiane wydarzenia.
Świat w epoce napoleońskiej
Uczeń:
wymienia najważniejszych członków koalicji antynapoleońskich
przedstawia zmiany polityczne w Europie w dobie napoleońskiej
ocenia wpływ Kodeksu Cywilnego na sytuację wewnętrzną państw
wie, dlaczego Polacy poparli Napoleona
ocenia stosunek Napoleona do sprawy polskiej
opisuje okoliczności powstania Legionów Polskich, przedstawia ich historię
charakteryzuje terytorium i ustrój Księstwa Warszawskiego
rozumie znaczenie utworzenia Legionów Polskich we Włoszech
wie, jakie znaczenie dla Polaków miało powstanie Księstwa Warszawskiego.
Umiejętności
Uczeń:
posługuje się mapą (odczytywanie informacji w ujęciu statycznym i dynamicznym)
dokonuje analizy i interpretacji tekstu źródłowego
30
analizuje źródła ikonograficzne (warstwa informacyjna i propagandowa)
lokalizuje wydarzenia w czasie, oblicza upływ czasu pomiędzy wydarzeniami,
porządkuje wydarzenia w kolejności chronologicznej
posługuje się poznanymi pojęciami
wykazuje związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami, a także między
zjawiskami z różnych dziedzin życia społecznego, a także zjawiskami zachodzącymi
w różnych państwach
dostrzega wpływ wydarzeń z przeszłości na współczesny obraz Polski i Europy
ocenia dokonania postaci historycznych
wyciąga wnioski, uzasadnia swoje stanowisko
buduje ciągi narracyjne
ocenia postaci i zjawiska.
Postawy
Uczeń:
szanuje osiągnięcia cywilizacyjne człowieka w różnych epokach historycznych
docenia dokonania naszych przodków w zakresie polityki, gospodarki i kultury dla
budowy niezależnego i silnego państwa
krytycznie odnosi się do wad, które doprowadziły do upadku Rzeczypospolitej
przyjmuje system wartości wywodzący się z osiągnięć epoki oświecenia
docenia fakt istnienia państwa jako wartości dla narodu.
Po klasie siódmej:
Wiadomości
Europa po kongresie wiedeńskim
Uczeń:
omawia decyzje kongresu wiedeńskiego dotyczące Europy i ziem polskich
wskazuje na mapie wprowadzone zmiany terytorialne
charakteryzuje konstytucję Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Krakowskiej
porównuje sytuację Polaków w Królestwie Polskim, na ziemiach zabranych,
w Wielkim Księstwie Poznańskim i w Galicji
charakteryzuje rozwój gospodarczy, kulturalny i społeczny Królestwa Polskiego
przedstawia przyczyny powstania opozycji legalnej i nielegalnej w Królestwie
Polskim, porównuje programy polityczne i środowiska opozycji
zna przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne wybuchu powstania listopadowego
omawia przebieg wydarzeń powstania – działania zbrojne i wydarzenia polityczne
opisuje skutki powstania w trzech zaborach
porównuje programy ugrupowań Wielkiej Emigracji
dostrzega wpływ ugrupowań emigracyjnych na działalność spiskową w kraju
31
charakteryzuje przebieg rewolucji przemysłowej
ocenia skutki gospodarcze, społeczne i polityczne rewolucji przemysłowej.
Europa i ziemie polskie w okresie Wiosny Ludów
Uczeń:
rozumie społeczne i polityczne podłoże Wiosny Ludów
charakteryzuje przebieg wydarzeń i ocenia skutki Wiosny Ludów
dostrzega wpływ wydarzeń w Europie na zjawiska i wydarzenia zachodzące na
ziemiach polskich
omawia przebieg powstania krakowskiego i Wiosny Ludów w zaborze pruskim
i austriackim
przedstawia skutki Wiosny Ludów dla państw europejskich i ziem polskich.
Powstanie styczniowe
Uczeń:
charakteryzuje sytuację społeczną i polityczną w Królestwie Polskim przed wybuchem
powstania styczniowego
dostrzega wpływ wiosny posewastopolskiej na przemiany społeczne w Królestwie
Polskim
przedstawia przyczyny powstania styczniowego
opisuje przebieg powstania, również w swoim regionie
przedstawia skutki powstania – represje wobec powstańców oraz skutki społeczno-
-gospodarcze
porównuje zasady uwłaszczenia chłopów w różnych zaborach.
Świat na przełomie XIX i XX wieku
Uczeń:
opisuje procesy zjednoczeniowe (Niemcy i Włochy) i federacyjne (Austro-Węgry)
dostrzega w tych procesach wpływ ideologii nacjonalistycznej
charakteryzuje nowe ideologie i przyporządkowuje grupy społeczne dla nich
reprezentatywne
charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne w państwach europejskich (Rosja,
Wielka Brytania, Francja)
przedstawia przyczyny wojny secesyjnej i skutki dla USA
przedstawia podłoże kolonializmu
porównuje sytuację potęg kolonialnych i terytoriów im podporządkowanych
porównuje sytuację Chin i Japonii oraz brytyjskich dominiów
charakteryzuje proces przemiany społeczeństw w XIX w., powstanie społeczeństwa
nowoczesnego
opisuje przemiany kulturowe na przełomie wieków
przedstawia politykę wynaradawiania prowadzoną przez zaborców wobec Polaków
opisuje autonomię galicyjską i porównuje ją z autonomią Królestwa Polskiego
32
porównuje sytuację Polaków w trzech zaborach
przedstawia i ocenia postawy Polaków wobec zaborców (praca organiczna,
trójlojalizm, ruch spółdzielczy)
przedstawia proces tworzenia się jednolitego narodu polskiego
charakteryzuje i porównuje programy polskich partii politycznych w zakresie
narodowym i społecznym
analizuje, czy wydarzenia z lat 1905–1907 były powstaniem czy rewolucją
charakteryzuje spór orientacji politycznych wśród Polaków przed I wojną światową.
I wojna światowa
Uczeń:
omawia złożoność genezy konfliktu
przedstawia charakter działań zbrojnych (wojna światowa, pozycyjna, totalna,
technologiczna, manewrowa)
omawia najważniejsze wydarzenia militarne
rozumie wkład ludności cywilnej w prowadzenie konfliktu
dostrzega wpływ wojny na postęp technologiczny
rozumie podłoże rewolucji w Rosji
opisuje przebieg rewolucji i wojny domowej w Rosji
dostrzega wpływ rewolucji na działania wojenne we wschodniej Europie (pokój
brzeski).
Sprawa polska w czasie I wojny światowej
Uczeń:
przedstawia ewolucję poparcia dla sprawy polskiej wśród państw walczących
dostrzega związek między sytuacją militarną i polityczną państw walczących
a stanowiskiem wobec Polaków
przedstawia działania Polaków
rozumie przyczyny porzucenia przez Piłsudskiego współpracy z państwami
centralnymi
charakteryzuje działalność KNP
ocenia działania Polaków i postawę państw walczących.
Europa i świat po I wojnie światowej
Uczeń:
rozumie wpływ wojny na przemiany kulturowe i cywilizacyjne, ocenia te przemiany
przedstawia najważniejsze postanowienia traktatów pokojowych z państwami
centralnymi
dostrzega słabość systemu wersalskiego
przedstawia przyczyny zwołania i postanowienia konferencji w Rapallo i Locarno
przedstawia cele Ligi Narodów, ocenia działania organizacji
charakteryzuje sytuację w państwach totalitarnych (Włochy, ZSRR i III Rzesza)
33
porównuje genezę, podstawy ideologiczne i sposób funkcjonowania państw
totalitarnych
porównuje państwa totalitarne i demokratyczne.
Polska w okresie międzywojennym
Uczeń:
przedstawia proces formowania się państwowości polskiej na przełomie 1918 i 1919 r.
na podstawie aktów prawnych wskazuje na proces tworzenia się demokratycznej
republiki
ocenia postawę polityków i społeczeństwa polskiego
rozumie złożoność procesu kształtowania granic
omawia przebieg wydarzeń w wytyczaniu granic (działania zbrojne i dyplomatyczne)
ocenia postawę armii i społeczeństwa w walce o granice państwa polskiego
dostrzega wpływ procesu wytyczania granic na sytuację międzynarodową Polski
w dwudziestoleciu międzywojennym
przedstawia ewolucję ustroju II RP – od demokracji po autorytaryzm
dostrzega wpływ sytuacji gospodarczej i społecznej na przemiany polityczne
i ustrojowe
porównuje funkcjonowanie państwa w okresie obowiązywania konstytucji marcowej
i kwietniowej
ocenia rządy sanacji
charakteryzuje gospodarkę II RP, przedstawia jej osiągnięcia i porażki
dostrzega powiązania między polską gospodarką a gospodarką świata, między
gospodarką a problemami społeczno-politycznymi
przedstawia położenie geopolityczne Polski i dostrzega jego wpływ na system sojuszy
ocenia politykę równowagi
charakteryzuje strukturę społeczną i narodowościową Polski
rozumie podłoże konfliktów społecznych i narodowościowych, ocenia postawę władz
państwowych w próbach rozwiązywania konfliktów
ocenia rozwój cywilizacyjny państwa i społeczeństwa polskiego, jaki się dokonał
w dwudziestoleciu międzywojennym.
