บทเรยนจากขอตกลงเขตการคาเสรกบสหรฐอเมรกา: เราสามารถสรางการคาทเปนธรรมและมความเทาเทยมไดอยางไร?

โดย

เชญ ไกรนรา กลมงานยทธศาสตรเศรษฐกจระหวางประเทศ

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2549 --------------------------------------------

1. ความเปนมาของการเจรจาขอตกลงเขตการคาเสรไทย-สหรฐอเมรกา

ประธานาธบดบชและนายกรฐมนตร ทกษณ ชนวตร ไดตกลงรวมกนทจะเจรจาเขตการคาเสรทวภาคเมอวนท 13 ตลาคม 2546 และเมอวนท 12 กมภาพนธ 2547 รฐบาลสหรฐอเมรกาไดแจงตอสภาคองเกรสวามความตงใจทจะเรมท าการเจรจาโดยเรมจากชวง 90 วน เพอท าการหารอกบสภาคองเกรสและภาคเอกชนกอนทจะเรมท าการเจรจาจรง และเมอวนท 30 มนาคม 2547 ทงสองฝายไดประกาศวาการเจรจาจะเรมขนในวนท 28 มถนายน 2547

1.1 เหตผลในการท าขอตกลงเขตการคาเสรของฝายสหรฐอเมรกา Robert Zoellick ผแทนการคาสหรฐ ไดน าเสนอผลประโยชนทจะไดจากกลมนโยบายทมศกยภาพดานการคา

และการตางประเทศทจะไดรบจากขอตกลง เขายงไดพาดพงถงประเดนออนไหวซงตองใหความสนใจ เชน การคาทเกยวกบยานยนต การปกปองทรพยสนทางปญญา แรงงานและมาตรฐานดานสงแวดลอม นอกจากนยงมเหตผลอนๆ ทส าคญดงน

1) FTA จะใหประโยชนแกผผลตดานการเกษตรของสหรฐซงไดเรยกรองใหภาครฐเดนหนาเจรจาตอไป ตลอดทงบรษทเอกชนทสงออกสนคาอตสาหกรรมและบรการตางๆ

2) ส าหรบผผลตดานการเกษตรโดยการยกเลกหรอลดภาษหรออปสรรคอนๆ ทตงไวสงของฝายไทย FTA จะสรางโอกาสในการเพมมลคาการสงออกอยางมนยส าคญมายงประเทศไทย

3) ในป 2546 ประเทศไทยเปนตลาดใหญล าดบท 16 ส าหรบสนคาเกษตรสงออกจากสหรฐ 4) FTA จะชวยเพมมลคาการสงออกของสหรฐของสนคาและบรการตางๆ โดยเฉพาะสาขา เทคโนโลย

สารสนเทศ บรการทางการเงน เครองเสยง ยานยนต และเครองมอทางการแพทย 5) ในป 2546 บรษทเอกชนของสหรฐไดสงออกสนคามายงไทยจ านวน 232 ,000 ลานบาท และบรการตางๆ

จ านวน 44,000 ลานบาท 6) การรกษาสทธประโยชนในการเขาถงส าหรบนกลงทนสหรฐในประเทศไทยเปนล าดบความส าคญสงทสด

ส าหรบภาคธรกจของสหรฐ เนองจากไทยมขนาดเศรษฐกจทคอนขางเลกเมอเปรยบเทยบกบสหรฐ (ขนาด 1 ตอ 100) ดงนนขอตกลงโดยตวของมนเองจะมสงผลกระทบนอยตอเศรษฐกจสวนรวมของสหรฐ

1.2 รปแบบของการเจรจาขอตกลงเขตการคาเสรของสหรฐอเมรกา มแนวทางปฏบตทไดยดถอในการเจรจา

ดงน 1) เพอใหแนใจวาบรษทเอกชนสหรฐจะไดรบการปฏบตเปนพเศษเหมอนประชาชนของประเทศเจาบานและ

คแขงขนของเขาเอง 2) เพอจดตงขอจ ากดทชดเจนเกยวกบกรณการยดกจการของการลงทนและเพอใหมนใจวานกลงทนสหรฐ

