Mag

dale

na K

anie

wsk

a

Kosmetologiapodstawy

3

Spis treści 1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.1. Czym jest kosmetologia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.2. Kosmetyki a kosmeceutyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1.3. Kosmetyki naturalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1.4. Rodzaje zabiegów kosmetycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

2. Budowa skóry i jej przydatków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

2.1. Naskórek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102.1.1. Warstwa podstawna (rozrodcza) . . . . . . . . . . . . . . . . . 112.1.2. Warstwa kolczysta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112.1.3. Warstwa ziarnista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112.1.4. Warstwa rogowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2.2. Skóra właściwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 2.3. Tkanka podskórna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 2.4. Unaczynienie skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 2.5. Unerwienie skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 2.6. Płaszcz wodno-lipidowy (hydro-lipidowy) . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 2.7. Wskaźnik pH skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2.8. Flora bakteryjna i grzybiczna skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2.9. Przydatki skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2.9.1. Gruczoły potowe ekrynowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162.9.2. Gruczoły potowe apokrynowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162.9.3. Gruczoły łojowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.9.4. Budowa i fizjologia włosów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.9.5. Cykl rozwoju włosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192.9.6. Badanie włosów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212.9.7. Budowa paznokcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

2.10. Funkcje skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 2.11. Przenikanie przez skórę. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

2.11.1. Przenikanie przez warstwę rogową. . . . . . . . . . . . . . . . 232.11.2. Nośniki składników biologicznie

czynnych – mikrokapsułki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.11.3. Drogi przenikania składników aktywnych . . . . . . . . . . . 24

3. Cera, jej rodzaje i pielęgnacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

3.1. Cera normalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 3.2. Cera sucha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

3.2.1. Jak rozpoznać suchą skórę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.2.2. Z czego wynika suchość skóry? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.2.3. Choroby skóry objawiające się przesuszeniem . . . . . . . 283.2.4. Pielęgnacja skóry suchej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303.2.5. Składniki aktywne kosmetyków nawilżających . . . . . . . 303.2.6. Zabiegi nawilżające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323.2.7. Zabiegi z wykorzystaniem masek nawilżających . . . . . 32

3.3. Cera tłusta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343.3.1. Zaskórniki i inne zmiany o podłożu łojotokowym . . . . 353.3.2. Przyczyny powstawania skóry tłustej . . . . . . . . . . . . . . 373.3.3. Choroby skóry o podłożu łojotokowym . . . . . . . . . . . . 373.3.4. Metody pielęgnacji skóry tłustej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423.3.5. Zabiegi pielęgnacyjne dla skóry tłustej . . . . . . . . . . . . . 46

3.4. Cera mieszana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

4. Skóra starcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

4.1. Mechanizmy starzenia się skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474.1.1. Endogenne (wewnątrzpochodne) mechanizmy

starzenia się skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474.1.2. Egzogenne (zewnątrzpochodne) mechanizmy

starzenia się skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484.1.3. Miostarzenie (starzenie mimiczne) . . . . . . . . . . . . . . . . 48

4.2. Cera atroficzna a cera zniszczona. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484.3. Obraz ogólny starzejącej się skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504.4. Rodzaje zmarszczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504.5. Kierunki pielęgnacji skóry starczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

4.5.1. Złuszczanie naskórka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514.5.2. Stymulacja fibroblastów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514.5.3. Wygładzanie zmarszczek przez czynniki napinające . . 524.5.4. Tworzenie filmu ochronnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524.5.5. Ochrona przed działaniem wolnych rodników . . . . . . 52

4.6. Zabiegi odmładzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534.6.1. Mikrodermabrazja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534.6.2. Pilingi chemiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534.6.3. Mezoterapia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534.6.4. Fotoodmładzanie za pomocą lasera . . . . . . . . . . . . . . . 544.6.5. Lasery ablacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544.6.6. Lasery nieablacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544.6.7. Laser frakcyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544.6.8. IPL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554.6.9. Fale radiowe (radiofrekwencja) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

4.6.10. Promieniowanie podczerwone . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564.6.11. Elektrostymulacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564.6.12. Masaż kosmetyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

5. Skóra wrażliwa ze zmianami naczyniowymi . . . . . . . . . 62

5.1. Przyczyny powstawania skóry wrażliwej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635.2. Zmiany naczyniowe – teleangiektazje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

5.2.1. Przyczyny powstawania teleangiektazji . . . . . . . . . . . . 645.2.2. Fizykoterapeutyczne metody łagodzenia

teleangiektazji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645.2.3. Składniki aktywne preparatów kosmetycznych

do pielęgnacji cery naczyniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . 675.2.4. Metody usuwania teleangiektazji . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

6. Metody diagnostyki skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

6.1. Pomiar zabarwienia skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 6.2. Pomiar nawilżenia skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 6.3. Pomiar stopnia przetłuszczania się skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 6.4. Ocena stopnia elastyczności skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 6.5. Grubość skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 6.6. Pomiar gładkości skóry – profilometria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 6.7. Odczyn skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 6.8. Wrażliwość skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 6.9. Lampa Wooda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746.10. Dermatoskop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

6.11. Diagnostyka ultradźwiękami (ultrasonografia) . . . . . . . . . . . . . . 756.12. Wywiad kosmetyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

7. Wpływ czynników zewnętrznych na skórę . . . . . . . . . . . 78

7.1. Działanie promieniowania słonecznego na skórę . . . . . . . . . . . 787.1.1. Promieniowanie UVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797.1.2. Promieniowanie UVB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797.1.3. Promieniowanie UVC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

7.2. Obrona skóry przed działaniem promieniowania ultrafioletowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

7.3. Substancje fotouczulające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 7.4. Fototypy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 7.5. Filtry promieniochronne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 7.6. Solarium (łóżko opalające) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 7.7. Sztuka opalania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 7.8. Środki przyspieszające opalanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 7.9. Fałszywa opalenizna – samoopalacze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 7.10. Wolne rodniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

7.10.1. Źródła wolnych rodników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857.10.2. Ochrona przed działaniem wolnych rodników –

antyoksydanty (przeciwutleniacze) . . . . . . . . . . . . . . . 86 7.11. Wpływ niskich temperatur na skórę. Preparaty ochronne . . . . . 88

8. Hormony a skóra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

8.1. Przysadka mózgowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 908.2. Charakterystyka wybranych gruczołów dokrewnych

i ich hormonów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 918.2.1. Szyszynka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 918.2.2. Tarczyca. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 918.2.3. Nadnercza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 928.2.4. Gonady płciowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

8.3. Estrogeny w kosmetykach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

9. Wpływ odżywiania na skórę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

9.1. Składniki pożywienia oraz ich wpływ na wygląd i funkcjonowanie i skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

9.1.1. Węglowodany (cukrowce, sacharydy) . . . . . . . . . . . . . . 979.1.2. Białka (proteiny) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 989.1.3. Tłuszcze (lipidy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 989.1.4. Witaminy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 999.1.5. Składniki mineralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1059.1.6. Substancje witaminopodobne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

10. Aromaterapia w kosmetyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

10.1. Olejki eterycze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11310.2. Metody pozyskiwania olejków eterycznych z roślin . . . . . . . . . 11410.3. Wody aromatyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11510.4. Zabiegi aromaterapeutyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

10.4.1. Masaż aromaterapeutyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11610.4.2. Kąpiel aromaterapeutyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

5

10.4.3. Kompres aromaterapeutyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11710.4.4. Inhalacje olejkami eterycznymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

10.5. Ryzyko związane ze stosowaniem aromaterapii. Testy uczuleniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

10.6. Przechowywanie olejków eterycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12010.7. Jakość i bezpieczeństwo stosowania olejków eterycznych . . . . . 12010.8. Wybrane olejki eteryczne stosowane w gabinecie

kosmetycznym i ich wpływ na skórę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

11. Zioła w kosmetyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

11.1. Historia ziołolecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12611.2. Roślinne substancje biologicznie czynne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

11.2.1. Glikozydy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12811.2.2. Garbniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12911.2.3. Alkaloidy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12911.2.4. Azuleny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13011.2.5. Olejki eteryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13011.2.6. Terpeny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13011.2.7. Balsamy i żywice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13111.2.8. Śluzy i pektyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13111.2.9. Witaminy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

11.2.10. Składniki mineralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13211.2.11. Fitoestrogeny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13211.2.12. Fosfolipidy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13211.2.13. Fitosterole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13311.2.14. Ceramidy (sfingolipidy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13311.2.15. Węglowodany (cukry) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13311.2.16. Białka (proteiny) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13411.2.17. Kwasy tłuszczowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13411.2.18. Tłuszcze roślinne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13511.2.19. Woski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14011.2.20. Karotenoidy (karotenowce) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14111.2.21. Chlorofil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14111.2.22. Henna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

11.3. Sposoby przygotowywania i stosowania ziół . . . . . . . . . . . . . . . 14111.3.1. Tradycyjne metody przetwarzania ziół . . . . . . . . . . . . . 14111.3.2. Metody kosmetycznego wykorzystywania wyciągów

roślinnych pozyskiwanych tradycyjnie . . . . . . . . . . . . . 14311.3.3. Przemysłowe metody przetwarzania ziół . . . . . . . . . . . 143

11.4. Przechowywanie ziół . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14411.5. Algi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