Droga do wojny
Uczeń:
omawia międzynarodową agresję Włoch i wojnę domową w Hiszpanii
przedstawia militaryzm japoński i agresję na Dalekim Wschodzie
przedstawia proces łamania postanowień traktatu wersalskiego przez nazistowskie
Niemcy
ocenia politykę Zachodu wobec III Rzeszy i innych agresorów
przedstawia skutki paktu Ribbentrop – Mołotow dla Europy Środkowej i Wschodniej.
34
Umiejętności
Uczeń:
posługuje się mapą (odczytuje informacje w ujęciu statycznym i dynamicznym)
dokonuje analizy tekstu źródłowego
analizuje źródła ikonograficzne w warstwie informacyjnej i propagandowej
lokalizuje wydarzenia w czasie, oblicza upływ czasu między wydarzeniami,
porządkuje wydarzenia w kolejności chronologicznej
posługuje się poznanymi pojęciami
wykazuje związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami, między zjawiskami
z różnych dziedzin życia społecznego, a także zjawiskami zachodzącymi w różnych
państwach
dostrzega zmiany w życiu społeczeństw i ocenia te zmiany
ocenia zmiany ustrojowe zachodzące w XIX i XX w.
dostrzega wpływ wydarzeń z przeszłości na współczesny obraz Polski, Europy
i świata
ocenia dokonania postaci historycznych
wyciąga wnioski, uzasadnia swoje stanowisko
buduje ciągi narracyjne
ocenia postaci i zjawiska.
Postawy
Uczeń:
szanuje osiągnięcia cywilizacyjne człowieka w epoce rewolucji naukowej,
technologicznej, przemysłowej i społecznej
docenia dokonania naszych przodków w zakresie polityki, gospodarki i kultury dla
budowy niezależnego i silnego państwa
krytycznie odnosi się do zjawisk i ustrojów totalitarnych
przyjmuje system wartości związany z demokracją
docenia fakt istnienia państwa jako wartości dla narodu
szanuje postawę współpracy między narodami.
Po klasie ósmej:
Wojna obronna Polski we wrześniu 1939 roku
Uczeń:
na podstawie źródeł statystycznych, kartograficznych i pisanych ocenia szanse Polski
w starciu z III Rzeszą i ZSRR
opisuje przebieg walk w czasie kampanii wrześniowej, wskazuje miejsca
największego oporu Polaków
przedstawia na przykładach bohaterstwo wojska i społeczeństwa polskiego
ocenia postawę Polaków, V kolumny, Francji i Wielkiej Brytanii oraz ZSRR
35
posługując się mapą definiuje pojęcie wojny błyskawicznej
opisuje agresję Armii Czerwonej na Polskę.
II wojna światowa
Uczeń:
wymienia państwa osi i koalicji antyhitlerowskiej, ocenia potencjał bloków
walczących państw
wymienia momenty przełomowe w wojnie
dostrzega związek między posiadaniem inicjatywy strategicznej a przewagą
technologiczną i potencjałem demograficznym
wyjaśnia przyczyny zwycięstwa koalicji antyhitlerowskiej
porównuje politykę okupacyjną Niemiec w różnych częściach Europy
charakteryzuje politykę okupacyjną Japonii
przedstawia politykę eksterminacyjną wobec ludności żydowskiej, romskiej
i słowiańskiej
ocenia postawy społeczeństw okupowanej Europy, w tym Polaków, wobec
Holokaustu
ocenia postanowienia konferencji Wielkiej Trójki z punktu widzenia państw Europy
Środkowej i Wschodniej, Niemiec, mocarstw zachodnich oraz ZSRR (Teheran, Jałta,
Poczdam)
przedstawia bilans II wojny światowej: demograficzny, ekonomiczny, polityczny
i społeczny, dokonuje oceny zmian.
Polska w czasie II wojny światowej
Uczeń:
na podstawie mapy przedstawia podział Polski między III Rzeszą a ZSRR
porównuje politykę Niemiec i ZSRR wobec społeczeństwa polskiego
charakteryzuje metody okupantów i postawę Polaków
opisuje i ocenia konflikt polsko-ukraiński na Wołyniu
charakteryzuje działalność Polskiego Państwa Podziemnego w sferze politycznej
i militarnej
dostrzega wkład polskiego ruchu oporu w pokonanie państw osi
charakteryzuje formy walki cywilnej i zbrojnej
przedstawia przyczyny wybuchu powstania warszawskiego, ocenia szanse
powodzenia zrywu
ocenia postawę powstańców, ludności cywilnej, ZSRR i aliantów zachodnich
przedstawia okoliczności powstania i działalność polskich władz na uchodźstwie
dostrzega wpływ sytuacji politycznej na pozycję Polski w koalicji antyhitlerowskiej
opisuje stosunki polsko-radzieckie
przedstawia i ocenia politykę mocarstw wobec Polski ze szczególnym
uwzględnieniem konferencji Wielkiej Trójki
umieszcza w czasie i przestrzeni działania zbrojne polskich jednostek militarnych
36
ocenia wkład Polaków w pokonanie państw osi
przedstawia bilans II wojny światowej w odniesieniu do Polski i Polaków.
Świat po II wojnie światowej
Uczeń:
rozumie przyczyny rozpadu koalicji antyhitlerowskiej, powstania powojennego ładu
dwubiegunowego i bloków polityczno-militarnych
rozumie przyczyny powstania ONZ, ocenia cele tej organizacji
dokonuje bilansu II wojny światowej w sferze społecznej, gospodarczej i politycznej
przedstawia proces tworzenia się dwóch państw niemieckich, dostrzega rolę Niemiec
w konflikcie między ZSRR a Zachodem
przedstawia proces przejmowania władzy przez ZSRR i ekipy rządowe innych państw
w Europie Środkowej
opisuje protesty społeczne w NRD, na Węgrzech i w Czechosłowacji
opisuje proces dekolonizacji, dostrzega związek między II wojną światową
a dekolonizacją
przedstawia procesy polityczne w krajach Dalekiego i Bliskiego Wschodu
rozumie, jaką rolę w utrzymaniu światowego pokoju odgrywały wojny i konflikty
lokalne (w Korei, Wietnamie i Afganistanie)
przedstawia przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne rozpadu bloku wschodniego i ZSRR
dostrzega przekształcenie ładu dwubiegunowego w jednobiegunowy (USA)
przedstawia procesy demokratyzacji w państwach Europy Środkowej i Wschodniej
opisuje procesy integracyjne w Europie i na innych kontynentach
charakteryzuje przemiany społeczne i kulturowe w świecie po II wojnie światowej.
Polska po II wojnie światowej
Uczeń:
opisuje nowy kształt geograficzny, narodowościowy i społeczny Polski po 1945 r.
ocenia taktykę komunistów w przejmowaniu władzy, porównuje ją z sytuacją
w innych państwach
omawia proces budowania nowego porządku w latach 1944–1952
ocenia różnorodne postawy Polaków wobec nowej władzy – poparcie lub opór
(w tym postawę żołnierzy niezłomnych)
charakteryzuje terror okresu stalinowskiego, ocenia jego skutki
porównuje założenia gospodarcze i ideologiczne planu trzyletniego i sześcioletniego
charakteryzuje socrealizm
charakteryzuje podłoże polityczne i społeczne wydarzeń 1956 r.
Polska Rzeczpospolita Ludowa
Uczeń:
opisuje system władzy w komunistycznej Polsce
przedstawia formy uzależnienia Polski od ZSRR
37
porównuje podłoże, przebieg i skutki następujących kryzysów: marzec 68, grudzień
70, czerwiec 76
charakteryzuje powstanie opozycji (KOR, ROPCiO)
ocenia rolę Kościoła katolickiego w życiu społecznym i politycznym w PRL,
dostrzega rolę Jana Pawła II
wyjaśnia przyczyny i następstwa strajków w 1980 r.
ocenia cele „Solidarności” oraz postawę społeczeństwa i władz wobec strajków
charakteryzuje pozycję Polski na arenie międzynarodowej, działalność w ONZ
opisuje przemiany społeczne i kulturowe w PRL.
Polska na drodze do demokracji
Uczeń:
opisuje przebieg i konsekwencje stanu wojennego
ocenia postawę społeczeństwa i władz Polski oraz innych państw wobec stanu
wojennego
opisuje różne formy oporu społecznego w czasach komunistycznych
wyjaśnia przyczyny rozpoczęcia rozmów między władzami PRL a opozycją
ocenia fakt porozumienia Okrągłego Stołu oraz ocenia decyzje podjęte w trakcie obrad
opisuje wydarzenia 1989 i 1990 r. w Polsce (takie jak: Okrągły Stół, wybory
czerwcowe, powstanie rządu Tadeusza Mazowieckiego, wybór Lecha Wałęsy na
prezydenta)
przedstawia założenia planu Balcerowicza, ocenia skutki gospodarcze i społeczne
omawia przemiany polityczne w latach 90., spory wewnątrz dawnej opozycji
charakteryzuje i ocenia przemiany ustrojowe
przedstawia zmiany w pozycji międzynarodowej Polski po rozpadzie bloku
wschodniego i przystąpieniu do NATO i UE
ocenia zmiany kulturowe zachodzące w społeczeństwie polskim po 1989 r.
