RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË
PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
Versioni Përfundimtar (Shqip)
06.2016
Instituti Kombëtar
i Shëndetësisë
Publike në
Kosovë
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË
PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
IKSHPK - Qendra e ujit
Faqja e internetit: www.niph-kosova.org
Email: [email protected]
Tel: +381 38 551431 ext 1018
Mobil: 044 127671
Adresa postares:
Rr. Nëna Terezë p.n, Rrethi i spitalit
Prishtina 10000
Kosova
Konsulent kryesor, Skat Consulting Ltd:
Graham Cleverly, MSc; Ch Eng; FICE
Email: [email protected]
Ky raport është përkrahur nga Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC), si pjesë e Fazës V
të Programit Mbështetës për Ujësjellës dhe Kanalizim në Zonat Rurale. Përkrahja është ofruar përmes
Skat Consulting Ltd.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
i
PARATHËNIE
Qendra e ujit e IKSHPK-së është organi përgjegjës për monitorimin e cilësisë së
ujit të pijshëm në Kosovë sipas nenit 8 të Udhëzimit Administrativ 16/2012 dhe në
pajtim me nenet 4 dhe 7 të Ligjit për Shëndetin Publik 02/L-78.
Si drejtor i IKSHPK-së, kam kënaqësinë të përshëndes publikimin e Raportit të parë
zyrtar Vjetor për Cilësinë e Ujit të Pijshëm në Kosovë” i cili mbulon 12 muaj të vitit
2015.
Në këtë raport janë përdorur të dhënat e analizave laboratorike të ujit të pijshëm
të kryera në laboratoret e Departamentit te Qendres se Laboratoreve Testuese në
IKSHPK. Të gjithë parametrat e ujit duke përfshirë edhe metalet (ICPMS), karboni
organik i pergjithshem (TOC), anionet dhe kationet (IC) dhe THM (GCMS) punohen me metoda të
akredituara, si dhe të gjitha laboratoret e kontrollit të ujit janë të akredituara sipas ISO 17025. ICP-MS dhe
pajisjet e tjera për analiza janë donacion i Komisionit Evropian para ca vitesh për IKSHPK-në, si dhe
përkrahja e programit TAIEX për zhvillimin e standardeve të reja të cilësisë së ujit në Kosovë në pajtim me
Direktivën e Ujit të Pijshëm, dhe trajnimet e TAIEX-it për përdorimin e pajisjeve të reja për të analizuar
praninë e vogël të kimikateve përfshirë edhe metalet e rënda. E fundit, por jo për nga rëndësia, hartimi i
këtij raporti është mundësuar nga softueri i ri i bazës së të dhënave për cilësinë e ujit të pijshëm dhe
trajnimi lidhur me të dhe hardueri i ofruar nga Messrs MEDISOFT dhe financuar përmes përkrahjes së
SCO-K për IKSHPK-në, për të cilin kam kënaqësinë të raportoj se tani është plotësisht funksional
Si pasojë e të gjitha këtyre zhvillimeve të fundit në pajisjet e reja, trajnimit për softuer dhe azhurnimit të
legjislacionit të vendit, Qendra e Ujit e IKSHPK-së tani për herë të parë është në gjendje të prodhojë një
raport vjetor të besueshëm për cilësinë e ujit të pijshëm i cili përmbledh rezultatet e aktiviteteve të
monitorimit të jashtëm të vitit paraprak të cilësisë së ujit të pijshëm nga laboratorët rajonalë dhe Qendra
e Laboratorëve Testuese në Prishtinë, në të mirë të të gjitha palëve të interesuara, veçanërisht të të gjithë
konsumatorëve të ujit në Kosovë.
Ky raport përqendrohet kryesisht në përputhjen e niveleve të cilësisë së ujit të pijshëm me standardet e
obligueshme të cilësisë për një varg parametrash mikrobiologjikë dhe kimikë në Udhëzimin Administrativ
16/2012. Ky ujë i pijshëm u është ofruar konsumatorëve në Kosovë në vitin 2015 nga shtatë Kompanitë
Rajonale të Ujësjellësve.
Në përgjithësi në Kosovë për vitin 2015, si rezultat i mbi 43,000 testeve të kryera nga gjashtë laboratorët
rajonalë të IKSHPK-së dhe Qendra e Laboratorëve Testuese të IKSHPK-së në Prishtinë gjatë 12 muajve të
vitit 2015, shtatë Kompanitë Rajonale të Ujësjellësit në përgjithësi kanë arritur të kenë përputhshmëri prej
96.3% me standardet e cilësisë mikrobiologjike të ujit, dhe përputhshmëri prej 97.3% me standardet
kimike, duke rezultuar kështu në një nivel të përgjithshëm të përputhshmërisë prej 97.0% me standardet e
cilësisë së ujit të pijshëm për Kosovë.
Megjithatë, edhe mospërputhja prej 1% për mbi 43,000 teste mund të nënkuptojë mbi 400 dështime në
arritjen e standardeve kombëtare për ujin e pijshëm dhe ka pasur dallime të konsiderueshme rajonale në
performancë gjatë vitit 2015. Shifrat e dhëna më vonë në ketë raport ilustrojnë se standardet e
obligueshme të cilësisë së ujit të pijshëm-veçanërisht standardet mikrobiologjike-nuk arrihen në mënyrë
të vazhdueshme në Kosovë. Në mënyrë specifike ka pasur mospërmbushje të përsëritur të standardeve
mikrobiologjike në vitin 2015, veçanërisht në zonat e furnizimit me ujë të KRU Hidrodrini në Klinë dhe
Deçan. Kjo padyshim që nuk është situatë e pranueshme për konsumatorët që shërbehen nga KRU
Hidrodrini në këto zona të furnizimit me ujë.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
ii
Tani KRU Hidrodrini, me pjesëmarrjen aktive të Qendrës së ujit të IKSHPK-së dhe e përkrahur nga
këshilltari i KNMU-së, është duke ndërmarrë hapa konkret për adresimin e problemeve me cilësinë e ujit
të pijshëm në këto zona të veçanta të furnizimit me ujë. Si pasojë e këtyre veprimeve të kohëve të fundit,
unë mund të konfirmoj se rezultatet për tre muajt e parë të vitit 2016 tregojnë përmirësime të dukshme
në cilësinë mikrobiologjike të ujit të pijshëm në Klinë dhe Deçan, sipas monitorimit të Qendrës së ujit të
IKSHPK-së përmes monitorimit të jashtëm.
Laboratorët e IKSHPK-së aktualisht janë në gjendje të analizojnë shumicën por jo të gjithë parametrat e
dhënë në UA 16/2012, disa prej të cilëve mund të jenë të pranishëm në ujin e pijshëm në përqendrime
shumë të vogla. Kam kënaqësinë të raportoj së Qendra e Laboratorëve Testuese të IKSHPK-së në Prishtinë
kohëve të fundit ka filluar të bëj analiza për trihalometanet (THM-të) në ujin e pijshëm me rezultate të
pranueshme që tregojnë përputhshmëri të plotë me standardet deri më tani. Aktualisht janë duke u
zhvilluar plane për të mundësuar analizën në Qendra e Laboratorëve Testuese të IKSHPK-së në Prishtinë
për dëshmi të niveleve të përqendrimeve të pesticideve të caktuara që ka gjasa të përdoren në Kosovë
dhe përqendrimin e kimikateve të tjera, p.sh., benzenit.
Sigurimi i ujit të pijshëm të qëndrueshëm dhe të sigurt për të gjithë qytetarët e Kosovës ende paraqet një
ndër sfidat më të mëdha afatgjate. Kjo veçanërisht vlen për sistemet e vogla të menaxhuara nga komunat
ose në nivel lokal ku mungesa e stafit operacional me përvojë dhe të trajnuar, teknologjia dobët e
trajtimit të ujit, përfshirë edhe mungesën e klorinimit të besueshëm, dhe praktikat e dobëta të operimit
dhe mirëmbajtjes shpesh çojnë në rrezik të lartë të kontaminimit bakterial të ujit me implikime të mëdha
për shëndetin publik të qytetarëve. Realisht, resurset e kufizuara të stafit të IKSHPK-së që janë në
dispozicion aktualisht nuk mund të bëjnë marrjen e mostrave dhe analizën rutinore të cilësisë së ujit të
pijshëm nga këto sisteme të menaxhuara nga komunat dhe shumë sisteme të vogla të operuara në nivel
lokal, prandaj resurset tona të kufizuara duhet të përqendrohen kryesisht në monitorimin e cilësisë së ujit
të pijshëm në zona (më të mëdha) të furnizimit të operuara nga shtatë Kompanitë Rajonale të
Ujësjellësve.
Shpresoj shumë që aktivitetet e pesë grupeve punuese tematike për cilësinë e ujit të themeluara kohëve
të fundit dhe të përshkruara më vonë në ketë raport do të ofrojnë një fokus më të madh në nevojën
urgjente për veprim nga të gjitha palët e interesit në sektorin e ujit dhe me kohë do të shpie në
përmirësime të qëndrueshme afatgjate në cilësinë e ujit të pijshëm gjithandej Kosovës.
Dua të theksoj rëndësinë e përkrahjes së donatorëve ndërkombëtarë të sektorit të ujit në mbështetje të
zhvillimit të Qendrës së ujit të IKSHPK-së gjatë këtyre viteve të fundit – veçanërisht nga ZNKE përmes
programeve TAIEX dhe IPA, mbështetjen teknike që është duke vazhduar të ofruar nga konsulentët e
SCO-K dhe SKAT, dhe në fund por jo për nga rëndësia, krijimin e Grupeve Punuese për Cilësinë e Ujit të
koordinuara nga këshilltari i KNMU-së.
Si përfundim, kam besim se ky raport i parë vjetor për vitin 2015 do të ofrojë një pikë të dobishme
referuese me të cilën do të mund të krahasohen raportet e ardhshme vjetore të IKSHPK-së për
performancën e cilësisë së ujit të pijshëm. Shpresoj shumë që raportet e ardhshme vjetore do të jenë në
gjendje të demonstrojnë përmirësime gjithnjë në rritje të cilësisë së ujit të pijshëm vit pas viti për secilën
nga shtatë kompanitë rajonale të ujit dhe për Kosovën në tërësi.
Profesor Naser Ramadani
Drejtor i IKSHPK-së
Qershor 2016
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
iii
PËRMBAJTJA
PARATHËNIE ....................................................................................................................................................................... I
PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE ........................................................................................................................................ 6
1 PJESA 1: HYRJE.................................................................................................................. 8
1.1 Ambienti rregullativ në Kosovë për çështjet e cilësisë së ujit të pijshëm ...............8
1.1.1 Legjislacioni i Bashkimit Evropian dhe i Kosovës .............................................................8
1.1.2 Rolet e Qendrës së ujit të IKSHPK-së dhe ARRSHU-së ..................................................9
2 PJESA 2: UJËSJELLËSIT PUBLIKË .................................................................................... 10
2.1 Sfondi ............................................................................................................................................. 10
2.2 Cilësia e përgjithshme e ujit të pijshëm në Kosovë-përmbledhja dhe
interpretimi i rezultateve ........................................................................................................ 10
2.2.1 Përmbledhje e rezultateve ..................................................................................................... 10
2.2.2 Parametrat e testuar në vitin 2015 ..................................................................................... 11
2.2.3 Klori i mbetur (residual) .......................................................................................................... 11
2.2.4 Krahasimi i rezultateve për 2015 për 7 KRU-të dhe për Kosovën .......................... 12
2.2.5 Përmbledhje e informacioneve për KRU-të .................................................................... 12
2.2.6 Monitorimi i jashtëm i cilësisë së ujit të pijshëm nga Qendra ujit e IKSHPK-së ... 12
2.2.7 Monitorimi i brendshëm i cilësisë së ujit të pijshëm nga KRU-të ........................... 13
2.2.8 Derogimet për mospërputhje me standardet e CUP-së ............................................ 14
2.2.9 Veprimet nga IKSHPK si përgjigje ndaj mospërputhjes mikrobiologjike në
mostrat e monitorimit të jashtëm ....................................................................................... 14
2.3 Performanca e 7 KRU-ve në lidhje me cilësinë e ujit të pijshëm në vitin 2015 . 15
2.3.1 Kompanitë Rajonale të Ujësjellësit ..................................................................................... 15
2.3.2 Zonat e furnizimit me ujë ....................................................................................................... 15
2.3.3 Tabelat e përputhshmërisë mikrobiologjike dhe kimike për 2015 për secilën
prej KRU-ve ................................................................................................................................. 15
2.3.4 Përmbledhje e performancës nga secila KRU dhe performancës së
përgjithshme për Kosovë ....................................................................................................... 16
2.3.5 Përmbledhja e perfomancës në zonat e furnizimit të KRU Hidrodrini.................. 16
2.3.6 Cilësia e ujit të pijshëm në zonat e furnizimit të KRU-ve ........................................... 17
2.4 Rekomandimet për përmirësimin e performancës së CUP-së në ujësjellësit
publikë në Kosovë ..................................................................................................................... 18
2.4.1 Sfondi ............................................................................................................................................. 18
2.4.2 Rekomandime të tjera ............................................................................................................. 18
2.4.3 Grupi koordinues për cilësinë e ujit të pijshëm ............................................................. 19
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
iv
3 PJESA 3: UJËSJELLËSIT E MENAXHUAR NGA KOMUNAT DHE NË NIVEL LOKAL ..... 21
3.1 Shërbimet e ujit të menaxhuara nga komunat .............................................................. 21
3.2 Ujësjellësit e vegjël të menaxhuar në nivel local (“Organizatat e komunitetit”) 21
3.3 Zonat e vogla të furnizimit me ujë ..................................................................................... 22
3.3.1 Hyrje ............................................................................................................................................... 22
3.3.2 Sistemet ujësjellësve individualë të fshatit/ komunitetit të menaxhuar nga
operatorët lokalë ....................................................................................................................... 22
3.3.3 Monitorimi i cilësisë së ujit të pijshëm nga IKSHPK ..................................................... 22
3.4 Rekomandimet për përmirësimin e CUP-së në sistemet e ujësjellësit të
menaxhuar nga komunat dhe komuniteti ....................................................................... 23
3.4.1 Sfondi ............................................................................................................................................. 23
3.4.2 Rekomandimet –sistemet e ujësjellësve të vegjël dhe të menaxhuar nga
komunat........................................................................................................................................ 23
4 FALËNDERIMET ................................................................................................................ 24
ANEKSI 1 FJALORI I TERMAVE .................................................................................................................. 25
ANEKSI 2 ZONAT E FURNIZIMIT ME UJË DHE SHPESHTËSIA E MARRJES SË MOSTRAVE
PËR MONITORIMIN E JASHTËM TË IKSHPK-SË ............................................................. 29
ANEKSI 3 PËRMBLEDHJE E RAPORTEVE VJETORE PËRCUP 2015 PËR SECILËN KRU DHE
PËR KOSOVËN ............................................................................................................................ 30
ANEKSI 4 ZONAT E FURNIZIMIT TË KRU HIDRODRINI–PERMBLEDHJE E RAPORTEVE TE
CUP PËR 2015 ............................................................................................................................. 34
ANEKSI 5 ZONAT E FURNIZIMIT ME UJË: KËRKESAT PËR MONITORIM DHE RAPORTIM . 36
ANEKSI 6 GRUPET PUNUESE PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: KOORDINIMI DHE
TERMAT E REFERENCËS (TOR) ............................................................................................. 37
ANEKSI 7 KONKLUZIONET E TAKIMIT ME 28/12/2015 PËR PROBLEMET E CUP-SË NË KRU
HIDRODRINI DHE INFORMACIONET E FUNDIT PËR VEPRIMET.............................. 40
ANEKSI 8 PËRMBLEDHJE E RAPORTIT TIPIK MUJOR PËR ZONËN E FURNIZIMIT ME UJË
(PR01)............................................................................................................................................. 45
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
v
SHKURTESAT
Akronimi Përshkrimi i plotë
ARRSHU Autoriteti Rregullator për Shërbime të Ujit, ish ZRRUM
CUP Cilësia e Ujit të Pijshëm
GCMS Mass spektromatës kromatograf me gaz
IC Kromatografia jonike
ICPMS Spektrometër i masës me plasmë të bashkuar induktive
IKSHPK Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike në Kosovës
ISO Organizata nderkombetare per standardizim
IT Teknologjia Informative
IUP Inspektorati i Ujit të Pijshëm (Angli dhe Uells)
KE Komisioni Evropian
KNMU Këshilli Ndërministror për Ujëra
KRU Kompania Rajonale e Ujësjellësit
MMPH Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor
PMUKR Programi për Mbështetjen e Ujësjellësve dhe Kanalizimeve Rurale
QK Qeveria e Kosovës
SCO Zyra e Bashkëpunimit Zviceran
SDC Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim
SECO Sekretariati Shtetëror për Çështje Ekonomike
SHUKOS Shoqata e Kompanive të Ujit në Kosovë
SKAT Qendra Zvicerane e Resurseve për Konsulencë për Zhvillim
SVL Standardi ose Vlera e Lejueshme
TAIEX Programi i Asistencës Teknike i KE-së
THM-të Trihalometanet
TOC Karboni organik total
UA Udhëzimi Administrativ i Qeverisë së Kosovës 16/2012
ZNKE Zyra Ndërlidhëse e Komisionit Evropian (në Kosovë)
ZUS Zona e furnizimit me ujë
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
6
PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE
Struktura e raportit
Raporti përbëhet nga tri pjesë kryesore: Pjesa 1 që përfshin një prezantim të shkurtër të Direktivës së Ujit
të Pijshëm dhe transpozimit të saj në legjislacionin kombëtar të Kosovës bashkë me regjimin rregullues në
Kosovë. Pjesa 2 e trajton cilësinë e ujit të pijshëm që ofrohet nga shtatë Kompanitë Rajonale të Ujësjellësit
gjatë 12 muajve të vitit 2015 dhe jep disa rekomandime lidhur me përmirësimet e ardhshme të cilësisë së
ujit të pijshëm. Pjesa 3 trajton pozitën aktuale lidhur me sistemet e ujit që menaxhohen nga komunat dhe
sistemet e vogla që menaxhohen në nivel lokal por raporti nuk jep asnjë rezultat sasior për këto sisteme
për shkak të mungesës së çfarëdo të dhënash në dispozicion nga IKSHPK për vitin 2015.