ไดรบการชดเชยอยางเปนธรรม

- 2 -

3) เพอใหมนใจวาการโอนเงนทนอยางเปนอสระเพอน าเขาและน าออกจากประเทศเจาบานโดยใชอตรา

แลกเปลยนตลาด 4) เพอจ ากดความสามารถของรฐบาลเจาบานในการทตองการใหนกลงทนสหรฐรบการปฏบตทไมม

ประสทธภาพและบดเบอนทางการคา 5) เพอใหมนใจวาสทธของนกลงทนสหรฐในการยนขอเสนอขอขดแยงทางการลงทนโดยใชสนธสญญาของ

รฐบาลภาคสมาชกจนกระทงถงการไกลเกลยระดบนานาชาต 6) การใหสทธแกนกลงทนสหรฐในการจางบคลากรทมขดความสามารถสงสดตามทตองการโดยไมเกยวของ

กบสญชาต

1.3 ประเดนหลกของการเจรจาขอตกลงเขตการคาเสร ครอบคลมประเดนทส าคญดงน 1) กรอบการด าเนนงานภายใตกฎหมาย ทเปนตวก าหนดเกยวกบการลงทนโดยตรงจากตางประเทศ เชน

กฎหมายภายในประเทศและกฎระเบยบตางๆ กฎหมายระหวางประเทศ แนวทางการปฏบตระหวางประเทศ สนธสญญาระหวางประเทศทงระดบภมภาคและระดบพหภาค กฎระเบยบขององคการการคาโลกทเกยวของกบการลงทน ระบบพเศษเกยวกบการเปดเสรทางการลงทน และการเปดเสรทางการลงทนแตฝายเดยว และกรอบการด าเนนการของกฎหมายทเปนตวก าหนดการลงทนโดยตรงจากตางประเทศในระดบนานาชาต เชน กฎหมายระหวางประเทศ บทบาทขององคการการคาโลก เชน ขอตกลงพหภาคการลงทน ขอตกลงทวไปเกยวกบมาตรการดานการลงทนทเกยวของกบการคา (General Agreement on Trade related-investment measures-TRIMs) ขอตกลงทวไปดานการคาเกยวกบการบรการ (General Agreement on trade in services-GATs) ขอตกลงทวไปดานทรพยสนทางปญญาทเกยวของกบการคา (General Agreement on Trade-related property rights-TRIPs) และการรวมกลมทางเศรษฐกจในระดบภมภาค เชน EU NAFTA ASEAN เปนตน

2) กรอบการด าเนนงานของสถาบน 3) การจดชนของเศรษฐกจระหวางประเทศ 4) หลกการของประเดนดานเศรษฐกจและสงคม เกยวกบผนยมการเปดเสรสมยใหมหรอแนวคด

รวมสมยสมยใหม โดยมประเดนส าคญเชน ตลาดทวโลก บทบาทของตลาด การทรฐไมเขาแทรกแซง การไมมพรมแดน การไมมอปสรรคทางการคา นอกจากนยงมประเดนบทบาทของรฐและตลาด กลไกเพอสรางความสมดลของรฐและตลาด และ กฎหมายเพอการแขงขนและนโยบาย และกฎหมายตอตานการผกขาด เปนตน

5) บรณภาพเหนอดนแดนของรฐ: บทบาทของรฐและตลาด 6) สงแวดลอมและสภาพเศรษฐกจแตเพยงอยางเดยว และ 7) รปแบบทางกฎหมายทเปนธรรมส าหรบความรวมมอทางเศรษฐกจ

2. ประสบการณของประเทศอนๆ ทไดบงคบใชตามขอตกลงเขตการคาเสรกบสหรฐอเมรกา กลมประเทศทสหรฐอเมรกาไดลงนามจดท าความตกลงเขตการคาเสรแลว ไดแก ออสเตรเลย บาหเรน ชล อเมรกากลาง อสราเอล จอรแดน โมรอคโค โอมาน ปานามา สงคโปร และขอตกลงเขตการคาเสรสหภาพศลกากรอาฟรกาใต โดยมตวอยางประสบการณดานการคาในบางประเทศภายหลงจากการลงนามขอตกลงเขตการคาเสรแลว ไดแก

