ระบบการบรหารคณภาพ ISO 9000 1. คำานยามหรอความหมาย
คำาศพททสำาคญและควรทราบนน มดงนคอ1.1 คณภาพ ( Quality )หมายถง คณสมบต ทกประการของ
ผลตภณฑและการบรการ ทตอบสนองความ ตองการและสามารถสรางความพงพอใจใหแกลกคา
ในความหมายแบบเกาในยคทมผผลตสนคาเพยงไมกราย ตลาด –การซอ การขาย เปนของผผลตสนคาเพอใหไดมาตรฐาน– ความหมาย ของคณภาพในยคนนจงหมายถง มาตรฐานของสนคา “ “ แตในปจจบนเปนโลกของการแขงขนตลาด การ ซอ การขาย– – เปนของผ ซอไมใชของผผลต ลกคามโอกาสจะซอสนคา ไดมากมายการทจะผลตสนคาใหไดมาตรฐานเพยงพออยางเดยวแตไมสอดคลอง หรอไมตรงกบความตองการของลกคา โอกาส ทจะขายสนคาไดยอมมนอย ดงนน ความหมายของคณภาพในยคทมการควบคมคณภาพ จงหมายถง ความพอใจของลกคา
1.2 การควบคมคณภาพ ( Quality Control ) หรอ QC หมายถง การนำาเทคนค หรอ กจกรรมไปปฏบต เพอใหเกดคณภาพตามทกำาหนด ไว ( ทงผลตภณฑและการบรการ )
คำานให ความหมายรวมไปถงเรองของกจกรรมภายในกระบวนการผลตและเทคนควธทมง ใหเกดคณลกษณะเฉพาะของคณภาพ กจกรรมการเผาตรวจ ตดตาม ( Monitoring ) การคดแยกสงของดกบของเสยออกจากกนรวมทงการใชระเบยบขอ กำาหนดตาง ๆ ในการดแลของเสย
1.3 การรบประกนคณภาพ ( Quality Assurance : QA )หมายถง วธการบรหาร จดการเพอเปนหลกประกนหรอสรางความมนใจกวากระบวนการหรอดำาเนนงานจะ ทำาใหไดผลลพธทมคณภาพตรงตามทกำาหนดหรอ หมาย ถง กจกรรมหรอการปฏบตใด ๆ ทถาไดดำาเนนการตาม
ระบบและแผน ทวางไวจะทำาให เกดความมนใจหรอรบประกนวา จะไดผลงานทม คณภาพตรงตามคณลกษณะทพงประสงคภายใตสภาพแวดลอมและปจจยในกระบวนการ ผลตทมการควบคมอยางถกตองและเปนระบบ ถาสตร
QA = QC+Qau+QasQA = การประกนคณภาพQC = การควบคมคณภาพQau = การตรวจสอบคณภาพภายในQas = การประเมนคณภาพจากภาย นอก
1.4 ระบบคณภาพ ( Quality System : QS ) หมายถง ระบบทประกอบโครงสรางขององคกรความรบผดชอบ ขน ตอนการทำางาน วธการทำางานและทรพยากรเพอการบรหาร ใหเกดคณภาพ หรอ หมายถง ระบบ ระเบยบการรวมสงตาง ๆ ซงสลบซบซอนเขาดวยกนใหเปนไปในแนวทางเดยวกนอยางมเหตมผล
1.5 ระบบการบรหารคณภาพ ( Quality Management System : QMS ) หมาย ถง การบรหารประเภทหนง ท มการบรหารจดการในทก ๆ เรองเพอใหไดมาตามนโยบายคณภาพขององคกรทตงไว
QMS = QS+QI+Overall Management FunctionQI = Quality Improvement = การ
ปรบปรงคณภาพOverall Management Function = POSDCORBP = Planning
O = OrganizingS = StaffingD = Directing = Quality Polict and Quality
ObjectivesCO = CO- ordinating
R = ReportingB = Budgeting1.6 ระบบ หมาย ถงการทำางานหรอกจกรรมทสามารถมเอกสาร
อธบายการทำางานนน ๆ ไดและมการปรบปรงอยางตอเนอง ภายใตสภาวะทยดหยน
1.7 การทบทวน หมายถงการตรวจสอบ ตรวจทาน ปรกษาหารอ เพอใหเกดความมนใจ
เรองขดความสามารถทจะทำาให ลกคาได สงทจะดำาเนนการนนมขอมลชดเจน ครบถวนและเขาใจตรงตามลกคาทตองการกอนตกลงกบลกคา
1.8 การทวนสอบ หมายถง ตรวจสอบความเปนจรงวา ตรงตาม ขอกำาหนดหรอไม หรอ
ตรงตาม เงอนไขทตงไวหรอไม1.9 การชบง หมายถง การแสดงใหเหนวา เปนอะไร ? เชน ชนด