Përmbledhje e rezultateve për 2015
Cilësia e përgjithshme e ujit të pijshëm në Kosovë që u ofrohet konsumatorëve nga shtatë
Kompanitë Rajonale të Ujësjellësve, dhe sipas monitorimit nga Qendra e Ujit e IKSHPK-së në kuadër
të përgjegjësive të saj për monitorim të jashtëm të përcaktuara në UA 16/2012, ka arritur
përputhshmëri prej 96.3% me standardet mikrobiologjike të cilësisë së ujit dhe përputhshmëri prej
97.3% me standardet kimike, duke rezultuar në një nivel të përgjithshëm të përputhshmërisë prej
97.0% si rezultat i mbi 43,000 testeve të bëra nga gjashtë laboratorët rajonalë të IKSHPK-së dhe
Qendra e Laboratorëve Testuese të IKSHPK-së në Prishtinë gjatë 12 muajve të vitit 2015.
Niveli i përputhshmërisë me standardet mikrobiologjike të cilësisë së ujit ka ndryshuar dukshëm
nga KRU Bifurkacioni që ka demonstruar 100% përputhshmëri në krahasim me KRU Hidrodrini që
ka arritur vetëm 87.1% përputhshmëri - kryesisht si rezultat i problemeve serioze dhe afatgjate me
cilësinë e ujit të pijshëm në zonat e furnizimit në Istog dhe Deçan, e veçanërisht kapacitetet tejet të
vogla të impiantit për trajtimin e ujit dhe problemet operacionale në zonën e furnizimit në Klinë
(45.6% përputhshmëri).
Niveli i përputhshmërisë me standardet kimike të cilësisë së ujit ka ndryshuar nga KUR Mitrovica që
kishte arritur 99.9% përputhshmëri deri te KRU Hidrodrini që kishte arritur vetëm 92.1%
përputhshmëri.
Krahasimi i rezultateve për 2015 për 7 KRU-të dhe për Kosovën
99.7 98.9
87.1
98.1 98.3100
97.596.396.5
99.9
92.1
99.5 99.898.2 98.2
97.397.399.6
90.7
99.2 99.5 98.6 9897
40
50
60
70
80
90
100
PR MIT HD RA HRJ BI HMA KS
% e
për
pu
thje
s m
e st
and
ard
et-2
01
5
Kompanitë Rajonale të Ujësjellësve
Mikrobiologjike Kimike Përgjithshme
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
7
Rekomandimet për përmirësimin e monitorimit të jashtëm të ujësjellësve publikë
Rekomandimet specifike për përmirësimin e cilësisë dhe përfitimeve të monitorimit të jashtëm nga
IKSHPK-ja janë përmbledhur më poshtë. Rekomandimet më të përgjithshme lidhur me përmirësimin e
cilësisë së ujit të pijshëm në Kosovë mund të gjenden në seksionet 2.4 dhe 3.4.
Udhëzimet teknike
Zhvillimi i një numri udhëzimesh teknike jo të detyrueshme për të ndihmuar IKSHPK-në dhe KRU-të të
interpretojnë disa dispozita kyçe në UA 16/2012 konsiderohet të jetë prioritet urgjent në vitin 2016 –
veçanërisht aty ku udhëzimi administrativ aktual është me dy kuptime ose i paqartë. Në mënyrë specifike
disa udhëzime të detajuara për të ndihmuar KRU-të në zbatimin e përgjegjësive të tyre për “monitorim të
brendshëm” në pajtim me praktikën e mirë ndërkombëtare konsiderohen prioritet shumë i lartë për vitin
2016.
Shpërndarja e rezultateve mujore të monitorimit të jashtëm dhe takimet me KRU-të
Pas shqyrtimit rutinor dhe të hollësishëm të rezultateve mujore të monitorimit të jashtëm të cilësisë së ujit
të pijshëm për secilën zonë të furnizimit, Qendra e Ujit e IKSHPK-së do të:
Dërgoj tek secila KRU dhe Autoritetit Rregullator për Shërbime të Ujit (ARRSHU), informacionin e
duhur mujor të monitorimit të jashtëm për secilën zonë të furnizimit me ujë të KRU-ve dhe
rezultatet e tjera më të hollësishme të monitorimit të jashtëm të CUP-së sipas kërkesës.
Marrë përsipër të takohet me secilën KRU dhe ARRSHU-në në baza të rregullta (të themi çdo 6
muaj) për të diskutuar çështjet/zgjidhjet e cilësisë së ujit të pijshëm dhe kurdo që është e
nevojshme të pajtohet dhe zgjidh mospërputhjet specifike në cilësinë e ujit dhe trendet negative në
rezultate. Rezultatet e këtyre takimeve, përfshirë veprimet që janë ndërmarr/nuk janë ndërmarr, do
të përfshihen në Anekset e Raporteve të ardhshme Vjetore nga IKSHPK.
Analiza e pesticideve dhe benzenit
Zhvillimi i kapaciteteve profesionale dhe aftësimi i stafit të Qendrës së Laboratorëve Testuese të IKSHPK-
së në Prishtinë për analizimin e një game të gjerë të pesticideve dhe benzenit po ashtu konsiderohet si
prioritet i lartë për vitin 2016.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
8
1 PJESA 1: HYRJE
1.1 Ambienti rregullativ në Kosovë për çështjet e cilësisë së ujit të
pijshëm
1.1.1 Legjislacioni i Bashkimit Evropian dhe i Kosovës
Direktiva e Ujit të Pijshëm (DUP)
Zbatimi i Direktivës 98/83/EC (Direktiva e Ujit të Pijshëm, DUP) në Kosovë është një ndër detyrat me
prioritet në rrugën drejt integrimit në BE. Direktiva ka për qëllim të mbroj shëndetin e njerëzve duke
përcaktuar standarde të cilësisë që duhet të plotësojë uji i pijshëm me të cilin furnizohen qytetarët.
Shtetet anëtare duhet të sigurojnë që uji i tillë i pijshëm:
Nuk përmban asnjë përqendrim të mikroorganizmave, parazitëve ose ndonjë substance tjetër e cila
përbën rrezik potencial për shëndetin e njeriut;
Përmbush kërkesat minimale (parametrat mikrobiologjikë dhe kimikë dhe ato që kanë të bëjnë me
radioaktivitetin) të përcaktuara me Direktivë.
Direktiva kërkon nga Shtetet Anëtare që të monitorojnë rregullisht cilësinë e ujit që është për konsum të
njerëzve duke përdorur metodat e analizës së specifikuar në Direktivë, ose metoda ekuivalente. Për ketë
qëllim ato duhet të përcaktojnë pikat ku merren mostrat dhe të krijojnë programe të monitorimit. Pikat e
marrjes së mostrës duhet të përfaqësojnë cilësinë e ujit të pijshëm me të cilin furnizohen konsumatorët
dhe zakonisht gjenden në rrjetet e ujësjellësit ose në mënyrë ideale, në rubinetat e konsumatorëve. Aty ku
nuk arrihen vlerat e parametrave, shteteve anëtare përkatëse u kërkohet të sigurojnë ndërmarrjen e
veprimit të nevojshëm korrigjues sa më shpejt që të jetë e mundur në mënyrë që të rivendoset cilësia e
ujit.
Udhëzimi Administrativ 16/2012
Zbatimi i Udhëzimit Administrativ 16/2012 (më tej në tekst i quajtur “UA 16/2012”) i cili e transpozon
Direktivën e Ujit të Pijshëm 98/83/EC në legjislacionin kombëtar të Kosovës është nën përgjegjësinë e
Ministrisë së Shëndetësisë, përmes Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike në Kosovë (IKSHPK). Në
ketë kuadër, UA 16/2016 përcakton kontrollin e furnizimit me ujë të pijshëm nga furnizuesit e ujit –
kryesisht kompanitë rajonale të ujësjellësit përmes monitorimit “të brendshëm” dhe nga Autoriteti
Shëndetësor, respektivisht Qendra e ujit e IKSHPK-së, përmes monitorimit “të jashtëm”, duke vendosur
standardet dhe kërkesat e duhura të cilësisë së ujit sa i përket shpeshtësisë së marrjes së mostrave, pikës
së përputhshmërisë, metodave të analizës dhe çështjeve tjera të ndërlidhura.
Instituti Kombëtar për Shëndetësinë Publike në Kosovë
Udhëzimi Administrativ 16/2012 në nenin 2 (Përkufizimet) pika 1.8 i referohet “Autoritetit Shëndetësor”,
që për qëllime të këtij Udhëzimi Administrativ nënkupton Institutin Kombëtar për Shëndetësinë Publike
në Kosovë, në pajtim me kushtet e neneve 4 dhe 7 të Ligjit për Shëndetësi Publike 2007/02-L78.
Për më shumë se dhjetë vite IKSHPK e ka bërë monitorimin e ujit të pijshëm në tërë territorin e Kosovës,
edhe pse të dhënat e grumbulluara deri kohën e fundit nuk ishin harmonizuar, përpunuar dhe
komunikuar si duhet, kryesisht për shkak të mungesës së teknologjisë informative (IT) për të përkrahur
ketë aktivitet, por po ashtu edhe si rezultat i mungesës së stafit në IKSHPK dhe resurseve të tjera
financiare. Në anën tjetër, tani është duke u prodhuar një sasi të madhe e të dhënave nga IKSHPK sipas
kërkesave të përcaktuara në UA 16/2012 dhe si rezultat i drejtpërdrejtë i posedimit të një pajisjeje të re të
sofistikuar për analiza e dhuruar nga KE për analizën e gjurmëve të materieve organike (p.sh., pesticideve,
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
9
bromatit, TMH-ve) dhe metaleve të rënda, e cila gjendet në Qendrën e Laboratorëve Testuese të IKSHPK-
së në Prishtinë.
Sipas UA 16/2012, nga IKSHPK kërkohet po ashtu që çdo tri vite t’ia dërgoj Komisionit Evropian një raport
monitorimi për përputhshmërinë e niveleve të cilësisë së ujit të pijshëm bazuar në zonat e furnizimit me
ujë, sipas kërkesave të DUP-së në pajtim me dokumentin e fundit udhëzues të KE-së, për të siguruar që
informatat e duhura i ofrohen KE-së dhe të gjithë konsumatorëve në Kosovë.
1.1.2 Rolet e Qendrës së ujit të IKSHPK-së dhe ARRSHU-së
Qendra e ujit e IKSHPK-së
Udhëzimi Administrativ 16/2012 në nenin 2 (Përkufizimet) pika 1.8 i referohet “Autoritetit Shëndetësor” që
për qëllime të këtij Udhëzimi Administrativ nënkupton Institutin Kombëtar për Shëndetësinë Publike –
Qendrën e ujit në Kosovë, në pajtim me kërkesat e neneve 4 dhe 7 të Ligjit për Shëndetësi Publike
2007/02-L78.
Qendra e ujit e IKSHPK-së (që aktualisht ka vetëm 2 pjesëtarë në stafin profesionistë) është përgjegjëse në
kuadër të Departamentit për Ekologji Humane të IKSHPK-së për monitorim të jashtëm të cilësisë së ujit të
pijshëm që u ofrohet të gjithë qytetarëve në Kosovë, kryesisht nga shtatë Kompanitë e licencuara Rajonale
të Ujësjellësit (KRU), por edhe që u ofrohet në fshatrat/komunitetet e vogla nga operatorët lokalë
(organizatat e komunitetit) dhe nga një numër i vogël i Shërbimeve Komunale të Ujit që aktualisht
operojnë në komunat me shumicë serbe.
ARRSHU
Që nga viti 2007, Autoriteti Rregullator i Shërbimeve të Ujit (ARRSHU – ish-ZRRUK deri në janar 2016) e ka
përfshirë një përmbledhje të niveleve të përputhshmërisë për standardet mikrobiologjike dhe kimike në
Raportet e Performancës për shtatë Kompanitë Rajonale të Ujësjellësit bazuar në informatat e monitorimit
të jashtëm të cilësisë së ujit të pijshëm të ofruara nga Qendra e ujit e IKSHPK-së përmes një Protokolli
ndërmjet këtyre dy organeve rregullative kombëtare të Kosovës.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
10
2 PJESA 2: UJËSJELLËSIT PUBLIKË
2.1 Sfondi
Kjo pjesë e raportit paraqet një përmbledhje të cilësisë së përgjithshme të ujit të pijshëm në Kosovë që u
është ofruar konsumatorëve nga shtatë Kompanitë Rajonale të Ujësjellësit gjatë tërë vitit 2015, bazuar në
monitorimin Qendra e Ujit e IKSHPK-së përmes monitorimit të jashtëm të cilësisë së ujit të pijshëm në
pajtim me dispozitat e nenit 8 të Udhëzimit Administrativ UA 16/2012.
Viti 2015 ishte viti i parë në të cilin u mblodhën dhe analizuan informacione gjithëpërfshirëse për cilësinë
e ujit të pijshëm në pajtim me listën e parametrave dhe standardeve ose vlerave të tyre të lejueshme (SVL)
të përcaktuara në Udhëzimin Administrativ 16/2012 (UA 16/2012). Ky Udhëzim Administrativ në masë të
madhe është në pajtim me kërkesat e Direktivës së Ujit të Pijshëm 98/83/EC. Rrjedhimisht, informacionet
që përmban ky raport për vitin 2015 mund të krahasohen nga palët e interesuara me rezultatet vjetore në
vitet e ardhshme me qëllim që tu demonstrohen të gjitha palëve të interesuara – veçanërisht
konsumatorëve – përmirësimet graduale në performancën e cilësisë së ujit të pijshëm nga secila prej
shtatë KRU-ve dhe përgjithësisht për Kosovën.
Pjesa më poshtë jep një përmbledhje të statistikave mbi informacionet e furnizimit me ujë në Kosovë, dhe
për nivelet e përputhshmërisë së përgjithshme me standardet e cilësisë së ujit të pijshëm si dhe një
pasqyrë të përgjithshme të performancës relative të secilës prej shtatë KRU-ve. Një përmbledhje e
niveleve të përputhshmërisë për parametrat mikrobiologjikë dhe kimikë të cilësisë së ujit të pijshëm të
paraqitur nga secila prej shtatë KRU-ve është dhënë në Aneksin 3.
2.2 Cilësia e përgjithshme e ujit të pijshëm në Kosovë-përmbledhja dhe
interpretimi i rezultateve
2.2.1 Përmbledhje e rezultateve
Cilësia e përgjithshme e ujit të pijshëm në Kosovë që u ofrohet konsumatorëve nga shtatë KRU-të,
dhe që monitorohet nga Qendra e Ujit e IKSHPK-së në kuadër të përgjegjësive të saj për monitorim
të jashtëm të përcaktuara në UA 16/2012, ka arritur një përputhshmëri me 96.3% të standardeve
mikrobiologjike të cilësisë së ujit dhe përputhshmëri me 97.3% të standardeve kimike duke
rezultuar në një nivel të përgjithshëm të përputhshmërisë prej 97.0% si rezultat i mbi 43,000
testeve të bëra nga gjashtë laboratorët e IKSHPK-së dhe nga laboratori qendror i IKSHPK-së në
Prishtinë gjatë 12 muajve të vitit 2015.
Niveli i përputhshmërisë me standardet mikrobiologjike të cilësisë së ujit të pijshëm ka dalluar
dukshëm nga KRU Bifurkacioni që ka demonstruar 100% përputhshmëri prej KRU Hidrodrini që ka
pasur vetëm 87.1% përputhshmëri–kryesisht si rezultat i problemeve serioze dhe afatgjata në
cilësinë e ujit të pijshëm në zonat e furnizimit në Istog dhe Deçan dhe veçanërisht kapacitetet tepër
të vogla të impiantit për trajtimin e ujit dhe çështjeve operacionale në zonën e furnizimit të Klinës
(45.6% përputhshmëri).
Niveli i përputhshmërisë me standardet kimike të cilësisë së ujit ka variuar ndërmjet KRU Mitrovica
që ka arritur 99.9% përputhshmëri deri te KRU Hidrodrini që kishte arritur vetëm 92.1%
përputhshmëri.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
11
2.2.2 Parametrat e testuar në vitin 2015
Prej rreth 55 parametrave të përfshirë në Direktivën e Ujit të Pijshëm dhe të transpozuar në UA
16/2012, për shkak të një vargu faktorësh të ndryshëm si: mungesa e trajnimit të udhëhequr nga
specialisti i duhur i TAIEX-it/ akreditimit të IKSHPK-së/ pajisjeve të avancuara të IKSHPK-së për
analiza/ rëndësisë për Kosovën, në vitin 2015 nuk është bërë testimi rutinor nga laboratorët e
IKSHPK-së për parametrat individualë në vijim:
– Benzeni
– Benzo 3,4 pirini (a PAH)
– Bromati1
– 1,2 dykloretani
– Bori2
– Pesiticidet individuale
– Pesticide totale
– Hidrokarburet poli-aromatike3
(PAH).