2.1 ประเทศเมกซโก ด าเนนความรวมมอในลกษณะ North-South Integration กบสหรฐ โดยการเปดเสรดานเศรษฐกจทส าคญเชน การเปดตลาดทน และการขจดอปสรรคทางการคา ซงสวนใหญด าเนนการในฝายประเทศเมกซโก และพบวาไมไดเกบเกยวจากการขยายตวดานบวกของผลประโยชนจากการคาระหวางประเทศตามทคาดหวงไว และการเจรจากบประเทศมหาอ านาจมความยากและไมมความเปนไปไดทจะบรรลขอตกลงทจะเปดโอกาสใหมการจดท าขอตกลงทเออใหมการปฏบตตอประเทศเมกซโกเปนกรณพเศษสบเนองจากความแตกตางของระดบการพฒนา สงผลใหประเทศเมกซโกและสงคมเมกซกนไดสญเสยศกยภาพทจะน าไปสการขยายตวทางเศรษฐกจเพอการพฒนาอยางยงยน

- 3 -

2.2 ประเทศในกลมอเมรกากลางและสาธารณรฐโดมนกน ( The US-Central America-Dominican Republic Free Trade Agreement-CAFTA) ซงกลมประเทศเหลานเปนตลาดสงออกใหญเปนล าดบท 14 ของสหรฐ และเปนตลาดสงออกล าดบท 2 ในลาตนอเมรกา หลงจากทกลมประเทศเหลานตดภาษน าเขาสนคาทคอนขางสงส าหรบสนคาน าเขาจากสหรฐ ท าใหสรางความไดเปรยบตอฝายสหรฐและท าใหสามารถลดการขาดดลการคา โดยคาดวาเมอการลดภาษของ CAFTA เกดผลในทางปฏบตจะท าใหสหรฐสงออกสนคาเกษตรไดประมาณ 60,000 ลานบาท ตอป ในขณะทกลมประเทศ CAFTA ไดรบประโยชนในในรปของโครงการสทธพเศษดานภาษ อยางไรกตามการลดภาษทกลมประเทศ CAFTA จะด าเนนการภายใตขอตกลงจะมผลกระทบทนากลวตอผลการด าเนนงานดานการคาตางประเทศและเศรษฐกจภายในประเทศ หรอภาคเศรษฐกจสวนรวมของประเทศ

2.3 ประเทศชล การสงออกของสหรฐไปยงชลขยายตวรอยละ 33.5 ในป 2547 ท าใหสหรฐกลายเปนคคาทส าคญของชล

2.4 ประเทศสงคโปร สหรฐไดเปรยบดลการคาเพมเปน 3 เทา หลงจากการท าขอตกลง FTAs กบสหรฐเปนเวลา 1 ป คดเปนมลคา 172,000 ลานบาท

2.5 ประเทศออสเตรเลย ภายในไตรมาสแรกตงแตการท าขอตกลง FTAs กบสหรฐ มผลในทางปฏบต สหรฐมอตราการขยายตวทางการคารอยละ 31.7 คดเปนมลคา 85,200 ลานบาท 3. การศกษาเกยวกบผลกระทบของขอตกลงเขตการคาเสรไทย-สหรฐอเมรกา ทส าคญและขอเสนอแนะ สามารถรวบรวมไดดงน

