Made by Maker T - [email protected]
1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠOBỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠOTRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
BÁO CÁO LUẬN VĂN THẠC SĨ
THIẾT KẾ TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG HỌC SINH KHÁ GIỎI
PHẦN KIM LOẠI HÓA HỌC LỚP 12
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
GVHD : PGS.TS Nguyễn Xuân TrườngHVTH : Phạm Thị Bích Thuận
TP. HCM, tháng 11 năm 2012Made by Maker T - [email protected]
3
NỘI DUNG BÁO CÁO
1. MỞ ĐẦU
2. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
3. CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ TÀI LIỆU BD HSKG PHẦN KIM LOẠI HÓA HỌC LỚP 12
THPT
4. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Made by Maker T - [email protected]
4
MỞ MỞ ĐẦUĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
2. Mục đích nghiên cứu
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
5. Phạm vi nghiên cứu
6. Giả thuyết khoa học
7. Phương pháp nghiên cứu
8. Đóng góp của đề tàiMade by Maker T -
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
• Phần hóa học vô cơ lớp 12 chủ yếu nghiên cứu về kim loại,
• Là TRỌNG TÂM của phần hóa học kim loại ở trường THPT
• HS lớp 12 cần có những kiến thức nâng cao để thi vào đại học, cao đẳng, phần kim loại chiếm trên 7 câu trong đề thi
• Phát hiện, bồi dưỡng HSKG, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ đổi mới và hội nhập
• Nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục PT
Made by Maker T - [email protected]
6
THIẾT KẾ TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG HỌC SINH KHÁ GIỎI PHẦN KIM LOẠI
HÓA HỌC LỚP 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Từ những lý do trên, cùng với mong muốn thiết kế một tài liệu phù hợp với chương trình đào tạo hiện nay dành cho GV tham gia công tác bồi dưỡng và HSKG có thể có nguồn tài liêu bổ ích để tự học, chúng tôi đã lựa chọn đề tài ( phần này em nghĩ chị nên bỏ và nói miệng)
Made by Maker T - [email protected]
7
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
• Phát huy năng lực vận dụng kiến thức
• Khả năng nhận thức, tư duy hóa học…
• Nắm vững kiến thức khoa học
Made by Maker T - [email protected]
8
• Xây dựng cơ sở lí luận của đề tài nghiên cứu.
• Tìm hiểu thực trạng sử dụng tài liệu phần kim loại cho HSKG lớp 12 THPT.
• Tìm hiểu nguyên tắc, quy trình xây dựng tài liệu hóa học dùng cho HSKG.
• Thiết kế tài liệu hóa học phần kim loại lớp 12 dùng cho HSKG.
• Thực nghiệm sư phạm để đánh giá chất lượng,hiệu quả và tính khả thi của tài liệu đã xây dựng.
4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Made by Maker T - [email protected]
10
• Nội dung nghiên cứu: Phần Đại cương kim
loại và các kim loại nhóm IA, IIA và nhôm.
• Địa bàn nghiên cứu: Các trường THPT tại
TPHCM và Bà Rịa Vũng Tàu.
• Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 8/2011 đến
tháng 8/2012.
5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Made by Maker T - [email protected]
11
“Nếu xây dựng được tài liệu có tính khoa học cao, đa dạng, phong phú sẽ giúp cho HSKG phát triển khả năng tư duy, năng lực sáng tạo, phát huy tính tự lực, tự nghiên cứu góp phần nâng cao kết quả dạy học hóa học ở trường THPT”
6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Made by Maker T - [email protected]
12
7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
PP Lý luận
•Đọc và nghiên cứu các tài liệu. •Phân tích, tổng hợp
PP Thực tiễn
•Điều tra cơ bản.•Thực nghiệm sư phạm.
PP Toán học
•Xử lí số liệu thực nghiệm bằng thống kê toán học.
Made by Maker T - [email protected]
13
• Là tư liệu bổ ích cho GV và HS trong dạy học phần kim loại
• Cấu trúc logic,mạch lạc từ lý thuyết đến bài tập
• Lý thuyết trọng tâm (có nâng cao), tóm tắt cuối chương bằng
sơ đồ tư duy.
• Bài tập được phân theo dạng (có hướng dẫn giải chi tiết).