ขนาด รน บรการอะไร เพอปองกน การสบสน
1.10 การสอบกลบได หมายถง เมอมปญหาสามารถคนหาขอมลยอนหลงได
1.11 การควบคม หมายถง ตรวจสอบ ทบทวน ดแล ใหถกตองเปนไปตามแผนตาม
ขอกำาหนด วธการทจให รวาเอกสารในระบบการบรหารคณภาพขององคกรนน 5W 2H
1.12 การตรวจสอบ ( Inspection ) หมายถง การตรวจสอบด สถานทปรากฏแกประสาท
สมผส หรอการนบจำานวน การชงตวง วด วาผลตภณฑนน เปนไปตามขอกำาหนดหรอไม
1.13 การทดสอบ ( Testing ) หมายถง การตรวจวดสมรรถนะ หรอความสามรถของผลตภณฑ
วาทนรบตามกำาหนดไวหรอไม1.14 การบวนการ ( Process ) หมายถง ระบบของกจกรรมท
ใชทรพยากรตาง ๆ ในการเปลยนจากปจจยนำาเขา ( input ) เปนผลลพธ ( output )
1.15 การดำาเนนการเปนกระบวนการ ( Processes Approach ) หมายถง การบรหารกระบวนการทม
ปฏสมพนธตอกนระหวางการะ บวนการเหลานน นนคอ Output ของกระบวนการ A เปน Input ของกระบวนการ B และ Output ของกระบวนการ B เปน Input ของกระบวนการ C ปฏสมพนธเชอม โยงไปเรอย ๆ
1.16 การปรบปรงตอเนอง ( Continual Improvement ) หมายถง กระบวน การทดำาเนนการ
ทมงเนนไปทการเพม ประสทธผลและหรอประสทธภาพขององคกร ทจะบรรล ตามนโนบายและวตถประสงคอยางตอเนอง 2. มาตรฐานคออะไร
มาตรฐานทใชในระบบคณภาพ หมายถง ขอตกลงทไดจดทำาขน เปนเอกสารไวลวงหนา ซงไดรบความเหนชอบจาก องคกร หรอหนวยงานทยอมรบโดยทว ๆ ไป โดยมเนอหาทเกยวกบขอ กำาหนด ดานวธการทำางานและหรอกฎเกณฑทางดานเทคนค ทกำาหนดขน ซงเปนคณสมบตทางกายภาพของ ผลตภณฑ
มอก. = มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ( Output )
ISO 9000 = มาตรฐาน ของระบบการบรหารงาน หรอกระบวนการ ( Process )มาตรฐานแบงออกเปน 2 ประเภท
1. มาตรฐานระบบบรหารคณภาพของกระบวนการ ( Processes ) ซง เปนกจกรรมตาง ๆ ในการผลต และหรอการบรการ มการแปรรปโดยตองมสงนำาเขา แลว ผานกระบวนการ จงไดผลลพธ เปน มาตรฐานวธการทำางานทตองปฏบตโดยคำานงถงขอกำาหนด ซง เปนพนธะรวมระหวางประเทศ เปนมาตรฐานระดบโลก ความเปนมาตรฐาน คอ การสรางความเทาเทยมกนของกระบวนการปฏบตงานภายใน องคกรใหเกดความสมำาเสมอคงเสนคงวา มาตรฐานนม การปรบปรงเปลยนแปลงใหทนสมยไดอยางตองเนองโดยคำานงถงความตองการ ของลกคาเปนหลก สามารถนำาไปประยกตใชไดกบ ธรกจทงทางดานอตสาหกรรมการผลต และงานบรการ โดยไมจำากดขนาด มาตรฐานน ไดแก ระบบบรหารคณภาพ ISO 9000, ISO 14000
เครองหมายรบรองคณภาพ มอก. ISO 9000 ( ของ สมอ. เดม )
หากองคกรเปนผหนงทไดรบการรบรองระบบคณภาพของโรงงานภายใตอนกรม มาตรฐานระบบคณภาพ มอก. ISO 9000 ยอมแสดง วาองคกรมระบบการบรหารงานและการดำาเนนการเปนไปตามขอกำาหนดในอนกรม มาตรฐานระบบคณภาพ มอก. ISO 9000 องคกรม สทธอยางเตมทในการแสดงเครองหมายรบรองคณภาพใหเปนไปทปรากฏไมวา จะเปนหวกระดาษจดหมาย เอกสาร หรอ สงพมพของบรษท และในการ โฆษณาตาง ๆ แตทงนยกเวน การ แสดงเครองหมายบนผลตภณฑและหบหอผลตภณฑ
ความเปนมาของระบบคณภาพ ISO 9000
ระบบคณภาพ ISO 9000 เกดขนครงแรกใน ป ค.ศ. 1987 โดยองคการ ระหวางประเทศวาดวยมาตรฐาน (ISO) ซงตงอยใน ประเทศสวตเซอรแลนด