– Trikloreteni dhe tetrakloreteni4
– Vinil kloridi, epiklorhidrini dhe akrilamidini5
.
– Trihalometanet6
(Analiza e IKSHPK-së filloi në dhjetor 2015)
– Tritiumi dhe doza totale indikative7
2.2.3 Klori i mbetur (residual)
Niveli8
i dezinfektuesit të mbetur në ujin e pijshëm nuk është parametër i obligueshëm në Direktivën e Ujit
të Pijshëm, por është përfshirë si parametër kombëtar për Kosovën në UA 16/2012. Përputhshmëria me
vlerën parametrike kombëtare të Kosovës prej 0.2 mg/l është pasqyruar ngushtë në nivelet e
përputhshmërisë për standardet mikrobiologjike, me një nivel të përgjithshëm të përputhshmërisë prej
89.0% për Kosovën por me nivele të përgjithshme të përputhshmërisë në nivel të KRU-ve që sillet prej
100% për KRU Mitrovica dhe KRU Bifurkacioni, deri në vetëm 66.6% për KRU Hidrodrini.
1
Në përgjithësi monitorohet kur ozonimi përdoret si dezinfektues
2
Zakonisht rrjedh nga mbetjet në detergjentet e pranishme në derdhjet e ujërave të zeza të trajtuara. Përqendrimet e pranishme në ujë nuk
paraqesin asnjë rrezik për shëndetin.
3
Zakonisht lidhet me shtresën e katranit në gypat e hekurit të para viteve 1970ta dhe nuk konsiderohet relevante për Kosovën
4
Tretës të pranishëm në përqendrime të vogla në ujërat nëntokësore nën zonat industriale. Ka pak mundësi që të jetë relevante për
Kosovën.
5
Nuk është subjekt i analizës kimike dhe zakonisht kontrollohet sipas specifikimit të produktit
6
Formuar në procesin e dezinfektimit me reaksionin ndërmjet klorit dhe substancave organike që ndodhin në mënyrë të natyrshme.
Zakonisht kontrollohet me një praktikë të mirë të trajtimit.
7
Përgjegjësia për monitorimin e substancave radioaktive i takon Agjencisë së Kosovës për Mbrojtje nga Rrezatimi dhe Siguri Bërthamore në
kuadër të Zyrës së Kryeministrit.
8
Duhet theksuar se aty ku regjistrohet mospërputhshmëri për mbetjet e klorit kjo do të thotë se në mostrën e analizuar nuk është matur
minimumi i përqendrimit të përcaktuar kombëtar prej 0.2 mg/l. Kjo nuk tregon domosdoshmërish se ka pasur përqendrim zero të mbetjes
së klorit në mostër.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
12
2.2.4 Krahasimi i rezultateve për 2015 për 7 KRU-të dhe për Kosovën
Shih Figurën 1 më poshtë:
Figura 1: Diagrami tregon % e përputhshmërisë mikrobiologjike, kimike dhe të përgjithshme me
Standardet Rregullative të CUP-së për secilën KRU dhe në përgjithësi për Kosovën
2.2.5 Përmbledhje e informacioneve për KRU-të
Informacionet më poshtë kanë të bëjnë me vitin 2014 dhe kryesisht janë ofruar nga Departamenti për
Monitorim të Performancës i ARRSHU-së:
Numri i Kompanive të Ujësjellësve: 7
Numri i konsumatorëve familjar që furnizohen: 253,517
Sasia e ujit të furnizuar (m3/ ditë): 351,128
Përqindja nga ujërat sipërfaqësore c.80%
Përqindja nga ujërat nëntokësore: c.20%
Numri i impianteve kryesore të trajtimit: 12
Nr. i rezervuarëve kryesor të shërbimit: 929
Numri i zonave (të zakonshme) të furnizimit: 379
Gjatësia totale e gypave kryesore të ujit: 4,419km
2.2.6 Monitorimi i jashtëm i cilësisë së ujit të pijshëm nga Qendra ujit e IKSHPK-së
Kërkesat për “monitorim” në nenin 7 të Direktivës përputhen në masë të madhe me kërkesat e
përcaktuara në nenin 8 të UA 16/2012 për monitorim të jashtëm. Kërkesat e detajuara për monitorimin e
jashtëm janë përkufizuar në nenin 8.1 të UA 16/2012 i cili thekson se monitorimi i jashtëm konsisiton nga
të gjitha masat e ndërmarra nga autoriteti shëndetësor(d.m.th., Qendra e Ujit e IKSHPK-së) për të
verifikuar se uji që është në dispozicion të konsumatorëve i përmbush kërkesat e UA 16/2012, bazuar në
programin e monitorimit të krijuar nga autoriteti shëndetësor i cili verifikon se uji në dispozicion të
9
Nga Raporti i Fizibilitetit për Cilësinë e Ujit të Pijshëm në Kosovë (2009)
99.7 98.9
87.1
98.1 98.3100
97.596.396.5
99.9
92.1
99.5 99.898.2 98.2
97.397.399.6
90.7
99.2 99.5 98.6 9897
40
50
60
70
80
90
100
PR MIT HD RA HRJ BI HMA KS
% e
për
pu
thje
s m
e st
and
ard
et-2
01
5
Kompanitë Rajonale të Ujësjellësve
Mikrobiologjike Kimike Përgjithshme
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
13
konsumatorëve i përmbush vlerat parametrike në Aneksin I dhe që janë mostra që merren në pikën e
furnizimit të specifikuar në nenin 5.1-zakonisht në rubinet, ku uji furnizohet nga rrjeti i shpërndarjes.
Pra, si përmbledhje, sipas Direktivës dhe siç është transpozuar në UA 16/2012, monitorimi i jashtëm është::
Përgjegjësi e autoritetit shëndetësor, i cili i përcakton pikat e marrjes së mostrave, parametrat e
mostruar dhe shpeshtësinë minimale në pajtim me kërkesat e Aneksit II
I nevojshëm për të siguruar që uji në dispozicion të konsumatorëve i përmbush të gjitha vlerat
parametrike të përcaktuara në Aneksin I
I bazuar në mostrat e marra në pikën e furnizimit10
të konsumatorit, që në rastin e rrjetit të
shpërndarjes është zakonisht në rubinetin e konsumatorit.
Të dhënat mbi cilësinë e ujit të pijshëm që e përforcojnë përmbajtjen e këtij raporti vjetor për 2015
bazohen krejtësisht në monitorimin e jashtëm nga laboratorët rajonalë të IKSHPK-së dhe Qendra e
Laboratorëve Testuese të IKSHPK-së në Prishtinë.
2.2.7 Monitorimi i brendshëm i cilësisë së ujit të pijshëm nga KRU-të
Monitorimi i brendshëm është përgjegjësi direket e secilës KRU dhe rezultatet e monitorimit “të
brendshëm” janë kryesisht për përdorim operacional të vet KRU-ve – kryesisht për të “verifikuar cilësinë e
ujit për konsum nga njerëzit në tërë sistemin e furnizimit me ujë”. Megjithatë, nuk ka kërkesë të
obligueshme në UA 16/2012 që KRU-të të ndajnë të dhënat e monitorimit të brendshëm me IKSHPK-në,
përveç siç kërkohet në nenin 13 të UA 16/2012 lidhur me parametrat e indikatorëve.
Pra, si përmbledhje, sipas UA 16/2012, monitorimi i brendshëm:
Bëhet nga furnizuesi me ujë (d.m.th., nga KRU)
Qëllimi i theksuar i monitorimit të brendshëm nga furnizuesi (neni 7.1) është “për të verifikuar
cilësinë e ujit për konsum njerëzor brenda tërë sistemit të ujit”.
Pikat e mostrave dhe shpeshtësia e inspektimit nuk janë përkufizuar (për dallim nga kërkesat e
monitorimit të jashtëm në pajtim me Aneksin II), dhe “mund” të rregullohen me autoritetin
shëndetësor.
Nuk ka kërkesë që mostrat të përmbushin vlerat parametrike në Aneksin II (për dallim nga
monitorimi i jashtëm ku kjo kërkohet shprehimisht në nenin 8.1)
Pasi që monitorimi i brendshëm aplikohet për “tërë sistemin e ujit”, pikat e mostrave duhet po
ashtu të mbulojnë tërë sistemin e ujit dhe ndryshe nga monitorimi i jashtëm, nuk janë specifikuar
në pikën e furnizimit – zakonisht në rubinetin e konsumatorëve ku uji furnizohet nga rrjeti i
shpërndarjes.
Nuk ka obligim mandator për furnizuesin me ujë që ose të pajtohet për pikat e mostrimit dhe
shpeshtësinë e monitorimit të brendshëm me autoritetin shëndetësor ose që të ndaj rezultatet e
analizave me autoritetin shëndetësor.
Furnizuesit me ujë i kërkohet të njoftojë autoritetin shëndetësor për rastet e mospërputhjeve të
identifikuara gjatë vitit paraprak (duke nxjerr ato të identifikuara përmes monitorimit të brendshëm)
por kjo aplikohet vetëm për parametrat e indikatorëve.
10 Në pajtim me Aneksin II, (të gjitha) mostrat duhet të merren në pika të përputhshmërisë të përcaktuara në nenin 5.1…Megjithatë në rastin
e rrjetit të shpërndarjes, autoriteti shëndetësor mund të marr mostrat brenda zonës së furnizimit ose në impiantin e përpunimit të ujit për
disa parametra të veçantë, nëse mund të demonstrohet se nuk do ketë ndryshime në vlerat e parametrit në fjalë.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
14
Analiza e mostrave duhet të bëhet nga një laborator i akredituar me aprovimin e autoritetit
shëndetësor
Nevoja e furnizuesi me ujë të prodhojë informacione analitike mbi cilësinë e ujit nga aktiviteti i
monitorimit të brendshëm për qëllime operacionale nuk përmendet askund në UA 16/2012.
Monitorimi i brendshëm nga KRU-të aktualisht është në një fazë të hershme dhe ende nuk ka në
dispozicion asnjë rezultat të analizave për vitin 2015. Më vonë në ketë raport rekomandohet hartimi i
udhëzimeve teknike ligjërisht jo të detyrueshme të cilat interpretojnë kërkesat e UA 16/2012 dhe që
bazohen në praktikën e mirë ndërkombëtare, duke përfshirë si prioritet hartimi i udhëzimeve specifike për
monitorim të brendshëm nga furnizuesit me ujë.
2.2.8 Derogimet për mospërputhje me standardet e CUP-së
Ka një dispozitë në UA 16/2012 për Ministrinë e Shëndetësisë që të lejojë për një kohë të kufizuar
(fillimisht për jo më shumë se tri vite) “derogimet” për furnizuesit e ujit në arritjen e përputhshmërisë me
standardet specifike kimike dhe të indikatorëve të cilësisë së ujit të pijshëm. Megjithatë, duhet theksuar se
kjo dispozitë nuk aplikohet për standardet mikrobiologjike dhe se aplikohet vetëm me kusht që derogimi
“nuk paraqet rrezik të mundshëm për shëndetin njerëzor dhe me kusht që uji i furnizuar i paraparë për
konsum njerëzor nuk mund të garantohet në asnjë mënyrë tjetër të arsyeshme”. Komisioni Evropian
kërkon që shtetet anëtare të njoftojnë Komisionin në rast se derogimi vazhdohet për një afat të dytë që
nuk i tejkalon tri vjet.
2.2.9 Veprimet nga IKSHPK si përgjigje ndaj mospërputhjes mikrobiologjike në
mostrat e monitorimit të jashtëm
Në rast se regjistrohet ndonjë mospërputhshmëri në analizën për parametrat mikrobiologjikë pas analizës
së mostrave nga stafi i laboratorit të IKSHPK-së në zonën e furnizimit të KRU-së, një mostër tjetër shtesë
merret nga stafi i laboratorit të IKSHPK-së për marrjen e mostrave, menjëherë pasi të identifikohet
mospërputhshmëria. Në rast se mospërputhmëria nuk përsëritet në mostrën e dytë zakonisht nuk
ndërmerret asnjë veprim tjetër (por testi regjistrohet si mos-përputhshmëri në bazën e të dhënave të
IKSHPK-së). Por nëse mospërputhshmëria mikrobiologjike përsëritet edhe në mostrën e dytë, IKSHPK
duhet menjëherë të njoftojë KRU-në dhe inspektorin sanitar komunal dhe bëhet hetim i plotë i shkaqeve
dhe zgjidhjeve.
Pas mospërputhjes së dytë mund të konsiderohet e nevojshme të informohen konsumatorët se uji i
pijshëm është i pasigurt për pirje deri sa të ndërmerren veprimet e duhura nga KRU për sanimin e
gjendjes. IKSHPK-ja ka një varg procedurash të shkruara që mbulojnë një situatë të tillë të hartuara si
pjesë e “Studimi i Fizibilitetit për Cilësinë e Ujit të Pijshëm në Kosovë” të financuar nga ZNKE me 2009, e
cila përfshin:
“Shënimet udhëzuese për planifikim në rast emergjence” (Raporti final, tetor 2009)
“Shënim informues për konsumatorët në rast të mospërputhjes së cilësisë së ujit” (Raporti final,
tetor 2009)
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
15
2.3 Performanca e 7 KRU-ve në lidhje me cilësinë e ujit të pijshëm në
vitin 2015
2.3.1 Kompanitë Rajonale të Ujësjellësit
Shërbimet e ujit në formë të ujësjellësit dhe shërbimet e mbledhjes së ujërave të zeza janë në masë të
madhe (por jo krejtësisht) nën përgjegjësinë e Kompanive Rajonale të Ujësjellësve (KRU-ve). Këto KRU
janë themeluar në periudhën 2002 – 2006. Para kësaj periudhe, shërbimet e furnizimit me ujë dhe ujërave
të ndotura janë ofruar nga kompanitë e ujësjellësve komunalë, rreth 30 sosh, të cilat ishin konsoliduar
(bashkuar) përmes një procesi të bashkimit ligjor dhe korporatizimit në shtatë kompani të cilat operojnë
sot.
KRU-të mbesin pronë e shtetit, nën kontrollin e Qeverisë së Kosovës përmes Ministrisë së Zhvillimit
Ekonomik (me herët Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave). Secila KRU është e regjistruar si ndërmarrje
publike, me kapitalin e vet, në Ministrinë e Tregtisë dhe Industrisë. Ato janë të licencuara për furnizim me
ujë nga Autoriteti Rregullator për Shërbime të Ujit (ARRSHU, me herët KRRUK, q; mes detyrash tjera
përcaktojnë tarifat minimale dhe standardet që duhet të përmbush cilësia e ujit me kushtet e licencimit).
2.3.2 Zonat e furnizimit me ujë
“Elementi” kryesor për menaxhimin dhe raportimin e të dhënave për cilësinë e ujit të pijshëm nga të gjitha
mostrat e ujit të marra nga IKSHPK në pikat e marrjes së mostrave në secilën prej shtatë zonave të
furnizimit të KRU-ve, në bazë të përgjegjësive ligjore të IKSHPK-së për monitorim të jashtëm sipas UA
16/2012, janë zonat e furnizimit me ujë. Këto zona të furnizimit janë përkufizuar në UA 16/2012 si vijon:
“Zona e furnizimit është zona e definuar gjeografike brenda të cilës uji që synohet të përdoret për
konsum njerëzor vije prej një apo më shumë burimeve dhe brenda të cilës kualiteti i ujit mund të
konsiderohet se është përafërsisht uniform”. Secila KRU pritet të ketë vetëm një numër relativisht të vogël
(3-10 max) të zonave (standarde) të furnizimit me ujë në tërë zonën e shërbimit të saj (secila me vëllim
mesatar të furnizimit >1000m3/ditë), bashkë me pak zona të tjera “të vogla” të furnizimit (secila zonë me
vëllim mesatar të furnizimit <1000m3/ditë).
Shih Aneksin 5 për detajet e rregullimit të monitorimit dhe raportimit për zonat e furnizimit me ujë.
2.3.3 Tabelat e përputhshmërisë mikrobiologjike dhe kimike për 2015 për
secilën prej KRU-ve
Tabelat në Aneksin 3 paraqesin nivelet e përputhshmërisë në vitin 2015 për secilën KRU për standardet
kyçe mikrobiologjike dhe kimike dhe nivelet e përgjithshme të përputhshmërisë. Mospërputhja për
parametrat kimikë dhe parametrat e indikatorëve janë paraqitur edhe për dezinfektuesin e mbetur dhe
një varg parametrash të tjerë të rëndësishëm, p.sh. turbullira, nitratet, nitritet, hekuri, mangani bashkë me
shifrën e kombinuar për të gjitha parametrat e tjerë të testuar por që nuk janë paraqitur individualisht.
Duhet theksuar se nivelet e aluminit në ujin e pijshëm nuk janë përfshirë si parametër i veçantë sepse
asnjë prej 1162 mostrave të marra në vitin 2015 nga IKSHPK nuk kanë treguar nivele mbi kufirin e
lejueshëm prej 200µg/l.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
16
2.3.4 Përmbledhje e performancës nga secila KRU dhe performancës së
përgjithshme për Kosovë
Figura e mëposhtme përmbledh performancën për secilën KRU duke përfshirë Prishtinën (PR), Mitrovicën
(MIT), Hidrodrinin (HD), Radoniqin (RA), Hidroregjionin Jugor (HRJ), Bifurkacionin (BI) Hidromoravën
(HMA) dhe për të gjitha KRU-të e Kosovës (KS) së bashku për standardet mikrobiologjike (ngjyra e kuqe)
dhe kimike (ngjyra e kaltër) dhe për nivelet e përgjithshme të përputhshmërisë (ngjyra e gjelbër).