11.5.1. Substancje aktywne alg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14511.5.2. Zastosowanie alg w kosmetyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

11.6. Przegląd roślin zielarskich stosowanych w kosmetyce . . . . . . . . 14811.7. Grzyby stosowane w kosmetyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

12. Składniki biologicznie aktywne kosmetyków pochodzenia zwierzęcego i mineralnego . . . . . . . . . . . 162

12.1. Składniki pochodzenia zwierzęcego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16212.1.1. Embrioblasty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16212.1.2. Placenta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16212.1.3. Kolagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

12.1.4. Lanolina i euceryt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16312.1.5. Propolis (kit pszczeli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16312.1.6. Miód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16312.1.7. Wosk pszczeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16312.1.8. Mleko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16312.1.9. Tran (rybi tłuszcz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

12.1.10. Olbrot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16412.1.11. Melatonina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16412.1.12. Wydzieliny zwierząt wykorzystywane do produkcji

perfum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16412.2. Składniki kosmetyków pochodzenia mineralnego . . . . . . . . . . . 165

12.2.1. Talk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16512.2.2. Bentonit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16512.2.3. Kaolin (glinki kosmetyczne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16512.2.4. Ziemia okrzemkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16612.2.5. Czarne błoto (błoto z Morza Martwego) . . . . . . . . . . . 16612.2.6. Mika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166

13. Nadmierne owłosienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

13.1 Metody usuwania nadmiernego owłosienia . . . . . . . . . . . . . . . . 16813.1.1. Depilatory chemiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16913.1.2. Woskowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16913.1.3. Cukrowanie (epilacja na zimno) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17013.1.4. Elektroepilacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17013.1.5. Światłoterapia w usuwaniu nadmiernego

owłosienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17313.1.6. Nitkowanie (threading) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17513.1.7. Ultradźwięki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

14. Złuszczanie naskórka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

14.1. Piling typu scrub . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17714.2. Piling enzymatyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17814.3. Piling typu gommage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17814.4. Mikrodermabrazja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178

14.4.1. Mikrodermabrazja korundowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17814.4.2. Mikrodermabrazja diamentowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17914.4.3. Oksydermabrazja (hydroabrazja) . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

14.5. Piling kawitacyjny (ultradźwiękowy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18014.6. Dermabrazja laserowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18114.7. Dermabrazja klasyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18214.8. Piling ziołowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18214.9. Pilingi chemiczne (chemabrazja) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

14.9.1. α-Hydroksykwasy (AHA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18314.9.2. β-Hydroksykwasy – kwas salicylowy . . . . . . . . . . . . . . . 18414.9.3. Inne substancje chemiczne stosowane

do złuszczania naskórka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

15. Lipodystrofia typu kobiecego – cellulit . . . . . . . . . . . . . 186

15.1. Obraz skóry dotkniętej cellulitem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18615.2. Etiopatogeneza cellulitu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18715.3. Fazy rozwoju cellulit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

6

15.4. Rodzaje cellulitu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18915.5. Diagnostyka cellulitu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

15.5.1. USG (ultrasonografia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18915.5.2. Termografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18915.5.3. Wideokapilaroskopia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

15.6. Profilaktyka cellulitu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19015.7. Pielęgnacja skóry z cellulitem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

15.7.1. Środki zmniejszające przepuszczalność naczyń i wspomagające krążenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

15.7.2. Środki wspomagające lipolizę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19015.7.3. Środki nawilżające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

15.8. Zabiegi antycellulitowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19115.9. Cellulit. Cellulitis. Pseudocellulit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

16. Rozstępy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194

16.1. Mechanizm powstawania rozstępów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19416.2. Terapia rozstępów skórnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19616.3. Zabiegi przeciwdziałające rozstępom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

17. Nadwaga i otyłość. Zabiegi wyszczuplające . . . . . . . . 198

17.1. Zmiany skórne towarzyszące otyłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19917.2. Zabiegi wyszczuplające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200

17.2.1. Elektrostymulacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20017.2.2. Masaż lipolityczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20117.2.3. Lipoliza iniekcyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20117.2.4. Liposukcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201

17.3. Kosmetyki wyszczuplające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201

18. Zaburzenia barwnikowe skóry. Przebarwienia. Odbarwienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

18.1. Rodzaje zaburzeń pigmentacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20318.2. Proces powstawania barwnika w skórze . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20418.3. Rodzaje przebarwień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

18.3.1. Piegi (ephelides) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20518.3.2. Ostuda (melasma) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20518.3.3. Plamy soczewicowate (lentigines) . . . . . . . . . . . . . . . . 20618.3.4. Przebarwienia pozapalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

18.4. Hipopigmentacje (odbarwienia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20618.5. Leczenie przebarwień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207

18.5.1. Środki lecznicze w terapii przebarwień . . . . . . . . . . . . 20718.5.2. Zabiegi stosowane do rozjaśniania przebarwień . . . . . . 208

19. Blizny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

19.1. Mechanizm gojenia się rany i powstawania blizny . . . . . . . . . . 20919.2. Rodzaje blizn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20919.3. Metody leczenia blizn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

20. Nadmierna potliwość. Leczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212

20.1. Metody terapeutyczne leczenia nadpotliwości . . . . . . . . . . . . . 21320.2. Preparaty kosmetyczne przeciw nadpotliwości . . . . . . . . . . . . . 213

21. Pielęgnacja skóry cukrzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215

21.1. Czym jest cukrzyca? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21521.2. Pielęgnacja skóry u chorych na cukrzycę . . . . . . . . . . . . . . . . . 216

22. Chirurgia estetyczna i plastyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

22.1. Wypełnianie zmarszczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21822.1.1. Nietrwałe (wchłaniające się) materiały

wypełniające zmarszczki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21822.1.2. Trwałe (niewchłaniające się) materiały

wypełniające zmarszczki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21922.1.3. Inne środki stosowane do wypełniania

zmarszczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21922.2. Profilaktyka zmarszczek mimicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22022.3. Metody leczenia zmarszczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

22.3.1. Mezoterapia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22022.3.2. Embrioblasty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22222.3.3. Elektroriduliza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

22.4. Operacje odmładzające twarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22222.4.1. Plastyka twarzy (lifting twarzy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22222.4.2. Plastyka czoła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22322.4.3. Plastyka powiek (blefaroplastyka) . . . . . . . . . . . . . . . . . 22322.4.4. Operacje modelujące kształt warg . . . . . . . . . . . . . . . . 22322.4.5. Plastyka obwisłego podbródka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22322.4.6. Plastyka szyi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22422.4.7. Korekcja odstających uszu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22422.4.8. Operacje kosmetyczne nosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22422.4.9. Operacje kosmetyczne piersi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22422.4.10. Modelowanie sylwetki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22522.4.11. Plastyka pozostałych części ciała . . . . . . . . . . . . . . . . 226

22.5 Operacje plastyczne a pielęgnacja skóry. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

2

Budowa skóry i jej przydatków

Skóra (cutis) jest najbardziej zewnętrznym narządem naszego ciała, mającym dużą powierzchnię, która u dorosłego człowie-ka wynosi ok. 1,5–1,8 m2.

Składa się z trzech głównych warstw: naskórka, skóry właściwej oraz tkanki podskórnej (tłuszczowej), w obrębie których znaj-dują się przydatki (mieszki włosowe, gruczoły łojowe i potowe, paznokcie), a także naczynia krwionośne oraz nerwy.

Grubość skóry wynosi, w zależności od okolicy ciała, od 0,1 do 6–7 mm. Najgrubsza jest skóra dłoniowej powierzchni ręki oraz podeszwy stopy, najcieńsza natomiast występuje w okolicach powiek i warg.

2.1. Naskórek

Naskórek (epidermis) jest najbardziej zewnętrzną warstwą skóry. Składa się z komórek zwanych keratynocytami, które są pogru-powane w warstwy. Keratynocyty poszczególnych warstw róż-nią się kształtem, żywotnością (zdolnością do namnażania) oraz siłą przylegania do siebie.

Do warstw komórek naskórka (rys. 2.1) należą warstwy:

• podstawna (rozrodcza),• kolczysta,• ziarnista,• rogowa.

Rys. 2.1. Naskórek

11

2.1.1. Warstwa podstawna (rozrodcza)

Warstwa podstawna to pojedynczy rząd żywych, o walcowa-tym kształcie, komórek naskórka – keratynocytów, leżących na błonie podstawnej. Błona podstawna jest zbudowana z mie-szaniny białek, głównie kolagenu typu IV. Keratynocyty są po-łączone za pomocą uwypukleń błon komórkowych, zwanych desmosomami, natomiast do błony podstawnej przytwierdzają je tzw. półdesmosomy. Komórki warstwy rozrodczej naskórka dzielą się intensywnie i przesuwają ku górze, tworząc kolejne, wyższe warstwy naskórka.

Oprócz keratynocytów, które stanowią ok. 90% wszystkich ko-mórek warstwy podstawnej naskórka, występują także komórki Langerhansa, komórki Merkla oraz melanocyty.

Komórki Langerhansa stanowią element układu odporno-ściowego. Ich zadaniem jest wychwytywanie antygenów, czyli substancji potencjalnie szkodliwych dla organizmu (np. bakterii) i zapoczątkowywanie reakcji obronnych.