ความเปนมาของ ISO 9000 เกดขนใน สหราชอาณาจกร (องกฤษ) ซง ถอเปนชาตแรกทนำามาตรฐานระบบคณภาพไปใชงานอยางเปนทางการในป ค.ศ. 1979 ชอ BS 5750วตถประสงคของระบบคณภาพ ISO 9000
2.1 วตถ ประสงคของระบบคณภาพ ISO 90001. เพอใหลกคาเกดความมนใจในคณภาพ ของสนคาและบรการทได
รบ2. เพอสรางความมนใจ ใหแกผบรหารวาสามารถสนองความตองการ
ของลกคาได3. เพอลดความสญเสยจากการดำาเนนงานท ไมมคณภาพเปนการ
ประหยดคาใชจาย4. เพอใหมระบบการบรหารงานทเปนลาย ลกษณอกษรและเกด
ประสทธผลสง5. เพอใหสามารถควบคมการดำาเนนกระบวน การธรกจไดครบวงจร
ตงแตตนจนจบ6. เพอใหมการปรบปรงและพฒนาระบบการ ปฏบตงานใหเกด
ประสทธผลยงขน และเปนพนฐานไปสระบบการบรหารคณภาพทวทงองคการ (TQC.) ตอไป
3. ความสมพนธและแนวทางใชระบบคณภาพ ISO 9000 3.1 ความสมพนธของระบบคณภาพ ISO 9000- ISO 8402 เปนฉบบทอธบายถงคำาศพท/คำานยามทควรทราบ- ISO 9000 เปนฉบบทบอกใหทราบถงแนวทางในการเลอกใช
มาตรฐานตาง ๆทมความแตกตางกนตามความเหมาะสมขององคการ
- ISO 9001 อธบายถง ระบบคณภาพทเปนการประกนคณภาพ ในการออกแบบพฒนาการผลต การตดตง และการบรการ
- ISO 9002 อธบายถง ระบบคณภาพทเปนแบบการประกนคณภาพ ในการผลตการตดตง และการบรการ
- ISO 9003 อธบายถง ระบบคณภาพทเปนแบบการประกนคณภาพในการตรวจสอบและการทดสอบขนสดทาย
- ISO 9004 เปนฉบบทแจกแจงรายละเอยดเกยวกบขนตอนการ ดำาเนนงานหวขอตาง ๆ ในระบบคณภาพ เพอใหองคการศกษาในไปใชไดอยางเหมาะสม
3.2 โครงสรางของระบบคณภาพ ISO 90001. ลกษณะทวไปของระบบคณภาพ ISO 90002. อำานาจหนาทและความรบผดชอบของดานคณภาพ3. โครงสรางขององคการ4. ทรพยากรและบคลาดร5. วธการปฏบตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม เปนมาตรฐาน ทเปนกฎเกณฑทาง
เทคนคทกำาหนดขนไวสำาหรบผลตภณฑอตสาหกรรม คอทางดานผลผลต ( Output ) ทจะไดระบลกษณะของผลตภณฑ ประสทธภาพ การนำาไปใชงาน การ ทดสอบคณภาพของผลตภณฑทเปนไปตามมาตรฐาน ม เครองหมายมาตรฐานเปนไปตามกำาหนด เชน เครองหมายมาตรฐานทวไป เครอง หมายมาตรฐานบงคบ เครองหมายมาตรฐานเฉพาะดานความ ปลอดภยเปนตน 3.3 เครองหมายมาตรฐาน ผผลตทตอง การแสดงเครองหมายมาตรฐานทผลตภณฑ จะตองยน คำาขอรบใบอนญาต ทสำานกงานฯ ตรวจ สอบโรงงานและผลตภณฑ ทเปนไปตามมาตรฐานนเทา นน โดยมเครองหมายมาตรฐานทผลตภณฑแสดง
3.4 เครองหมายมาตรฐานบงคบผลตภณฑใดทกำาหนดไววาเปนมาตรฐานบงครบ ผผลต ผนำาเขา และ ผจำาหนายจะตองผลต นำาเขา และจำาหนายเฉพาะผลตภณฑ ทเปนไปตามมาตรฐานนเทานน โดยมเครองหมาย มาตรฐานบงคบแสดง
3.5 เครองหมายมาตรฐานเฉพาะดาน ความปลอดภยผลตภณฑบางชนดทตองมความปลอดภยในการใชงาน เชน ผลตภณฑไฟฟาสำานกงาน ฯ จะกำาหนดมาตรฐานเฉพาะดานความปลอดภยหากผผลตไดรบอนญาตกจะแสดงเครอง หมายมาตรฐานเฉพาะดานความปลอดภยทผลตภณฑ
3.6 ระบบบรหารคณภาพ ISO 9000 ไมใชมาตรฐานของผลตภณฑ ( Output ) แตเปนมาตรฐานของระบบการบรหารงาน ( Process ) 4. ความเปนมาของการควบคมคณภาพทวไป