3.1 ผลกระทบตอเศรษฐกจสวนรวมของไทย การศกษาเรอง US Bilateralism in South East Asia: A Sectoral Analysis of Market Access Issues in the Proposed Thai-US (Bilateral) Free Trade Agreement โดย Smith Francis และ Murali Kallummal พบวาไทยอาจไดรบสวนตางดานสทธพเศษทางภาษภายใต FTA ไทยกบสหรฐ เพยงเลกนอย และในปจจบนภาษน าเขาของของสาขาทส าคญของไทยกต าอยแลว ตลอดทงในหลายสาขาทมศกยภาพของไทยกมปญหาทเกยวของมากมายในการทจะขยายสดสวนการสงออกของไทย และสาขาทไทยอาจไดรบสวนตางของสทธพเศษเพยงเลกนอยกมชองวางของสดสวนทางการตลาดในปจจบนคอนขางกวางเมอเทยบกบประเทศคแขงขนอนๆ เชน จน (MFN สงกวาไทย) และในบางกรณของเมกซโก (ซงมอตราภาษเปนศนย) ท าใหสวนตางสทธพเศษทไดรบเพยงเลกนอยไมอาจสงผลใหเกดผลตอการปรบปรงสดสวนการตลาดของไทย ผลทไดจากการขยายตลาดจะกอใหเกดแกบรษทขามชาตขนาดใหญของสหรฐทมโรงงานประกอบกจการเพอการสงออกเปนหลกในสาขาทเกยวของ โดยไทยอาจไมไดรบสทธพเศษในบางสาขาซงขณะนอยในกลมทมการขยายตวของการสงออกสงทสดระหวางป 2542-2548 เนองจากสหรฐ ไดปรบยทธศาสตรใหมเพอลดสทธพเศษทางภาษ ดงนนสทธประโยชนดานการสงออกของ FTA ระหวางไทยกบสหรฐ จะมอายสนภายใตสถานการณปจจบน เนองจากภาวการณแขงขนตางๆ ทไทยก าลงเผชญอยในตลาดสหรฐ เพราะในความเปนจรงสหรฐ กไดมการเจรจากบประเทศเพอนบานอนๆ ของไทย เชน มาเลเซย และเกาหลใต และประเทศคแขงขนไปพรอมๆ กน นอกจากนการใชมาตรการทมใชภาษ เชน ขอจ ากดดานเทคนคทางการคา (Technical Barrier to Trade: TBTs) และ มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช (Sanitary and Phyto-Sanitary (SPSs) Measures โดยสหรฐในบางสาขาทอยในความสนใจนอกจากจะเปนอปสรรคในการเขาถงตลาดของไทยแลวยงสามารถน าไปสการเพมขนของการน าเขาเทคโนโลยและสนคาทน ซงจากการวเคราะหจนเปนประเทศคแขงขนทใหญทสดทไทยจะตองเผชญในหลายสาขาในตลาดสหรฐ ซงจนสามารถท าไดดกวาไทยโดยการตดคาแรงงานใหถกกวา

- 4 -

3.2 ผลกระทบตอสงแวดลอม แบงออกเปน 2 ดานหลกคอ

1) ผลกระทบของบรการตางๆ และการเปดเสรดานการคาตอสงแวดลอม ไดแก การทองเทยว การขนสงสนคาทางบก (ระหวางเมอง) และบรการดานสงแวดลอม เชน บรการดานการจดการสงปฏกล บรการการก าจดขยะ บรการดานสขอนามยและบรการทคลายคลงกน การท าความสะอาดไอเสยของกาซตางๆ บรการก าจดเสยงตางๆ บรการตางๆ เกยวกบการปกปองสงแวดลอมและภมทศน การปรบปรงกฎหมาย การตระหนกถงผลกระทบสงแวดลอมทส าคญ การเชอมโยงไปยงสนคา โดยเนนผลกระทบทเกดขนจากการจดหาและบรโภคสนคาทเกยวของ

2) ผลกระทบของทรพยสนทางปญญาตอสงแวดลอม ขอตกลงองคการการคาโลกเกยวกบขอตกลงทวไปดานทรพยสนทางปญญาทเกยวของกบการคา (General Agreement on Trade-related property rights-TRIPs) ไดก าหนดมาตรฐานระหวางประเทศขนต าเกยวกบทรพยสนทางปญญาและกฎหมายในประเทศเพอด าเนนการใหสอดคลองกบมาตรฐานเหลาน ในปจจบนไดมการเพมขนของการใชมาตรฐานทรพยสนทางปญญาทสงขนภายใต TRIPs ซงไมเหมาะสมส าหรบประเทศก าลงพฒนา TRIPs ประกอบดวยการยกเวนทส าคญ ขอยกเวนตางๆ และขอจ ากดตางๆ เรยกวา ความยดหยน (Flexibilities) และ FTA ตางๆ ไดพยายามลดหรอยกเลกความยดหยนเหลานและแมกระทงเพมเงอนไขตางๆ ทไมอยภายใต TRIPs เรยกวา TRIPs Plus ซงมความโนมเอยงทเออประโยชนใหแกเจาของทรพยสนทางปญญา ในขณะเดยวกนกขาดความสมดลกบผใชและความตองการพฒนาของแตละประเทศ อยางไรกตามสหรฐไดก าหนดขอตกลง TRIPs Plus ในทก FTA ทท ากบประเทศอนๆ ท าใหเกดระบบทผดปกตขน ( EU และ ญปนกใช TRIPs Plus ดวย)