Umiejętności
Uczeń:
posługuje się mapą (odczytywanie informacji w ujęciu statycznym i dynamicznym)
dokonuje analizy tekstu źródłowego
analizuje źródła ikonograficzne w warstwie informacyjnej i propagandowej
lokalizuje wydarzenia w czasie, oblicza upływ czasu między wydarzeniami,
porządkuje wydarzenia w kolejności chronologicznej
posługuje się poznanymi pojęciami
wykazuje związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami, między zjawiskami
z różnych dziedzin życia społecznego, a także zjawiskami zachodzącymi w różnych
państwach
dostrzega zmiany w życiu społeczeństw i ocenia te zmiany
ocenia zmiany ustrojowe zachodzące w Polsce w XX i XXI w.
38
dostrzega wpływ wydarzeń z przeszłości na współczesny obraz Polski, Europy
i świata
ocenia dokonania postaci historycznych
wyciąga wnioski, uzasadnia swoje stanowisko
buduje ciągi narracyjne
ocenia postaci i zjawiska.
Postawy
Uczeń:
szanuje osiągnięcia cywilizacyjne człowieka
dostrzega zagrożenia cywilizacyjne
docenia dokonania Polaków w zakresie polityki, gospodarki i kultury dla budowy
niezależnego i silnego państwa
krytycznie odnosi się do zjawisk i ustrojów totalitarnych
przyjmuje system wartości związany z demokracją
docenia fakt istnienia państwa jako wartości dla narodu
szanuje postawę współpracy między narodami.
6. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia
Kryteria wystawiania oceny
Ocena celująca (6)
Uczeń wykazuje się pełną znajomością faktografii terminologii historycznej, trafnie sytuuje
wydarzenia historyczne w czasie i przestrzeni oraz umie prezentować i uzasadniać własne
stanowisko. Samodzielnie selekcjonuje i interpretuje wydarzenia historyczne, wysuwa
oryginalne wnioski, dokonuje niezależnych ocen. Wobec odmiennych poglądów
w historiografii wykazuje postawę krytyczną. Dokonuje integracji wiedzy o przeszłości
czerpanej z różnych źródeł informacji oraz własnych doświadczeń, ocen i refleksji. Aktywnie
uczestniczy w pracy na lekcjach. Osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych
i olimpiadzie historycznej.
Ocena bardzo dobra (5)
Uczeń wykazuje się znajomością podstawowych, rozszerzających i dopełniających treści
programowych, umiejętnością analizowania i interpretacji wydarzeń historycznych. Dokonuje
ich twórczego oceniania oraz wnioskowania. Bez trudności i trafnie umiejscawia wydarzenia
w czasie i przestrzeni. Wykazuje zainteresowanie problematyką historyczną, samodzielnie
poszerza wiedzę, bezbłędnie wywiązuje się ze stawianych przed nim zadań, a także
samodzielnie się ich podejmuje.
39
Ocena dobra (4)
Uczeń zna podstawowe i rozszerzające treści programowe, umie odtwórczo, ale logicznie
formułować oceny i wnioski oraz interpretować fakty i zjawiska historyczne. Z drobnymi
błędami potrafi je umiejscowić w czasie i przestrzeni. Wykazuje aktywność na zajęciach;
dobrowolnie podejmuje się stawianych przed nich zadań.
Ocena dostateczna (3)
Uczeń wykazuje się znajomością podstawowych wiadomości historycznych, ograniczoną
umiejętnością ich analizy przyczynowo-skutkowej. W niewielkim stopniu podejmuje próbę
oceny wydarzeń i zjawisk historycznych. W zakresie podstawowym operuje czasem
i przestrzenią. Posługuje się językiem potocznym, ma ubogi zasób słownictwa.
Ocena dopuszczająca (2)
Uczeń – mimo wyraźnych braków w wiedzy oraz błędów – potrafi przy wydatnej pomocy
nauczyciela opanować wiadomości i umiejętności konieczne, istotne dla dalszego etapu
kształcenia. Formułuje powierzchowne wnioski i płytkie oceny wydarzeń oraz postaci.
Wykazuje niewielką znajomość chronologii i terminologii oraz błędnie lokalizuje fakty
historyczne w przestrzeni. Operuje językiem bardzo prostym i ubogim pod względem
leksykalnym.
Ocena niedostateczna (1)
Uczeń nie opanował podstawowego materiału rzeczowego i terminologii historycznej.
W sposób błędny formułuje oceny; wysuwa nieprawdziwe wnioski. Nie ma umiejętności
lokalizowania wydarzeń historycznych w czasie i przestrzeni. Popełnia poważne błędy
chronologiczne. Jego język jest bardzo prosty i niekomunikatywny. Poziom wiedzy
i umiejętności uniemożliwia mu kontynuację nauki na wyższym szczeblu kształcenia.
Bieżące ocenianie obejmuje: dłuższe formy pracy pisemnej, testy, krótkie formy pisemne
(kartkówki), sprawdziany z mapek, pracę z tekstem źródłowym, odpowiedzi ustne, pracę
w grupach, prace długoterminowe, sprawdziany z działu. Oceniana może być także
aktywność ucznia na lekcjach, prace domowe, udział w konkursach i olimpiadach.
Krótka charakterystyka poszczególnych form oceniania
Sprawdzian wiadomości
Sprawdzana jest wiedza i umiejętności z danego działu. Może przybrać formę testu
z różnorodnymi typami zadań, jak również dłuższych form wypowiedzi (jak w klasach VII–
–VIII).
Tekst źródłowy, materiał kartograficzny, ikonograficzny i statystyczny
Umiejętność analizy wymienionych źródeł informacji historycznej jest sprawdzana przez
udzielenie odpowiedzi na postawione pytanie do jednego lub kilku materiałów źródłowych
zestawionych w całość problemową.
40
Krótkie sprawdziany i odpowiedzi ustne
Obejmują wiedzę i umiejętności z niewielkiej partii materiału. Można je przeprowadzić na
podstawie np. tekstu źródłowego.
Aktywność ucznia na lekcji i udział w konkursach
Bardzo motywuje uczniów do pracy. Pozwala uczniom na wykazanie się wiedzą
pozaprogramową.
Projekt/portfolio
Sprawdzane i oceniane są nie tylko wiedza, ale również sposób ujęcia tematu, ilość
zgromadzonych wiadomości i sposób prezentacji. W przypadku projektu także podział pracy
w grupie i poziom wywiązania się ze zleconych zadań.
7. Rozkład materiału w klasach 4–8
L.p. Temat Materiał nauczania
Odniesienie
do podstawy
programowej (treści
nauczania)
Klasa 4
Dział 1. Śladami historii
1. Historia – nauka
o przeszłości historia jako nauka
zadania historii
fakt historyczny i opinia
badacza
III. 1
I. 1
2. O źródłach historycznych źródła historyczne i ich rodzaje
praca archeologa i historyka
analiza źródeł historycznych
i ocena ich wiarygodności
nowoczesne metody badawcze
w archeologii i historii
dzieje legendarne a historia
III. 1, 3, 4
* Chronimy ślady
przeszłości zabytki i ich ochrona
instytucje chroniące zabytki
(muzea, archiwa, biblioteki)
pamiątki rodzinne jako zabytki
materiał spoza
podstawy
programowej
Dział 2. O czasie i mapie historycznej
3. Czas w historii główne pojęcia z zakresu
chronologii stosowane
w historii
epoki w historii
rodzaje kalendarzy
III. 1, 2
4. Obliczamy czas jednostki czasu stosowane
w historii
określanie wieku wydarzeń
początek, koniec, połowa wieku
obliczanie upływu lat
III. 1, 2
* Mapa w historii mapa i plan jako źródło wiedzy
jak czytać mapę historyczną?
materiał spoza
podstawy
programowej
41
elementy mapy
źródła statystyczne
Dział 3. W małej i w wielkiej ojczyźnie
5. Historia mojej rodziny pamiątki i tradycje rodzinne
jako źródła wiedzy na temat
historii rodziny
genealogia jako nauka
drzewo genealogiczne
I. 1
III. 3
6. Moja mała ojczyzna elementy więzi z małą ojczyzną
regiony Polski i elementy je
wyróżniające
wpływ znanych postaci na
historię małych ojczyzn
lokalne zabytki
I. 2
II. 3
III. 4
7. Duża ojczyzna – Polska naród jako wspólnota
Polska i jej sąsiedzi
symbole państwowe i narodowe
ważniejsze święta państwowe
patriotyzm
II. 1, 3
8. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 4. Polska Piastów
10. Początki państwa
polskiego plemiona polskie wśród
Słowian
legendarne i historyczne
początki państwa
Mieszko I i Dobrawa
decyzja władcy Polan
o przyjęciu chrztu i jej skutki
II. 3
IV. 1
11. Pierwszy król Polski postać Bolesława Chrobrego
misja św. Wojciecha
zjazd w Gnieźnie
koronacja Bolesława Chrobrego
II. 3
IV. 1, 2
12. Ostatni z Piastów Kazimierz Wielki i jego
osiągnięcia w dziele
umocnienia państwa
założenie Akademii
Krakowskiej
sytuacja międzynarodowa
Polski za panowania
Kazimierza Wielkiego
II. 3
III. 3
IV. 3
13. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 5. W czasach świetności i upadku
15. Zwycięski sojusz postaci Jadwigi, Władysława
Jagiełły, Zawiszy Czarnego
unia w Krewie
znaczenie współpracy Polski
i Litwy dla pokonania
Krzyżaków
bitwa pod Grunwaldem i jej
znaczenie
II. 3
IV. 4
16. Mikołaj Kopernik
i jego odkrycie Mikołaj Kopernik – nie tylko
astronom
II. 3
IV. 5
42
życie Mikołaja Kopernika
przełomowe odkrycie polskiego
astronoma
żacy a współcześni studenci
17. Złoty wiek XVI wiek jako czas rozwoju
Rzeczypospolitej
Jan Zamoyski – wódz, mąż
stanu, mecenas kultury
II. 3
IV. 6
18. Stulecie wojen wojny Polski w XVII w.
bohaterowie potopu
szwedzkiego: Augustyn
Kordecki, Stefan Czarniecki
Jan III Sobieski i odsiecz
wiedeńska
skutki XVII-wiecznych wojen
II. 3
IV. 7
19. Upadek Rzeczypospolitej kryzys państwa w XVIII w.
postaci Tadeusza Kościuszki
i Wojciecha Bartosa
powstanie 1794 roku i bitwa
pod Racławicami
upadek państwa w 1795 r.