Komórki Merkla to receptory czuciowe. Są bardzo nielicz-ne – stanowią ok. 1% wszystkich komórek warstwy pod-stawnej naskórka.

Melanocyty to komórki dendrytyczne (rozgałęzione) odpo-wiedzialne za zabarwienie skóry. Zlokalizowane są w war-stwie podstawnej, a ich liczne wypustki przenikają między komórki wyższych warstw naskórka. Poprzez wypustki me-lanocyty przekazują pigment innym komórkom naskórka, wywołując w ten sposób zabarwienie skóry. Jeden mela-nocyt zaopatruje 36 keratynocytów, które wspólnie z nim noszą nazwę jednostki melanocytarnej (rys. 2.2).

Rys. 2.2. Jednostka melanocytarna

Melanocyty zawierają ziarnistości zwane melanosomami, w których syntezowany jest barwnik skóry – melanina. Mela-nosomy przemieszczają się wewnątrz melanocytów i poprzez wypustki są przekazywane komórkom wyższych warstw naskór-ka, czego efektem jest zabarwienie skóry. Kiedy się opalamy, w melanosomach jest produkowana większa ilość melaniny, co powoduje silniejsze zabarwienie skóry. Od zdolności melano-cytów do produkcji melaniny zależy karnacja, czyli naturalny koloryt skóry.

2.1.2. Warstwa kolczysta

Składa się z kilku poziomów wielobocznych, mocno powiąza-nych ze sobą komórek. W komórkach warstwy kolczystej two-rzą się substancje tłuszczowe – ceramidy. W miarę przesuwa-nia się komórek do wyższych warstw naskórka ceramidy zostają uwalniane do przestrzeni międzykomórkowych, aby ostatecz-nie zasilić cement wiążący komórki w warstwie rogowej.

2.1.3. Warstwa ziarnista

Warstwa ziarnista obejmuje kilka poziomów wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach. W cytoplazmie tych komó-rek występują ziarna keratohialiny zawierające produkt po-średni w wytwarzaniu keratyny oraz ciałka Odlanda, będące organellami produkującymi składniki spoiwa międzykomórko-wego warstwy rogowej.

2.1.4. Warstwa rogowa

Warstwę rogową naskórka budują martwe, pozbawione jąder, komórki zwane korneocytami. Korneocyty mają postać wrze-cionowatych łusek, prawie w całości wypełnionych białkiem – keratyną. Korneocyty są ze sobą połączone za pomocą korneo-desmosomów i ułożone w sposób przypominający ułożenie cegieł w murze.

Korneocyty tworzą trzy warstwy naskórka (rys. 2.3):

• jasną,• zbitą,• rozłączną.

28

się jednak, że ta równowaga z różnych względów zostaje za-chwiana – na przykład w wyniku zbyt intensywnego opalania się. Promienie UV, oddziałujące na skórę, powodują uszkodze-nie struktur bariery ochronnej naskórka, co z kolei powodu-je zwiększenie parowania wody. Organizm, broniąc się przed nadmierną ucieczką wody, ogranicza nawadnianie warstwy ro-gowej naskórka. Jeśli zawartość wody w warstwie rogowej spad-nie poniżej 10%, pojawiają się objawy suchości.

Reakcją obronną na nadmierną ucieczkę wody ze skóry jest także zwiększone rogowacenie naskórka. Martwe komórki na-skórka zaczynają się złuszczać wolniej, co powoduje pogrubie-nie warstwy rogowej. Ma to na celu zwiększenie bariery naskór-kowej i w konsekwencji zmniejszenie utraty wody.

Rys. 3.1. Przepływ wody przez skórę: a) skóra zdrowa – równowaga między nawadnianiem a TEWL; b) skóra z uszkodzoną barierą naskórkową – wzmożone parowanie wody

Czynniki osłabiające funkcje skóry jako bariery i powo-dujące wzmożone parowanie wody:

• Promieniowanie UV – niszczy strukturę płaszcza wod-no-lipidowego oraz cementu międzykomórkowego warstwy rogowej naskórka, dlatego osoby nadmiernie korzystające z kąpieli słonecznych lub solarium cierpią z powodu przesuszenia skóry.

• Warunki klimatyczne, takie jak niska temperatura, wiatr, suchość powietrza, nadmierne ogrzewanie, dłu-gotrwałe przebywanie w klimatyzowanych pomieszcze-niach, wzmagają parowanie wody ze skóry.

• Środki chemiczne (detergenty) – usuwają płaszcz hy-dro-lipidowy z powierzchni skóry, a także wypłukują substancje tłuszczowe z cementu międzykomórkowego warstwy rogowej.

• Niektóre środki lecznicze, np. leki z grupy retinoidów, podawane doustnie w leczeniu trądziku pospolitego.

• Niewłaściwa pielęgnacja skóry – zdarza się, że prze-suszeniu może ulec także skóra tłusta; dzieje się tak,gdy osoby borykające się z nadmiernym przetłuszcza-niem się skóry nadużywają środków odtłuszczających (preparatów z zawartością alkoholu, kremów matują-cych i innych), a to prowadzi do zachwiania równowagi hydro-lipidowej i w konsekwencji – do nadmiernej utra-ty wody.

• Skłonność genetyczna – elementem, który wzmacnia funkcję naskórka jako bariery, jest płaszcz wodno-lipi-dowy, czyli warstwa wody i tłuszczu pokrywająca po-wierzchnię skóry. Jego obecność zapobiega nadmierne-mu parowaniu wody, a tym samym wysuszeniu skóry. Tłuszcz będący składnikiem płaszcza hydro-lipidowego jest produkowany przez gruczoły łojowe. U niektórych osób gruczoły łojowe pracują słabiej, produkując mniej sebum, co powoduje obniżoną ochronę przed utratą wody i w konsekwencji przesuszenie skóry.

• Wiek – w miarę upływu lat skóra traci zdolność wiąza-nia wody – zmniejsza się poziom związków higroskopij-nych (wiążących wodę), takich jak na przykład, należący do NMF, kwas hialuronowy czy aminy wielocukrowe, które są niezbędne do utrzymania właściwego nawilże-nia; z wiekiem pogarsza się także wydajność gruczołów łojowych i potowych, co upośledza strukturę płaszcza hydro-lipidowego.

3.2.3. Choroby skóry objawiające się przesuszeniem

Suchość skóry może występować również w przebiegu niektó-rych chorób, takich jak łuszczyca lub atopia. Mówimy wtedy o tzw. suchości patologicznej.

29

Łuszczyca

Jest to choroba o podłożu genetycznym, co oznacza, że ro-dzic może przekazać ją dziecku w drodze dziedziczenia, ale nie jest możliwe przeniesienie jej w kontakcie bezpośrednim, innymi słowy – nie można się nią zarazić. W łuszczycy do-chodzi do przyspieszonego i niepełnego procesu rogowace-nia naskórka. Podczas prawidłowego rogowacenia keratyno-cyty intensywnie dzielą się w warstwie podstawnej naskórka, a następnie przemieszczają w górę, tworząc kolejne warstwy coraz bardziej wydłużonych komórek. W miarę tego proce-su zanikowi ulegają jądra komórkowe i w warstwie rogowej mamy już komórki zupełnie pozbawione jąder – martwe, wypełnione w całości keratyną – korneocyty. W łuszczycy natomiast komórki z warstwy podstawnej przemieszczają się do warstwy rogowej kilkakrotnie szybciej, co powoduje, że proces rogowacenia nie jest ukończony i komórki w war-stwie rogowej są wciąż żywe. Skutkiem tego na powierzchni skóry tworzą się charakterystyczne czerwonobrunatne grud-ki pokryte srebrzystymi łuskami (rys. 3.2). Po zdrapaniu łuski uwidacznia się błyszcząca powierzchnia oraz kropelka krwi. Grudki mogą być pojedyncze lub zlewać się, tworząc wy-siewy na rozległych przestrzeniach skóry. Po pewnym cza-sie zmiany ustępują samoistnie, mają jednak skłonność do nawracania. Pojawianie się zmian łuszczycowych może być

wywołane przez różne czynniki drażniące skórę bądź przez stres. Informacja o tym, czy klient gabinetu kosmetycznego nie jest chory na tę chorobę, jest niezwykle istotna z punk-tu widzenia planowania zabiegów kosmetycznych. Niektó-re zabiegi, zwłaszcza te bardziej inwazyjne, mogą bowiem wywołać atak choroby. Należą do nich na przykład niektóre zabiegi złuszczające, takie jak mikrodermabrazja, złuszczanie kwasami czy piling ziołowy.

Skóra atopowa

Skóra atopowa charakteryzuje się szczególną skłonnością do pojawiania się reakcji alergicznych. Osoby z atopią mogą nad-miernie reagować zarówno na alergeny wziewne (np. kurz, pyłki roślin), pokarmowe, jak i te, które mają bezpośredni kontakt ze skórą, na przykład składniki kosmetyków. Podczas zetknięcia się z alergenem dochodzi do rozwinięcia się stanu zapalnego zwanego atopowym zapaleniem skóry (rys. 3.3). Skóra atopowa jest silnie przesuszona z widocznie pogrubio-nym naskórkiem. Jej pielęgnacja jest szczególnie kłopotliwa, ponieważ na większość kosmetyków reaguje alergią. W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia objawów nadwrażliwości za-leca się stosowanie środków nawilżających o działaniu hipo-alergicznym. Głównymi kierunkami pielęgnacji skóry atopowej jest jej intensywne nawilżanie oraz natłuszczanie.