(1) ขอแตกตางระหวาง TRIPs และ TRIPs Plus ดานสงแวดลอม

TRIPs มนยส าคญเกยวกบความหลายหลายทางชวภาพ โดยใหสามารถออกสทธบตรไดในประเดนทเกยวกบ micro-organism non-biological and micro-biological processes และยกเวนการออกสทธบตรเกยวกบ สตว พช ทเกยวกบกระบวนการทางชววทยาส าหรบการผลตพชและสตว (เกดตามธรรมชาต) และการวนจฉย วธการรกษาและการผาตดส าหรบการรกษามนษย และสตว (ส าหรบเหตผลดานสาธารณสข) ภายใตขอตกลงนสามารถท าใหเกดการปลนทางชว (Biopiracy) TRIPs Plus นอกจากทกลาวมาแลว สหรฐมการก าหนดมาตรฐานทรพยสนทางปญญาทมมาตรฐานสงกวาในประเทศก าลงพฒนา และขอใหประเทศก าลงพฒนาใหจดท าระบบทเขมงวดขนและเปดกวางมากขนเพอใหเปนสมาชกของสนธสญญาตางๆ ทมประโยชนเพยงเลกนอยหรอไมเปนประโยชนตอประเทศเหลานน ในกรณของไทย สหรฐไดก าหนดขอใหเปนสมาชกเพมขนจ านวน 10 สนธสญญาในขอเสนอทเปนเอกสาร ครอบคลมทางดาน ความหลากหลายของพช micro-organism ซอฟแวร ชองสญญาณการออกอากาศ เครองหมายการคา ฟลม เพลง การจดทะเบยนสทธบตร เปนตน

(2) ขอควรตระหนกในการเจรจา

ขอเสนอ TRIPs Plus มผลกระทบตอความหลากหลายทางชวภาพ ความรแตโบราณเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพซงอาจน าไปสปญหาความมนคงทางอาหารและเกยวกบการจดการสงแวดลอมโดยรวม

ขอเสนอ TRIPs Plusมผลกระทบตองบประมาณการพฒนาของประเทศก าลงพฒนาในแงเกยวกบการจายคา Royalties ส าหรบการใชเทคโนโลยและการจดหาโครงสรางพนฐานใหสอดคลองกบขอตกลง

- 5 -

ขอเสนอดานทรพยสนทางปญญาสามารถพบไดไมเพยงแตในบท IPR ของ FTAs แตยงพบไดในการลงทน บรการตางๆ บทน า side letters ภาคผนวก และ บทการจดการขอพพาท ดงนนจงควรศกษาอยางรอบคอบ

ประเทศก าลงพฒนาควรพจารณาใหรอบคอบวาจะรวมประเดนทรพยสนทางปญญาเปนรายการไวใน FTAs หรอไม เนองจากมการก าหนดกฏและระเบยบตางๆทเขมงวดไวใน WTO และ WIPO แลว

3.3 ผลกระทบตอสทธในทรพยสนทางปญญาประเดนเกยวกบการบรโภคยา

สหรฐอเมรกามกก าหนดขอเสนอ TRIPs Plus ไวใน FTAs ซงขอเสนอบางขอใน TRIPs Plus ยงไปไกลกวากฎหมายของสหรฐเองดวยซ า โดยหากไทยรบขอเสนอดงกลาวจะสงผลกระทบดงน

บทบญญตหามการขนทะเบยนยาชอสามญในชวงเวลาหนงหลงจากยาตนต ารบสตลาด (Data exclusivity) ซงกอใหเกดอปสรรคตวใหมเกยวกบขอมลทดลองยา ซงท าใหการขนทะเบยนต ารบยาชอสามญทราคาถกออกสตลาดลาชาออกไป

กฎเกณฑซงท าใหหนวยงานควบคมยาในประเทศเปลยนเปน “ผบงคบใช” สทธบตรดานยา ซงกอใหเกดอปสรรคเพมเตม และท าใหการอนมตยาชอสามญราคาถกออกสตลาดลาชาออกไป

การขยายชวงอายของสทธบตร ซงยงท าใหเกดความลาชาในการแขงขนของยาชอสามญทจะออกสตลาด มาตรการทอนญาตใหน าสารตางๆ ทเปนทรจกกนแลวมาจดสทธบตรใหมไดอกส าหรบ “การใชใหม” ขอหามตางๆ ซงจ ากดความสามารถของประเทศในการใช “มาตรการบงคบสทธ” เพอเปนเครองมอทางกฎหมาย