Figura 2: Diagrami paraqet % e përputhjes mikrobiologjike, kimike dhe të përgjithshme me
Standardet Rregullatore të CUP-së për rezultatet përgjithshme të KRU-ve për tërë Kosovën
për KRU
2.3.5 Përmbledhja e perfomancës në zonat e furnizimit të KRU Hidrodrini
Rezultatet e monitorimit të jashtëm në vitin 2015 për pesë zonat e furnizimit të KRU Hidrodrini që
përfshijnë Pejën (PE), Istogun (IT), Deçanin (DE), Junikun (JU) dhe Klinën (KL) dhe në përgjithësi për KRU
Hidrodrini (HD) dhe për Kosovën (KS) janë ilustruar në diagramin më poshtë për standarde
mikrobiologjike (ngjyra e kuqe), standarde kimike (ngjyrë e kaltër) dhe nivelet e përgjithshme të
përputhjes (ngjyrë e gjelbër). Shih Aneksin 4 për përmbledhjen e rezultateve për 2015 për secilën zonë të
furnizimit të KRU Hidrodrini.
Vëreni nivelet e ulëta të përputhjes mikrobiologjike për zonën e furnizimit me ujë të Klinës (45.6%). Shih
Aneksin 7 për veprimet e dakorduara që duhet ndërmerren nga IKSHPK dhe KRU Hidrodrini në vitin
2016.
99.7 98.9
87.1
98.1 98.3100
97.596.396.5
99.9
92.1
99.5 99.898.2 98.2
97.397.399.6
90.7
99.2 99.5 98.6 9897
40
50
60
70
80
90
100
PR MIT HD RA HRJ BI HMA KS
% e
për
pu
thje
s m
e st
and
ard
et-2
01
5
Kompanitë Rajonale të Ujësjellësve
Bakteriologjike Kimike Përgjithshme
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
17
Figura 3: Diagrami paraqet % e përputhjes mikrobiologjike, kimike dhe të përgjithshme me
Standardet Rregullatore të CUP-së për zonat e furnizimit të KRU Hidrodrinit dhe për tërë
Kosovën.
2.3.6 Cilësia e ujit të pijshëm në zonat e furnizimit të KRU-ve
Tabela 1 më poshtë paraqet performancën e përgjithshme të cilësisë së ujit të pijshëm publik në Kosovë
sipas zonave të furnizimit për 2015. Parashikohet që një version i azhurnuar i kësaj tabele do të shërbejë
për të demonstruar përmirësime në nivel të zonës së furnizimit në raportet e ardhshme vjetore për
cilësinë e ujit të pijshëm.
Parametri Testet në 2015 Numri i zonave të furnizimit –
që nuk kanë përputhshmëri
Nuk janë
bërë teste
Tejkalimi e përqendrimit ose vlerës
së lejueshme në UA 16/2012
2015 2016 2017
Numri %
Total koliform 5003 230 95.4 19
E coli 4991 141 97.2 16
Mbetja e klorit 4904 541 89.0 24
Turbullira 4799 40 99.2 8
Aroma 1760 0 100.0 0
Shija 1760 0 100.0 0
pH 1760 0 100.0 0
Nitratet 1258 100 92.1 9
Nitritet 1563 125 92.0 12
Hekuri 1569 2 99.9 1
Mangani 1306 13 99.0 10
Të gjithë parametrat
e tjerë të testuar 12692 92 99.3 19
Totali 43365 1284 97.0
Tablea 1: Performanca e përgjithshme e cilësisë së ujit të pijshëm publik në Kosovë sipas zonës së
furnizimit për 2015
99.5
88.4
79.4
95.9
45.6
87.1
96.397.5
90.9
81
89
81.3
92.1
97.398.1
90.2
80.6
91.4
69.6
90.7
97
40
50
60
70
80
90
100
PE IS DE JU KL HD KS
% e
për
pu
thje
s m
e st
and
ard
et-2
01
5
Zonat e furnizimit me ujë të KRU Hidrodrini
Mikrobiologjike Kimike Përgjithshme
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
18
2.4 Rekomandimet për përmirësimin e performancës së CUP-së në
ujësjellësit publikë në Kosovë
2.4.1 Sfondi
Struktura e dakorduar e këtij raporti të parë vjetor përfshin disa rekomandime të shkurtra për
përmirësimin e cilësisë së ujit të pijshëm publik në të ardhmen duke mbuluar tema të ndryshme që lidhen
me cilësinë e ujit të pijshëm siç paraqitet më poshtë. Të gjitha temat e cekura më poshtë tani janë
përfshirë në Termat e Referencës së grupeve të ndryshme punuese tematike C1-C6, siç është
përmbledhur në pjesën tjetër – shih po ashtu Aneksin 6 për hollësi të mëtejshme për përgjegjësitë e
detajuara të secilit grup tematik.
Të gjitha temat e rekomanduara janë përfshirë në grupin punues tematik përkatës (GP), siç është
paraqitur në kllapa më poshtë:
Zonat e mbrojtjes së ujit (shih GP C6)
Monitorimi i brendshëm nga KRU (shih GP C5)
Proceset dhe pajisjet e klorinimit (shih GP C1.1)
Teknologjia /menaxhimi i procesit të ujit (shih GP C1.1)
Ndërprerjet rutinore të furnizimit (shih GP C1.6)
Aprovimi i materialeve në kontakt me ujin (shih GP C4)
Kodi i praktikës për KRU për të bërë riparimet e gypave të shpërndarjes (shih GP C1.6)
2.4.2 Rekomandime të tjera
Rekomandimet specifike për përmirësimin e cilësisë dhe përfitimeve të monitorimit të jashtëm nga
IKSHPK janë përmbledhur më poshtë.
Udhëzimet teknike
Përpilimi i një numri udhëzimesh teknike jo-detyruese për të ndihmuar IKSHPK-në dhe KRU-të në
interpretimin e dispozitave kyçe të UA 16/2012 është prioritet urgjent në vitin 2016 – veçanërisht kur
udhëzimi administrativ aktual është dykuptimësh ose i paqartë. Në mënyrë specifike disa udhëzime të
detajuara për të ndihmuar KRU-të në zbatimin e përgjegjësive të tyre për “monitorim të brendshëm” në
pajtim me praktikën e mirë ndërkombëtare është prioritet i lartë për 2016.
Shpërndarja e rezultateve mujore të monitorimit të jashtëm dhe takimet me KRU-të
Rekomandohet që pas shqyrtimit rutinor dhe të detajuar të rezultateve mujore të monitorimit të jashtëm
të cilësisë së ujit të pijshëm për secilën zonë të furnizimit nga Qendra e ujit e IKSHPK-së:
Qendra e Ujit e IKSHPK-së do të shpërndajë me kohë tek secila KRU dhe te ARRSHU, informatat e
duhura mujore për monitorimin e jashtëm për secilën prej zonave të furnizimit të KRU-ve dhe çdo
rezultat tjetër shtesë më të detajuar të monitorimit të jashtëm të CUP-së sipas kërkesës. Një
shembull i raportit përmbledhës mujor të IKSHPK-së për një zonë tipike të furnizimit (Prishtina
PR01) është i përfshirë si Aneksi 8.
Qendra e Ujit e IKSHPK-së do të marrë përsipër të takohet me KRU-të/ARRSHU-në në mënyrë
periodike (të themi çdo 6 muaj) për të diskutuar çështjet/zgjidhjet për cilësinë e ujit të pijshëm dhe
kurdo që është e nevojshme të pajtohen dhe zgjidhin mospërputhjet dhe trendet negative specifike
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
19
në rezultatet e cilësisë së ujit të pijshëm. Rezultatet e këtyre takimeve përfshirë veprimet që janë/
nuk janë ndërmarrë do të përfshihen në Anekset e raporteve të ardhshme vjetore për cilësinë e ujit
të pijshëm nga IKSHPK.
Analiza e pesticideve dhe benzenit
Përkrahja e shtesë nga programi TAIEX për të zhvilluar kapacitetet e stafit të laboratorit të IKSHPK-së në
Prishtinë për analizimin e një game të përshtatshme të pesticideve dhe benzenit po ashtu është prioritet i
lartë për vitin 2016.
2.4.3 Grupi koordinues për cilësinë e ujit të pijshëm
Pas lëshimit të UA 16/2012 në vitin 2012, u kuptua se një numër aktivitetesh kërkonin koordinim dhe
bashkëpunim të ngushtë për të adresuar kërkesat e theksuara në Udhëzimin Administrativ, përfshirë:
i. Konsolidimin institucional të Qendrës së ujit të IKSHPK-së të themeluar me ketë UA e cila akoma
nuk është plotësuar me staf dhe nuk është bërë funksionale për shkak të kufizimeve buxhetore;
ii. Hartimin dhe miratimin e një numri standardesh dhe rregulloresh të parapara me ketë UA
(d.m.th., standardet për trajtimin dhe dezinfektimin e ujit, standardet për mostrat dhe kushtet e
laboratorëve, standardet për vlerësimin dhe menaxhimin e rrezikut, rregullorja për transportimin e
ujit që ka për qëllim të përdoret për konsum njerëzor, etj.);
iii. Përkufizimin e procedurave dhe mekanizmave për vlerësimin dhe menaxhimin e rasteve të
mospërputhjes së ujit të furnizuar me vlerat parametrike;
iv. Zhvillimin e një skeme të pranimit për aprovimin e produkteve dhe materialeve në kontakt me
ujin e pijshëm;
v. Ndërtimin e kapaciteteve të Kompanive Rajonale të Ujësjellësve (KRU) në mënyrë që ato të jenë
në gjendje të bëjnë monitorimin e brendshëm në pajtim me dispozitat e UA-së;
vi. Mbrojtjen e burimeve të ujit që përdoren për furnizim me ujë.
Të gjitha institucionet qeveritare dhe institucionet e tjera që luajnë rol në zbatimin e kornizës ligjore dhe
rregullative për cilësinë e ujit të pijshëm përfaqësohen në Grupin Koordinues që përbëhet nga
përfaqësuesit nga:
1. Sekretariati i Këshillit Ndërministror për Ujin - Kryesues
2. Ministria e Shëndetësisë dhe IKSHP
3. Ministria e Zhvillimit Ekonomik/ Njësia e Monitorimit dhe Politikave
4. Ministria e Tregtisë dhe Industrisë/ Agjencia e Standardizimit
5. Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor/Departamenti i Ujit
6. Ministria e Financave/ Departamenti i Buxhetit
7. Autoriteti Rregullator i Shërbimeve të Ujit (ARRSHU), më herët ZRRUK
8. Asociacioni i Komunave të Kosovës (AKM)
9. Shoqata e Kompanive të Ujit (SHUKOS)
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
20
Janë themeluar gjashtë grupe punuese tematike (GP) si vijon:
C1. GP për Rregulloret dhe Standardet Teknike
C2. GP për Konsolidimin Institucional të Qendrës së Ujit brenda IKSHPK-së
C3. GP për Vlerësimin dhe Menaxhimin e Rrezikut
C4. GP për Zhvillimin e Skemës për Aprovimin e Materialeve dhe Produkteve në Kontakt me Ujin
C5. GP për Monitorimin e Cilësisë së Ujit të Pijshëm
C6. GP për Mbrojtjen e Burimeve të Ujit që përdoren për Furnizim me Ujë
Përbërja e përfaqësuesve dhe fushëveprimi i secilit grup punues dhe përgjegjësitë për koordinim dhe
raportim janë përmbledhur në Aneksin 6.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
21
3 PJESA 3: UJËSJELLËSIT E MENAXHUAR NGA KOMUNAT
DHE NË NIVEL LOKAL
3.1 Shërbimet e ujit të menaxhuara nga komunat
Shërbimet publike të ujit në Kosovë nuk ofrohen vetëm nga shtatë KRU-të por edhe nga disa ndërmarrje
publike komunale që janë nën mbikëqyrjen e komunës përkatëse. Për momentin (prill 2016) janë një
numër shërbimesh publike lokale që operojnë vetëm brenda një komune të vetme. Këto shërbime
përfshijnë ato komuna të krijuara pas procesit të regjionalizimit të kompanive të ujit dhe ato që u
shërbejnë komunave në zonat veriore të Kosovës. Këto shërbime publike nuk janë të licencuara nga
ARRSHU për ofrimin e shërbimeve të furnizimit me ujë. Teorikisht, caktimi i tarifave dhe monitorimi i
cilësisë së shërbimit bëhet nga komuna përkatëse. Megjithatë, nuk ka informata në dispozicion publik
lidhur me cilësinë e shërbimit nga këto shërbime publike, përveç atyre herë pas here për cilësinë e ujit të
pijshëm, i cili monitorohet në mënyrë të tërthortë/ jozyrtarisht, kur është e mundur, nga IKSHPK. Strategjia
e QK-së është që të integrojë këta operatorë në shtatë KRU-të në një periudhë afatshkurtër.
Gjendje aktuale (prill 2016) është e përmbledhur më poshtë:
Në Rajonin e Gjilanit (zona e shërbimit të KRU Hidromorava) ishin nënshkruar marrëveshjet për
shërbim (në vitin 2015) ndërmjet KRU Hidromorava dhe të gjitha (katër) shërbimeve komunale të
tjera d.m.th., i Ranillugut, Kllokotit, Parteshit dhe Novobërdës. Integrimi faktik i këtyre komunave
është duke vazhduar dhe planifikohet që të përfundojë plotësisht pas përmirësimit të sistemeve të
ujësjellësve përmes PMUKR-V (duke përfshirë instalimin e ujëmatësve për të gjithë konsumatorët)
në secilën prej këtyre komunave, që pritet të ndodh ketë vit.
Në Rajonin e Ferizajt (zona e shërbimit të KRU Bifurkacioni) vitin e kaluar është nënshkruar
marrëveshja për shërbime në mes të KRU Bifurkacioni dhe Hanit të Elezit dhe integrimi faktik pritet
të ndodh gjatë vitit 2016 (i njëjti plan sikur me komunat në rajonin e Gjilanit – shih më lartë).
Komuna e fundit e mbetur në rajonin e Ferizajt, d.m.th., Shtërpce, pritet të nënshkruajë
marrëveshjen për shërbime me KRU Bifurkacioni në mesin e qershorit 2016. Në këtë mënyrë, nëse
çdo gjë shkon mirë, procesi i konsolidimit në Kosovën jugore pritet të përfundojë dhe të bëhet
plotësisht funksional deri në fund të vitit 2016.
Në komunat e Kosovës Veriore (Zveçan, Mitrovicë Veriore, Zubin Potok dhe Leposaviq)
fatkeqësisht nuk ka pasur zhvillime/progres të dukshëm në integrim.
Ky raport për cilësinë e ujit të pijshëm për vitin 2015 nuk e përfshin asnjë të dhënë për cilësinë e ujit të
pijshëm për shërbimet e furnizimit me ujë të menaxhuar nga këto komuna.
3.2 Ujësjellësit e vegjël të menaxhuar në nivel local (“Organizatat e
komunitetit”)
Popullsia në zonat rurale kryesisht furnizohet me ujë të pijshëm nga operatorët e komunitetit. Ekzistojnë
rreth 670 operatorë të komunitetit (por jo domosdoshmërish funksionalë), prej të cilëve 490 menaxhohen
nga shtatë KRU-të. Ujësjellësit e tjerë të komunitetit zakonisht menaxhohen nga komunitetet lokale të
fshatrave. Për këta të fundit, nuk ka ndonjë monitorim të rregullt të cilësisë së ujit të pijshëm nga IKSHPK.
Strategjia e QK-së është që të integrojë këta operatorë në shtatë KRU-të brenda një periudhe
afatshkurtër.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
22
Në mënyrë tipike këto sisteme individuale të ujësjellësve të fshatit/komunitetit11
janë sisteme shumë të
vogla të furnizimit të fshatit ose komunitetit (vëllim mesatar i furnizimit <50m3/ ditë ose furnizimi i më
pak se 50 personave), të menaxhuar nga operatorët lokalë. Në pajtim me nenin 3 të UA 16/2012 (dhe të
lejuar në Direktivën e Ujit të Pijshëm 98/83/EC, në nenin 3), “uji i paraparë për konsum njerëzor nga
furnizuesit individualë të cilët ofrojnë më pak se mesatarja prej 10 m³ në ditë, ose shërbejnë më pak se 50
persona, lirohen nga dispozitat e UA 16/2012, përveç nëse uji është pjesë e veprimtarisë komerciale ose
publike”. Prandaj ky përjashtim për sistemet shumë të vogla të ujësjellësve të komunitetit të fshatit nuk
vlen në mënyrë të përgjithshme, megjithatë, meqë këta ujësjellës shumë të vegjël janë përgjithësisht
“publik” (d.m.th., nuk janë privat) dhe prandaj mbulohen me kërkesat e UA 16/2012.
Ky raport për cilësinë e ujit të pijshëm për 2015 nuk përfshin asnjë të dhënë për cilësinë e ujit të pijshëm
për këto shërbime të ujësjellësve të vegjël të menaxhuar në nivel lokal.