• Cung cấp một số lưu ý để nâng cao hiệu quả của quá trình giải
hệ thống bài tập phần kim loại.
• Đề kiểm tra giúp HS tự đánh giá kết quả học tập
• Cung cấp các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng tài liệu
8. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI
Made by Maker T - [email protected]
14
Made by Maker T - [email protected]
16
Made by Maker T - [email protected]
17
Chương 1: Chương 1: CƠ SỞ CƠ SỞ
LÝ LUẬN LÝ LUẬN VÀ VÀ
THỰC THỰC TIỄNTIỄN
1.Tổng quan vấn đề nghiên cứu
2. Dạy học hiện đại và vấn đề nhận thức của HS
3. Một số vấn đề về HSKG
4. Tài liệu BD HSKG
5. Thực trạng của việc dạy học và sử dụng tài liệu với HSKG THPT
Made by Maker T - [email protected]
18
Phẩm chất và năng lực của HSKG
• Có KT HH vững vàng, sâu sắc, hệ thống • Có năng lực tư duy sáng tạo • Có có năng lực về PP NC KH• Biết vận dụng linh hoạt, mềm dẻo
3. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ HSKG
Made by Maker T - [email protected]
19
• Đặc điểm của GV• Đặc điểm của HS• Chương trình đào tạo (tài liệu)• PP dạy• PP học• Môi trường học tập
3. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ HSKG
Những yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập của HSKG
Made by Maker T - [email protected]
20
Một số khái niệm Tài liệu
Tài liệu hỗ trợ dạy học
Tài liệu BDHS
4. Tài liệu BD HSKG
Made by Maker T - [email protected]
21
Cấu trúc nội dungcủa tài liệu BDHSKG
Hệ thống lý thuyết
Hệ thống bài tập
Đề kiểm tra
Một số lưu ý
4. Tài liệu BD HSKG
Made by Maker T - [email protected]
22
• Chưa đến 5 % GV tự xây dựng tài liệu dành cho HSKG• Nhiều tài liệu Bồi dưỡng chưa thực sự mang lại hiệu quả, chỉ
tập trung là PP giải nhanh Bài tập, mà không giúp HS nắm vững kiến thức
• Một số ít GV chưa có kinh nghiệm trong dạy học bồi dưỡng• Phần lớn các trường ở tỉnh, trường Dân lập chưa chú trọng BD
HS có tư chất tốt như phát hiện, phân loại, và quan tâm đặc biệt với HS KG, hướng các em đến kết quả cao trong kì thi DH-CĐ
5. THỰC TRẠNG CỦA VIỆC DH & SỬ DỤNG TL VỚI HSKG
Made by Maker T - [email protected]
23
Chương 2: Chương 2:
THIẾT THIẾT KẾ TÀI KẾ TÀI LIỆU LIỆU BD BD
HSKG HSKG PHẦN PHẦN KIM KIM LOẠI LOẠI HÓA HÓA
HỌC 12 HỌC 12 THPTTHPT
1. Tổng quan về phần kim loại hóa học lớp 12 cơ bản THPT
2. Nguyên tắc thiết kế tài liệu dùng cho HSKG
3. Qui trình thiết kế tài liệu BD HSKG phần kim loại hóa học lớp 12 THPT
4. Tài liệu BD HSKG phần kim loại hóa học lớp 12 THPT
5. Một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng tài liệu
6. Một số giáo án thực nghiệm
Made by Maker T - [email protected]
24
2.1.1. Cấu trúc phần kim loại lớp 12
Chương 5: Đại cương về kim loại
Chương 6: Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và nhôm
Chương 7: Sắt và một số kim loại quan trọng khác
2.1 Tổng quan về phần kim loại hóa học lớp 12 cơ bản THPT
Made by Maker T - [email protected]
25
2.1.2 Mục tiêu và cấu trúc nội dung phần kim loại
a. Mục tiêu:
Kiến thức
Kĩ năng
Thái độ
2.1 Tổng quan về phần kim loại hóa học lớp 12 cơ bản THPT
Made by Maker T - [email protected]
26
b. Cấu trúc nội dung phần kim loại
•Vị trí kim loại trong BTH và cấu tạo của kim loại•Tính chất của kim loại. Dãy điện hóa của kim loại•Hợp kim•Sự ăn mòn kim loại•Điều chế kim loại
•Kim loại kiềm và hợp chất của kim loại kiềm•Kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ•Nhôm và hợp chất của nhôm
•Sắt, hợp chất của sắt và hợp kim của sắt•Crom và hợp chất của crom•Đồng và hợp chất của đồng•Sơ lược về niken, kẽm, chì, thiếc
Chương 5: Đại cương về kim loại
Chương 6: Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và nhôm
Chương 7: Sắt và một số kim loại quan trọng khác
Made by Maker T - [email protected]
27
1.Tài liệu phải góp phần thực hiện mục tiêu môn học.