ในการรบรองการไดบรโภคราคาถกตามความเหมาะสมและจ าเปน ขอเสนอแนะในการเจรจา

ประเทศไทยควรพยายามสงวนไวซงสทธอนเปนอธปไตยของชาตไทยในการใชอยางเตมทซงความยดหยนทงปวงทมอยในขอตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญา (ขอตกลง TRIPs) ซงยนยนโดยปฏญญาโดฮาวาดวยขอตกลง TRIPs และการสาธารณสข เพอคมครองสขภาพของสาธารณชน และความอยดมสขของประชาชน ในประเดนน ประเทศไทยควรทบทวน และเพมความแขงแกรงแกระบบกฎหมายทมใชอยในประเดนดงตอไปน เพอใหมนใจวาประชาชนทกคนมโอกาสไดบรโภคยาดงกลาว

o ใบอนญาตการบงคบการใชสทธและการใชสทธโดยรฐบาล o การน าเขาซอน o ขอยกเวนตางๆ ในสทธผกขาดทางสทธบตร o เงอนไขสงประดษฐทใหสทธบตร (นยามของสงประดษฐ เปนตน) o บทบญญตการคมครองขอมลซงยดหยนได o นโยบายดานการแขงขน o การปองกนการน าบทบญญตไมใชความรนแรงเขามาไวในกฎหมายของชาต ประเทศไทยควรพจารณาออกใบอนญาตบงคบใชสทธกบตวยาตานไวรสเอดสสตรสอง ตามความเหมาะสมและ

ตามความจ าเปนของภาคสาธารณสข เพอใหสามารถจดหายารกษาโรคเอดสในราคาทซอไดใหแกผปวยทอาจก าลงดอยาสตรหนงซงหาไดในราคาทซอไดในประเทศไทยอยแลว

ประเทศไทยตองไมยอมรบขอก าหนด TRIPs Plus ทอาจเสนอเขามาในบรบทของขอตกลงเขตการคาเสรระดบภมภาคหรอระดบทวภาค (FTAs) เนองจากเนอหาการเจรจาขอตกลงเขตการคาเสรไมใชรปแบบตายตว ประเทศไทยควรพจารณารเรมเสนอเนอหาการเจรจาของตนเองทจะคมครองสทธของประเทศไทย ในการใชความยดหยนของขอตกลง TRIPs ตามขอตกลงองคการการคาโลก ขอเสนอของไทยอาจรวมขอก าหนดทวไปในการคมครองสขภาพไวในเนอหาการเจรจาดวย

- 6 -

ประเทศไทยจ าเปนตองพยายามทกวถทางเพอใหมนใจวากระบวนการเจรจานนโปรงใส ประเทศไทยควรอาศยผลการศกษาตางๆ เพอประเมนผลกระทบของการใชบทบญญตของขอตกลง TRIPs Plus

ในเรองความมนคงทางการเงน และความยงยนของโครงการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา หรอ “30 บาทรกษาทกโรค” ซงเปนทนยมยง จ าเปนตองมการวจยมากขนอกในเรองตนทนทางสงคม และเศรษฐกจของบทบญญต TRIPs Plus ในขอตกลงเขตการคาเสร และการเพมมาตรฐานการคมครอง สทธทรพยสนทางปญญาดวย โดยตองใหประชาชนไดรบรผลการศกษาดงกลาว และสออยางมประสทธภาพใหถงผวางนโยบาย สมาชกรฐสภา และสาธารณชนทวไป การศกษายงตองครอบคลมประเดนตอไปน แตไมจ ากดอยเพยงเทาน

o นยทางการเงนของราคายาทสงขน อนเนองมาจากการคมครองสทธบตรทเขมงวดเพอใหโครงการ “30 บาทรกษาทกโรค” เตบโตและอยไดอยางยงยน

o ตนทนทใชในการคอยๆ เปลยนผปวยทตองรบการรกษา ไปเปนการรกษาโรคเอดสในสตรสองตามทองคการอนามยโลกเสนอแนะไว เนองจากผปวยดอยาสตรหนง ทงทใชและไมใชแนวทางขอตกลง TRIPs Plus