3.3 Zonat e vogla të furnizimit me ujë
3.3.1 Hyrje
Në mënyrë tipike këto zona të vogla janë sisteme të furnizimit të fshatit ose komunitetit me gypa të cilët
ose janë të ndërtuar rishtazi ose janë rinovuar përmes PMUKR të SDC-së ose projekteve të financuara nga
donatorët (vëllimet mesatare të ujit të shpërndarë në zonën e furnizimit <1000m3/ditë >10m
3/ ditë, ose
<5000>50 persona)
Këto sisteme relativisht të vogla të ujësjellësve të fshatit ose komunitetit janë ose do të jenë së shpejti
përgjegjësi e KRU-ve përkatëse për të gjitha aktivitetet e funksionimit dhe mirëmbajtjes, por furnizohen
nga burime të ndara (lokale) të ujit. Kështu, ato nuk mund të konsiderohen si pjesë e një zone ekzistuese
të furnizimit me vëllim mesatar të furnizimit >1000 m3/ditë.
Ky raport për cilësinë e ujit të pijshëm për 2015 përfshin disa të dhëna të kufizuara për cilësinë e ujit të
pijshëm për këto zona të vogla individuale të furnizimit me ujë – shih Aneksin 2.
3.3.2 Sistemet ujësjellësve individualë të fshatit/ komunitetit të menaxhuar nga
operatorët lokalë
Në mënyrë tipike këta ujësjellës individualë të fshatit/ komunitetit janë sisteme shumë të vogla të
furnizimit të fshatit ose komunitetit (me vëllim mestar të furnizimit <50m3/ ditë ose furnizim për më pak
se 50 persona), të menaxhuar nga operatorët lokalë.
Ky raport për cilësinë e ujit të pijshëm për 2015 nuk përfshinë asnjë të dhënë për cilësinë e ujit të pijshëm
për këto sisteme të ujësjellësve individualë të komunitetit.
3.3.3 Monitorimi i cilësisë së ujit të pijshëm nga IKSHPK
Monitorimi i jashtëm i zonave të “vogla” të furnizimit të KRU-ve (d.m.th., vëllimi i ujit të prodhuar
>10<1000m3 në ditë) dhe i ujësjellësve publikë individualë të komunitetit të fshatit (d.m.th., për vëllimin e
ujit të prodhuar <10m3 në ditë), aktualisht nuk bëhet në mënyrë rutinore nga laboratorët rajonalë të
IKSHPK-së për shkak të resurseve të kufizuara dhe mungesës së informatave nga KRU-të për zonat e tyre
të vogla të furnizimit, edhe pse disa sisteme të vogla të fshatit p.sh., zona e furnizimit BI02 e KRU
11
PMUKR V është aktualisht duke investuar në të gjitha sistemet e izoluara që mbesin jashtë KRU-ve me qëllim që së shpejti t’i sjell ato nën
menaxhimin e KRU-ve. Synimi është që të përfundohet ky aktivitet deri në fund të vitit 2017. Prandaj shumica e këtyre sistemeve të vogla të
izoluara të ujësjellësve duhet të futen nën menaxhimin e KRU-ve brenda pak vitesh.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
23
Bifurkacioni dhe zona e furnizimit HM-6 e KRU Hidromorava aktualisht monitorohen nga IKSHPK – shih
Aneksin 2.
Ka gjasa që për një të ardhme të parashikueshme monitorimi nga IKSHPK i zonave të vogla të furnizimit
dhe ujësjellësve të fshatit të menaxhuar në nivel lokal do të jetë i kufizuar dhe reagues ose të paktën do të
menaxhohet duke përdorur qasjen e bazuar në rrezik.
3.4 Rekomandimet për përmirësimin e CUP-së në sistemet e ujësjellësit
të menaxhuar nga komunat dhe komuniteti
3.4.1 Sfondi
Objektivi kryesor i këtij Raporti të parë vjetor për cilësinë e ujit të pijshëm në Kosovë për 2015 është të
përqendrohet në furnizimin publik me ujë për konsumatorët nga shtatë Kompanitë Rajonale të
Ujësjellësve ku për herë të parë janë në dispozicion të dhëna të besueshme për vitin 2015 për cilësinë e
ujit të pijshëm pas monitorimit të jashtëm të bërë nga stafi i laboratorit të IKSHPK-së.
Gjendja aktuale lidhur me monitorimin e jashtëm të një numri zonash “të vogla” të furnizimit
(furnizim<1000m3/ ditë), të disa sistemeve të menaxhuara nga komunat, veçanërisht në Kosovën Veriore
dhe shumë ujësjellësve të komunitetit të menaxhuar në nivel lokal është se shumë pak prej këtyre
sistemeve monitorohen në mënyrë rutinore nga Qendra e ujit e IKSHPK-së. Kjo për shkak të mungesës së
resurseve të IKSHPK-së, mungesës së informatave të plota dhe të përditësuara mbi gjendjen e sistemeve
të vogla dhe/ose për arsye të tjera praktike, veçanërisht sistemet e menaxhuara nga komunat me shumicë
serbe në Kosovën veriore.
Për më tepër, duhet theksuar se informacionet për cilësinë e ujit të pijshëm që Komisioni Evropian (KE) i
kërkon nga shtetet anëtare qëllimisht janë të kufizuara në zonat “e zakonshme” të furnizimit me ujë
(d.m.th., furnizimi >1000m3/ditë) dhe të dhënat e përputhjes së cilësisë së ujit nga zonat më të vogla të
furnizimit në mënyrë specifike nuk kërkohen nga KE- shih Aneksin 5 të këtij raporti.
3.4.2 Rekomandimet –sistemet e ujësjellësve të vegjël dhe të menaxhuar nga
komunat
Duke ditur kufizimet e stafit të laboratorëve ekzistues të IKSHPK-së dhe Qendrës së ujit në ndarjen
adekuate të resurseve për monitorimin e jashtëm të cilësisë së ujit të pijshëm në tërë Kosovën dhe
shkallën e vështirësisë në monitorimin e cilësisë së ujit të pijshëm në sistemet e ujësjellësit të menaxhuara
nga komunat, në zonat e vogla të furnizimit dhe në ujësjellësit e komunitetit të menaxhuar në nivel lokal,
IKSHPK-ja duhet të përvetësoj një qasje të bazuar në rrezik. Kështu vetëm sistemet që konsiderohen të
jenë në rrezik për kontaminim mikrobiologjik-veçanërisht ku pajisjet e klorinimit nuk janë të besueshme
ose nuk ekzistojnë fare dhe/ose ku uji ofrohet nga burimet e cekëta, të pambrojtura, do të monitorohen
në mënyrë rutinore në të ardhmen. Shih po ashtu Aneksin 5.
Rekomandohet që IKSHPK në bashkëpunim me palët e tjera të interesuara, p.sh., KNMU/ ARRSHU/ MMPH
dhe donatorët relevant ndërkombëtar në sektorin e ujit, p.sh., SCO-K, të zhvillojë një bazë të përditësuar
të të dhënave për të gjitha sistemet e ujësjellësve të menaxhuar nga komunat, të gjitha zonat e vogla të
furnizimit dhe të gjithë ujësjellësit e komunitetit të menaxhuar në nivel lokal e pastaj të prioritizoj sistemet
bazuar në mundësinë e rrezikut për shëndetin e qytetarëve nga uji i pijshëm i kontaminuar. Kjo do t’i
mundësojë IKSHPK-së të bëj monitorimin e jashtëm të cilësisë së ujit të pijshëm në tërë Kosovën duke
përdorur qasjen bazuar në rrezik e cila i njeh resurset e kufizuara të stafit të laboratorit të IKSHPK-së dhe
qendrës së ujit që janë aktualisht në dispozicion.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
24
4 FALËNDERIMET
Duam të shprehim mirënjohjen për ndihmën dhe bashkëpunimin kontribuuesve të më poshtëm në ketë
raport.
Menaxheres së Qendrës së ujit të IKSHPK-së (Dr. Burbuqe Neshi-Latifi) dhe Specialist Ekologji
Humane IKSHPK- dega Peje (Dr. Burim Kotori) për përkrahjen e tyre të dobishme gjatë përgatitjes
së këtij raporti dhe në ofrimin e të dhënave të përgjithshme.
Këshilltarit të KNMU-së (Afrim Lajçi) për ofrimin e përkrahjes së paçmueshme dhe informatave për
aktivitetet e Grupeve punuese për cilësinë e ujit të pijshëm, shërbimeve të ujit të menaxhuara nga
komunat dhe për organizimin e takimeve dhe procesverbaleve/ veprimeve me IKSHPK-në/ KRU
Hidrodrini.
Kryeshefit Ekzekutiv të KRU Hidrodrini (Agron Tigani) për dhënien e përgjigjeve të detajuara për
veprimet lidhur me mospërputhjet mikrobiologjike të zonës së furnizimit të Klinës dhe zonave të
tjera të lidhura me të në vitin 2015.
Udhëheqësin e Departamentit për Monitorim të Performancës së ARRSHU-së (Qamil Musa) për
ofrimin e informatave të vitit 2014 mbi asetet teknike dhe numrin e konsumatorëve të KRU-së.
Menaxherin e Përgjithshëm i MEDISOFT (Armend Iseni) për dhënien e rezultateve të produkteve të
ndryshme përmes bazës së të dhënave të IKSHPK-së në formatet e kërkuara për këtë raport.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
25
ANEKSI 1 FJALORI I TERMAVE
Substanca Përshkrimi Standardi
Parametrat
mikrobiologjikë
Sasia e lejuar
Koliformet fekale,
streptokoku fekal,
Clostridium
perfringens
Koliformet fekale, streptokoket fekale dhe Clostridium perfringens janë të
pranishme në zorrën e të gjitha kafshëve gjaknxehta. Prania e tyre në ujin
e furnizuar tregon nevojën për të ndërmarrë veprim të menjëhershëm për
të eliminuar burimet e ndotjes fekale. Mostrat dhe testet individuale
bëhen për secilin organizëm. Këta organizma kontrollohen përmes
dezinfektimit të ujit.
0 për 100 ml
Koliformet totale Grupi koliform i organizmave është i shpërndarë gjerësisht në ambient,
për shembull përmes aktivitetit të njerëzve dhe të kafshëve dhe përmes
materialeve të perimeve. Prania e tyre në furnizimet me ujë tregon
nevojën për hetim të burimit të kontaminimit. Numra koliform
kontrollohen përmes dezinfektimit të ujit.
0 për 100 ml
Parametrat kimikë Sasia e lejuar
Alkaline Përqendrimi i këtij parametri është indikacion i fortësisë natyrore dhe pH-
së së ujit.
Nuk ka
standard
Alumini Ndodh natyrshëm në disa burime të ujit. Ky alumin largohet gjatë
proceseve të trajtimit të ujit (koagulimit dhe filtrimit). Sulfati i aluminit
mund të përdoret për si kimikat për trajtimin e ujit për të hequr
turbullirën.
200 µg/l
Amoniumi Kripërat e amonit zakonisht janë të pranishme në sasi të vogla në
shumicën e burimeve të ujit. Ato dekompozohen gjatë dezinfektimit.
0.5 mg/l
Antimoni Antimoni është toksik dhe nuk është i pranishëm në burime të ujit.
Përqendrime të vogla në ujin e pijshëm, që nuk kanë kurrfarë domethënie
për shëndetin, mund të rrjedh nga pajisjet e tunxhit dhe nga materialet e
saldimit.
10 µg/l
Arseni I pranishëm në mënyrë të natyrshme në nivele të vogla në shumë pak
burime të ujërave nëntokësore. Arseniku është toksik dhe kur është i
pranishëm ai eliminohet me proceset e specializuara të trajtimit të ujit.
50 µg/l
Bariumi Gjendet natyrshëm në përqendrime të vogla në disa burime të ujit.
Përqendrimet e pranishme në ujë nuk paraqesin asnjë rrezik për
shëndetin.
1000 µg/l
Bori Bori në burimet e ujit vjen nga mbetjet e formulimeve të detergjentit që
janë të pranishme në rrjedhjet ujërave të zeza të trajtuara. Përqendrimet e
pranishme në ujë nuk paraqesin asnjë rrezik për shëndetin.
2000 µg/l
Kadmiumi Kadmiumi është toksik dhe i pranishëm në nivele të vogla në pak burime
të ujit nëntokësor. Kur është i pranishëm ai hiqet përmes proceseve të
specializuara të trajtimit të ujit.
5 µg/l
Kalciumi Gjendet natyrshëm në të gjitha burimet e ujit dhe bashkë me magnezin
është përgjegjës për fortësinë e ujit, e cila shkakton gurëzit në çajnik dhe
në sistemet e ujit të nxehtë. Përqendrimet e pranishme në ujë nuk
paraqesin asnjë rrezik për shëndetin.
250 mg/l
Kloruri Në lidhje me natriumin, kloruri gjendet natyrshëm si kripë shumë e
dobësuar në të gjitha burimet e ujit dhe nuk hiqet gjatë trajtimit të ujit.
Përqendrimet e pranishme në ujë nuk paraqesin asnjë rrezik për
shëndetin.
400 mg/l
Klori Gazi i klorit përdoret si dezinfektues në trajtimin e ujit. Ai shkatërron
bakteret e krijuara nga mbeturinat e kafshëve dhe rrjedhjet e ujërave të
zeza.
Nuk ka
standard
Kromi Nuk është i pranishëm në burimet e ujit dhe nuk gjendet në ujin e 50 µg/l
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
26
Substanca Përshkrimi Standardi
pijshëm.
Ngjyra Ngjyra gjendet natyrshëm në ujë nga burimet në kodrinat larta. Ngjyra
hiqet gjatë proceseve të trajtimit të ujit (koagulimit dhe filtrimit)
20 mg/l
Pt/Co shkallë
Përçueshmëria Përçueshmëria elektrike është matje e sasisë së substancave inorganike të
tretura në ujin e burimit. Ai përdoret për të ndihmuar kontrollin e trajtimit.
1500
µS/cm
Bakri Nivelet e ulëta të bakrit, që janë jo domethënëse për shëndetin, gjenden
natyrshëm në shumë burime të ujit dhe përqendrime të konsiderueshme
mund të gjenden në rubinete e konsumatorëve si pasojë e gypave të
bakrit. Përqendrimet e pranishme në ujë nuk paraqesin asnjë rrezik për
shëndetin.
3000 µg/l
Cianid Cianidi është toksik dhe nuk është i pranishëm në burimet e ujit. Ai nuk
gjendet në ujin ë pijshëm.
50 µg/l
Fluoruri Nivelet e ulëta të fluorurit gjenden natyrshëm në shumë burime të ujit,
veçanërisht në ujërat tokësore. Ai nuk hiqet me trajtimin konvencional të
ujit dhe disa kompani të ujësjellësve e fluoridoj furnizimet e ujit si mbrojtje
kundër prishjes së dhëmbëve. Shih faqen e internetit për më shumë
informatave për fluoridimin e ujit të pijshëm.
1500 µg/l
Hidrokarburi Hidrokarburet përfshijnë naftën, vajrat minerale dhe produktet e tjera të
industrisë petro-kimike. Kontaminimi i herë pas hershëm i lokalizuara i
ujërave tokësore mund të gjendet ose të depërtojnë prej gypave të
plastikës të ujit përmes kushteve të tokës së kontaminuar. Përqendrimet e
pranishme në ujë nuk paraqesin ndonjë rrezik për shëndetin por mund
rrisin shijen/aromën.
10 µg/l
Joni i hidrogjenit Shih pH
Hekuri I pranishëm natyrshëm në shumë burime të ujit. Ky hekur eliminohet gjatë
trajtimit të ujit. Hekuri në furnizimet me ujë po ashtu mund të buron nga
ndryshkja e hekurit në gypit kryesor, por jo çdo përqendrim i pranishëm
në ujë paraqet rrzik për shëndetin. Përbërësit e hekurit përdoren për
trajtimin e ujit për të eliminuar turbullirën.
200 µg/l
Plumbi Nuk është zakonisht i pranishëm në burimet e ujit por mund të jetë i
pranishëm në rubinetet e konsumatorëve nëse gypat janë të plumbit.
Nëse ui i pijshëm ka tendencë të tret plumbin, kompanitë e ujit duhet të
mbrojnë shëndetin e konsumatorëve dhe të trajtojnë ujin për të ulur
ekspozimin.
50 µg/l
Magnezi Është i pranishëm në të gjitha burimet e ujit dhe bashkë me kalciumin
është përgjegjës për fortësinë e ujit, i cili shkakton gurëzit në çajnikë dhe
në sisteme të ujit të nxehtë. Përqendrimet e pranishme në ujë nuk
paraqesin asnjë rrezik për shëndetin.
50 mg/l
Mangani I pranishëm natyrshëm në shumë burime të ujit dhe hiqet gjatë trajtimit të
ujit.
50 µg/l
Zhiva Zhiva është toksik dhe nuk është e pranishme në burimet e ujit ose në ujin
e pijshëm.
1 µg/l
Nikeli Nuk gjendet në burimet e ujit. Sasitë e vogla të gjetura në ujin e pijshëm
mund të burojnë nga mbështjellësi mbrojtës në rubinete ose pajisje. Këto
sasi të vogla nuk paraqesin rrezik për shëndetin.
50 µg/l
Nitrati I pranishëm natyrshëm në të gjitha burimet e ujit, edhe pse përqendrimet
e mëdha mund të shkaktohen nga përdorimi i plehrave. Kur është e
nevojshme, nivelet e nitratit zvogëlohen gjatë trajtimit të ujit (shkëmbimin
e joneve ose përzierja me ujin me pak nitrat). Shih faqen e internetit për
informata mbi implikimet shëndetësore dhe masat e kontrollit.