Rys. 3.3. Skóra z zapaleniem atopowymRys. 3.2. Łuszczyca

36

Zaskórniki otwarte (rys. 3.8 i 3.9) – umiejscowione są dość płytko. Charakteryzują się występowaniem czarnego punkciku na szczycie. Jest to spowodowane tym, że łój w kontakcie z po-wietrzem utlenia się i przybiera czarne zabarwienie. Łatwo dają się usunąć poprzez uciśnięcie skóry.

Rys. 3.8. Zaskórnik otwarty Rys. 3.9. Zaskórniki otwarte

Zaskórniki zamknięte (rys. 3.10 i 3.11) – mają barwę cielistą lub białawą ze względu na brak kontaktu z powietrzem. Są to czopy położone nieco głębiej niż zaskórniki otwarte, pokryte całkowicie naskórkiem. Aby je usunąć, naskórek należy prze-kłuć igłą jednorazową.

Rys. 3.10. Zaskórnik Rys. 3.11. Zaskórniki zamknięte zamknięty

Prosak (rys. 3.12) – drobna zmiana skórna stanowiąca torbiel gruczołu łojowego, spowodowana nadmiarem sebum. Ma bia-ławe zabarwienie, lekko wystaje ponad powierzchnię skóry i daje się usunąć po wcześniejszym nacięciu naskórka. Prosaki mogą występować pojedynczo lub w grupach. Często umiej-scawiają się w okolicach oczu, ale mogą także występować w innych częściach twarzy i ciała.

Kaszak (rys. 3.13) – znacznie większa od prosaka torbiel gru-czołu łojowego – rozmiarów ziarna grochu lub większa. Wy-staje wyraźnie ponad powierzchnię skóry i także ma białawe zabarwienie. Kaszaki usuwa się chirurgicznie.

Rys. 3.12. Prosaki

Rys. 3.13. Kaszak

37

3.3.2. Przyczyny powstawania skóry tłustej

Za głównych sprawców przetłuszczania się skóry uważa się hormony. To właśnie one pełnią szczególną rolę w regulowaniu pracy gruczołów łojowych.

Najważniejsze wśród hormonów regulujących poziom wydzie-lania sebum są hormony płciowe: androgeny, estrogeny, pro-gesteron, a także kortyzol, prolaktyna, hormon wzrostu oraz insulina.

Hormony regulujące pracę gruczołów łojowych

• Androgeny – męskie hormony płciowe, wśród których dominującą rolę odgrywa dihydrotestosteron (DHT). DHT pobudza gruczoły łojowe do produkcji i wydzie-lania sebum.

• Kortyzol – hormon kory nadnerczy, którego nadmiar w organizmie, podobnie jak DHT, powoduje wzmo-żone wydzielanie łoju. Kortyzol jest hormonem, który w znacznych ilościach wydziela się podczas stresu. To tłumaczy pogorszenie się stanu skóry tłustej w sytu-acjach zwiększonego napięcia, a zwłaszcza w okresie długotrwałego stresu.

• Dehydroepiandrosteron (DHEA) – podobnie jak korty-zol należy do hormonów wydzielanych przez korę nad-nerczy, którego nadmiar wzmaga wydzielanie łoju.

• Progesteron – jego nadmiar, a raczej zwiększony po-ziom w stosunku do niskiego poziomu estrogenów, po-woduje wzmożone wydzielanie sebum. Wysoki poziom progesteronu w stosunku do estrogenów obserwuje się w drugiej połowie cyklu miesiączkowego u kobiet, czego skutkiem, w tym czasie, jest powiększenie się gruczołów łojowych, zwiększenie tłustości skóry (zwłaszcza w stre-fach łojotokowych) oraz pojawienie się zaskórników i stanów zapalnych.

• Prolaktyna – hormon wydzielający się w organizmie w znacznych ilościach w okresie ciąży, co tłumaczy po-jawianie się kłopotów z cerą u kobiet ciężarnych.

• Estrogeny – żeńskie hormony płciowe produkowane przez jajniki, które działają hamująco na gruczoły łojo-we, powodując obniżenie wydzielania sebum.

• Hormon wzrostu – hormon produkowany przez przy-sadkę mózgową, którego nadmiar przyczynia się do za-burzeń pracy gruczołów łojowych.

• Insulina – hormon trzustki biorący udział w regulacji gospodarki cukrowej w organizmie. Wpływa także na zwiększenie podziałów komórkowych wśród komórek wydzielniczych gruczołów łojowych (sebocytów).

Nasilenie objawów łojotoku często jest związane także z niewła-ściwą pielęgnacją skóry. Zdarza się, że osoby mające tłustą cerę odtłuszczają ją przy użyciu agresywnych, drażniących środków, na przykład na bazie alkoholu. Takie działania, zwłaszcza gdy są stosowane w sposób ciągły, przynoszą odwrotny skutek – skóra regularnie pozbawiana swej naturalnej warstwy tłuszczowej za-czyna się przed tym bronić, produkując jeszcze więcej tłuszczu.

Panujące wszechobecnie przekonanie o wpływie pewnych składników diety (np. czekolady czy pikantnych potraw) na pracę gruczołów łojowych nie zostało potwierdzone badaniami naukowymi.

3.3.3. Choroby skóry o podłożu łojotokowym

Występowanie łojotoku sprzyja powstawaniu niektórych cho-rób skóry, do których należą: trądzik pospolity, trądzik różowa-ty, łojotokowe zapalenie skóry oraz łupież.

Choroby skóry o podłożu łojotokowym

łojotokowe zapalenie skóry

(dermatitis seborrhoica)

trądzik pospolity

(acne vulgaris)

trądzik różowaty (rosacea)

łupież łojotokowy (pityriasis

seborrhoica)

60

Rys. 4.14. Masaż wirowy

Rys. 4.15. Kąpiel perełkowa

Rys. 4.16. Bicze szkockie

Masaż metodą Jacqueta – stosowany w pielęgnacji skóry trą-dzikowej. Polega na ugniataniu fałdów skóry prowadzącemu do oczyszczenia ujść gruczołów łojowych z zalegającej wydzieliny oraz rozbijaniu trądzikowych grudek niezapalnych.

Masaż punktowy ( akupresura) – wchodzi w zakres medycyny alternatywnej. Polega na uciskaniu lub nakłuwaniu określonych punktów na ciele. Opiera się na założeniu, że na ciele człowie-ka występują punkty, których pobudzenie wykazuje różne efek-ty ogólnoustrojowe, np. łagodzenie bólu, łagodzenie depresji, poprawianie ostrości widzenia, regulowanie zaburzeń seksual-nych, wspomaganie leczenia nadciśnienia tętniczego lub cho-roby wrzodowej żołądka. Masaż punktowy w wersji japońskiej zwany jest masażem Shiatsu.

Masaż stref refleksyjnych stóp – polega na uciskaniu recepto-rów refleksyjnych znajdujących się w obrębie skóry stóp. Opie-ra się na założeniu, że wszystkie narządy organizmu człowieka mają swoje odpowiedniki w postaci zakończeń nerwowych znajdujących się w skórze stóp. Badanie poszczególnych stref refleksyjnych pozwala stwierdzić obecność zaburzeń funk-cjonowania narządów im odpowiadających i wpływać na nie przez zastosowanie odpowiednich technik uciskowych.

Masaż stemplami ziołowymi – pochodzi z Indonezji. W Pol-sce znalazł wielu zwolenników dzięki swemu działaniu re-laksującemu na ciało i umysł. Masaż odbywa się za pomocą rozdrobnionych ziół zawiniętych w bawełnianą tkaninę, przy-pominających stemple (rys. 4.17). Na początku zabiegu na ciele rozprowadza się ciepły olej. Następnie dwa stemple zanurza się w oleju rozgrzanym do 120 °C i rozpoczyna masaż. Początko-wo ruchy masażysty są dynamiczne, z czasem, w miarę stygnię-cia stempli, ulegają spowolnieniu. W trakcie zabiegu stosowane zioła wydzielają wonne olejki, które wnikają w skórę oraz uno-sząc się w powietrzu, pobudzają zmysł węchu. Masaż całego ciała trwa ok. 60 min.

Masaż bańką chińską (rys. 4.18) – polega na masowaniu tka-nek przy użyciu gumowej bańki. Bańkę przykłada się do po-wierzchni skóry i lekko ją uciska, co powoduje wytworzenie podciśnienia, w wyniku czego skóra zostaje zassana. Następnie przyssaną bańką wykonuje się okrężne ruchy zgodnie z zasada-mi masażu klasycznego. Przed rozpoczęciem masażu na skórze

rozprowadza się preparat ułatwiający poślizg. Zabieg prowadzi do przekrwienia skóry, poprawy przepływu krwi i chłonki, ła-godzi obrzęki. Nie powinien być stosowany m.in. u osób ze zwiększoną skłonnością do tworzenia się siniaków. Masaż bań-ką chińską wykorzystuje się m.in. w terapii cellulitu.

Masaż rolkowy (rolletic) (rys. 4.19) – odbywa się przy użyciu urządzenia z obracającym się walcem wyposażonym w drew-niane rolki. Rolki ocierają się o ciało, masują tkanki z dużą siłą. Masaż tego typu może obejmować całe ciało lub wybrane jego części. Jest polecany w terapii cellulitu oraz otyłości.