II. 3
IV. 8
20. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 6. Wiek niewoli
22. Szlakiem Legionów
Polskich we Włoszech cele Polaków w okresie niewoli
gen. Jan Henryk Dąbrowski
i utworzenie Legionów
Polskich
Józef Wybicki i hymn Polski
historia Legionów zapisana
w hymnie
II. 1
IV. 9
23. Powstańcze państwo powstanie styczniowe 1863
roku jako jeden ze zrywów
niepodległościowych
charakter walk powstańczych
postać Romualda Traugutta
I. 2
II. 1
III. 3
IV. 10
24. Maria Skłodowska-Curie
i jej odkrycie Maria Skłodowska-
-Curie – polska noblistka
odkrycia uczonej w dziedzinie
fizyki i chemii oraz ich
znaczenie dla światowej nauki
i medycyny
IV. 11
25. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 7. Czasy wielkiej próby
27. Bój o niepodległą Polskę I wojna światowa
Józef Piłsudski i jego żołnierze
odzyskanie niepodległości
i sposób upamiętnienia
II. 1
IV. 12
28. W Gdyni postać Eugeniusza Kwiatkow-
skiego
proces powstawania Gdyni
znaczenie wybudowania portu
IV. 13
29. Wśród harcerzy z Szarych
Szeregów początek II wojny światowej I. 1, 2
II. 1
43
Polska pod okupacją niemiecką
i radziecką
Polskie Państwo Podziemne
Armia Krajowa i Szare Szeregi
bohaterowie akcji pod
Arsenałem
powstanie warszawskie
IV. 14
30. Żołnierze niezłomni rządy komunistów jako nowa
okupacja
stosunek komunistów do AK
postaci: Witold Pilecki, Danuta
Siedzikówna „Inka”
sposoby upamiętnienia
żołnierzy niezłomnych
I. 1, 2
II. 1
IV. 15
31. W czasach Solidarności cele Solidarności
ważniejsi członkowie ruchu
rola Jana Pawła II w najnowszej
historii Polski
polska droga do wolności
I. 1, 2
II. 1
IV. 16, 17
32. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Klasa 5
Dział 1. Najstarsze cywilizacje
1. Przypomnienie
i rozszerzenie wiadomości
z zakresu chronologii
i kartografii historycznej
określanie wieków
daty p.n.e. – określanie wieku
i połowy wieku
obliczanie upływu czasu
między wydarzeniami z
różnych er
periodyzacja dziejów
–
2. Od koczownika do rolnika ewolucja człowieka
koczowniczy a osiadły tryb
życia
rewolucja neolityczna
I. 1
3. W żyznej Mezopotamii cywilizacje Starożytnego
Wschodu
struktura społeczna i system
wierzeń
rozwój administracji i
powstanie pisma
imperium babilońskie
Hammurabiego
I. 2, 3, 5
4. Państwo faraonów Egipt – dar Nilu
struktura społeczna i system
wierzeń (politeizm)
system sprawowania władzy
oraz organizacja społeczeństwa
sztuka egipska
najważniejsze osiągnięcia
I. 2, 3, 4, 5
5. Lud Jehowy królestwo Dawida i Salomona
judaizm – religia
monoteistyczna
różnica między politeizmem
I. 2, 3, 5
44
a monoteizmem
6. Cywilizacje nad wielkimi
rzekami struktura społeczna i system
wierzeń
najważniejsze osiągnięcia
I. 2, 3, 5
7. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 2. W kręgu cywilizacji greckiej
9. Kraj Hellenów warunki naturalne
Kreta minojska i Mykeny
wielka kolonizacja grecka
pismo alfabetyczne
polis grecka – wspólnota
obywatelska
I. 2, 5
10.
Sparta – państwo równych
wojowników heloci i periojkowie
ustrój Sparty
wychowanie spartańskie
życie obywatelskie w Sparcie
I. 2, 3
11. Ateny – państwo
obywateli społeczeństwo ateńskie
powstanie ustroju
demokratycznego
wojny perskie
rywalizacja Aten ze Spartą
wojna peloponeska
I. 2, 3,
12. Mityczna Grecja charakterystyka religii greckiej
politeizm grecki
panteon greckich bogów
mity greckie
wyrocznie
święta i igrzyska
I. 3, 5
13. W greckim teatrze wielkie dionizje i
przedstawienia dramatyczne
teatr grecki
Sofokles i jego twórczość
I. 5
14. Klasyczne piękno kultura klasyczna
narodziny filozofii
Sokrates, Platon, Arystoteles
architektura i sztuka grecka
osiągnięcia greckiej nauki
I. 5
15. Aleksander Macedoński
i jego imperium podbój Persji i organizacja
państwa w czasach Aleksandra
Macedońskiego
monarchie hellenistyczne
hellenizm
główne ośrodki kultury
hellenistycznej
I. 5
16. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 3. Starożytny Rzym
18. Rzymianie i ich państwo Etruskowie
założenie Rzymu
ustanowienie republiki
społeczeństwo rzymskie
powstanie republiki
zasady funkcjonowania
I. 2, 3
45
republiki rzymskiej
19. Wielkie podboje Rzymian podbój Italii przez Rzymian
wojny punickie
organizacja podbitych
terytoriów – zarząd
prowincjami
armia rzymska
I. 2, 4
20. Imperium rzymskie kryzys republiki
i dyktatura Juliusza Cezara
upadek republiki
cesarstwo rzymskie – państwo
uniwersalne
wojsko i cesarze
pokój rzymski
romanizacja imperium
I. 2, 3, 4
21. Zmierzch imperium
rzymskiego zagrożenia zewnętrzne
i wewnętrzne
podział cesarstwa rzymskiego
wędrówka ludów
upadek zachodniej części
cesarstwa rzymskiego
I. 2, 3, 4
22. Kultura rzymska stare wychowanie rzymskie
złoty wiek kultury rzymskiej
Wergiliusz i Eneida
prawo rzymskie
I. 5
23. Początki
i rozprzestrzenianie się
chrześcijaństwa
politeistyczne wierzenia
Rzymian
sytuacja Judei w I w. p.n.e.
Jezus z Nazaretu
rozwój chrześcijaństwa
w II i III w.
chrystianizacja imperium
I. 3, 6
24. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 4. Europa we wczesnym średniowieczu
26. Arabowie i ich nowa
religia Płw. Arabski – kolebka islamu
nauki Mahometa
podboje Arabów
osiągnięcia Arabów
w dziedzinie kultury
II. 1
27. Cesarstwo bizantyjskie panowanie Justyniana I
dzieje Bizancjum
w średniowieczu
osiągnięcia kultury
bizantyjskiej (prawo,
architektura, sztuka)
Kościół łaciński i grecki
schizma wschodnia
II. 2
III. 3
28.
Europa w czasach
karolińskich powstanie państwa Franków
Państwo Kościelne
organizacja państwa Karola
Wielkiego
renesans karoliński
III. 1, 2
IV. 3
46
29. Cesarstwo Ottonów rozpad monarchii karolińskiej
cesarstwo Ottonów
Otton III i jego wizja Europy
III. 2
30. Kościół we wczesnym
średniowieczu życie religijne i cywilizacyjna
rola zakonów
relacje między władzą cesarską
a papieską
przyczyny i skutki wypraw
krzyżowych
zakony rycerskie
III. 3, 4
31. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 5. Społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy
33. Społeczeństwo
średniowiecza pojęcie stanu
feudalizm i drabina feudalna
panowie feudalni
stan rycerski wobec władzy
królewskiej
monarchia stanowa
IV. 1, 3
34. Średniowieczna wieś zobowiązania
średniowiecznych chłopów
czynsze
życie codzienne chłopów
w średniowieczu
IV. 2
35. W średniowiecznym
mieście powstawanie nowych miast
mieszkańcy miast, struktura
społeczna
handel i rzemiosło
funkcja polityczna miast
rola kulturalna miast
warunki życia w miastach
IV. 2, 3
36. Kultura średniowiecza rycerstwo
od giermka do pasowania na
rycerza
herby
etos rycerski
zmierzch rycerstwa
kultura średniowiecznego
miasta
horyzonty umysłowe mieszczan
IV. 3
37. Architektura i sztuka
średniowiecza różnice między stylem
romańskim a gotyckim
zabytki kultury średniowiecza
(architektura, rzeźba,
malarstwo)
rola Kościoła w dziedzinie
nauki, architektury i sztuki
oraz w życiu codziennym
IV. 4
38. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 6. Czasy pierwszych Piastów
40. Początki państwa
polskiego od księstwa Polan do Polski
panowanie Mieszka I
początki chrześcijaństwa
V. 1, 2
47
znaczenie przyjęcia chrztu
przez Mieszka I
ekspansja państwa Polan
41. Bolesław Chrobry i jego
państwo panowanie Bolesława
Chrobrego
misja Świętego Wojciecha
zjazd gnieźnieński
ekspansja państwa polskiego
za panowania Bolesława
Chrobrego
koronacja Bolesława na króla
V. 3
42. Kryzys i odbudowa
monarchii pierwszych
Piastów
panowanie Mieszka II
najazd Czechów
Kazimierz Odnowiciel
panowanie Bolesława Śmiałego
konflikt Bolesława z biskupem
Stanisławem
V. 4
43. O niezależność i całość
państwa – panowanie
Bolesława Krzywoustego
Władysław Herman i Sieciech
relacje między Bolesławem
a Zbigniewem
wojna z Niemcami w 1109 r.