ในเรองการควบคมคณภาพ ( Quality Control หรอ QC ) เรมมขนในสหรฐอเมรกากอนประเทศอนเพราะในระหวางการทำา สงครามโลกครงท 2 อย นน เกดปญหาดานคณภาพยทโธปกรณซงเปนเรอง ใหญ ผลตภณฑสวนมากขาดคณภาพ โดย เฉพาะอยางยงทางดานวตถระเบดเมอยงไปแลวไมเกดการระเบดขน และ เรองเกยวกบการประกนคณภาพของวตถระเบดนนนบวาเปนธรกจทยง ยาก เพราะผรบสนคาคนสดทายไมอยในฐานะทจะ ใหขอมลทปอนกลบไดอยางมประสทธภาพในทนททนใด ดง นน เสรจสนสงครามโลกครงท 2 จง เกดการนำาระบบการควบคมคณภาพมาใช ซงความสมพนธของกจกรรมควบคมคณภาพ
เมอสนสงครามโลกครงท 2 ลง ใหม ๆ สหรฐอเมรกาไดนำาเอามาตรฐานการควบคมคณภาพของกระทรวงกลาโหมมาใช ซงมาตรฐานนเปนกญแจดอกสำาคญทจะนำาไปสการพฒนา ปรบปรงมาตรฐานคณภาพนคอ MIL-Q-9858A หลงจากทสงครามโลกครงท 2 ยตลงใหม ๆ ญปนไดเรม
ฟ นฟเศรษฐกจของประเทศจากสภาพทแพสงครามทแทบไมมอะไร เหลอ เงนไมมจะลงทน เสอ ผาไมมอะไรจะใส ทรพยากรธรรมชาตกหายาก โรงงานและอาคารบานเรอนถกระเบดทำาลาย ญปน ไดแพรหลายกระจายออกสตลาดโลกเปนจำานวนมาก แตภาพ ลกษณทออกไปและเปนทรจกกนกคอสนคาราคาถก ๆ ทใชงานไดไมทนทานและไมมคณภาพ ความตระหนกถง คณภาพดงกลาว ทำาใหญปนพยายามทกวถทางทจะ พฒนาเทคนคการบรหารงานเพอใหเกดคณภาพขน ในป ค.ศ. 1949 ญปน ไดจดตง “ Union of Japanese Scientists and Engineering “ ขน ชอยอคอ JUSE คอสหพนธนกวทยาศาสตรและวศวกรแหง ประเทศญปน เปนหนวยงานทเผยแพรหลกวชาการ เกยวกบการควบคมคณภาพในญปน ในตอนแรก ๆ ญปนไดอาศยความรจากประเทศตะวนตก โดยเฉพาะ อยางยงจากสหรฐอเมรกา โดยในป ค.ศ. 1950 JUSE ไดเชญ DR. W Ednards Deming หรอทรจก กนในนาม ดร. เดมง ซงเปนผเชยวชาญชาวอเมรกน ใน เรองการควบคมคณภาพในเชงสถต ( Statistical Quality Control หรอ SQC ) มาใหความรแกผบรหารระดบ สงและวศวกรของบรษทอตสาหกรรมใหญ ๆ ของญปนในเรอง SQC แตยงไมเปน ทแพรหลายนกเพราะเนอหายากเกนไปสำาหรบระดบพนกงานทวไปจะนำาไปปฏบต ได
ในป 1955 JUSE ไดเชญ Dr. J.M. JURAN ทปรกษาจากสหรฐอเมรกามาใหความร แนะนำา เกยวกบการบรหารคณภาพ (Quality Management หรอ Q.MGT) แกผ บรหารระดบสงและวศวกรขนปนญปนแตระดบพนกงานกไมเขาใจและสามารถ นำาไปปฏบตไดอก จงไดเกดกลมศกษา QC ขน มา และพฒนาขนมาเปนกลม QCC (Quality Control Circle) ในป ค.ศ.1960 โดย JUSE มสวนสำาคญในการผลกดน และสงเสรม QCC ซงนบวาเปนฐานสำาคญในการพฒนาคณภาพ ใน ป 1965 ไดพฒนาแนวการบรหารคณภาพใหครอบคลมทวทงองคการในลกษณะ ของ TQC (Total Quality Control) ซงมงรวมกนรบผด
ชอบในปญหาคณภาพทวทง องคกรจะตองดำาเนนการโดยพนกงานทกคนทวทงองคการ
ถงแมวาสหรฐอเมรกาจะเปนตนกำาเนดของ QC หรอ TQC แตเมอเหนวาวธการของญปนได ผลดจงไดนำาแนวทางการบรหาร TQC แบบญปนกลบไปใชในสหรฐอเมรกาและ ตงชอใหมวา Total Quality Management (TQM) คอการบรหารคณภาพทวทงองคการ การบรหารทวทงองคกรทเนนเรองคณภาพ โดย อาศยการมสวนรวมจากสมาชกทกคน และมเปาหมายการ ไดรบความพงพอใจจากลกคา
ทง TQC และ TQM เปนการบรหารทวทงองคกร ซงแนวทางการบรหารยดถอปรชญาทวา“วธทดทสดทจะเพมยอด ขาย และทำากำาไรใหกบองคกร คอ การทำาใหผลตภณฑ และบรการ สามารถสรางความพงพอใจแกลกคาได”