Masaż ultradźwiękowy (mikromasaż tkanek) – działa na poziomie komórkowym. Wykorzystuje działanie aparatu wy-twarzającego ultradźwięki. Ultradźwięki są stosowane w ko-smetyce do przeprowadzania zabiegów złuszczania martwych komórek naskórka (piling kawitacyjny) oraz wprowadzania do skóry substancji czynnych (sonoforeza). Towarzyszący zabie-gom mikromasaż pobudza mikrokrążenie i komórkową prze-mianę materii. Powoduje to stymulację usuwania toksyn oraz lepsze przyswajanie składników odżywczych. Ponadto masaż ultradźwiękowy ma działanie bakteriobójcze, co sprzyja pielę-gnacji skóry łojotokowej skłonnej do trądziku.

1. Omów mechanizmy starzenia się skóry.

2. Czym się różni cera atroficzna od cery zniszczonej?

3. Omów kierunki pielęgnacji skóry starczej.

4. Wyjaśnij, jakie znaczenie ma stymulacja fibroblastów w pielęgnacji skóry starczej.

5. Wymień składniki kosmetyków o działaniu odmładzającym i scharakteryzuj ich działanie.

6. Jakie zabiegi pielęgnacyjne stosuje się do odmładzania skóry?

7. Omów znaczenie masażu w pielęgnacji starzejącej się skóry.

Pytania i zadania kontrolne

Rys. 4.17. Masaż stemplami ziołowymi

Rys. 4.18. Masaż bańką chińską

Rys. 4.19. Masaż rolkowy

98

9.1.2. Białka (proteiny)

Białka są podstawowym materiałem budulcowym organizmu człowieka. Wchodzą w skład większości jego struktur. Składają się z mniejszych podjednostek, zwanych peptydami, a te z ko-lei z aminokwasów. W organizmie człowieka wyróżnia się 21 aminokwasów, które układając się w różne konfiguracje, tworzą różnorodne białka. Niektóre, tzw. aminokwasy endogenne, organizm może wyprodukować samodzielnie. Inne natomiast, stanowiące prawie połowę znanych aminokwasów – amino-kwasy egzogenne, muszą być bezwzględnie dostarczone z ze-wnątrz wraz z pożywieniem. Dostarczanie aminokwasów egzo-gennych zawartych w odpowiednich produktach spożywczych jest konieczne, aby organizm mógł zbudować potrzebne mu białka.

Przykładowo, do wytworzenia keratyny – głównego składnika warstwy rogowej naskórka, włosów i paznokci – organizm musi otrzymać wraz z pożywieniem tzw. aminokwasy siarkowe, czyli cysteinę i metioninę. Bogate w te składniki rośliny strączkowe czy produkty zbożowe, takie jak soja, otręby lub płatki owsiane, są zatem cennym składnikiem pożywienia mającym znaczny wpływ na prawidłowy stan oraz wygląd skóry.

Źródłem białek w pożywieniu są zarówno produkty pochodze-nia zwierzęcego, jak i roślinnego.

9.1.3. Tłuszcze (lipidy)

Lipidy stanowią materiał zapasowy organizmu; ich najważniej-szą funkcją jest magazynowanie energii. W sytuacji nadmier-nej, w stosunku do możliwości spalenia, podaży energii wraz z pożywieniem następuje gromadzenie jej w postaci tłuszczu w komórkach tkanki podskórnej. Jeśli natomiast zapotrzebowa-nie na energię wzrasta, a jej zasób pochodzący bezpośrednio z pożywienia jest niewystarczający, wówczas następuje proces odwrotny, czyli uruchomienie rezerw poprzez uwolnienie tłusz-czu z tkanki tłuszczowej.

Tłuszcze, oprócz swojej funkcji energetycznej, są także ma-teriałem budulcowym dla niektórych struktur organizmu, na przykład cementu międzykomórkowego warstwy rogowej na-skórka. Cement jest zbudowany z substancji lipidowych, któ-rych odpowiednia zawartość warunkuje właściwości ochronne naskórka. Lipidy naskórkowe, jako substancje nierozpuszcza-jące się w wodzie, stanowią dla niej barierę nie do pokonania, co zapewnia skórze ochronę przed nadmiernym parowaniem wody i w konsekwencji wysuszeniem. Niektóre substancje tłuszczowe wchodzące w skład cementu międzykomórkowego nie mogą być tworzone wewnątrz organizmu, a ich prawidłowa zawartość zależy od podaży w pożywieniu. Należą do nich tzw. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Bogatym źródłem tych składników są niektóre oleje roślinne (np. olej sło-necznikowy, lniany), a także tłuszcze pochodzące z ryb (tran). Odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w NNKT, warunkuje prawidłowe funkcjonowanie skóry i w konsekwencji jej zdrowy wygląd (wpływ NNKT na skórę omówiono szerzej w rozdz. 11).

Substancje tłuszczowe, w formie tzw. fosfolipidów, budują tak-że błony komórkowe wszystkich komórek ciała.

99

9.1.4. Witaminy

Witaminy to grupa substancji chemicznych, których zadaniem jest regulowanie różnych procesów zachodzących w organi-zmie. Witaminy, które nie mogą być syntetyzowane przez orga-nizm, muszą być regularnie dostarczane z zewnątrz wraz z po-żywieniem. Witaminy mają różnorodną budowę. Najogólniej dzieli się je na dwie grupy:

• witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – A, D, E, K;• witaminy rozpuszczalne w wodzie (czyli pozostałe) – PP, H,

C, kwas foliowy, kwas pantotenowy, witaminy z grupy B.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Witamina A (retinoidy)

Mianem witaminy A określa się retinol oraz jego pochodne: re-tinal i kwas retinowy.

Do retinoidów zalicza się:

• retinol,• retinal,• kwas retinowy.

Witamina A pełni ważną funkcję w procesie widzenia, ponie-waż wchodzi w skład rodopsyny i jodopsyny – barwników od-bierających bodźce świetlne. Jej niedobór może być przyczyną gorszego widzenia przy słabym oświetleniu, czyli tzw. kurzej ślepoty lub nawet utraty wzroku. Ponadto witamina A pobudza wzrost u dzieci i młodzieży oraz pomaga w utrzymaniu prawi-dłowej odporności organizmu.

Kosmetyczne znaczenie witaminy A

W kosmetyce witamina A pełni bardzo ważne funkcje. Podob-nie jak witaminy E i C jest zaliczana do tzw. witamin młodości. Wykazuje zdolności regeneracyjne w odniesieniu do komórek i tkanek skóry. Bierze udział w odbudowie kolagenu i elasty-ny, przyspiesza gojenie się ran oraz wygładza zmarszczki. Re-guluje proces keratynizacji naskórka, ułatwiając odklejanie się martwych komórek warstwy rogowej. Przyczynia się tym samym do wygładzenia i polepszenia kolorytu skóry. Ponadto

jest antyoksydantem. Chroniąc struktury skóry przed uszkodze-niami wywołanymi działaniem wolnych rodników, przyczynia się do opóźniania objawów procesu starzenia. Skutkiem nie-doboru witaminy A mogą być zaburzenia w obrębie skóry, wło-sów i paznokci. Skóra staje się wtedy sucha, łuszcząca. Może pojawiać się rogowacenie okołomieszkowe. Zwolnieniu ulega proces gojenia się ran.

Zalecane dzienne spożycie witaminy A dla osób dorosłych wy-nosi 700 μg dla kobiet i 900 μg dla mężczyzn. Nie należy prze-kraczać zalecanych dawek ze względu na możliwość wystąpie-nia skutków ubocznych.

Witamina A występuje przede wszystkim w produktach pocho-dzenia zwierzęcego, jak: mięso i jego przetwory (głównie wą-tróbka), ryby, jaja, mleko i produkty mleczne, tłuszcze zwierzę-ce, tłuszcze z ryb (tran). Spore zasoby witaminy A znajdują się także w warzywach (marchewce, dyni, szpinaku, sałacie, zie-lonym groszku, pomidorach, rzeżusze, brokułach) i owocach (morelach, wiśniach, śliwkach, pomarańczach). Produkty te nie zawierają czystej witaminy, tylko tzw. prowitaminę A, czyli β-karoten. Jest to barwnik roślinny, który po dostaniu się do or-ganizmu jest przekształcany w aktywną witaminę A. β-karotenu nie można przedawkować, ponieważ organizm przekształca go w witaminę w takich ilościach, jakich aktualnie potrzebuje. Przyjmowanie dużych dawek tej substancji przez dłuższy czas prowadzi do lekkiego, pomarańczowobrunatnego zabarwienia skóry. Dzięki tej właściwości jest on składnikiem doustnych su-plementów diety, których celem jest uzyskanie ciemniejszego, jakby nieco opalonego odcienia skóry.

116

10.4.1. Masaż aromaterapeutyczny

Masaż aromaterapeutyczny jest formą masażu klasyczne-go, w którym w celach terapeutycznych używa się olejków eterycznych.