50 mg/l
Nitriti Sasitë e vogla të nitritit prodhohen kur klori dhe amoniumet përdoren në
procesin e dezinfektimit. Nivelet minimizohen përmes operimit të
kujdesshëm të procesit dezinfektues. Shih faqen e internetit për më shumë
informacionet (nën ‘nitrat’).
0.1 mg/l
Oksidueshmëria Oksidueshmëria e ujit paraqet masën e përmbajtjes së tij organike. Kjo 5 mg/l
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
27
Substanca Përshkrimi Standardi
është masë alternative e TOC.
PAH Hidrokarburet aromatike policiklike janë të pranishme në shtresat e
brendshme të katranit të përdorura për mbrojtjen e gypave kryesor të ujit
para vitit 1970. Sasitë e vogla të PAH-së në përqendrimet që nuk janë
domethënëse për shëndetin, janë të pranishme në ujin e rubineteve nëse
ende ka prani të shtresës origjinale të katranit.
0.2 µg/l
Benzo 3,4 pireni (a
PAH)
10 ng/l
Pesticidet Shumë burime të ujit përmbajnë sasi të vogla të mbetjeve të pesticideve
toksike si rezultat i përdorimit bujqësor dhe jobujqësor të pesticideve në
të lashta dhe për kontrollimin e barojave. Kur është e nevojshme,
kompanitë e ujit kanë instaluar procese të veçanta të trajtimit për të
mbrojtur shëndetin publik duke eliminuar pesticidet (duke aktivizuar
proceset e karbonit dhe ozonit). Shih faqen e internetit për informata mbi
largimin e pesticideve.
0.1 µg/l
pH (jonet e
hidrogjenit)
Vlera pH ose përqendrimi i jonit të hidrogjenit jep indikacion të shkallës së
aciditetit të ujit. Vlera pH7 është neutrale; vlerat nën 7 tregojnë
karakteristika acidike dhe vlerat më të larta se 7 tregojnë karakteristikat
bazike. Vlera e ulët e pH mund të rezultojë në ndryshkjen e gypit. Një
alkali i cili nuk është i dëmshëm për shëndetin mund të shtohet para
furnizimit që të minimizohet ndryshkja (korrozioni).
5.5-9.5
Fosfori Sasitë e vogla të kripës së fosforit gjenden natyrshëm në shumë burime të
ujit dhe përqendrimet e larta lidhen me rrjedhjen e ujërave të zeza të
trajtuara dhe plehrat bujqësor. Fosfatet përdoren edhe në trajtimin ujit si
masë për mbrojtjen e shëndetit për uljen e përmbajtjes së plumbit që
mund të vij nga gypat ë konsumatorëve. Përqendrimet e pranishme në ujë
nuk paraqesin rrezik për shëndetin.
2200 µg/l
Kaliumi Gjendet natyrshëm në të gjitha burimet e ujit dhe largohet gjatë trajtimit
të ujit. Përqendrimet e pranishme në ujë nuk paraqesin rrezik për
shëndetin.
12 mg/l
Aroma dhe shija
cilësore
Aroma dhe shija gjenden natyrshëm, veçanërisht në burimet sipërfaqësore
gjatë verës. Testimet në terren tregojnë çdo aromë dhe shije potenciale.
Materiet organike që shkaktojnë aromën dhe shijet hiqen gjatë procesit të
trajtimit të ujit (karbon ose ozon i aktivizuar).
Nuk ka
standard
Aroma dhe shija
sasiore
Një metodë formale ndërmerret në laborator për të matur aromën dhe
shijen në ujë. Zhvillohen testet individuale dhe çdo e metë mënjanohet
gjatë procesit të trajtimit siç përshkruhet më lartë.
Hollimi no nga
3 në 25 0C
Seleni Seleni është toksik dhe nuk është i pranishëm në burimet e ujit dhe nuk
gjendet në ujin e pijshëm.
10 µg/l
Argjendi Nuk është i pranishëm në burimet e ujit dhe zakonisht nuk gjendet në ujin
e pijshëm publik. Argjendi mund të përdoret si dezinfektues për furnizimet
e vogla private.
10 µg/l
Natriumi Në lidhje me kloridin, natriumi gjendet natyrshëm si kripë shumë e holluar
në të gjitha burimet e ujit dhe nuk hiqet gjatë trajtimit të ujit.
Përqendrimet e pranishme në ujë nuk paraqesin rrezik për shëndetin.
150 mg/l
Sulfati Gjendet natyrshëm në të gjitha ujërat e burimeve dhe nuk hiqet gjatë
trajtimit të ujit. Përqendrimet e pranishme në ujë nuk paraqesin rrezik për
shëndetin.
250 mg/l
Agjentët tensioaktiv Agjentët tensioaktiv në burimet e ujit vijnë nga mbetjet e formulimeve të
detergjentit që janë të pranishme në rrjedhjet e ujërave të zeza të
trajtuara. Ato hiqen gjatë trajtimit.
200 µg/l
Temperatura Temperatura e ujërave sipërfaqësorë ndryshon sipas stinës. Ujërat
nëntokësore kanë ndryshime shumë më të vogla të temperaturës.
250C
Tetrakloroetin 10 µg/l
Tetraklorometan Këta tretës mund të jenë të pranishëm në përqendrime të vogla në ujërat 3 µg/l
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
28
Substanca Përshkrimi Standardi
nëntokësore nën zonat industriale. Kur është e nevojshme, përdoret
trajtimi i specializuar për mbrojtjen e shëndetit publik duke hequr tretësit
nga uji i pijshëm.
Trikloroeten 30 µg/l
Trihalometanet
(THM)
THM-të formohen gjatë procesit të dezinfektimit me reaksionin ndërmjet
klorit dhe substancave organike që gjenden në formë natyrore. Proceset e
trajtimit kontrollohen për të minimizuar prodhimin e tyre. Shih faqen e
internetit për kontrollin e THM-ve.
100 µg/l
Turbullira Të gjitha ujërat e burimeve janë natyrshëm të errët kohë pas kohe.
Turbullira është masë sasiore e turbullirës dhe nivelet kontrollohen me
procesin e trajtimit.
4 formazin njësi
të turbullirës
Solidet totale të
thara
Kjo është masë e mineraleve që gjenden natyrshëm në ujë. 1500 mg/l
Fortësia totale Kjo përfaqëson përqendrimin e kalciumit që gjendet natyrshëm dhe
magnezit në ujin e burimit. Uji i fortë mundtë shkaktoj formimin e
gurëzive në çajnikë dhe në sistemet e ujit të nxehtë. Përqendrimet e
pranishme në ujë nuk paraqesin rrezik për shëndetin.
Nuk ka
standard
Karboni totalisht
organik (TOC)
TOC paraqet sasinë totale të materies organike të pranishme në ujë.
Përqendrimet e pranishme në ujë nuk paraqesin rrezik për shëndetin.
Pa rritje të
dukshme
Zinku Përqendrimi i konsiderueshëm i zinkut në ujë gjendet vetëm në objektet
që shërbehen përmes gypave të hekurit të galvanizuar. Sasitë e vogla të
zinkut që nuk janë domethënëse për shëndetin mund të krijohen nga
materialet e saldimit
5000 µg/l
Shënim: Fjalori më lart është marrë nga Raporti Vjetor i IUP-së për Ujin e Pijshëm 2001 – Pjesa 2.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
29
ANEKSI 2 ZONAT E FURNIZIMIT ME UJË DHE SHPESHTËSIA E
MARRJES SË MOSTRAVE PËR MONITORIMIN E
JASHTËM TË IKSHPK-SË
Emri i KRU
Akronimi i
zonës së
furnizimit
në KRU
Burimi i ujit Komuna Lloji - burimi i
furnizimit
Vëllimi i
supozuar
ditor
(m3/ditë)
Nr. i pikave
të marrjes së
mostrave/UA
16/2012/në
javë
Fikse Fleksibile Regjistruar
KRU 'PRISHTINA" PR01 Liqeni i Batllavës SW
Prishtinë-60%,
Podujevë 80%, Obiliq
70% sipërfaqësor 52000 13 9 4 25
PR02 Miks-Batllava+Badovci Prishtinë-20%, sipërfaqësor 30000 7 5 2 12
PR03-
Liqeni i Badovcit Prishtinë-20%,
Graçanicë sipërfaqësor 15000 4 3 1 6
PR04- Pusi -Kuzmin F.Kosovë-100% nëntokësor 9000 3 2 1 5
PR05- Pusi-Hashanët Obiliq-30% nëntokësor 1700 1 1 1 3
PR06- Pusi Shtime Shtime-100% nëntokësor 2700 1 1 1 3
PR07- Pusi Lipjan Lipjan-100% nëntokësor 6000 2 1 1 4
PR08- Iber-Lepenc kanali -Bivolak Drenas-100% sipërfaqësor 6000 2 1 1 4
PR09- Pusi -Peran Podujevë-20% nëntokësor 1800 1 1 1 3
MITROVICA MI 01 Liqeni i Gazivodës SW Mitrovica Jugore sipërfaqësor 36000 9 7 2 15
MI 02 Liqeni i Gazivodës SW Vushtrri sipërfaqësor 11000 3 2 1 5
MI 03 Liqeni i Gazivodës SW Skenderaj sipërfaqësor 4500 1 1 1 3
MI 04 Liqeni i Gazivodës SW
Mitrovicë Veriore &
Zveçan sipërfaqësor 12000 3 2 1 5
Hidrodrini HD01 Uji i Zi & Drini i Bardhë Pejë nëntokësor 58000 15 11 4 25
HD02 Burimi Istog Istog nëntokësor 11000 3 2 1 5
HD03 Burimi Decan Deçan nëntokësor 3500 1 1 1 3
HD04 Burimi Junik Junik nëntokësor 1100 1 1 1 3
HD05 Burimi Jarina Klinë nëntokësor 1900 1 1 1 3
Hidrosistemi Radoniq RA 01-1 Liqeni i Radoniqit Gjakovë sipërfaqësor 25000 7 5 2 15
RA 01-2 Liqeni i Radoniqit Rahovec sipërfaqësor 5500 2 1 1 4
RA 01-3 Liqeni i Radoniqit Fshat i Kom. Prizren sipërfaqësor 4500 2 1 1 4
RA 02 Burimi Demjan Fshat i Kom. Gjakovë nëntokësor 1450 1 1 1 3
Hidroregjioni Jugor HRJ01
40 puse, burimi në Nashec,
Vermica & Cvilen Prizren nëntokësor 38000 10 7 3 15
HRJ02 Lumi Radesh Dragash sipërfaqësor 1200 1 1 1 3
HRJ03 Burimi Baja e Malisheves Malishevë nëntokësor 3700 1 1 1 3
HRJ04 Pusi i Atit Suharekë nëntokësor 5800 2 1 1 4
Bifurkacioni BI01
Lumi i madh, Lumi i vogel,
Prroni i Sylës, Prroni i Pukës Ferizaj sipërfaqësor 15500 4 3 1 8
BI02 Burimi dhe puset 10 fshatra të K.
Ferizaj nëntokësor
3000 1 0 1 çdo javë një
fshat
BI03 Burim Kaçanik nëntokësor 3500 1 1 1 3
BI04 Burim Hani i Elezit nëntokësor 1900 1 1 1 3
BI05 ZFU e vogël - burimi Shterpce nëntokësor 300 0.3 0 0 3
Hidromorava HM-1 Liqeni Perlepnica & puset
Qyteti i Gjilanit &
fshatrat
sipërfaqësor &
nëntokësor 12000 3 2 1 6
HM-2 Puset e Velekincës
Qyteti i Gjilanit &
fshatrat nëntokësor 3000 1 1 1 3
HM-3 Lumi Letnica Viti sipërfaqësor 2500 1 1 1 3
HM-4 Puset e Kamenicës Kamenicë nëntokësor 2100 1 1 1 3
HM-5 Puset -Baja Gjilan
Qyteti i Gjilanit &
fshatrat nëntokësor 1500 1 1 1 3
HM-6
ZFU e vogël-pusi-
Malisheva&Dobercan
Fshat - Kom. Gjilan
nëntokësor 700 0.3 0 0 3
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
30
ANEKSI 3 PËRMBLEDHJE E RAPORTEVE VJETORE PËRCUP
2015 PËR SECILËN KRU DHE PËR KOSOVËN
ParametriNr. i përgjithshëm i
testeveNuk ka mospërputhje % e përputhjes Shenime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 1498 9 99.4
Escherichia coli (E. coli) 1486 1 99.93
TOTAL (A) 2984 10 99.66
B) Parametrat e indikatorëve
kimik/ estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 1435 115 91.99
Turbullira 1294 1 99.92
Aroma 526 0 100
Shija 526 0 100
pH 526 0 100
Nitrati 322 97 69.88
Nitriti 327 108 66.97
Hekuri (Fe) 516 0
Mangani 341 4 98.83
Rezultatet për të gjithë parametrat e
tjerë të testuar (nuk janë paraqitur
individualisht).
3901 12 99.69
TOTAL (B) 9714 337 96.53
TOTAL (A+B) 12698 347 97.27
TABELA A3.1: RAPORTI I PËRGJITHSHËM KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM - KRU PRISHTINA PER
VITIN 2015
Parametri Nr. i përgjithshëm i testeveNuk ka
mospërputhje% e përputhjes Shenime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 625 11 98.24
Escherichia coli (E. coli) 625 3 99.52
TOTAL (A) 1250 14 98.88
B) Parametrat e indikatorëve
kimik/ estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 597 0 100
Turbullira 625 1 99.84
Aroma 168 0 100
Shija 168 0 100
pH 168 0 100
Nitrati 14 0 100
Nitriti 169 0 100
Mangani 11 0 100
Rezultatet për të gjithë parametrat e
tjerë të testuar (nuk janë paraqitur
individualisht).
942 1 99.89
TOTAL (B) 2862 2 99.93
TOTAL (A+B) 4112 16 99.61
TABELA A3.2: RAPORTI I PËRGJITHSHËM KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM-KRU MITROVICA
PER VITIN 2015
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
31
Parametri
Nr. i
përgjithshëm i
testeve
Nuk ka
mospërputhje% e përputhjes Shënime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 1108 178 83.94
Escherichia coli (E. coli) 1108 107 90.34
TOTAL (A) 2216 285 87.14
B) Parametrat e indikatorëve
kimik/ estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 1108 370 66.61
Turbullira 1105 29 97.38
Aroma 273 0 100
Shija 273 0 100
pH 273 0 100
Nitrati 173 0 100
Nitriti 271 0 100
Hekuri (Fe) 272 0 100
Mangani 188 2 98.94
Rezultatet për të gjithë parametrat e
tjerë të testuar (nuk janë paraqitur
individualisht).
1649 42 97.45
TOTAL (B) 5585 443 92.07
TOTAL (A+B) 7801 728 90.67
TABELA A3.3: RAPORTI I PËRGJITHSHËM KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: KRU
HIDRODRINI PËR VITIN 2015
Parametri
Nr. i
përgjithshëm i
testeve
Nuk ka
mospërputhje% e përputhjes Shënime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 487 11 97.74
Escherichia coli (E. coli) 487 8 98.36
TOTAL (A) 974 19 98.05
B) Parametrat e indikatorëve
kimik/ estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 486 13 97.33
Turbullira 486 0 100
Aroma 232 0 100
Shija 232 0 100
pH 232 0 100
Nitrati 227 0 100
Nitriti 232 0 100
Hekuri (Fe) 232 0 100
Mangani 224 2 99.11
Rezultatet për të gjithë parametrat e
tjerë të testuar (nuk janë paraqitur
individualisht).
2003 9 99.55
TOTAL (B) 4586 24 99.48
TOTAL (A+B) 5560 43 99.23
TABELA A3.4: RAPORTI I PËRGJITHSHËM KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: KRU
RADONIQI PËR VITIN 2015
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
32
Parametri Numri i përgjithshëm i testeve Nuk ka mospërputhje % e përputhjes Shenime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 809 13 98.39
Escherichia coli (E. coli) 809 15 98.15
TOTAL (A) 1618 28 98.27
B) Parametrat e indikatorëve kimik/
estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 802 10 98.75
Turbullira 809 0 100
Aroma 395 0 100
Shija 395 0 100
pH 395 0 100
Nitrati 395 0 100
Nitriti 395 0 100
Hekuri (Fe) 395 0 100
Mangani 402 0 100
Rezultatet për të gjithë parametrat e tjerë
të testuar (nuk janë paraqitur
individualisht).
2777 5 99.82
TOTAL (B) 7160 15 99.79
TOTAL (A+B) 8778 43 99.51
TABELA A3.5: RAPORTI I PËRGJITHSHËM KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM - KRU HIDROREGJIONI JUGOR PER
VITIN 2015
Parametri
Nr. i
përgjithshëm i
testeve
Nuk ka
mospërputhje% e përputhjes Shënime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 178 0 100
Escherichia coli (E. coli) 178 0 100
TOTAL (A) 356 0 100
B) Parametrat e indikatorëve
kimik/ estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 178 0 100
Turbullira 178 4 97.75
Aroma 51 0 100
Shija 51 0 100
pH 51 0 100
Nitrati 38 0 100
Nitriti 49 14 71.43
Hekuri (Fe) 40 0 100
Mangani 40 1 97.5
Rezultatet për të gjithë parametrat
e tjerë të testuar (nuk janë
paraqitur individualisht).