ในกลมประเทศยโรป องกฤษเปนประเทศแรก ทไดประกาศใชมาตรฐานระบบคณภาพอยางเปนทางการ โดย การพฒนามาตรฐานระบบคณภาพชอ BS 5750 ขนมา ซงรฐบาลองกฤษใหการสนบสนนสงเสรมอยางเตมท ใน ป 1987 องคการระหวางประเทศวาดวยมาตรฐาน (ISO) ไดพฒนามาตรฐานระบบคณภาพ ISO 9000 ขนมา ถาพดถง ISO 9000 ในระยะแรก ๆ จะมการกลาวถงกลมประเทศประชาคมยโรปเสมอเพราะกลมประเทศดงกลาว ควบคมคณภาพสนคาทจะนำาเขาประเทศของตนเอง ตองม CE MARK (ยอมาจากภาษา ฝรงเศสทวา Conformite European) ซงการทจะได CE MARK นน ผผลตจะตองไดรบรองระบบคณภาพ ISO 9000 กอน เนองจากกลมประเทศประชาคมยโรปไดรวมตวกนอยาง เหนยวแนน มอำานาจการซอสงมากเปนมลคามหาศาล โดยมประชากรประมาณ 350 ลานคน ดงนนประเทศผผลตสนคาจง ตองใหความสำาคญกบระบบบรหารงานคณภาพ ISO 9000 เพราะเปน เสมอน
หนงสอเดนทาง (Passport) ทจะทำาใหผผลตสามารถสงสนคาเขา กลมประเทศยโรปได
สำาหรบในประเทศไทยนน การควบคมคณภาพ หรอ QC เรมขนประมาณ ป พ.ศ.2518 โดย บรษทในเครอของญปนนำามาใชกอนคอ
· บรษทไทยบรดสโตน ซงผลตยางรถยนต· บรษทไทยฮโนอตสาหกรรม ผลตรถบรรทกทง สองบรษทประสบผลสำาเรจอยางมาก ตอมาหนวยราชการ
รฐวสาหกจ ธนาคาร และองคกรดานอตสาหกรรมไดนำาเอา QC มาใชกนอยางแพรหลายผลของการทำากจกรรม QC ใน ชวงแรกมงทจะพฒนาคนหรอสรางคน เมอคนม คณภาพแลว ในชวงตอไปจะไปสรางงานใหมคณภาพตอ ไป เทคนคการบรหารตามแบบญปนมงเนนใหความ สำาคญทางดานบรหารคนมาก เพราะการบรหารงานจะดได นนจะตองบรหารคนใหประสบผลสำาเรจกอนการสรางงานใหมคณภาพจงจะเกด ขน
5. ปจจยพนฐานทกอใหเกดคณภาพในการ ผลตสนคาและบรการใดๆ เพอจะไดใหมาซง ผลตภณฑหรอ
บรการทมคณภาพไดนน นอกจากจะใช คน เงน เครองจกร และวตถดบ เปนปจจยในการผลต สนคาแลว ยงมเทคนคการบรหารงานทดและมความเหมาะสมกบธรกจนนๆ ดวย จง จะทำาใหไดรบผลผลตดงกลาว ปจจยพนฐานทกอ ใหเกดคณภาพนนมทงกจกรรม และระบบบรหารงาน หลายระบบทองคกรสามารถนำาไปใชได เชน กจกรรม 5 ส กจกรรมควซซ (QCC) ระบบบรหาร TQM และ TQC ระบบการปรบซอ Reengineering และระบบบรหาร ISO 9000 ฯลฯ ดงนนการทจะไดคณภาพ ซง หมายถงความพงพอใจของลกคามาไดนนมความละเอยดละออนซบซอนและไมได มางายๆ ดงคำากลาวของ John Ruskin ทวา “Quality is never accident it always the result of intelligent effort” (คณภาพมไดเกดขนโดยบงเอญ แตเกดขนจากความพยายามทชาญฉลาด)
5.1 กจกรรม 5 ส5S หรอ 5 ส เปนระบบการทำา กจกรรม 5 ขนตอน โดยปฏบตกน
อยอยางตอเนอง ซงเปนระบบหนงหรอเทคนคหนงทเรยกไดวา เปน การปพนฐานในการปรบปรงเพอเพมประสทธภาพ ทง ดานการผลต คณภาพ ตนทน การจดสง ความปลอดภย ขวญกำาลงใจ และสภาพแวดลอมในการ ทำางาน เปนการปพนฐานการจดการในองคกร เพราะถาจะบรหารดวยระบบใดถาปราศจากดวยระบบ 5 ส แลวเปนการยากทจะประสบผลสำาเรจได