2.Tài liệu phải đảm bảo tính chính xác, khoa học.
3.Tài liệu phải đảm bảo tính hệ thống, tính đa dạng.
4.Tài liệu phải có tính yêu cầu cao và phù hợp với trình độ HS.
5.Tài liệu phải gây hứng thú học tập, phát huy tính tích cực nhận
thức, năng lực sáng tạo của HS.
2.2 Nguyên tắc thiết kế tài liệu dùng cho HSKG
Made by Maker T - [email protected]
28
2.3. Qui trình thiết kế tài liệu BD HSKG phần kim loại hóa học lớp 12 THPT
1.Xác định mục đích của tài liệu dùng cho HSKG.
2.Xác định nội dung của tài liệu dùng cho HSKG.
3.Thu thập thông tin để thiết kế tài liệu dùng cho HSKG.
4.Tiến hành thiết kế tài liệu dùng cho HSKG.
5.Tham khảo, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp.
6.Thực nghiệm, chỉnh sửa và bổ sung.
Made by Maker T - [email protected]
29
1. Giới thiệu tổng quan về tài liệu
2.Tóm tắt lý thuyết phần kim loại hóa học lớp 12 THPT
3. Một số phương pháp giải bài toán hóa học
4. Hệ thống bài tập phần kim loại hóa học lớp 12 THPT
5. Một số đề kiểm tra để HS tự đánh giá kết quả học tậ
6.Một số lưu ý khi sử dụng hệ thống bài tập
2.4. Tài liệu BD HSKG phần kim loại hóa học lớp 12 THPT
Made by Maker T - [email protected]
30
Gồm 4 phần:
•Phần 1: Tóm tắt lý thuyết phần kim loại hóa học lớp 12 (gồm 2 chương: chương “Đại cương kim loại” và chương “Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và nhôm”).
•Phần 2: Một số phương pháp giải nhanh bài toán hóa học (9 PP giải nhanh bài toán hóa học)
•Phần 3: Hệ thống bài tập phần kim loại hóa học lớp 12 (gồm 86 bài tập có phân dạng và 192 bài tập tự luyện- có trắc nghiệm và tự luận)
•Phần 4: Một số lưu ý khi sử dụng hệ thống bài tập
•Phần 5: Một số đề kiểm tra để HS tự đánh giá kết quả học tập ( gồm 3 đề, tổng số câu là 130 câu)
A. Cấu trúc chung:
Made by Maker T - [email protected]
32
Chương “Đại cương kim loại” gồm:•Vị trí - tính chất của kim loại•Hợp kim•Dãy điện hóa của kim loại•Ăn mòn điện hóa•Điện phận•Điều chế kim loại
Chương “Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và nhôm” gồm:•Kim loại kiềm•Một số hợp chất quan trọng của kim loại kiềm•Kim loại kiềm thổ•Một số hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ•Nhôm•Một số hợp chất quan trọng của nhôm
B. Cấu trúc phần lý thuyết
Made by Maker T - [email protected]
33
• PP bảo toàn khối lượng
• PP bảo toàn electron
• PP bảo toàn điện tích trong dd
• PP tăng giảm khối lượng
• PP bảo toàn số nguyên tử của một nguyên tố
• PP dùng đại lượng trung bình
• PP dung sơ đồ đường chéo
• PP ion oxi hóa khử
• PP chuyển đổi tương đương.
9 PHƯƠNG PHÁP
C. Cấu trúc phần một số PP giải nhanh bài toán hóa học
Made by Maker T - [email protected]
34
• Bài tập lý thuyết – Phân dạng
• Bài toán – Phân dạng
• Bài tập tự giải • Bài tập tự luận
• Bài tập trắc nghiệm
CHƯƠNG
D. Cấu trúc phần hệ thống bài tập phần kim loại
Made by Maker T - [email protected]
35
• Kim loại tan trong nước và dung dịch kiềm.