433 1 99.77
TOTAL (B) 1109 20 98.2
TOTAL (A+B) 1465 20 98.63
TABELA A3.6: RAPORTI I PËRGJITHSHËM KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: KRU
BIFURKACIONI PËR VITIN 2015
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
33
Parametri Nr. i përgjithshëm i testeve Nuk ka mospërputhje % e përputhjes Shenime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 298 8 97.32
Escherichia coli (E. coli) 298 7 97.65
TOTAL (A) 596 15 97.48
B) Parametrat e indikatorëve
kimik/ estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 298 33 88.93
Turbullira 298 1 99.66
Aroma 115 0 100
Shija 115 0 100
pH 115 0 100
Nitrati 86 0 100
Nitriti 117 0 100
Hekuri (Fe) 114 2 98.25
Mangani 98 2 97.96
Alumini - Al 68 0
Rezultatet për të gjithë parametrat
e tjerë të testuar (nuk janë
paraqitur individualisht).
970 5 99.48
TOTAL (B) 2326 43 98.15
TOTAL (A+B) 2922 58 98.02
TABELA A3.7: RAPORTI I PËRGJITHSHËM KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: KRU HIDROMORAVA
PER VITIN 2015
Parametri
Numri i
përgjithshëm i
testeve
Nuk ka
mospërputhje% e përputhjes Shënime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 5003 230 95.40
Escherichia coli (E. coli) 4991 141 97.17
TOTAL (A) 9994 371 96.29
B) Parametrat e indikatorëve
kimik/ estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 4904 541 88.97
Turbullira 4799 40 99.17
Aroma 1760 0 100.00
Shija 1760 0 100.00
pH 1760 0 100.00
NitratI 1258 100 92.05
NitritI 1563 125 92.00
Hekuri (Fe) 1569 2 99.87
Mangani 1306 13 99.00
Rezultatet për të gjithë parametrat
e tjerë të testuar (nuk janë
paraqitur individualisht).
12692 92 99.27
TOTAL (B) 33371 913 97.26
TOTAL (A+B) 43365 1284 97.04
TABELA A3.8: RAPORTI I PËRGJITHSHËM KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: TË
SHTATË KRU-TË PËR VITIN 2015
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
34
ANEKSI 4 ZONAT E FURNIZIMIT TË KRU HIDRODRINI–
PERMBLEDHJE E RAPORTEVE TE CUP PËR 2015
Parametri Nr. i përgjithshëm i testeve Nuk ka mospërputhje % e përputhjes Shënime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 573 5 99.13
Escherichia coli (E. coli) 573 1 99.83
TOTAL (A) 1146 6 99.48
B) Parametrat e indikatorëve
kimik/ estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 573 72 87.43
Turbullira 573 1 99.83
Aroma 163 0 100
Shija 163 0 100
pH 163 0 100
Nitrati 104 0 100
Nitriti 161 0 100
Hekuri (Fe) 163 0 100
Mangani 112 0 100
Rezultatet për të gjithë parametrat
e tjerë të testuar (nuk janë
paraqitur individualisht).
982 5 99.49
TOTAL (B) 3157 78 97.53
TOTAL (A+B) 4303 84 98.05
TABELA A4.1: RAPORTI KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: KRU HIDRODRINI, ZFU HD01 - PEJE PËR VITIN 2015
Parametri Nr. i përgjithshëm i testeve Nuk ka mospërputhje % e përputhjes Shënime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 160 29 81.88
Escherichia coli (E. coli) 160 8 95
TOTAL (A) 320 37 88.44
B) Parametrat e indikatorëve
kimik/ estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 160 59 63.13
Turbullira 160 0 100
Aroma 36 0 100
Shija 36 0 100
pH 36 0 100
Nitrati 25 0 100
Nitriti 36 0 100
Hekuri (Fe) 36 0 100
Mangani 27 1 96.3
Rezultatet për të gjithë parametrat
e tjerë të testuar (nuk janë
paraqitur individualisht).
217 10 95.39
TOTAL (B) 769 70 90.9
TOTAL (A+B) 1089 107 90.17
TABELA A4.2: RAPORTI KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: KRU HIDRODRINI ZFU HD02 - ISTOG PËR
VITIN 21015
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
35
Parametri Nr. i përgjithshëm i testeve Nuk ka mospërputhje % e përputhjes Shënime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 155 51 67.1
Escherichia coli (E. coli) 155 13 91.61
TOTAL (A) 310 64 79.35
B) Parametrat e indikatorëve kimik/
estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 155 138 10.97
Turbullira 154 0 100
Aroma 39 0 100
Shija 39 0 100
pH 39 0 100
Nitrati 22 0 100
Nitriti 39 0 100
Hekuri (Fe) 39 0 100
Mangani 24 0 100
Rezultatet për të gjithë parametrat e
tjerë të testuar (nuk janë paraqitur
individualisht).
230 10 95.65
TOTAL (B) 780 148 81.03
TOTAL (A+B) 1090 212 80.55
TABELA A4.3: RAPORTI KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: KRU HIDRODRINI ZFU HD03 - DEÇAN PËR
VITIN 2015
Parametri Nr. i përgjithshëm i testeve Nuk ka mospërputhje % e përputhjes Shënime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 61 5 91.8
Escherichia coli (E. coli) 61 0
TOTAL (A) 122 5 95.9
B) Parametrat e indikatorëve kimik/
estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 61 24 60.66
Turbullira 61 0 100
Aroma 9 0 100
Shija 9 0 100
pH 9 0 100
Nitrati 4 0 100
Nitriti 9 0 100
Hekuri (Fe) 8 0 100
Mangani 5 0 100
Rezultatet për të gjithë parametrat e tjerë
të testuar (nuk janë paraqitur
individualisht).
53 1 98.11
TOTAL (B) 228 25 89.04
TOTAL (A+B) 350 30 91.43
TABELA A4.4: RAPORTI KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: KRU HIDRODRINI ZFU HD04 - JUNIK PËR VITIN 2015
Parametri Nr. i përgjithshëm i testeve Nuk ka mospërputhje % e përputhjes Shënime
A) Parametrat mikrobiologjikë
Total bakteria koliform 159 88 44.65
Escherichia coli (E. coli) 159 85 46.54
TOTAL (A) 318 173 45.6
B) Parametrat e indikatorëve kimik/
estetik
Dezinfektuesi i mbetur (residual) 159 77 51.57
Turbullira 157 28 82.17
Aroma 26 0 100
Shija 26 0 100
pH 26 0 100
Nitrati 18 0 100
Nitriti 26 0 100
Hekuri (Fe) 26 0 100
Mangani 20 1 95
Rezultatet për të gjithë parametrat e
tjerë të testuar (nuk janë paraqitur
individualisht).
167 16 90.42
TOTAL (B) 651 122 81.26
TOTAL (A+B) 969 295 69.56
TABELA A4.5: RAPORTI KOMBËTAR PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM: KRU HIDRODRIN ZFU HD05 - KLINA PËR VITIN
2015
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
36
ANEKSI 5 ZONAT E FURNIZIMIT ME UJË: KËRKESAT PËR
MONITORIM DHE RAPORTIM Z
on
a e
Fu
rniz
imit
me U
jë (
ZFU
)/ f
urn
izim
i
pu
bli
k i
ko
mu
nit
eti
t
Përg
jeg
jësi
a e
KR
U-s
ë p
ër
furn
izim
/ o
se
furn
izim
i k
om
un
iteti
t m
e o
pera
tor
lok
al
Nu
mri
i b
an
orë
ve n
ë z
on
at
e f
urn
izim
it
Vëll
imi
i u
jit
të p
rod
hu
ar
ose
sh
përn
darë
bre
nd
a
zo
nës
Nu
mri
i l
log
ari
tur
i Z
FU
-ve o
se f
urn
izu
esv
e
pu
bli
k t
ë k
om
un
iteti
t n
ë K
oso
vë
Mb
ulu
ar
ng
a D
UP
dh
e U
A 1
6/2
01
2?
Kërk
esa
t p
ër
mo
nit
ori
m
dh
e r
ap
ort
im
Nr.
i b
an
orë
ve
m3/
dit
ë
Vje
tor
ko
mb
ëta
r
për
Ko
sovën
IKS
HP
K
Për
KE-n
ë ç
do
tri
vje
t
Zonë
(“Standarde”)
e furnizimit
me ujë
KRU >5000 >1000 30-40 Po. Përputhja me dispozitat e UA
16/2012 kërkohet deri në fund të 2015
sipas nenit 14 të UA 16/2012, përveç
nëse është subjekt i ndonjë “derogimi”.
Po Po
Zonë “e
vogël” (e
pavarur) e
furnizimit me
ujë
KRU >50<5000 >10<1000 Për tu
përcaktuar
Po. Sidoqoftë, për arsye praktike- që
kryesisht kanë të bëjnë me resurset e
kufizuara të IKSHPK-së, IKSHPK mund
të vendos që përputhshmëria e plotë
me dispozitat e monitorimit të DUP/ UA
16/2012 për këto zona të vogla të
pavarura të furnizimit është joreale në
disa vitet e ardhshme dhe se
përputhshmëria e plotë arrihet vetëm
me kalimin e kohës. Në periudhën
afatshkurtër qasja e bazuar në rrezik
mund të përdoret për monitorimin e të
gjitha zonave të vogla të pavarura të
furnizimit të menaxhuara nga KRU
(>100<1000m3/ditë) si dhe për
monitorimin e furnizuesve publik të
komunitetit që nuk menaxhohen nga
KRU-të që furnizojnë <10m3/ditë ose
<50 persona-shih më poshtë. Shënim:
Për zonat e vogla të pavarura të
furnizimit të menaxhuara nga KRU që
furnizojnë <100m3/ditë, tashmë ka
fleksibilitet në DUP/ UA 16/2012 lidhur
me shpeshtësinë e monitorimit që
duhet të përcaktohet nga IKSHPK.
Po Jo
Furnizim
individual
publik i
fshatit/
komunitetit, i
menaxhuar
nga
“operatorët
lokalë”
Komun
a ose
fshati.
Jo KRU
<50 <10 Për tu
përcaktuar
Opsionale në DUP, e liruar nga kërkesat
e UA 16/2012 “përveç nëse uji
furnizohet si pjesë e veprimtarisë
komerciale ose publike”. Shih më lartë
Po Jo
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
37
ANEKSI 6 GRUPET PUNUESE PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM:
KOORDINIMI DHE TERMAT E REFERENCËS (TOR)
a) Koordinimi dhe raportimi
The Këshilltari për Rregullimin e Ujit i Sekretariatit të KNMU-së do të jetë përgjegjës për koordinimin e
punës së GK-së dhe GP-ve tematike. Kjo përgjegjësi do të përfshijë: themelimin e GK-së dhe GP-ve
tematike, thirrjen e takimeve, përgatitjen dhe shpërndarjen e shënimeve dhe konkluzioneve të takimeve,
përgatitjen e raporteve për punën e GK-së për KNMU-në në baza 3 mujore.
Përbërja e përfaqësuesve dhe fushëveprimi i pesë grupeve punuese tematike dhe përgjegjësitë për
koordinim dhe raportim janë përmbledhur më poshtë:
b) Përfaqësuesit në Grupet Punuese
Ky GP do të përbëhet prej përfaqësuesve nga:
1) Sekretariati i Këshillit Ndërministror për Ujëra (KNMU)
2) Instituti Kombëtar për Shëndetësinë Publike (IKSHP)
3) Ministria e Tregtisë dhe Industrisë (MTI)
4) Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor (MMPH)
5) Autoriteti Rregullator për Shërbime të Ujit (ARRSHU më herët ZRRUM)
6) Asociacioni i Komunave të Kosovës (AKK)
7) Shoqata i Kompanive të Ujësjellësit (SHUKOS)
c) Grupet Punuese Tematike
Me qëllim të punës efikase dhe efektive të GK-së në trajtimin çështjeve të ndryshme të përfshira nën
përgjegjësitë e tij, propozohet që të themelohen pesë grupe punuese tematike (GP), që janë:
c.1 GP për Rregulloret dhe Standardet Teknike
Ky GP ka për detyrë të hartoj, diskutoj dhe propozoj miratimin e rregulloreve dhe standardeve
teknike të përcaktuara në UA 16/2012, si vijon:
1) Standardet teknike për trajtimin dhe dezinfektimin e ujit të pijshëm (IKSHPK në bashkëpunim
me MTI, SHUKOS dhe KNMU);
2) Standardet teknike për mostrat e ujit dhe kushtet e laboratorëve (IKSHPK në konsultim me
ARRSHU, MMPH, SHUKOS dhe KNMU);
3) Standardet teknike për vlerësimin dhe menaxhimin e rrezikut (IKSHPK, SHUKOS dhe KNMU);
4) Rregulloren teknike për transportimin e ujit që ka për qëllim konsumin njerëzor (IKSHPK në
bashkëpunim me MTI, SHUKOS dhe KNMU);
5) Rregulloren teknike për përdorimin e pajisjeve dhe mekanizmave që synojnë të përdoren për
përmirësimin e karakteristikave të ujit (MSH në pajtim me MTI dhe MMPH, SHUKOS dhe
KNMU);
6) Standardet teknike për instalimin e sistemeve për furnizim me ujë dhe për gërmimin dhe
shpimin, mirëmbajtjen dhe ri-hapjen e puseve (MTI në pajtim me MMPH dhe IKSHPK, SHUKOS
dhe KNMU);
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
38
7) Rregulloren teknike për materialet dhe substancat e përdorura për përmirësimin e cilësisë së
ujit të pijshëm (MSH në pajtim me MTI dhe MMPH, SHUKOS dhe KNMU).
c.2 GP për Konsolidimin Institucional të Qendrës së ujit brenda IKSHP-së
Detyra e këtij GP është që të propozoj strukturën organizative të IKSHP-së dhe të adresojë dhe
zgjidh problemin e buxhetit të IKSHP-së. Ky GP do të përbëhet prej përfaqësuesve nga:
1) Këshilli Ndërministror për Ujëra (KNMU)
2) Ministria e Shëndetësisë (MSH)
3) Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike (IKSHPK)
4) Ministria e Financave (MF)
c.3 GP për Vlerësimin dhe Menaxhimin e Rrezikut
Ky GP do të ketë detyrën që të hartojë procedurat për vlerësimin dhe menaxhimin e rrezikut në
rastet kur cilësia e ujit të pijshëm që furnizohet nga sistemet publike nuk i përmbush vlerat
parametrike të përcaktuara në UA. IKSHP, KRU-të dhe autoritetet komunale e kanë për obligim
(secila brenda autorizimeve të saj) që kur analizat tregojnë mospërputhje me vlerat parametrike, të
informojnë konsumatorët për problemin dhe të këshillojnë ata për masat që duhet ndërmarr në
raste të tilla.
Ky GP përbëhet prej përfaqësuesve nga:
1) Instituti Kombëtar për Shëndetësinë Publike (IKSHPK)
2) Sekretariati i KNMU-së
3) Autoriteti Rregullator për Shërbimet e Ujit (ARRSHU më herët ZRRUM)
4) Asociacioni i Komunave të Kosovës (AKK)
5) Shoqata e Kompanive të Ujësjellësit (SHUKOS)
c.4 GP për Zhvillimin e Skemës për Aprovimin e Materialeve dhe Produkteve në Kontakt me
Ujin
Ky GP duhet të zhvilloj sistemin për aprovimin e produkteve dhe substancave që synojnë të jenë në
kontakt me ujin e pijshëm (d.m.th., ujëmatësit, gypat, etj). Ky sistem duhet të përfshijë një listë të
produkteve që lejohen të jenë në kontakt me ujin e pijshëm, krijimin e procedurave për aprovimin e
produkteve dhe substancave në kontakt me ujin e pijshëm, autoritetin kompetent për aprovim dhe
të njëjtat duhet të jenë në përputhje me direktivat e BE-së dhe me legjislacionin e aplikueshëm në
Kosovë.
Ky GP do të përfshijë përfaqësuesit nga:
1) Sekretariati i KNMU-së
2) Instituti Kombëtar për Shëndetësinë Publike (IKSHPK)
3) Ministria e Shëndetësisë (MSH)
4) Ministria e Tregtisë dhe Industrisë (MTI)
5) Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor (MMPH)
6) Autoriteti Rregullator për Shërbime të Ujit (ARRSHU më herët ZRRUM)
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
39
c.5 Grupi Punues për Monitorimin e Cilësisë së Ujit të Pijshëm
Detyra e këtij GP është të mbështes procesin e monitorimit të jashtëm (nga IKSHPK) dhe të
brendshëm (nga KRU-të) të cilësisë së ujit të pijshëm duke hartuar udhëzime për zbatimin e UA-së
dhe duke adresuar të gjitha çështjet lidhur me monitorimin efektiv të ujit të furnizuar nga KRU-të
përfshirë analizën e parametrave që IKSHP për momentin nuk mund ta bëj, monitorimin e
parametrave radioaktiv, akreditimin e laboratorëve të KRU-ve, etj.