ดงนน 5 ส จงเปนกจกรรมพนฐานกอน เพราะเปนการ ผนวกของการปฏบตกจกรรม 5 ส เขากบการใชความคด สรางสรรค ของพนกงานทกคนในองคกร สงผลมการปรบปรงอยางตอเนองและยงคำานงถงการทำางานทสะดวก สบายของผปฏบตตามหลกของวศวกรรม อตสาหกรรม เพราะถาเราสรางฐานใหแนนกอน คอ สามารถทำาใหทกคนในองคกรไดปฏบต 5 ส ใหไดเหมอน กบสรางนสยพนฐานของคนทรกความเปนระเบยบเรยบรอย พบ เหนอะไรไมใชกจดการทงเสย และทงในทเหมาะ สม ถามสงของอยเกะกะรกรงรง ก จดเกบใหดด และสะดวกตอการหยบใช จากนนกหมนทำาความสะอาดเครองมอ เครอง ใชตางๆ ใหอยในสภาพด และ เมอทำา 5 ส ไปนานๆ จะสราง นสย เปนคนทมระเบยบวนย และ รกษาสภาพแวดลอมของสงคมใหนาอย การทจะนำาความ รหรอเทคนคอนๆ มาใชเพอเพมผลผลต กจะทำาใหดยงขน การบรหาร งานกจะมประสทธภาพและเกดประสทธผลตามมา
การบรหารกจกรรม 5 ส มขนตอนดงนคอ
กจกรรม วธการดำาเนนการปฏบต
กจกรรมทมงเนนการกระทำา
1. สะสาง(SEIRI = เซร)
ขจดของ ทไมใชออกจากบรเวณทำางานจดทงจดเกบแยกออกไป
เนนให พนกงานมจตสำานกของการเปนนกเกบขยะดวยตวเอง
2. สะดวกSEITON = เซตง)
จดวาง สงของทตองการใหเปนระเบยบมระบบสะดวกในการหยบไปใช
เนนให พนกงานมจตสำานกของการเปนวศวกรหรอนกอตสาหกรรมดวยตนเอง
3. สะอาด(SEISO = เซโซ)
ตรวจสอบทำา ความสะอาดเครองจกร อปกรณและสถานททำางาน เพอขจด ขอบกพรองสกปรกตางๆ และดแลรกษา
เนนให พนกงานมจตสำานกของการเปนวศวกรบำารงรกษาปองกนดวยตนเอง
4. สขลกษณะ(SEIKETSU = เซเกตส)
การดแล สถานททำางานใหสะอาด ปลอดภยตอสขภาพอนามย
เนนให พนกงานคำานงถงเรองความปลอดภยดวยตนเอง
5. สรางนสย(SHITSUKE = ซทสเกะ)
การสราง สงคมทมวนยและปฏบตตามกฎระเบยบอยางเครงครด
เนนให พนกงานเปนคนทมระเบยบวนยปฏบตตามกฎเกณฑจนเปนนสยของตนเอง
5 ส ประกอบ ดวยขนตอนและเปาหมาย ดงน
สะสางสะดวกสะอาด
สขลกษณะสรางนสย
เปาหมายของ 5 ส คอ การสรางนสย สรางสภาพแวดลอมการทำางานทด ซง ถอวาเปนสวนหนงของงานประจำามใชเปนการเพมงาน
การ ดำาเนนงาน 5 ส ถาไดนำาเอาการใชหลกการวงจรการบรหารการจกการเขามา ประยกตใชแลวจะทำาใหดำาเนนไดด นนคอ วงจรเดมมง (Deming Cycle) และไว ใจได การบรหารงานและกจกรรมมความสมพนธ และเกยวของกน 4 ขนตอนของกระบวนการทำางานทเรยกวา วงลอ PDCA นนเปนขนตอนทจำาเปนตองปฏบตตอ เนองไมสนสดคอ Plan-Do-Check-Action สำาหรบรายละเอยดของการทำางานแตละขน ตอนมดงนคอ
ขนตอน ท 1 เขยน แผนงาน (Plan) ซงตองพจารณาในประเดนทสำาคญคอ
· การกำาหนดวตถประสงค เปาหมายใหชดเจน และกำาหนดคณลกษณะมใชควบคมไปดวย
· กำาหนดวธการทำางานเพอบรรลเปาหมายทตงไวขนตอน ท 2 ปฏบต ตามแผนทวางไว (Do) ซงจะแบงเปน· การศกษาและฝกอบรมใหเขาใจในวธการทำางานในแตละครง
และลงมอปฏบต
· เกบขอมลถงคณลกษณะทางดานคณภาพตามวธการทไดกำาหนดไว
ขนตอน ท 3 ตรวจ สอบสงทไดทำาไปแลว (Check) ซงเปนการตรวจสอบความกาวหนาของงาน และการประเมนผล
· เพอตรวจสอบวา งานทไดเปนไปตาม มาตรฐานทกำาหนดหรอไม· เพอตรวจสอบคณลกษณะทางดานคณภาพตรงตามเปาหมาย
หรอไมขนตอน ท 4 การ ปรบปรงแกไขบกพรอง (Action) เมอตรวจ
สอบสงทไดทำาตามแผน พบวามสวนบกพรองเพราะแผนไมด หรอ ทำาไมไดตามแผน ตองแกไขสวนทบกพรองโดย
· แกไขตนเหต แลวทำาการปองกน เพอไมใหเกดความบกพรองเกดขนอก
· หาทางพฒนาระบบหรอปรบปรงการทำางานนนๆ โดย ตรง “วงจร เดมง (Deming Cycle) หรอ วงลอ“ PCDA” 5.2 กจกรรมกลมคณภาพ (QCC) หรอ Quality