podbój Pomorza
testament Krzywoustego
zasada senioratu
V. 5
44. W państwie pierwszych
Piastów społeczeństwo Polski
pierwszych Piastów
system grodowo-służebny
monarchia patrymonialna
V. 6
45. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 7. Polska w XII–XIV wieku
47. Polska podzielona Władysław Wygnaniec
obalenie zasady senioratu
pogłębienie rozbicia
straty terytorialne
sprowadzenie Krzyżaków do
Polski
państwo krzyżackie
VI. 1, 2, 3
48. Ku zjednoczeniu państwa państwo Henryków śląskich
najazd tatarski
koronacja Przemysła II
panowanie Wacława II
Władysław Łokietek
rywalizacja Łokietka
z Przemyślidami
VI. 3, 5
49. Ostatni Piastowie panowanie Władysława
Łokietka
częściowe zjednoczenie
państwa polskiego
koronacja Łokietka
wojna z Krzyżakami
stosunki polsko-krzyżackie
w czasach Kazimierza
VI. 3, 5
VII. 1, 2
48
Wielkiego
podbój Rusi Halickiej
50. Społeczeństwo
i gospodarka Polski
w XIII–XIV wieku
koloniści z zachodniej Europy
lokacje miast i wsi
rozwój górnictwa
zmiany cywilizacyjne
rozwój gospodarczy państwa
za panowania Kazimierza
Wielkiego
VI. 4
VII. 2
51. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 8. Polska w XIV–XV wieku
53. Andegawenowie na tronie
Polski Ludwik Andegaweński
przywilej koszycki
królowa Jadwiga
VII. 3
54. Wielka wojna sytuacja Wielkiego Księstwa
Litewskiego pod koniec XIV w.
unia w Krewie
wojna z zakonem krzyżackim
bitwa pod Grunwaldem
VII. 1, 4, 6
55. W czasach Jagiellonów
Związek Pruski i wojna
trzynastoletnia
odzyskanie Pomorza
Gdańskiego
rola Gdańska
Jagiellonowie w Czechach
i na Węgrzech
bitwa pod Warną
VII. 3, 5, 6
56. Monarchia stanowa
w Polsce utrwalenie podziałów
stanowych
rozwój uprawnień szlachty
od sejmików do sejmu
konstytucja nihil novi
VII. 7
57. Kultura średniowieczna
w Polsce architektura i sztuka
średniowiecza w Polsce
ważniejsze zabytki
IV. 3
58. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Klasa 6
Dział 1. Renesans i reformacja
1. Europa odkrywa świat geneza wielkich odkryć
geograficznych
odkrywcy portugalscy
Krzysztof Kolumb i jego
odkrycie
wyprawa Ferdynanda
Magellana
VIII. 1, 2
2. Skutki odkryć
geograficznych następstwa odkryć
geograficznych dla Europy
skutki wypraw odkrywczych
dla Ameryki
VIII. 1, 2
3. Renesans w Europie geneza renesansu
humanizm – najważniejsza idea
renesansu
IX. 1
49
rozwój oświaty i druku
rozwój nauki i techniki
wielcy uczeni renesansu:
Erazm z Rotterdamu, Mikołaj
Kopernik, Galileusz
architektura i sztuka renesansu
osiągnięcia Leonarda da Vinci,
Michała Anioła i Rafaela Santi
4. Reformacja przyczyny reformacji
Marcin Luter
wyznanie ewangelicko-
-augsburskie
Jan Kalwin i wyznanie
ewangelicko-reformowane
Henryk VIII i wyznanie
anglikańskie
społeczne i polityczne skutki
reformacji
IX. 2
5. W dobie kontrreformacji jezuici
sobór trydencki – geneza
i postanowienia
reforma Kościoła katolickiego
indeks ksiąg zakazanych
sztuka barokowa w służbie
Kościoła
IX. 3
6. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 2. Rzeczpospolita Obojga Narodów
8. Polityka zagraniczna
ostatnich Jagiellonów inkorporacja Mazowsza
sekularyzacja zakonu
krzyżackiego w Prusach
wojny Litwy z Moskwą
rywalizacja w Inflantach
IX. 5
9. Przemiany polityczne
w państwie Jagiellonów ruch egzekucyjny
geneza unii lubelskiej
unia lubelska i jej skutki
kompetencje władzy
królewskiej
sejmy i sejmiki
sądownictwo
urzędy centralne i lokalne
IX. 4, 8
10. Rzeczpospolita Obojga
Narodów mozaika religijna
i narodowościowa
napływ idei reformacyjnych
kultura i szkolnictwo
założenia konfederacji
warszawskiej
Polska – „państwo bez stosów”
IX. 4
X. 1
11. Gospodarka
Rzeczypospolitej Obojga
Narodów
powstanie folwarku
pańszczyźnianego
spław wiślany
położenie chłopów
wzrost przewagi szlachty
IX. 6
50
12. Pierwsze wolne elekcje elekcja viritim
artykuły henrykowskie
przeobrażenia demokracji
szlacheckiej
wzrost znaczenia magnaterii
wojsko Rzeczypospolitej
panowanie Stefana Batorego
i jego polityka zewnętrzna
X. 2, 3
13. Renesans w Polsce
i na Litwie rozwój szkolnictwa w Polsce
idee odrodzenia
zabytki kultury renesansowej
twórczość Mikołaja Reja, Jana
Kochanowskiego i Andrzeja
Frycza Modrzewskiego
IX. 7
14. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 3. Stulecie wojen
16. Wojny Rzeczypospolitej
w pierwszej połowie XVII
wieku
Wazowie na tronie Polski
wojny ze Szwecją
dymitriady
wojny z Rosją i pokój
w Polanowie
stosunki polsko-tureckie
XI. 1, 4
17. Powstanie Chmielnickiego sytuacja na Ukrainie
unia brzeska
przyczyny powstania
kozackiego
powstanie Bohdana
Chmielnickiego
podział Ukrainy między
Rzeczpospolitą a Rosję
XI. 2, 4
18. Potop szwedzki Szwecja w XVII w.
potop szwedzki
utrata lenna pruskiego
postanowienia pokoju w Oliwie
XI. 3, 4
19. Wojny z Turcją w drugiej
połowie XVII wieku wojny z Turcją w drugiej
połowie XVII w. (bitwa pod
Chocimiem)
Jan III Sobieski i odsiecz
wiedeńska
XI. 1, 4
20. Krajobraz po wojnach
XVII wieku demograficzne skutki wojen
następstwa gospodarcze
upadek międzynarodowego
znaczenia Rzeczypospolitej
liberum veto
kryzys polityczny państwa
XI. 5
21. W epoce baroku sarmatyzm
życie codzienne polskiego
sarmaty
sztuka polskiego baroku i jej
zabytki
XI. 6
22. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
51
Dział 4. Europa w XVII i XVIII wieku
24. Francja Ludwika XIV geneza absolutyzmu we Francji
panowanie Ludwika XIV
katolicy i hugenoci
ekspansja Francji
merkantylizm
XII. 1
25. Od monarchii stanowej
do parlamentarnej
w Anglii
konflikt króla z parlamentem
wojna domowa
Anglia republiką
skutki przeobrażeń
ustrojowych w Anglii
XII. 1
26. Idee oświecenia wiek światła
rewolucja naukowa w XVII
i XVIII w.
teoria trójpodziału władzy
Karola Monteskiusza
umowa społeczna według
Jakuba Rousseau
prawa człowieka
XII. 2, 3
27. Reformy oświeceniowe
w Prusach, Rosji i Austrii absolutyzm oświecony
reformy w państwie pruskim
centralizacja państwa
Habsburgów
wzrost potęgi Rosji
wojna północna
XII. 4
28. Sztuka oświecenia klasycyzm w rzeźbie
i malarstwie
architektura klasycystyczna
sentymentalizm
muzyka
XII. 2
29. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 5. Rzeczpospolita w czasach saskich
31. W unii z Saksonią unia polsko-saska
Rzeczpospolita w wojnie
północnej
sejm niemy i reformy
położenie międzynarodowe
Polski w czasach saskich
XIII. 1, 4
32. By Polaków uczynić
obywatelami kryzys państwa
oligarchia magnacka
projekty reform ustrojowych
Stanisława Leszczyńskiego
i Stanisława Konarskiego
XIII. 2
33. Ożywienie gospodarcze
i kulturalne w czasach
saskich
gospodarka Polski za
panowania Wettinów
mecenat Sasów w Polsce
Warszawa w czasach saskich
Collegium Nobillium
XIII. 3
34. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 6. Powstanie Stanów Zjednoczonych i wielka rewolucja francuska
36. Powstanie Stanów
Zjednoczonych osadnictwo europejskie
w Ameryce Północnej
XIV. 1, 3
52
rozwój kolonii angielskich
amerykańska wojna
o niepodległość
Deklaracja Niepodległości
udział Polaków w wojnie
o niepodległość USA
37. Ustrój nowoczesnego
państwa – konstytucja
USA
instytucje ustrojowe w USA
oraz ich funkcjonowanie
zasada trójpodziału władzy
w praktyce
XIV. 2
38. Wielka rewolucja
francuska kryzys gospodarczy we Francji
krytyka absolutyzmu
stan trzeci
Zgromadzenie Narodowe
szturm na Bastylię i wybuch
rewolucji
Deklaracja Praw Człowieka
i Obywatela
konstytucja 1791 r.