Ky GP përbëhet prej përfaqësuesve nga:
1) Sekretariati i KNMU-së
2) Instituti Kombëtar për Shëndetësinë Publike (IKSHPK)
3) Ministria e Tregtisë dhe Industrisë (MTI) – Drejtoria e Akreditimit
4) Ministria e Zhvillimit Ekonomik (MZHE) – Njësia e Politikave dhe Monitorimit
5) Shoqata e Kompanive të Ujësjellësit (SHUKOS)
6) Autoriteti Rregullator për Shërbime të Ujit (ARRSHU më herët ZRRUM)
c.6 GP për Mbrojtjen e Burimeve të Ujit të përdorura për Furnizim me Ujë
Ky GP do të ketë për detyrë që a) të shqyrtoj dhe vlerësoj gjendjen aktuale lidhur me mbrojtjen e
burimeve të ujit që përdoren për ujë të pijshëm, dhe b) të propozoj veprimet e nevojshme ligjore,
organizative dhe operacionale për të siguruar mbrojtjen efektive të burimeve të ujit. Po ashtu, ky
GP pritet të sqaroj rolet dhe përgjegjësitë institucionale që lidhen me mbrojtjen e burimeve të ujit.
Ky GP do të përbëhet prej përfaqësuesve nga këto institucione:
1) Sekretariati i KNMU-së
2) Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor (MMPH)
3) Instituti Kombëtar për Shëndetësinë Publike (IKSHPK)
4) Asociacioni i Komunave të Kosovës (AKK)
5) Shoqata e Kompanive të Ujësjellësve (SHUKOS)
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
40
ANEKSI 7 KONKLUZIONET E TAKIMIT ME 28/12/2015 PËR
PROBLEMET E CUP-SË NË KRU HIDRODRINI DHE
INFORMACIONET E FUNDIT PËR VEPRIMET
Republika e Kosovës
Zyra e Kryeministrit
Këshilli Ndëministror për Ujëra
Sekretariati
Konkluzionet e Takimit mbajtur me 28 dhjetor 2015 për
Problemet e Cilësisë së Ujit të Pijshëm në KRU HIDRODRINI
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
41
QËLLIMI I
TAKIMIT:
Diskutimi i problemit të cilësisë së ujit të furnizuar nga KRU Hidrodrini bazuar
në rezultatet e analizave të IKSHP-së që tregojnë një shkallë të lartë të
mospërputhjes në tërë zonën e shërbimit me theks në komunën e Klinës
DATË: 28 dhjetor 2015
VENDI: Pejë, Zyrat e KRU Hidrodrini
PJESËMARRËSIT: 1. KËSHILLI NDËRMINISTROR PËR UJËRA - KNMU
– Afrim Lajçi, Këshilltar
2. INSTITUTI KOMBËTAR PËR SHËNDETËSINË PUBLIKE/ QENDRA E UJIT
– Dr. Burbuqe Nushi-Latifi, Koordinatore e Qendrës së ujit
3. KRU HIDRODRINI
– Agron Tigani, Kryeshef Ekzekutiv
– Feride Gjoci, Përgjegjëse për Cilësinë e Ujit të Pijshëm
KONKLUZIONET: Rezultatet e analizave për 2015 të paraqitura nga IKSHP tregojnë një shkallë të
lartë të mospërputhjes me vlerat parametrike të ujit të furnizuar nga KRU
Hidrodrini (rreth 16%), dhe ky problem është i pranishëm praktikisht në të
gjitha komunat – në komunën e Klinës (mbi 50%), Deçan (34%), Istog (17%),
Junik (9%), e më pak në Pejë (rreth 1%).
Është e qartë se me futjen në përdorim të impiantit të ri për trajtimin e ujit në
Klinë nuk është zgjidhur problemi i cilësisë së ujit të pijshëm. Sipas drejtuesve
të KRU Hidrodrini janë disa arsye për ketë, por kryesorja është fakti se
kapaciteti i impiantit për trajtimin e ujit nuk është i mjaftueshëm për të
plotësuar kërkesën në Klinë dhe si rrjedhojë vazhdon të përdoret burimi i vjetër
i ujit në Jarinë.
Duke marrë parasysh se aktualisht KRU hidrodrini nuk i ka kapacitetet e
nevojshme për të bërë monitorimin e brendshëm të cilësisë së ujit, ajo i kërkuar
nga IKSHP që të kontraktojë këtë shërbim. IKSHP nuk i është përgjigjur
kërkesës së KRU Hidrodrini për kontraktimin e këtij shërbimi dhe si pasojë KRU
Hidrodrini nuk ka bërë asnjë monitorim të brendshëm të cilësisë së ujit gjatë
vitit 2015.
Për rastet e mospërputhjes me vlerat parametrike nuk ka pasur komunikim në
mes të IKSHP-së dhe KRU Hidrodrini (nuk ka pasur njoftim nga IKSHP) dhe
rrjedhimisht nuk ka pasur hetim të shkaqeve të problemeve, informim të
konsumatorëve, etj.
VEPRIMET E
DAKORDUARA:
1. Parashtrimi i kërkesës nga ana e KRU Hidrodrini për IKSHP/ Qendrën
Rajonale në Pejë për kontraktimin e shërbimit të monitorimit të cilësisë së ujit.
Një kopje e kërkesës t’i dërgohet drejtorit të përgjithshëm dhe Koordinatores së
Qendrës së ujit.
Përgjegjësi e: Menaxhmentit të KRU Hidrodrini
Afati i fundit: 31 dhjetor 2015
2. Ofrimi i informacioneve të hollësishme për cilësinë e ujit të pijshëm gjatë
2015 për KRU Hidrodrini.
Përgjegjësi e: IKSHP/Qendrës Rajonale në Pejë
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
42
Afati i fundit: 10 janar 2016
3. Zhvillimi i kapaciteteve që nevojiten për menaxhimin e duhur të cilësisë së
ujit të pijshëm, përfshirë:
(i) Aspektet organizative – krijimin e departamentit për cilësi të ujit,
(ii) Punësimin e stafit adekuat (trajtuesin e mostrave, mikrobiologun, etj.),
(iii) Blerjen e pajisjeve adekuate dhe reagjentëve për testim;
(iv) Fillimin e procesit të akreditimit për parametrat bazik.
Përgjegjësi e: Menaxhmentit të KRU Hidrodrini
Afati i fundit: 31 janar 2016
4. Hetimi i shkaqeve të problemeve në cilësinë e ujit të pijshëm në zonën e
shërbimit (Deçan, Istog, Junik) dhe adresimin e këtyre shkaqeve, p.sh.,
instalimin e klorinuesve të gazit, ndreqjen e problemeve në rrjet etj.
Përgjegjësi e: Menaxhmentit të KRU Hidrodrini
Afati i fundit: 31 mars 2016
5. Vlerësimi i problemit të cilësisë së ujit të pijshëm në Klinë dhe gjetja e
zgjidhjes së këtij problemi në aspektin teknik dhe financiar.
Përgjegjësi e: Menaxhmentit të KRU Hidrodrini
Afati i fundit: 31 mars 2016
Datë: 28 dhjetor 2015
Përgatitur nga:
Afrim Lajçi
INFORMACIONET E FUNDIT PËR VEPRIMET MË LARTË (deri me 3 maj 2016)
1. Kontrata për Monitorimin e Brendshëm
Informacioni i fundit:
Kërkesa e pranuar nga IKSHPK
2. Informimi për Cilësinë e Ujit të Pijshëm nga IKSHPK
Informacioni i fundit:
Informacionet janë dhënë në baza mujore nga laboratori i IKSHPK-së në rajonin e Pejës për KRU
Hidrodrini nga marsi 2016
3. Zhvillimi i kapaciteteve të nevojshme për menaxhimin e duhur të cilësisë së ujit të pijshëm
Përmbledhja e përgjigjes së hollësishme nga KRU Hidrodrini e datës 28/04/2015:
Cilësia e ujit
Rezultatet e cilësisë së ujit këtë vit janë dukshëm më të mira se vitin e kaluar. Siç është paraqitur në
një prej dokumenteve të bashkëngjitura, në shkurt 2016 të gjitha mostrat kanë qenë në përputhje,
ndërsa në mars 2016 duket se ka pasur problem më turbullirën, sipas të gjitha gjasave në Pejë ku
ekziston ky problem kronik me burimin e Drinit të Bardhë çdo pranverë kur shkrihet bora.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
43
Resurset e stafit të KRU Hidrodrini
KRU Hidrodrini për momentin e ka një kimist me përvojë dhe një asistent dhe vozitës i cili i merr
mostrat në të gjitha njësitë operative. Laboratori gjendet në një objekt të sapondërtuar. Një aktivitet
që është duke vazhduar është furnizimi i ekipit të KRU Hidrodrini me pajisje shtesë pasi që
Kompania është në fazën e plotësimit të kritereve për akreditim, e cila shpresohet të arrihet më së
voni deri në fund të vitit 2017, periudhë gjatë të cilës KRU Hidrodrini do të punësoj stafin e
nevojshëm shtesë.
Monitorimi i brendshëm
KRU Hidrodrini kohëve të fundit ka nënshkruar një marrëveshje me IKSHPK-në. Zbatimi i kësaj
marrëveshjeje ka filluar dhe do të vazhdoj deri sa KRU Hidrodrini të akreditohet siç është arritur
pajtimi në tryezën e rrumbullakët me 25/04/2016.
Në ketë fazë, KRU Hidrodrini është duke bërë testet e ujit vetëm për nevoja të brendshme të
Kompanisë.
Testet e mëposhtme janë bërë brenda kompanisë nga stafi ynë dhe nuk janë nga IKSHPK:
Zona e furnizimit me ujë/ KRU Mikrobiologjike Kimike Të përgjithshme
Pejë 99.5 97.4 98
Istog 88.4 90.4 89.8
Deçan 79.4 80.7 80.3
Junik 95.9 88.7 91.2
Klinë 45.6 80.6 69.2
Në përgjithësi për KRU HD 87.1 91.8 90.5
Në përgjithësi për KS 96.2 96.7 96.6
Stafi dhe pajisjet
Sa i përket stafit dhe pajisjeve, KRU Hidrodrini kohëve të fundit ka konfirmuar se është plotësisht i
përkushtuar që të punojë si të gjitha KRU-të e tjera në pajtim me konkluzionet nga tryeza e
rrumbullakët për CUP të mbajtur me 25/04/2016 e cila, mes tjerash, rekomandoi a) themelimin dhe
plotësimin me staf të njësisë për CUP në të gjitha KRU-të dhe b) fillimin e procesit të akreditimit për
testet bazike (Lista C e UA Nr. 16/ 2012)
4. Hetimi i shkaqeve të problemeve në cilësinë e ujit në zonën e shërbimit (Deçan, Istog,
Junik) dhe adresimi i këtyre shkaqeve.
Përmbledhja e përgjigjes së hollësishme nga KRU Hidrodrini të datës 28/04/2015:
Sfondi
KRU Hidrodrini është marr me problemin e cilësisë së ujit në Deçan dhe Klinë. Për Deçan, KRU është
duke punuar në zgjidhjen e problemit1
.
Deçan
Klorinimi bëhet me klor të gaztë dhe të lëngët, tani KRU është në fazën e rehabilitimit të klorinuesit
(me klor të gaztë). Meqenëse në Deçan ekzistojnë sisteme të veçanta të furnizimit me ujë: në Strellc,
Isniq dhe CDF, klorinimi bëhet me klor të lëngët. KRU Hidrodrini e ka hartuar një projekt për
instalimin e pajisjeve për klorin e gaztë.
1
Në këtë aspekt KRU Hidrodrini në përgjigjen e tyre i është referuar vlerësimit të kostos së instalimit të stacioneve të reja të klorinimit në dy
burimet e ujit të përdorura për dy fshatrat (Strellc dhe Isniq) të cilat duken problematike sa i përket cilësisë së ujit.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
44
Istog,
KRU Hidrodrini nuk ka probleme, uji klorinohet në të dy variantet, me klor të gaztë dhe klor të
lëngët.
Junik
Ky stacion i klorinimit është më i miri në rajonin e KRU Hidrodrini, bazuar në testet e brendshme të
ujit të bëra edhe në vitet e mëhershme, të gjitha parametrat janë në përputhje me standardet. .
5. Vlerësimi i problemit të cilësisë së ujit në Klinë dhe gjetja e zgjidhjes së këtij problemi në
aspektin teknik dhe financiar.
Përmbledhja e përgjigjes së hollësishme nga KRU Hidrodrini e datës 28/04/2015:
Në Klinë, KRU Hidrodrini ka marrë nën menaxhim impiantin e trajtimit të ujit. Sa i përket
kapacitetit, ky impiant për trajtimin e ujit nuk i përmbush plotësisht nevojat e KRU Hidrodrinit,
prandaj Klina po furnizohet nga dy pika: nga uji i trajtuar nga ky impiant dhe nga burimi i Jarinës.
Ka pasur një rritje të nitriteve dhe manganit, sasia është më e madhe se sa ajo që lejohet në UA
16/2012. KRU Hidrodrini ka hartuar një projekt për rritjen e kapacitetit të impiantit për trajtimin e
ujit dhe për identifikimin e shkaqeve për një rritje të tillë të nitriteve dhe manganit.
Shënim: Për Klinën KRU Hidrodrini për momentin nuk është duke e përdorur ujin e papërpunuar
nga laguna, siç ishte plani fillestar i kësaj zgjidhjeje por ujin nga puset tokësore në afërsi të lumit,
gjë që mundëson një kapacitet më të madh të prodhimit dhe kursen filtrat nga pastrimi i shpeshtë.
RAPORTI PËR CILËSINË E UJIT TË PIJSHËM NË KOSOVË PËR VITIN 2015
45
ANEKSI 8 PËRMBLEDHJE E RAPORTIT TIPIK MUJOR PËR
ZONËN E FURNIZIMIT ME UJË (PR01)
Nr.
Ref
.P
aram
etri
Një
sia
Vle
ra m
inim
ale
e
mat
ur
Vle
ra m
aksi
mal
e e
mat
ur
Mes
atar
ja
arit
met
ike
e të
gjit
ha
test
eve
Mes
atar
ja g
jeo
met
rike
e t
ë
gjit
ha
test
eve
Nu
mri
i m
ost
rave
Nr.
i m
ost
rave
në
për
pu
thje
Nr.
i m
ost
rave
që
nu
k
për
pu
then
Për
qin
dja
e
për
pu
thsh
mër
isë
Për
qin
dja
e
mo
spër
pu
thsh
mër
isë
1A
rom
a, S
hija
num
ri /
100
ml
1313
010
0.00
%0.
00%
2N
gjyr
a°C
o-P
t13
130
100.
00%
0.00
%
3A
rom
a, S
hija
num
ri /
100
ml
1313
010
0.00
%0.
00%
4D
eyin
fekt
uesi
i m
betu
rm
g/l
00.
340.
120.
0959
509
84.7
5%15
.25%
5K
lori
mg/
l10
.63
48.9
217
.72
16.1
313
130
100.
00%
0.00
%
6Tu
rbul
lira
(jo N
TU)
NTU
5959
010
0.00
%0.
00%
7pH
x7.
217.
737.
527.
5113
130
100.
00%
0.00
%
8P
ërçu
eshm
ëria
µS/c
m23
772
531
0.15
295.
7713
130
100.
00%
0.00
%
9H
ekur
i (F
e)m
g/l
00.
030.
020.
0213
130
100.
00%
0.00
%
10A
lum
ini
mg/
l0.
030.
060.
050.
0513
130
100.
00%
0.00
%
11A
mon
ium
im
g/l
0.03
0.04
0.03
0.03
1313
010
0.00
%0.
00%
12N
itriti
mg/
l0
00
01
10
100.
00%
0.00
%
13N
itrat
im
g/l
3.7
3.7
3.7
3.7
11
010
0.00
%0.
00%
14O
ksid
uesh
mër
iam
g/l O
₂0.
83.
32.
682.
5713
130
100.
00%
0.00
%
15E
. C
oli (
0, <
300,
>30
0)nu
mri
/10
0 m
l59
590
100.
00%
0.00
%
16To
tal k
olifo
rm 0
tole
ranc
ënu
mri
/10
0 m
l0
00
059
590
100.
00%
0.00
%
18K
olon
i bak
teri
esh
37 C
num
ri /
100
ml
00
00
1313
010
0.00
%0.
00%
20C
iani
dµg
/l0
00
01
10
100.
00%
0.00
%
21TO
Cm
g/l
3.88
6.47
4.76
4.62
32
166
.67%
33.3
3%
22C
um
g/l
00
00
11
010
0.00
%0.
00%
23C
dm
g/l
00
00
11
010
0.00
%0.
00%
24P
bm
g/l
00
00
11
010
0.00
%0.
00%
25N
im
g/l
00
00
11
010
0.00
%0.
00%
26C
rm
g/l
00
00
11
010
0.00
%0.
00%
27A
sm
g/l
00
00
11
010
0.00
%0.
00%
28S
em
g/l
00
00
11
010
0.00
%0.
00%
29S
b (A
ntim
oni)
mg/
l0
00
01
10
100.
00%
0.00
%
30H
g (Z
hiva
)m
g/l
00
00
11
010
0.00
%0.
00%
31M
anga
nim
g/l
00
00
22
010
0.00
%0.
00%
32Zn
mg/
l0.
020.
020.
020.
021
10
100.
00%
0.00
%
TA
BE
LA
1:
FO
RM
AT
I ST
AN
DA
RD
I R
AP
OR
TE
VE
KO
MB
ËT
AR
E M
UJ
OR
E D
HE
VJ
ET
OR
E T
Ë IK
SH
PK
-SË
PË
R C
ILË
SIN
Ë E
UJ
IT T
Ë P
IJS
HË
M-Z
ON
A E
FU
RN
IZIM
IT E
KR
U-S
Ë
KR
U P
ris
hti
na
- Z
FU
- P
R 0
1 -
Ba
tlla
va
; P
eri
ud
ha
: 0
1/1
2/2
01
5 -
31
/12
/20
15