Control Circleหมายถง กจกรรมของกลมคณภาพ คอกลมบคคลผปฏบตงาน ซงม
จำานวน 3-10 คน ปฏบตงานอยในแผนก เดยวกน รวมตวกนขน เพอ แกปญหาตางๆ และขอบกพรองทเกดจากการปฏบต งาน มการจดกจกรรมของกลมในรปแบบการประชมม สมาชกของกลม นงลอมวงกนเพอปรกษาหารอ เชน คนหาปญหา การแกปญหา การปรบปรงคณภาพ การเสรมสรางประสทธภาพ และ คณภาพในการทำางาน โดยใชหลกการของ Deming Cycle (P-D-C-A) และเครองมอในการแกปญหา 7 อยาง ในการทำากจกรรมกลมคณภาพ คอ ตารางตรวจสอบ การจำาแนกขอมล แผน ภมพาเรโต แผนภมกางปลา อส โตแกรมกราฟและแผนภมควบคม แผนภมกระจาย การทำากจกรรมของกลมจะตองไมขดตอนโยบายของหนวย
งาน และตองมการกระทำากนอยางตอเนอง สามารถ นำาผลงานทไดรบเมอเสรจเรยบรอยแลวมาแสดงได
5.3 ระบบบรหารฐานคณภาพ ISO 9000เปนระบบ การบรหารงานเพอใหเกดคณภาพซงเปนมาตรฐานระบบ
คณภาพทเกยวกบการ จดการและการประกนคณภาพ โดยเนนความพงพอใจของ ลกคาเปนหลกสำาคญ และตงอยบนความคดพนฐาน ทวา เมอกระบวนการด ผล ทออกมากจะดตามไปดวย พนกงานจะตองไดรบ การอบรม เพอใหเกดทกษะ และ มความรบผดชอบ ทจะปฏบตงานใหถกตองเปนระบบ ทกขนตอน ตาม เอกสารทไดจดทำาขน มการปรบปรงอยางตอเนอง และยดหยนได สามารถนำาไปใชใน การบรหารงานไดทกธรกจไมวาจะเปนดานอตสาหกรรมการผลตและการบรหาร ทกขนาดเปนระบบบรหารงานทมการนำาไปใชมากทสดในโลก
5.4 ระบบการปรบรอ (Re-engineering)Re-engineering หมายถง ระบบ บรหารการปรบรอเปนกจกรรม
หรอเทคนคทเนนการปรบเปลยนเทคโนโลย ใหมๆ และการมวสยทศนทกวางไกล โดยเฉพาะใชกบธรกจทมการบรการมากๆ เชน การธนาคาร หรอถาเกยวกบการ ผลต การปรบรอหมายถง การ เปลยนเทคโนโลยการผลตใหมๆ ระบบนจงใชใน ธรกจบรการมากกวา เทคนคนเนนการทำางานเพอให ถกตองตามเปาหมายทแทจรงหรอแกนแทเหตผลงานนนๆ โดย การเขยนแผนผงกระบวนการ (Flow Process Chart) แลวพจารณาโดยระดมสมองสมภาษณเลยนแบบใชเทคโนโลยใหมๆ เชน คอมพวเตอรเพอปรบรอ กระบวนการทำางาน
5.5 ระบบบรหาร TQC/TQMTQC ยอมาจาก Total Quality Control หมาย ถง การ
ควบคมคณภาพทวทงองคกรเปนแบบญปน
TQM ยอมาจาก Total Quality Management หมาย ถง การบรหารคณภาพทวทงองคกรเปนแบบประเทศ ตะวนตก
ทง TQC และ TQM คอ แนวทางในการบรหารขององคกรทมง“เนนเรองคณภาพโดยสมาชกทก คนขององคกรมสวนรวม และมงหมายผลกำาไรในระยะยาว ดวยการสรางความพอใจใหแกลกคา รวม ทงการสรางผลประโยชน แกหมสมาชกขององคกรและ แกสงคมดวย๐ ซงจะมขอบขายของกจกรรมคลายคลง กนเปนระบบบรหารทวทงองคกร ทเนนในเรอง คณภาพโดยอาศยการมสวนรวม แนวคดในการทำางานท พนกงานทกคน ตงแตผบรหารระดบสงจนถงพนกงาน ทกระดบทกฝายในองคกร มจตสำานกในเรองคณภาพ และรวมมอกนปรบปรงงานใหเกดคณภาพอยางตอเนอง เพอตอบสนองความพงพอใจของลกคา กระบวน การทำางานนนมกจกรรมหลกของวงลอ PDCA หรอ Plan-Do-Check-Action โดยมแนวคดหรอปรชญาในการทำางานลกษณะ ทสำาคญ 7 ประการคอ
1. สมาชกทกคนในองคกรมสวนรวมตงแตประธานบรษทจนถงพนกงาน ระดบลาง
2. ปฏบตกนในทกแผนกงานทวทงองคกร3. ปฏบตกนทกขนตอนของกระบวนการธรกจ4. สงเสรมปรบปรงการทำางานดวยกจกรรม PDCA5. ควบคมและปรบปรง QCDSM คอคณภาพ (Quality), ราคา