XV. 1, 2
39. Francja republiką ogłoszenie republiki
wojna domowa we Francji
Komitet Ocalenia Publicznego
dyktatura jakobińska
wielki terror
rządy Dyrektoriatu
XV. 1, 2
40. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 7. Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej
42. Ostatnia wolna elekcja Stanisław August Poniatowski
na tronie Polski
reformy sejmu
konwokacyjnego
sejm repninowski
XVI. 1
43. Konfederacja barska
i pierwszy rozbiór konfederacja barska – cele
i konsekwencje
pierwszy rozbiór Polski
sejm rozbiorowy
XVI. 2
XVII. 1
44. Sejm Wielki i jego reformy prace nad konstytucją
i okoliczności jej uchwalenia
najważniejsze postanowienia
konstytucji
znaczenie Konstytucji 3 maja
XVI. 3
45. W obronie konstytucji zawiązanie konfederacji
targowickiej i interwencja
rosyjska
wojna 1792 r.
drugi rozbiór Polski
sejm grodzieński
XVI. 4
XVII. 1
46. Insurekcja kościuszkowska
i upadek Polski sytuacja w kraju po drugim
rozbiorze Polski
wybuch powstania
kościuszkowskiego
uniwersał połaniecki
XVII. 1, 2, 3
53
insurekcja warszawska
i wileńska
upadek powstania
trzeci rozbiór Polski i jego
konsekwencje
47. Kultura i sztuka polskiego
oświecenia pierwsze czasopisma
kultura i sztuka okresu
stanisławowskiego
mecenat magnacki
Teatr Narodowy
zabytki polskiego klasycyzmu
XVI. 1, 5
48. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 8. Europa w epoce napoleońskiej
50. Podboje napoleońskiej
Francji Napoleon Bonaparte – cesarz
Francuzów
zmiany polityczne w Europie
w okresie napoleońskim
przemiany społeczno-
-gospodarcze
XVIII. 1
51. Legiony Polskie
we Włoszech utworzenie Legionów Polskich
we Włoszech
zasługi Jana Henryka
Dąbrowskiego
koniec Legionów Polskich
XVIII. 2
52. Małe państwo wielkich
nadziei stosunek Napoleona do sprawy
polskiej
powstanie Księstwa
Warszawskiego
konstytucja z 1807 r.
wojna z Austrią
XVIII. 3, 4
53. Klęska Napoleona bitwa pod Lipskiem
klęska napoleońskiej Francji
kres istnienia Księstwa
Warszawskiego
sto dni Napoleona
XVIII. 1, 4
54. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Klasa 7
Dział 1. Europa po kongresie wiedeńskim
1. Kongres wiedeński i jego
decyzje restauracja, równowaga,
legitymizm
decyzje kongresu
w odniesieniu do Europy
Święte Przymierze
ważniejsze wydarzenia
związane z walką z porządkiem
wiedeńskim (ruchy narodowe
we Włoszech i w Niemczech,
rewolucja lipcowa, powstanie
w Belgii, powstanie
dekabrystów w Rosji)
XIX. 1
XX. 1
XXI. 1
54
2. Rewolucja przemysłowa przyczyny rewolucji
przemysłowej
gospodarka Wielkiej Brytanii
w XVIII w.
wynalazki techniczne
oddziaływanie rewolucji
przemysłowej na inne kraje
Europy
powstanie proletariatu
XIX. 2
3. Sytuacja na ziemiach
polskich po kongresie
wiedeńskim
konstytucja 1815 r.
gospodarka Królestwa
oświata, kultura i nauka
w Kongresówce
sytuacja Polaków w zaborze
pruskim i austriackim,
na ziemiach zabranych
oraz w Rzeczypospolitej
Krakowskiej
XX. 1, 2, 4, 5
4. Powstanie listopadowe opozycja legalna i nielegalna
w Królestwie Polskim
spisek Wysockiego
noc listopadowa
dyktatura Józefa Chłopickiego
XX. 3
5. Wojna polsko-rosyjska
1831 roku przekształcenie powstania
listopadowego w wojnę
polsko-rosyjską
ważniejsze bitwy
represje popowstaniowe
– „noc paskiewiczowska”
XX. 3
6. Wielka Emigracja główne nurty oraz postacie
Wielkiej Emigracji
Towarzystwo Demokratyczne
Polskie
Hotel Lambert
kultura polska na emigracji
ruch spiskowy w kraju
XX. 5
7. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 2. Wiosna Ludów
9. Wiosna Ludów Europa przed 1848 r.
Wiosna Ludów we Francji
rewolucja w państwach
niemieckich
Wiosna Ludów w Cesarstwie
Austriackim
XXI. 1
10. Powstanie krakowskie
i Wiosna Ludów na
ziemiach polskich
emisariusze – tajni wysłannicy
powstanie krakowskie
rabacja galicyjska
Wiosna Ludów
w Wielkopolsce i w Galicji
skutki Wiosny Ludów
na ziemiach polskich
XXI. 2
11. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
55
Dział 3. Świat w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku
13. Europa w drugiej połowie
XIX wieku wojna krymska
powstanie monarchii
austro-węgierskiej
panowanie Napoleona III
we Francji
zjednoczenie Włoch
wyprawa Garibaldiego
Wenecja
Państwo Kościelne
XXIII. 1
14. Zjednoczenie Niemiec Niemcy przed zjednoczeniem
wojna z Austrią
wojna prusko-francuska
powstanie II Rzeszy
XXIII. 1
15. Wojna secesyjna Stany Zjednoczone w połowie
XIX w.
demokraci i republikanie
niewolnictwo i abolicjonizm
wybuch wojny secesyjnej
i jej przebieg
Stany Zjednoczone po wojnie
XXIII. 2
16. Nowe nurty polityczne ustroje państw pod koniec
XIX w.
różne systemy władzy
rozwój parlamentaryzmu
aktywność polityczna
społeczeństw
socjalizm i partie robotnicze
solidaryzm społeczny
i powstanie partii chadeckich
nacjonalizm
emancypacja kobiet
XXIII. 4
17. Ekspansja kolonialna przyczyny ekspansji
kolonialnej
formy ekspansji kolonialnej
potęgi kolonialne
skutki kolonializmu
XXIII. 3
18. Postęp
naukowo-techniczny
w XIX i XX wieku
rewolucja naukowo-techniczna
ważniejsze wynalazki
przełomu wieków
XIX. 2
XXIII. 4
19. Przemiany gospodarcze
i społeczne na przełomie
XIX i XX wieku
skutki postępu technicznego
nowe mocarstwa gospodarcze
rozwój komunikacji
urbanizacja
XIX. 2
20. Kultura przełomu wieków literatura (realizm i naturalizm)
malarstwo (impresjonizm
i symbolizm)
architektura (secesja)
prasa
narodziny kinematografii
kultura fizyczna i sport
XXIII. 4
21. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
56
Dział 4. Ziemie polskie na przełomie XIX i XX wieku
23. Królestwo Polskie przed
powstaniem styczniowym reformy Aleksandra II
rządy Aleksandra
Wielopolskiego
„biali” i „czerwoni”
branka
XXII. 1
24. Powstanie styczniowe
charakter walk powstańczych
dyktatura Romualda Traugutta
bilans powstania
XXII. 2, 3
25. Pod zaborem rosyjskim formy represji
popowstaniowych
sytuacja w szkolnictwie
praca organiczna
sytuacja gospodarcza
XXII. 4
XXIV. 1, 2
26. W zaborze pruskim Otto von Bismarck i jego
polityka wobec Polaków
Kulturkampf
walka z językiem polskim
Hakata
praca organiczna w zaborze
pruskim
walka Polaków o język i ziemię
rozwój gospodarczy w zaborze
pruskim
XXIV. 1, 2
27. Autonomia galicyjska sytuacja Polaków w zaborze
austriackim
stańczycy
rozwój oświaty
gospodarka Galicji
trójlojalizm
XXIV. 1, 2
28. Życie codzienne, kultura
i nauka na ziemiach
polskich na przełomie
wieków
codzienne życie Polaków
pod zaborami
formowanie się świadomości
narodowej Polaków
literatura i sztuka
osiągnięcia Polaków
w dziedzinie nauki i techniki
XXIV. 3
29. Polska myśl polityczna narodziny nowoczesnych
ruchów politycznych
na ziemiach polskich
ruch robotniczy
ruch ludowy
ruch narodowy
XXIV. 4
30. Rewolucja 1905 roku
na ziemiach polskich rewolucja w Rosji
Polacy wobec rewolucji
społeczne i narodowe aspekty
rewolucji
XXIV. 5, 6
31. Powtórzenie i sprawdzian wiadomości
Dział 5. Pierwsza wojna światowa
33. W przededniu I wojny
światowej świat przed I wojną światową
rywalizacja mocarstw
trójprzymierze
XXV. 1
57
i trójporozumienie
kocioł bałkański
34. Przyczyny I wojny
światowej główne przyczyny wojny –
polityczne i gospodarcze,
pośrednie i bezpośrednie
spór orientacyjny na ziemiach
polskich w przededniu I wojny
światowej
wybuch wojny
XXIV. 6
XXV. 2
35. Na frontach wielkiej wojny walki na froncie wschodnim
i zachodnim
wielkie bitwy
specyfika działań wojennych
(wojna pozycyjna,
manewrowa)
działania powietrzne i morskie
nowe rodzaje broni
XXV. 3, 4
36. Rewolucja i wojna
domowa w Rosji sytuacja wewnętrzna w Rosji
rewolucja lutowa
dwuwładza w Rosji
Lenin i bolszewicy
rewolucja październikowa
wojna domowa
XXV.5
37. Sprawa polska w czasie
I wojny światowej sprawa polska po wybuchu
I wojny światowej
akt 5 listopada 1916 r.