W zależności od rodzaju zastosowanego olejku może mieć działanie przeciwcellulitowe, wyszczuplające, ujędrniające skórę, zwalczające objawy starzenia lub inne. Może także re-laksować lub przeciwnie – stymulować tkanki. Wykonuje się go odpowiednio przygotowanym preparatem, na który składa się olej bazowy – nośnik i specjalnie dobrany olejek lub mieszankę olejków eterycznych. Mieszanka jest zwykle skuteczniejsza od pojedynczego olejku ze względu na występujący efekt synergii działania jej poszczególnych składników.

Nierozcieńczonych olejków nie wolno stosować bezpośred-nio na skórę.

Nośnikami olejków eterycznych najczęściej są tłuszcze roślinne (np. oliwa z oliwek, olej z kiełków pszenicy, z awokado, z na-sion winogron, orzechów laskowych, słodkich migdałów), które dzięki swym właściwościom poślizgowym umożliwiają wykona-nie masażu (tab. 10.1). Dodatkową zaletą olejów roślinnych jest ich pielęgnacyjne działanie na skórę, które wynika z zawartości cennych składników odżywczych, takich jak nienasycone kwa-sy tłuszczowe (w tym niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – NNKT), fosfolipidy, fitosterole czy też witaminy (głównie wita-mina E). Oleje roślinne mogą być bardziej lub mniej tłuste. To zróżnicowanie ma znaczenie dla doboru nośnika w zależności od rodzaju skóry. Bardziej tłuste oleje są polecane jako nośni-ki olejków w masażu skóry suchej, spierzchniętej, natomiast te dobrze wchłaniające się, które nie tworzą silnej warstwy tłusz-czu na powierzchni skóry, doskonale nadają się do masażu cery tłustej.

Tabela 10.1. Oleje roślinne używane podczas masażu

Przykłady olejów roślinnych polecanych jako nośniki olejków eterycznych do masażu skóry

suchej tłustej

• olej awokado• olej z kiełków pszenicy• oliwa z oliwek• olej z ogórecznika

• olej migdałowy• olej winogronowy• olej z orzechów laskowych• olej słonecznikowy

Preparat do masażu przygotowuje się, mieszając 10 ml (1 łyż-kę stołową) oleju z 3–5 kroplami olejku eterycznego. Jeśli po-trzebujemy większej ilości preparatu, zwiększamy odpowied-nio dawki poszczególnych składników, zachowując podane proporcje.

Dobierając olejki, zawsze kierujemy się preferencjami pacjen-ta, ponieważ zastosowanie zapachu, którego nie akceptuje, mogłoby zniweczyć efekt zabiegu. Natura oferuje nam sze-roki wachlarz olejków o podobnych właściwościach, dlatego z powodzeniem możemy dobierać je tak, aby ich dobroczyn-ne działanie na skórę szło w parze z przyjemnymi doznaniami węchowymi pacjenta. Przygotowując mieszankę, należy także pamiętać, że nie powinna ona zawierać więcej niż 5 różnych olejków eterycznych.

Masaż aromaterapeutyczny może mieć charakter ogólny (gdy masowane jest całe ciało pacjenta) lub miejscowy (np. masaż pleców czy stóp). W celach terapeutycznych powinien być wykonywany w serii 10–15 zabiegów przeprowadzanych co drugi dzień.

10.4.2. Kąpiel aromaterapeutyczna

Kąpiel aromaterapeutyczna (rys. 10.2), podobnie jak masaż, łą-czy w sobie obydwie drogi wprowadzania olejków eterycznych do organizmu. Rozprowadzony w wodzie olejek po pierwsze wnika w skórę, a po drugie ulatniając się powoli, jest inhalowa-ny wraz z powietrzem do płuc.

Przygotowując kąpiel aromaterapeutyczną, wannę napełniamy ciepłą wodą. Należy zwrócić uwagę, aby woda nie była gorą-ca, gdyż spowodowałoby to zbyt szybkie ulotnienie się olejków i w konsekwencji ich utratę. Następnie dodajemy odpowiednio dobrany – zarówno do rodzaju terapii, jak i upodobań pacjenta – olejek eteryczny lub mieszankę kilku olejków. Podobnie jak przy masażu także w tym przypadku mieszanka nie powinna zawierać więcej niż 5 różnych olejków eterycznych. Nie nale-ży stosować pianotwórczych płynów do kąpieli, ponieważ wy-twarzana przez nie piana pochłania olejki i uniemożliwia ich kontakt ze skórą. Kąpiel aromaterapeutyczna powinna trwać 15–30 minut. Wskazane jest, aby w jej trakcie masować ciało, zbierając olejki z powierzchni wody. Po zakończeniu kąpieli nie należy spłukiwać skóry, a jedynie osuszyć ją ręcznikiem.

117

Kąpiel aromaterapeutyczna może mieć charakter ogólny (gdy poddajemy jej całe ciało) lub może też być stosowana na wy-brane jego partie (np. ręce lub stopy).

Rys. 10.2. Kąpiel aromaterapeutyczna

10.4.3. Kompres aromaterapeutyczny

Kompresy stosuje się wtedy, gdy celem zabiegu ma być oddzia-ływanie miejscowe, na ograniczony obszar ciała, np. w leczeniu opryszczki, rany, stanu zapalnego czy nadwyrężonego stawu. Kompres przygotowuje się, nasączając gazę, watę lub tkaninę roztworem olejku eterycznego w ciepłej wodzie, w proporcji 5 kropli olejku na 100 ml wody. Kompres przykłada się na pod-dawane kuracji miejsce, przykrywa folią i owija szalem, aby nie obniżać jego temperatury.

10.4.4. Inhalacje olejkami eterycznymi

Olejki eteryczne są substancjami o charakterze lotnym. Uwol-nione z kominka aromaterapeutycznego, preparatu do masażu czy też mieszaniny do kąpieli wysycają powietrze, umożliwiając wdychanie ich przez człowieka. Proces wprowadzania olejków do organizmu przez drogi oddechowe nazywa się inhalacją.

Inhalacja olejkami eterycznymi może odbywać się:

• przy użyciu kominków aromaterapeutycznych;• w saunach aromaterapeutycznych;

• przy zastosowaniu nośników olejków typu Potpourri; • podczas masażu lub kąpieli aromaterapeutycznej;• w trakcie seansów aromaterapeutycznych przeprowadza-

nych w specjalnych, dobrze wentylowanych pomieszcze-niach lub w kapsule Wellness.

Kominek aromaterapeutyczny

Jest to proste urządzenie składające się z naczynia, w którym umieszcza się rozprowadzone w wodzie olejki eteryczne, oraz ze świeczki umieszczonej pod nim (rys. 10.3). Płomień świeczki podgrzewa zawartość naczynia i uwalnia parę wraz z zawartymi w niej olejkami, które następnie nawaniają powietrze. W komin-ku umieszcza się 15–20 kropli olejku na ok. 2 łyżki wody. Inha-lacje z użyciem kominka są dosyć łagodną formą aromaterapii, dlatego nie określa się maksymalnego czasu zabiegu. Kominek aromaterapeutyczny może być stale stosowany w gabinecie ko-smetycznym lub SPA do nawaniania powietrza, dzięki czemu klient już od pierwszych chwil swego pobytu w takim miejscu czuje atmosferę relaksu i wypoczynku. Ponadto może stanowić uzupełnienie innych zabiegów aromaterapeutycznych, takich jak masaż czy kąpiel. Wówczas należy jednak pamiętać o dobraniu olejków odpowiednio do celu kuracji.

Rys. 10.3. Kominek aromaterapeutyczny

Sauny aromaterapeutyczne

Aromaterapię można łączyć z seansami w saunie. Stosuje się ją najczęściej w tzw. suchej saunie fińskiej (rys. 10.4), gdzie pa-nuje wysoka temperatura (nawet do 100 °C) przy stosunkowo

122

Olejek cedrowy

(Cedrus Atlantica Bark Oil) – otrzy-mywany przez destylację drewna drzewa rosnącego w górach Atla-su. Odkażające właściwości olejku cedrowego znane były już w sta-rożytności, kiedy z drewna cedro-wego były budowane świątynie. Ulatniające się olejki dezynfeko-wały powietrze, zapobiegając epi-demiom. Obecnie olejek z drzewa cedrowego jest stosowany w sta-nach zapalnych skóry, łojotoku, w leczeniu trądziku, oparzeń i owrzodzeń. Wykorzystywany jest także w preparatach antycellulitowych i wyszczuplających.

Olejek cynamonowy z kory (Cinnamonum Zeylanicum Bark Oil) – w kosmetologii wykorzysty-wany głównie do leczenia stanów zapalnych skóry oraz infekcji wi-rusowych. W formie kompresów może być stosowany w leczeniu opryszczki. IFRA ogranicza stężenie tego olejku w prepara-tach kos metycznych do ilości nie większej niż 1%. Olejek ten bywa często fałszowany tańszym olejkiem pozyskiwanym z liści cynamonowca.

Olejek cytrynowy (Citrus Medica Limonum Peel Oil) – wyciskany ze skórki owocu cy-tryny zwyczajnej. Charakteryzuje się właściwościami rozjaśniającymi skórę, dlatego bywa dodawany do kosmetyków zmniejszających prze-barwienia. Jest antyseptykiem, łago-dzi stany zapalne, leczy łupież oraz opryszczkę. Ze względu na możliwość działania toksycznego w obecności promieniowania UV, podobnie jak olejek bergamotowy, nie powinien być stoso-wany na skórę wystawioną na działanie słońca.