(Cost), การสงมอบ(Delivery), ความปลอดภย (Safety), และขวญกำาลงใจของพนกงาน (Morals)
6. ใหความสำาคญตอปรชญา และวธการแกไข ปญหาแบบคณภาพ7. ใชประโยชนจากเครองมอ และวธการ ปฏบตแบบควบคมคณภาพ
ตารางเปรยบเทยบระหวาง QCC, ISO 9000, Reengineering และ TQC/TQM
ขอท QCC ISO 9000
Reengineering
TQC/TQM
1การมสวนรวมของ
พนกงาน
พนกงานใน องคกรมความสมครใจจะทำา (แตทถก บงคบทำากม bottom up) ผบรหารมความสมครใจทำา
พนกงาน ทกคนมสวนรวมดวยกนหมด ซงจะตองทำาเพราะผ บรหารสงใหทำาแตออกความคดเหนไดบาง
พนกงานจะตองจดทำาอาจจะม สวนรวมในการออกความคดเหนไดบาง
พนกงานในองคกรมความสมคร ใจทำา
2ผนำามา
ใช
เอามาใช เองแตกมทตามคำานยมพาไป
ผบรหาร จะถกลกคาบบใหทำาเปนสวนใหญ สมครใจทำาเองเพอ เพมประสทธภาพในการทำางานหรอบางครงคานยมพาไป
ผบรหาร ตองการทจะจดทำาเองสวนมาก
พนกงาน สมครใจทจะทำา
3ธรกจทนำาไปใช
สามารถนำา ไปใชไดทงธรกจทางดานบรการและดานอตสาหกรรม
ใชไดทกธรกจทงทางดาน บรการและดานอตสาหกรรม
ใชใน ธรกจดานบรการจะเหมาะกวาขนาดใดกได
ทกธรกจ ทกขนาด
ผลตไดทงธรกจขนาด เลกและขนาดใหญ
ไมวาจะเปนขนาดเลกหรอขนาดใหญ
4ความนาเชอถอ
มาตรฐาน ไมศกดสทธพอเพราะมมาตรฐานออกมาแลวไมถกควบคมหรอมการบงคบใช
มาตรฐาน ทออกมาจะตองควบคมมหมายเลขกำากบถาเปนฉบบแกไขตองลงนามเซนอนมต และถกตรวจสอบวาปฏบตจรง
มมาตรฐาน ออกมาไมแนใจวาจะมการควบคมหรอไม
มาตรฐาน ออกมามการควบคม
5สภาพปญหา
พนกงาน ตอบปญหาตามสบายแตทถกแลวควรเลอกตอบตามเปาหมายทเปนจดเดนตามระบบ QCC
ปญหาจะมา จากลกคา พนกงาน ผ บรหาร ผตรวจสอบภายในและผประเมนจากบคคลภายนอก
ปญหาไม ชดเจนขนอยกบฝมอการบรหารงานหรอไม
มปญหา ถกหยบยกมาจากนโยบายและจากทกคน
6บคลากรทแก
พนกงาน ตอบปญหาโดยพนกงานดงนน
จะแกปญหาโดยใชวธ QCC กได
แกปญหา โดยใชทปรกษา
แกปญหา เหมอน ISO 9000
ปญหา ขนกบความรของพนกงานวาจะมความสามารถและ ประสบการณมากนอยแคไหน
หรอจะใชทมงานทมคณภาพ เชน ทมวศวกร
หรอโดยวธอน ตามกำาลงทรพยหรอพนกงานทมความรประสบการณ
7การ
ตรวจประเมน
คณะ กรรมการไมมมาตรฐานทชดเจนในการตรวจสอบเพอทจะใหรางวลจงไมมความ ยตธรรม
ผตรวจสอบประเมนใบรบรองไดผานหลกสตรการ ตรวจประเมนระบบ ISO 9000 และม ประสบการณ
ไมมการตรวจเพอใหรางวล หรอใบรบรองจะดจากกำาไรทไดรบ
ใชผ เชยวชาญเปนผตรวจสอบ
8ผลกระทบตอการเขา ออกของ
พนกงาน
ถาพนกงาน เขาออกจากองคกรบอยจะเกดปญหา
ไมเกด ปญหาถาพนกงานเขาออกบอยเพราะมระบบเอกสารเปนคมอ
ถา พนกงานเขาออกองคกรบอยเกดปญหาแนนอน
ไมม ปญหา
9การ
แกไข
การแกไข ปญหาขนอยกบสมอง
จะไมคอย มมากนกการท
ไมแนใจ เปนการ เนนปองกน
ปญหา พนกงานซงมกจะเหนคำาตอบกอนลงมอทำา
จะเหนคำาตอบกอนลงมอทำาเพราะปญหาตาง ๆ ทเกดขนสวนมากบคคลนำามาให
ปญหามากกวาการแกไขปญหา
10คณภาพและงาน
บางทไม สามารถแยกแยะไดวา QCC มากอน งานหรอมากอน QCC
ISO 9000 คอระบบ การทำางานอยแลว ดงนนงานและคณภาพจงเกดพรอม กน
ไมเดน ชด ถางานทดำาเนนการอยแยมาก ๆ กควรทำาการปรบรอระบบเลย
งานคอ คณภาพ คณภาพคองาน