rewolucyjna Rosja wobec
sprawy polskiej
stanowisko USA (orędzie
prezydenta W. Wilsona)
XXVI. 1, 2
38. Polacy w czasie I wojny
światowej polski wysiłek zbrojny
i dyplomatyczny w czasie
I wojny światowej
polskie formacje wojskowe
(Legiony Polskie, Armia
Hallera)
XXVI. 3
39. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 6. Europa i świat po I wojnie światowej
41. System wersalski konferencja pokojowa
w Paryżu
traktat wersalski
inne traktaty pokojowe
konferencje w Rapallo
i Locarno
Liga Narodów
XXVII. 2
42. Wielki kryzys gospodarczy
na świecie wielki kryzys
walka ze skutkami wielkiego
kryzysu gospodarczego
43. Pochód faszyzmu sytuacja we Włoszech
po 1918 roku
Benito Mussolini i włoski
faszyzm
XXVII. 3
58
44. Nazizm w Niemczech sytuacja w Niemczech
po I wojnie światowej
dojście Hitlera do władzy
życie w nazistowskich
Niemczech
polityka międzynarodowa
III Rzeszy
XXVII. 3
45. ZSRR pod rządami Stalina zwycięstwo bolszewików
w wojnie domowej
dojście Józefa Stalina
do władzy
wielki terror
kolektywizacja
wielki głód na Ukrainie
XXVII. 3
46. Kultura w dwudziestoleciu
międzywojennym kulturowe i cywilizacyjne
następstwa I wojny światowej
XXVII. 1
47. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 7. Druga Rzeczpospolita
49. Odrodzenie państwa
polskiego ośrodki władzy po I wojnie
światowej
formowanie centralnego
ośrodka władzy państwowej
Józef Piłsudski – Tymczasowy
Naczelnik Państwa
Mała Konstytucja
XXVIII. 1
50. Walka o granice powstanie wielkopolskie
powstania śląskie
wojna polsko-bolszewicka i jej
skutki
federacyjny dylemat
a inkorporacyjny rezultat
XXVIII. 2, 3
51. Demokracja parlamentarna
w II RP konstytucja marcowa
Gabriel Narutowicz – pierwszy
prezydent Rzeczypospolitej
kryzys demokracji
parlamentarnej w Polsce
przewrót majowy
XXIX. 2, 3
52. Rządy sanacji
i konstytucja kwietniowa rządy sanacji
zmiany ustrojowe (nowela
sierpniowa, konstytucja
kwietniowa)
polski autorytaryzm
główne kierunki polskiej
polityki zagranicznej (system
sojuszy, polityka równowagi)
XXIX. 4, 5
53. Gospodarka
II Rzeczypospolitej skala i skutki zniszczeń
wojennych
dziedzictwo zaborowe
sytuacja gospodarcza Polski
w latach dwudziestych XX w.
wielki kryzys gospodarczy
i jego skutki na ziemiach
polskich
XXIX. 1
XXX. 2, 3
59
osiągnięcia gospodarcze
II Rzeczypospolitej (powstanie
Gdyni, magistrali węglowej
i Centralnego Okręgu
Przemysłowego)
54. Społeczeństwo II RP struktura społeczna,
narodowościowa i wyznaniowa
państwa polskiego
napięcia społeczne
XXX. 1
55. Bilans dwudziestolecia
międzywojennego najważniejsze osiągnięcia
naukowe i kulturalne
międzywojennej Polski
literatura i sztuka
narodziny polskiej
kinematografii
rozwój radiofonii
osiągnięcia sportowe
XXX. 4
56. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 8. Droga do wojny
58. Niespokojny świat militaryzm japoński
ekspansja faszystowskich
Włoch
wojna domowa w Hiszpanii
XXXI. 1, 2
59. Polityka hitlerowskich
Niemiec rozbijanie systemu
wersalsko-lokarneńskiego
przez nazistowskie Niemcy
remilitaryzacja Nadrenii
układ w Monachium
polityka Zachodu wobec
Niemiec Hitlera
XXXI. 3, 4
60. W przededniu II wojny
światowej żądania Niemiec wobec Polski
sprawa Gdańska
położenie międzynarodowe
Polski w przededniu II wojny
światowej
pakt Ribbentrop – Mołotow
i jego konsekwencje
XXXI. 5
XXXII. 1
61. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Klasa 8
Dział 1. Druga wojna światowa
1. Atak III Rzeszy i ZSRR na
Polskę we wrześniu 1939 r. 1 września 1939 r. – agresja
Niemiec na Polskę
cios w plecy – atak Armii
Czerwonej na Polskę
etapy wojny obronnej
ważniejsze miejsca polskiego
oporu
udział społeczeństwa w wojnie
XXXII. 2, 3
2. Okres dominacji państw
Osi agresja Niemiec na kraje
zachodniej Europy
podbój Francji
polityka Niemców na terenach
okupowanej Europy
XXXIII. 1, 2
60
bitwa o Anglię
agresywna polityka ZSRR
atak hitlerowskich Niemiec
na ZSRR
przystąpienie Stanów
Zjednoczonych do wojny
3. Zwycięstwa koalicji
antyhitlerowskiej bitwy pod Stalingradem
i Kurskiem
ofensywa Armii Czerwonej
walki we Włoszech
lądowanie aliantów
w Normandii
zrzucenie bomb atomowych
na Hiroszimę i Nagasaki
kapitulacja Niemiec i Japonii
przyczyny klęski państw Osi
XXXIII. 1, 3
4. Bilans II wojny światowej Wielka Trójka
konferencje w Teheranie, Jałcie
i Poczdamie
skutki II wojny światowej
zmiany granic i przesiedlenia
ludności
postęp techniczny
XXXIII. 4, 5
5. Podsumowanie wiadomości i sprawdzian
Dział 2. Okupowana Polska
7. Polska pod okupacją
niemiecką założenia i metody polityki
niemieckiej w okupowanej
Polsce
Generalne Gubernatorstwo
zbrodnie niemieckie na
ludności polskiej (Palmiry,
mord profesorów lwowskich)
obozy koncentracyjne
Holokaust i obozy zagłady
XXXIV. 1, 2
8. Okupacja radziecka założenia i metody polityki
sowieckiej w okupowanej
Polsce
zbrodnie sowieckie na ludności
polskiej (Katyń)
XXXIV. 2
9. Zbrodnia wołyńska przyczyny konfliktu
polsko-ukraińskiego
na Kresach Wschodnich
rzeź wołyńska
XXXIV. 3
10. Polskie Państwo
Podziemne organizacja Polskiego Państwa
Podziemnego
metody i formy walki
z okupantem
działalność Szarych Szeregów
rok 1944 na ziemiach polskich
XXXIV. 4
11. Powstanie warszawskie plan Burza
powstanie warszawskie i jego
skutki
XXXIV. 5
61
12. Działalność polskiego
rządu na uchodźstwie polskie władze na uchodźstwie
Polskie Siły Zbrojne
na Zachodzie i wkład Polaków
w pokonanie Niemiec
układ Sikorski – Majski
sprawa katyńska
XXXV. 1, 2, 3
13. Bilans II wojny światowej
dla Polski i Polaków decyzje Wielkiej Trójki
w sprawie polskiej
straty ludzkie i materialne
XXXV. 3
XXXVI. 1
14. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 3. Świat po II wojnie światowej
16. Początki zimnej wojny powstanie ONZ
Niemcy po II wojnie światowej
– powstanie RFN i NRD
narastanie konfliktu
Wschód – Zachód
utworzenie NATO
zimna wojna i wyścig zbrojeń
XXXVI. 1, 2, 3, 4
17. Blok socjalistyczny wkroczenie Armii Czerwonej
na ziemie Europy
Środkowo-Wschodniej
– wyzwolenie i okupacja
podporządkowanie Europy
Środkowo-Wschodniej
wpływom ZSRR
sytuacja w Związku
Radzieckim
przemiany w Chinach
po II wojnie światowej
powstanie Układu
Warszawskiego
rok 1956 w bloku
komunistycznym
rok 1968 w Czechosłowacji
XXXVI. 4, 5, 9
18. Zimna wojna mocarstw konflikt w Korei
kryzys kubański
interwencja Stanów
Zjednoczonych w Wietnamie
wojna w Afganistanie
XXXVI. 7
19. Rozpad systemu
kolonialnego ruchy narodowowyzwoleńcze
w Azji
kraje Bliskiego Wschodu
procesy dekolonizacyjne
w Afryce
problemy krajów Trzeciego
Świata
XXXVI. 6, 8
20. Rozpad ZSRR i bloku
komunistycznego sytuacja w ZSRR w latach 80.