• Kim loại tác dụng với dung dịch axit.
• Kim loại tác dụng với dung dịch muối kim loại.
• Phản ứng khử oxit kim loại.
• Phản ứng điện phân.
CHƯƠNG “ĐẠI CƯƠNG
KIM LOẠI”
E. Cấu trúc phần “ Một số lưu ý khi sử dụng hệ thống bài tập”
Made by Maker T - [email protected]
36
CHƯƠNG “KL KIỀM –
KL KIỀM THỔ & NHÔM”
E. Cấu trúc phần “ Một số lưu ý khi sử dụng hệ thống bài tập”
• Dung dịch HCl tác dụng chậm với Na2CO3.
• Khí CO2 tác dụng với dung dịch kiềm.
• Hidroxit lưỡng tính.
• Phương pháp đồ thị.
• Phản ứng nhiệt nhôm.
Made by Maker T - [email protected]
37
• Biện pháp 1: Phân loại HS
• Biện pháp 2: Hướng dẫn HS pp tự học
• Biện pháp 3: Sử dụng tài liệu để dạy học trên lớp một cách hợp lý
• Biện pháp 4: Kiểm tra, đánh giá
5. Một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng tài liệu
Các biện pháp với GV
Các biện pháp với HS
• Biện pháp 5: Lập thời gian biểu
• Biện pháp 6: Tự rèn luyện và lĩnh hội kiến thức
• Biện pháp 7: Thường xuyên đánh giá và tự đánh giá
Made by Maker T - [email protected]
38
Chương 2: Chương 2:
THỰC THỰC NGHIỆM NGHIỆM
SƯ SƯ PHẠMPHẠM
MỤC ĐÍCH
•Đánh giá tính khả thi của tài liệu vừa xây dựng•Đánh giá tính hiệu quả của việc sử dụng tài liệu•Khẳng định sự cần thiết, hướng đi của đề tài là đúng đắn trên cơ sở lí thuyết và thực tiễn đã đề ra
Made by Maker T - [email protected]
39
ĐỐI TƯỢNG THỰC NGHIỆM
STT Trường THPT GV dạy TN Lớp TNLớp
ĐC
1Chu Văn An
(TP. HCM)Phạm Thị Bích Thuận 12A1 12A2
2Đa Phước
(TP. HCM)Phạm Thị Thùy Dung 12A1 12A2
3Nguyễn Du
(BR-VT)Nguyễn Thị Thu Hường 12A15 12A14
4Nguyễn Trãi
(BR-VT)Nguyễn Thanh Thúy 12A5 12A6
5Nguyễn Văn Cừ
(BR-VT)Phạm Đức Cảnh 12A1 12A2
Made by Maker T - [email protected]
40
Các bước tiến hành thực nghiệm
1.Soạn bài giảng
2. Trao đổi với GV thực nghiệm
3. Tiến hành dạy thực nghiệm
4. Tổ chức kiểm tra và chấm điểm
5. Xử lý kết quả theo thống kê toán học, chỉnh lý HT bài tập
Made by Maker T - [email protected]
41
NHẬN XÉT KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
• Lớp TN so với lớp ĐC có:
- tỉ lệ điểm yếu-kém và trung bình thấp hơn.
- tỉ lệ khá, giỏi cao hơn.
- điểm trung bình cộng cao hơn.
- sai số tiêu chuẩn luôn nhỏ hơn. Chất lượng học tập tốt hơn.
• Đường lũy tích của lớp TN luôn nằm bên phải phía dưới đường lũy tích của lớp ĐC
Kết quả kiểm tra cao hơn.
Made by Maker T - [email protected]
43
NHẬN XÉT KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
• Hệ số biến thiên V của lớp TN luôn nhỏ hơn lớp ĐC
Chất lượng đều hơn.
• Hệ số kiểm định t > 1,67
Sự khác nhau về điểm trung bình là có ý nghĩa.