ประเทศไทยควรท าการส ารวจและตรวจสอบวาพนธะหนาทในบทอนๆ ของ FTAs ทจะเกดขนไมท าลายวตถประสงคและนโยบายดานสาธารณสขของประเทศ รวมทงพนธะในการลงทน การใหบรการตางๆ การจดหายาของรฐบาล และการยตขอพพาท

4. ขอเสนอแนะจากทประชมเชงปฏบตการ

4.1 ยงไมมความชดเจนวาการท าขอตกลงเขตการคาเสรกบสหรฐอเมรกาจะท าใหเกดการขยายมลคาการคาซงประเทศทไดลงนามขอตกลงไปแลว เชน เมกซโก และชล ตางกเปนฝายขาดดลและสญเสยตลาดใหแกสหรฐอเมรกา และสวสดการของสงคมกไมไดดขน ในขณะทประเทศทไมไดลงนามขอตกลงเขตการคาเสร เชน จน และอนเดย ตางกมอตราการขยายตวทางการคากบสหรฐอเมรกา

4.2 ม 3 ประเดนหลกทควรใหความส าคญเปนอยางยงคอ การบงคบใช การควบคมเงนทน และกลไกจดการขอพพาท

4.3 ขอตกลงเขตการคาเสรสวนใหญจะเออผลประโยชนใหแกบรษทขามชาตขนาดใหญจากสหรฐอเมรกา 4.4 ขอใหมการจดท าประชาพจารณการจดท าขอตกลงเขตการคาเสรอยางโปรงใสและใหผมสวนไดสวนเสยไดมสวน

รวมอยางกวางขวางในการรวมคดรวมท า 4.5 การมบาททลดลงของนโยบายภาครฐควรใหมการค านวณรวมเปนตนทนทางสงคม 4.6 การท าขอตกลงเขตการคาเสรอาจกลบไปสระบบการลาอาณานคมอกครงหรอไม

5. ขอคดเหนของผเขยน

5.1 หากการเจรจาเพอจดท าขอตกลงเขตการคาเสรไทย-สหรฐอเมรกาด าเนนตอไป เหนควรใหมการศกษาแนวทางการเจรจาอยางรอบคอบ คอยเปนคอยไป ตลอดทงก าหนดภาคธรกจหรอสาขาธรกจทเปนจดแขงของไทยเพอการทะลทะลวงหรอขยายตลาดใหกวางขวางมากขน ในขณะเดยวกนเหนควรศกษาภาคธรกจหรอสาขาธรกจทเปนจดออนของไทยทมขดความสามารถในการแขงขนต าเพอการเตรยมการหามาตรการปกปองใหมากทสดเทาทจะท าได

5.2 ศกษาความเหมอนและความแตกตางในดานเนอหาของขอตกลงทสหรฐอเมรกาไดตกลงกบประเทศอนๆ เพอท

ประเทศไทยจะไดใชเปนบทเรยนเพอการศกษาเปนแนวทางการเจรจา 5.3 เหนควรใหยดขอตกลงขององคการการคาโลกรอบโดฮา เปนมาตรฐานในการเจรจาเนองจากจะสงเสรมการปฏบต

ตอกนทเนนการเคารพซงกนและกนและเนนการสรางความความเทาเทยมกนซงประเทศก าลงพฒนาอยางประเทศไทยสามารถปฏบตได และไทยอาจปฏเสธขอเสนอทใชมาตรฐานการเจรจาสงกวานเนองจากอาจเปนภาระทมากเกนไป ปฏบตได

- 7 -

ยาก และอาจตองมการลงทนดานโครงสรางพนฐานเพมเตมอกเปนจ านวนมากในขณะทงบประมาณเพอการพฒนาประเทศมจ ากด

5.4 เหนควรใหมการก าหนดระยะเวลาของการบงคบใชขอตกลงเขตการคาเสรไทย-สหรฐอเมรกาทชดเจน และเสนอใหมการเจรจาใหมเมอขอตกลงเดมสนสดอายลง โดยควรมการศกษาผลกระทบ ผลได ผลเสย ทครอบคลมทกดานอยางรอบคอบรอบเปนฐานขอมลกอนการด าเนนการเจรจาเขตการคาเสรรอบใหม

--------------------------------------