Olejek eukaliptusowy

(Eucalyptus Globulus Leaf Oil) – po-zyskiwany z liści eukaliptusa – drze-wa rosnącego w Australii. Wspo-maga leczenie stanów zapalnych skóry, trądziku. Ma właściwości od-świeżające. Bywa składnikiem ko-smetyków do stóp, past do zębów i płynów do płukania ust.

Olejek geraniowy

(Pelargonum Graveolens Flower Oil) – otrzymywany w wyniku destylacji ziela geranium. Poprawia gospodar-kę płynami, dzięki czemu może być z powodzeniem stosowany w zabie-gach antycellulitowych. Wprowa-dzony do organizmu stymuluje wydzielanie estrogenów, przyczy-niając się do ujędrnienia, uelastycznienia skóry oraz złagodzenia łojotoku. Wpływ olejku geraniowego na układ hormonalny może zaburzać działanie doustnych środków antykoncepcyjnych, zmniejszając ich skuteczność. Dlatego też nie zaleca się wykony-wania żadnych zabiegów z użyciem olejku u kobiet stosujących tego typu antykoncepcję.

Olejek grejpfrutowy

(Citrus Grandis Peel Oil) – wyciska-ny ze skórki grejpfruta. W kosme-tyce jest wykorzystywany do wspo-magania leczenia cellulitu oraz w zabiegach wyszczuplających.

Olejek z drzewa herbacianego

(Melaleuca Alternifolia Leaf Oil) – nie ma nic wspólnego z krzewem herbacianym, który jest źródłem popularnego napoju – herbaty. Jest produktem destylacji liści i gałązek

123

drzewa herbacianego rosnącego naturalnie w Australii. Ole-jek ten ma wybitne właściwości przeciwbakteryjne, prze-ciwgrzybiczne i przeciwwirusowe. Uznawany jest za jeden z najsilniejszych środków przeciwmikrobowych. Zwalcza wszelkiego rodzaju infekcje skóry. Jest skuteczny w leczeniu trądziku, ran, owrzodzeń, opryszczki, łupieżu, grzybic skóry stóp i paznokci.

Olejek hyzopowy

(Hyssopus Officinalis Leaf Oil) – uzyskiwany z liści krzewu zwa-nego hyzopem. Wykorzystywany jest do leczenia egzem, ran i stłu-czeń. Ma właściwości oczyszcza-jące skórę.

Olejek imbirowy

(Zingiber Officunalis Root Oil) – otrzymywany w wyniku destyla-cji rozdrobnionego kłącza imbiru. Ma silne właściwości dezynfek-cyjne i aseptyczne. Jest stosowany w aroma terapii przy różnego ro-dzaju infekcjach skóry.

Olejek jałowcowy

(Juniperus Communis Fruit Oil) – uzyskiwany w wyniku destyla-cji owoców jałowca pospolitego rosnącego na wszystkich konty-nentach w strefie umiarkowanej. Podobnie jak olejek geraniowy wpływa na gospodarkę płynami, przyczyniając się do zwalcza-nia cellulitu. Przydatny jest także w zabiegach przeciw rozstępom, łojotokowi oraz w zabiegach wyszczuplających.

Olejek kamforowy

(Cinnamomum Camphora Bark Oil) – otrzymywany z korzeni i drewna drzewa kamforowego. Ma właści-wości przeciwzapalne, wspomaga-jące gojenie się ran i odświeżające. Jest stosowany do pielęgnacji skóry trądzikowej.

Olejek kminkowy

(Carum Carvi Fruit Oil) – uzyskiwa-ny z nasion kminku zwyczajnego, rośliny uprawianej w całej Europie, Azji i Ameryce Północnej. Jest przy-datny w zabiegach antycellulitowych i wyszczuplających.

Olejek z kopru włoskiego

(Foeniculum Vulgare Oil) – poprawia gospodarkę płynami w organizmie. Stosuje się go w zabiegach antycellulitowych i wyszczuplających.

Olejek lawendowy

(Lavendula Angusifolia Herb Oil) – pochodzi z lawendy lekarskiej uprawianej w krajach basenu Mo-rza Śródziemnego. Otrzymywany przez destylację kwiatów. Podob-nie jak wszystkie olejki eteryczne jest antyseptykiem, wspoma-ga leczenie ran i blizn. Działa przeciwtrądzikowo, łagodzi stany zapalne skóry, egzemy oraz grzybice.

Olejek lemongrasowy

(Cymbopogon Schoenantus Oil) – otrzymywany w wyniku destylacji trawy – palczatki cytrynowej – rosną-cej w Azji Południowo–Wschodniej.

138

Olej z ogórecznika – bogaty w niezbędne nienasycone kwa-sy tłuszczowe (kwas linolowy i γ-linolenowy). Rozprowadzony na powierzchni skóry pozostawia wyraźnie tłusty film. Ma właści-wości nawilżające, regenerujące, ujędrniające. Stosuje się go do pie-lęgnacji skóry suchej, zniszczonej oraz dojrzałej.

Oliwa z oliwek – wyciskana z owo-ców oliwki europejskiej stanowi jeden z najstarszych środków ko-smetycznych. Oliwa wnika w skórę, w nieznacznym stopniu pozostawia-jąc na jej powierzchni tłusty film. Z uwagi na dużą zawartość cennych dla skóry składników aktywnych, jak witamina E, karotenoidy, fosfolipidy, jest chętnie stosowanym surowcem kosmetycznym. Wykorzy-stywana jest do produkcji kremów, balsamów, maseczek, mle-czek kosmetycznych, preparatów do kąpieli oraz odżywek do włosów. Ma właściwości odżywcze, natłuszczające i przeciw-zapalne. Koi i łagodzi przesuszoną skórę. Ponadto, dzięki za-wartości karotenoidów i witaminy E, chroni skórę przed uszko-dzeniami wywołanymi działaniem wolnych rodników. Sprzyja pielęgnacji suchej, dojrzałej skóry. Nie jest natomiast polecana dla cery tłustej.

Olej z orzechów laskowych – po-zyskiwany z nasion leszczyny pospo-litej. Należy do olejów delikatnych, niezbyt tłustych, dobrze wnikają-cych w warstwę rogową. To czyni go wartościowym w pielęgnacji skóry łojotokowej, która nie toleruje dodatkowej warstwy tłuszczu. Olej z orzechów laskowych wzmacnia ścianki naczyń krwiono-śnych, w związku z czym wykorzystywany jest także w prepa-ratach do skóry skłonnej do powstawania rozszerzonych naczy-nek oraz trądziku różowatego.

Olej z orzechów włoskich – bo-gaty w niezbędne dla skóry kwasy tłuszczowe oraz witaminę E. Działa przeciwzapalnie, kojąco, nawilżają-co. Chroni skórę przed nadmierną utratą wody oraz działaniem wol-nych rodników.

Olej palmowy – otrzymywany z nasion palmy olejowej. Oprócz NNKT zawiera także witaminy E, A oraz karotenoidy. Ma zatem działanie odżywcze, regenerujące. Normalizuje funkcje skóry oraz chroni ją przed uszkodzenia-mi spowodowanymi dzia łaniem wolnych rodników.

Olej z pszenicy – pozyskiwany z ziaren pszenicy zwyczajnej. Jest bardzo bogaty w składniki odżyw-cze, łatwo się wchłania w skórę. Chroni ją przed działaniem wolnych rodników. Polecany w szczególności do cery suchej i dojrzałej.

Olej z rokitnika – pozyskiwany z owoców. Jeden z bardziej cenio-nych w kosmetologii olejów roślin-nych. Podobnie jak olej z makadamii, choć w mniejszych ilościach, zawiera naturalnie występujący w skórze kwas palmitooleinowy, który łatwo wnika w skórę. Pobudza regenerację skóry, normalizuje funkcje naskórka oraz zapobiega przedwczesnemu starzeniu. Wspomaga leczenie ran i stanów zapalnych skóry, wykazuje lecznicze dzia-łanie w przypadku trądziku pospolitego i egzemy. Dzięki zawar-tości karotenoidów i witaminy E chroni skórę przed szkodliwym działaniem UV. Pielęgnuje także włosy zniszczone rozjaśnianiem. Stosowany jest w preparatach przeciwstarzeniowych, nawilżają-cych, promieniochronnych, łagodzących skórę po poparzeniach słonecznych oraz w odżywkach do włosów.

139

Olej rycynowy – pozyskiwany z na-sion rącznika pospolitego. Ma gęstą konsystencję. Po rozprowadzeniu na powierzchni skóry lub włosów two-rzy tłusty, trudno zmywalny film, co czyni go surowcem kosmetycznym o silnych właściwościach ochron-nych. Ponadto wykorzystywany jest do produkcji kosmetyków kolorowych, jak pomadki, kredki, jako środek ułatwiający wytworzenie i utrzymanie odpowied-niej konsystencji preparatu.

Olej ryżowy – pozyskiwany z pęk-niętych łusek ryżu. Normalizuje funkcje skóry, pobudza regenerację i hamuje procesy starzenia. Oprócz NNKT zawiera witaminę E, fitoste-role. Dzięki zawartości pochodnej kwasu ferulowego – oryzanolu wy-kazuje silne właściwości antyoksy-dacyjne i przeciwzmarszczkowe.