Michaił Gorbaczow
rola papieża Jana Pawła II
Jesień Ludów
zjednoczenie Niemiec
rozpad ZSRR i powstanie
XXXVI. 10, 11
62
Wspólnoty Niepodległych
Państw
koniec ładu jałtańskiego
21. Wspólnoty Europejskie powstanie EWG
integracja europejska
powstanie Unii Europejskiej
XXXVI. 12
22. Przełom cywilizacyjny
w drugiej połowie
XX wieku
odkrycia naukowe
rywalizacja o podbój kosmosu
rozwój łączności, komunikacji
i transportu
rewolucja informatyczna
XXXVI. 13
23. Kultura powojennego
świata realizm socjalistyczny
w kulturze krajów bloku
komunistycznego
kultura masowa – rola mediów
kultura młodzieżowa
globalizacja i westernizacja
zagrożenie ekologiczne
XXXVI. 13
24. Powtórzenie i sprawdzian wiadomości
Dział 4. Budowa Polski Ludowej
26. Polska w nowych
granicach nowy kształt terytorialny
państwa
akcje przesiedleńcze
odbudowa kraju
XXXIII. 4, 5
27. Komuniści przejmują
władzę PKWN i jego rola
walka o władzę w państwie
referendum ludowe
sfałszowane wybory do Sejmu
Ustawodawczego
dyktatura partii komunistycznej
przemiany w strukturze
społecznej
XXXVII. 1
28. Społeczeństwo polskie
wobec nowej władzy stosunek żołnierzy podziemia
niepodległościowego
do władzy komunistycznej
opór zbrojny żołnierzy
wyklętych
losy wyklętych w powojennej
Polsce
rola Kościoła katolickiego
w życiu państwa i narodu
XXXVII. 2
29. Stalinizm w Polsce instytucjonalizacja terroru
stalinowski terror i jego skutki
przemiany społeczne,
gospodarcze i kulturowe
w okresie stalinizmu
XXXVIII. 1, 2
30. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 5. W komunistycznej Polsce
32. Polski październik wpływ wydarzeń w ZSRR na
sytuację polityczną w Polsce
Poznański Czerwiec i Polski
Październik
XXXVIII. 3
63
liberalizacja stosunków
politycznych w kraju
33. Mała stabilizacja rządy Władysława Gomułki
formy uzależnienia od ZSRR
realia życia społecznego
i kulturalnego w czasach
gomułkowskich
XXXIX. 1, 2
34. Kościół
w komunistycznej Polsce stosunki państwo – Kościół
rola kardynała Stefana
Wyszyńskiego
obchody tysiąclecia państwa
polskiego
emigracja
XXXIX. 4
35. Schyłkowy okres rządów
Gomułki wydarzenia marcowe
antyżydowska polityka władz
komunistycznych
interwencja w Czechosłowacji
w 1968 r.
wydarzenia na Wybrzeżu
w grudniu 1970 r.
XXXIX. 3
36. Dekada Gierka ekipa Edwarda Gierka
wydarzenia w Radomiu
w 1976 r.
powstanie opozycji
demokratycznej w Polsce i jej
działalność
drugi obieg kultury
pierwsza pielgrzymka Jana
Pawła II do Polski
XXXIX. 3, 5, 6
37. Polski Sierpień przyczyny strajków
sierpniowych
porozumienia sierpniowe
charakter i działalność NSZZ
„Solidarność”
bohaterowie Solidarności: Lech
Wałęsa, Anna Walentynowicz,
Andrzej Gwiazda, Bogdan
Borusewicz
XXXIX. 7, 8
38. Stan wojenny festiwal Solidarności
przyczyny wprowadzenia stanu
wojennego
postawy Polaków wobec stanu
wojennego
fenomen oporu społecznego
XL. 1, 2
39. Życie codzienne
w komunistycznej Polsce awans społeczny
elektryfikacja
uciążliwości dnia codziennego
(reglamentacja towarów,
kolejki)
propaganda
XXXIX. 2
40. Kultura w PRL-u zmagania twórców z cenzurą
literatura i sztuka
XXXIX. 2
64
muzyka
socrealizm w sztuce
i architekturze
41. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 6. Droga do wolności
42. Okrągły Stół i jego skutki wpływ sytuacji w ZSRR
na sytuację w Polsce
przyczyny zawarcia
porozumienia Okrągłego Stołu
główni uczestnicy
i najważniejsze postanowienia
XL. 3
43. Narodziny
III Rzeczypospolitej wybory czerwcowe
rząd Tadeusza Mazowieckiego
pierwsze wolne wybory
prezydenckie
kluczowe przemiany ustrojowe
w latach 1989–1997
XLI. 1
44. Gospodarka III RP plan Balcerowicza
i jego konsekwencje
prywatyzacja
bezrobocie
narodziny wolnego rynku
XLI. 2
45. Ustrój i społeczeństwo III
RP Konstytucja Rzeczypospolitej
z 1997 r.
przemiany
społeczno-polityczne
przyczyny napięć społecznych
XLI. 2, 3
46. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
Dział 7. Polska we współczesnym świecie
48. Polska w NATO proces rozpadu Układu
Warszawskiego
odzyskanie suwerenności
przez Polskę
wstąpienie Polski do NATO
XLII. 1, 2
49. Polska w UE integracja Polski z Unią
Europejską
przystąpienie naszego kraju
do UE oraz zagrożenia
i korzyści z tym związane
miejsce Polski w UE
XLII. 3
50. Zagrożenia współczesnego
świata konflikt świata zachodniego
ze światem muzułmańskim
terroryzm
kwestia nielegalnych
imigrantów
wystąpienie Wielkiej Brytanii
z Unii Europejskiej
i zagrożenia z tym związane
materiał spoza
podstawy
programowej
51. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian
65
8. Bibliografia
Arends R.I., Uczymy się nauczać, przeł. K. Kruszewski, Warszawa 2002.
Bauman Z., Globalizacja, przeł. E. Klekot, Warszawa 2004.
Bieniek Maria, Dydaktyka historii, Olsztyn 2009.
Bereźnicki F., Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001.
Buzan T. i B., Mapy twoich myśli, Łódź 1999.
Cesarz Z., Stadtmüller E., Problemy polityczne współczesnego świata, Wrocław 2002.
Czerny J., Zarys pedagogiki aksjologicznej, Katowice 1998.
Denek K., Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Toruń 2000.
Denek K., Wartości i cele edukacji szkolnej, Poznań – Toruń 1994.
Dylak S., Wprowadzenie do konstruowania szkolnych programów nauczania,
Warszawa 2000.
Fiołek-Lubczyńska B, Film, telewizja i komputery w edukacji humanistycznej.
O audiowizualnych tekstach kultury, Kraków 2004.
Frąckowiak T., Edukacja, demokracja i sumienie. Studium pedagogiczne, Poznań
1998.
Goban-Klas T., Cywilizacja medialna: geneza, ewolucja, eksplozja, Warszawa 2005.
Grabowska M., Szawiel T., Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie
polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce, Warszawa
2003.
Hendrykowski M., Film jako źródło historyczne, Poznań 2000.
Informacja w społeczeństwie XXI wieku, pod red. M. Rószkiewicz i E. Wędrowskiej,
Warszawa 2005.
Kamiński A., Myśli o Polsce i wychowaniu, wybór i red. A. Janowski, Warszawa
2003.
Kępka Z., Czas i przestrzeń w nauczaniu historii, Łowicz 1992.
Korczak J., Prawidła życia. Pedagogika dla dzieci i młodzieży, Warszawa 1988.
Kruszewski K., 45 minut. Prawie cała historia pewnej lekcji, Warszawa 1993.
Kształcenie ustawiczne – idee i doświadczenia, pod red. Z.P. Kruszewskiego,
J. Półturzyckiego, E.A. Wesołowskiej, Płock 2003.
Kształtowanie postaw obywatelskich, pod red. T. Gabisia i R. Zapotocznego, Wrocław
2005.
Maternicki J., Edukacja historyczna młodzieży. Problemy i kontrowersje u progu XXI
wieku, Toruń 1998.
Nęcka E., Trening twórczości, Kraków 1998.
Niemierko B., Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, Warszawa 2001.
Ochenduszko J., Planowanie pracy dydaktycznej nauczyciela, Bydgoszcz 1997.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 1996.
Pankowska K., Drama – zabawa i myślenie, Warszawa 1990.
Pedagogika. Leksykon PWN, pod red. B. Milerskiego i B. Śliwerskiego, Warszawa
2000.
Pedagogika ogólna. Problemy aksjologiczne, pod red. T. Kukołowicz i M. Nowaka,
Lublin 1997.
Rulka J., Współczesne problemy edukacji historycznej, Toruń 2003.
Sztuka nauczania, pod red. K. Konarzewskiego, Warszawa 2004.
Szymański M.S., O metodzie projektów. Z historii, teorii i praktyki pewnej metody
kształcenia, Warszawa 2000.
Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię, Warszawa 1996.