Made by Maker T - [email protected]
44
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
KẾT LUẬN
1. Tổng kết hệ thống về cơ sở lý luận và thực tiễn
• Tìm hiểu về dạy học hiện đại và vấn đề nhận thức của HS
• Tìm hiểu về việc hình thành và phát triển tư duy cho
HSKG, những phẩm chất và năng lực của HSKG
• Giới thiệu khái niệm và phân loại tài liệu, trong đó tài liệu
BD HS rất cần thiếtMade by Maker T -
2. Điều tra thực trạng về việc sử dụng tài liệu cho HSKG ở trường THPT
3. Đóng góp mới vào cơ sở lý luận và phương pháp dạy học
a. Xây dựng 5 nguyên tắc thiết kế tài liệu dùngcho HSKG
b. Đề xuất quy trình thiết kế tài liệu dùng cho HSKG theo 7 bước
Made by Maker T - [email protected]
46
• Tóm tắt lý thuyết phần kim loại hóa học lớp 12, chuyển thể thành sơ
đồ tư duy.
• Cung cấp 9 phương pháp giải nhanh bài toán hóa học
• Xây dựng các dạng bài tập cho đối tượng HSKG gồm hệ thống bài
tập lý thuyết (51 bài tập tự luận – phân theo dạng, 64 bài tập trắc
nghiệm) và hệ thống các bài tập (45 ví dụ phân theo dạng- có lời
giải, 38 bài tập tự luận, 78 bài tập trắc nghiệm)
• Biên soạn 3 đề kiểm tra để HS có thể tự đánh giá kết quả học tập
• Một số lưu ý quan trọng được bổ sung thêm khi sử dụng hệ thống
BTHH ở mỗi chương (chương “ Đại cương kim loại” - 5 lưu ý,
chương “ Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và nhôm - 4 lưu ý)
c. Thiết kế tài liệu BD HSKG phần kim loại hóa học lớp 12
Made by Maker T - [email protected]
47
Bước đầu tiến hành sử dụng tài liệu ở lớp thực nghiệm với:
Số lớp TN
Số lớp ĐC
TSHS
Số lần kiểm tra
Tổng bài đã chấm
Số GV dạy thực nghiệm
5 5 397 2 704 5
d. Thực nghiệm sư phạm kiểm tra tính đúng đắn của giả thuyết khoa học
Made by Maker T - [email protected]
48
KIẾN NGHỊ
• Cần tăng số tiết dạy học hóa học cho lớp Bồi dưỡng để GV có
điều kiện cho HS tham gia các hoạt động tìm tòi sáng tạo.
• Khen thưởng thỏa đáng cho HS học khá giỏi, tư duy phát triển,
thông minh.
• Nâng cao chất lượng đời sống của GV và cán bộ công nhân viên
ở các trường học để họ có thời gian đầu tư cho việc dạy học.
1. Với Bộ Giáo dục và Đào tạo
Made by Maker T - [email protected]
49
• Thường xuyên tổ chức các lớp BD các chuyên đề về hóa.
• Tổng hợp các tài liệu tham khảo phù hợp cho đối tượng HSKG.
• Khuyến khích GV tự viết các tài liệu hóa học để bồi dưỡng HS
• Tổ chức các hội thi cho GV như viết sách, soạn đề tham khảo cho
HSKG, luyện thi ĐH.
• Tổ chức các buổi trao đổi kinh nghiệm về phương pháp dạy học cho
HSKG với các GV đi trước có nhiều kinh nghiệm.
• Tăng cường nâng cao chất lượng đội ngũ GV.
2. Với Sở Giáo dục và Đào tạo
Made by Maker T - [email protected]
50
Biên soạn tài liệu từ cơ bản đến nâng cao
•Tham khảo tài liệu mà đề tài nghiên cứu mới đề xuất và thử nghiệm.
•Luôn tự BD chuyên môn và phương pháp dạy học để nâng cao hiệu
quả dạy học.
3. Với GV ở trường phổ thông
Made by Maker T - [email protected]
51
‘’Dù còn nhiều điều vẫn cần phải hoàn thiện hơn nữa nhưng chúng tôi mong mỏi rằng đề tài này (với tất cả tâm huyết của tác giả) sẽ là một nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho quý thầy cô và có thể đóng góp một phần nhỏ vào việc nâng cao hiệu quả quá trình dạy học hóa học trong xu thế đổi mới giáo dục ngày nay’’Made by Maker T -
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC BẠN
ĐÃ QUAN TÂM THEO DÕI
Made by Maker T - [email protected]
53