Olej sezamowy – tłoczony z na-sion sezamu. Jest tłusty, pozostawia na powierzchni skóry ochronny film. Działa nawilżająco, koi suchą, zniszczoną skórę. Wykorzystywany w produkcji kremów odżywczych, balsamów nawilżających, delikatnych mydeł, mleczek i szamponów.

Olej słonecznikowy – otrzymy-wany przez wyciskanie nasion słonecznika. Dobrze się wchłania w skórę, nie pozostawiając tłustego filmu. Jego ogromną zaletą jest brak właściwości komedogennych, co oznacza, że nie powoduje powstawania zaskórników. Dzięki temu jest dobry do pielęgnacji cery tłustej. Dzięki zawarto-ści witaminy E i karotenów ma właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne.

Olej sojowy – otrzymywany z nasion soi. Stanowi mieszaninę glicerydów nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych. Wykorzystuje się go do natłuszczania skóry i włosów.

Olej z wiesiołka – jeden z najbar-dziej cenionych w kosmetologii ole-jów roślinnych. Cechuje się wysoką zawartością NNKT (ok. 80% skła-du). Uzupełnia niedobory kwasu γ-linolenowego (GLA) w skórze. Ma działanie nawilżające i regenerują-ce. Wspomaga barierę ochronną skóry. Koi i łagodzi podrażnie-nia i stany alergiczne. Dzięki zawartości polifenoli chroni skó-rę przed działaniem wolnych rodników. Wykorzystywany jest w leczeniu stanów zapalnych, alergicznych, egzemy i łuszczycy, a także w preparatach nawilżających, przeciwstarzeniowych. Wskazany do pielęgnacji skóry wrażliwej.

Olej winogronowy – pozyskiwany z owoców winorośli. Dobrze się wchłania, nie pozostawiając tłustego filmu na powierzchni skóry, co czyni go przydatnym do pielęgnacji skóry tłustej, a nawet trądzikowej. Oprócz NNKT zawiera witaminę E, flawono-idy, fitosterole oraz fosfolipidy. Działa zmiękczająco, nawilża-jąco i antyoksydacyjnie. Wykorzystywany także w preparatach przeciwstarzeniowych.

Olej ze żmijowca – otrzymywany z nasion. Zawiera dosyć rzadko wy-stępujące kwasy: stearydonowy oraz γ-linolenowy. Ma działanie nawilża-jące i regenerujące skórę. Łagodzi podrażnienia, stany zapalne, za-czerwienienia oraz swędzenie skóry. Wykorzystywany jest w preparatach przeciwstarzeniowych, polecany także do skóry wrażliwej.

152

Herbata chińska (Camellia sinensis L.)

Jest to krzew, którego ziele wykorzy-stuje się do produkcji herbaty. Z liści poddanych fermentacji otrzymuje się herbatę czarną, natomiast liście niesfermentowane stanowią źródło herbaty zielonej. Herbata zielona ma więcej składników czynnych niż czarna. Należą do nich flawonoidy, garbniki, polifenole, wita-miny z grupy B, a także C, K i PP oraz kofeina. Ma właściwości ściągające oraz ochronne przed szkodliwym działaniem wol-nych rodników. Ponadto działa przeciwzapalnie, łagodzi opu-chliznę. Kompresy z herbaty były od dawna stosowane jako środki zmniejszające obrzęk powiek. Ze względu na zawartość kofeiny wyciąg z herbaty bywa stosowany w preparatach wy-szczuplających i antycellulitowych.

Jałowiec (Juniperus communis)

Zawiera juniperynę – olejek eterycz-ny – cukry oraz żywicę. Działa anty-septycznie oraz pobudzająco. Dzięki właściwościom obkurczającym na-czynia może być stosowany w pre-paratach antycellulitowych. Stanowi składnik wielu kremów do masażu.

Jeżyna (Rubus idaeus)

Wyciąg z jeżyny zawiera taninę, α- i β-hydroksykwasy (cytrynowy, jabłkowy, salicylowy), flawonoidy oraz terpeny. Obkurcza naczynia krwionośne, dlatego jest stosowany w preparatach łagodzących opuchli-znę nóg przy niewydolności żylnej.

Kasztanowiec zwyczajny (Horse chestnut)

Jako surowiec kosmetyczny wyko-rzystuje się zarówno owoce i kwiaty, jak i korę. Do głównych składników

aktywnych wyciągu z kasztanowca należą: flawonoidy, garbni-ki, kumaryny, saponiny (escyna), karotenoidy, cukry oraz kwas polifenolowy. Wyciąg z kasztanowca wzmacnia, uszczelnia i przywraca elastyczność ściankom naczyń włosowatych. Dzięki zawartości escyny działa przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie i ściągająco. Przyspiesza wchłanianie siniaków. Wykorzystywa-ny do pielęgnacji cery naczyniowej oraz w profilaktyce trądziku różowatego. Jest często stosowanym składnikiem preparatów łagodzących obrzęk nóg przy niewydolności żylnej.

Koleus (Coleus forskohlii)

Koleus zwany jest także pokrzywą indyjską. Surowcem wykorzysty-wanym w kosmetologii jest korzeń, którego charakterystycznym skład-nikiem aktywnym jest forskolina należąca do diterpenów. Działa przeciwzapalnie, a także wspomaga spalanie tkanki tłuszczowej. Jest wy-korzystywany jako składnik prepara-tów wyszczuplających. Ze względu na właściwości hamujące procesy autoimmunologiczne znalazł zastosowanie w leczeniu alergii oraz łuszczycy.

Koper (Foeniculum capillaceum)

Głównym składnikiem aktywnym wyciągu z kopru jest olejek eterycz-ny. Ma on właściwości łagodzące i bakteriostatyczne. Łagodzi prze-krwienie skóry, dlatego bywa stoso-wany w preparatach pielęgnacyjnych do skóry wrażliwej i podrażnionej.

Kozieradka (Trigonella foenum graecum)

Wyciąg z kozieradki zawiera m.in. tłuszcze, sole mineralne, substancje żywiczne, śluzy, taninę oraz lecyty-nę. Wykorzystywany jest w prepa-ratach regenerujących, odżywczych oraz nawilżających.

153

Krwawnik pospolity (Achillea millefolium L.)

Do celów kosmetycznych wykorzy-stuje się liście i kwiaty krwawnika bogate w takie substancje czynne, jak: olejek eteryczny zawierający m.in. azulen działający przeciw-zapalnie, achileinę, garbniki, flawo-noidy, witaminy (A, C, E, K), NNKT oraz sole mineralne (miedzi, żelaza, jodu, manganu). Wyciąg z krwawni-ka ma silne właściwości gojące, przeciwzapalne, ściągające oraz sebostatyczne. Jest cenionym składnikiem preparatów regulują-cych wydzielanie łoju przeznaczonych zarówno do cery tłustej, jak i przetłuszczających się włosów. Działa także obkurczająco na naczynia włosowate, dlatego bywa dodawany do prepara-tów przeciwdziałających powstawaniu teleangiektazji.

Lawenda lekarska (Lawendula officinalis)

Głównymi składnikami czynnymi lawendy jest zawarty w kwiatach olejek eteryczny oraz garbniki. Po-nadto można wyróżnić: antocyjany, kwasy organiczne oraz sole mineral-ne. Charakteryzuje się działaniem przeciwbakteryjnym, przeciwzapal-nym, pobudzającym krążenie oraz regenerację skóry. Wspoma-ga gojenie ran i stanów zapalnych skóry. Może być składnikiem preparatów pielęgnacyjnych do wszystkich rodzajów cery – za-równo suchej, tłustej, mieszanej, starczej, jak i naczyniowej.

Lebiodka pospolita (Origanum vulgare)

Znana jako oregano – popularna przyprawa. Głównym jej składni-kiem aktywnym jest olejek eterycz-ny. Zawiera także garbniki, flawono-idy i fitosterole. Działa łagodząco, przeciwświądowo i antyseptycznie. Wspomaga gojenie ran.

Len zwyczajny (Linum usitatiassimum)

Surowcem kosmetycznym są nasio-na bogate w oleje roślinne, białka, śluzy, glikozydy i kwasy organiczne. Wyciąg z lnu ma działanie prze-ciwzapalne, ochronne i zmiękcza-jące. Wspomaga gojenie się ran. Jest stosowany w trądziku, wypry-skach skórnych, łuszczycy, wypry-skach alergicznych, podrażnieniach, stwardnieniach i zrogowaceniach skóry szczególnie w okolicach ko-lan, łokci i stóp.

Drzewo goździkowe (Eugenia caryophyllus)

Zwana także goździkowcem ko-rzennym. Wysuszone pąki kwiato-we drzewa goździkowego wykorzy-stuje się jako przyprawę (goździki). Znaczenie kosmetyczne ma olejek eteryczny, który ma właściwości miejscowo znieczulające, przeciw-zapalne i bakteriobójcze. Jest wy-korzystywany również do produkcji perfum oraz jako składnik środków odstraszających komary.

Lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill)

Kwiaty lipy zawierają bardzo licz-ne flawonoidy, a także garbniki, witaminę PP, aminokwasy, olejek eteryczny, śluzy, kwasy organicz-ne, fitosterole oraz sole mineralne. Wyciąg z kwiatu działa przeciwza-palnie oraz zmiękczająco. Chroni wrażliwą skórę i łagodzi podraż-nienia; stosowany w preparatach hipoalergicznych.