Instrumenti platnog prometa

JU Srednja škola za saobraćaj i komunikacije, Dautov Edina, III1

• Platni promet predstavlja promet između svih fizičkih i pravnih lica, u određenom vremenskom intervalu.

Platni promet omogućava:

normalan proces reprodukcije, povećanje privrednih aktivnosti, doprinosi stvaranju optimalnog broja obrtnih novčanih sredstava,povećava likvidnost privrede i doprinosi smanjenju obimakorišćenja kredita.

Definicija platnog prometa

• Platni promet obuhvata sva plaćanja koja su izvršena u novcu, bez obzira ko ih vrši, na koji način i u koju svrhu. Plaćanje se definiše kao prijenos novčanih sredstava sa jednog fizičkog ili pravnog lica na drugo da bi se izvršila likvidacija privrednog ili drugog materijalno-pravnog odnosa. Isplatioc i

primaoc mogu sami između sebe vršiti

plaćanje, a između njih moţe stajati

posrednik. Posrednici u plaćanju mogu biti

banke, pošte, poštanske štedionice,

biroi za obračun i ţiro centrale.

Instrumenti platnog prometa predstavljaju skup hartija od vrijednosti i tehničko-finansijskih postupaka koji uslovljavaju platni promet preko banaka i ostalih finansijskih ustanova .

U njh spadaju :

a) gotovinska plaćanja (opšta i posebna uplatnica)

b) bezgotovinski(virmanski) platni prometc) akreditivid) ostali instrumenti platnog prometa

Kao instrumenti platnog prometa u inostranstvu koriste se:

nalog za uplatu i nalog za isplatu( instrumenti gotovinskog platnog

prometa)

nalog za prenos i nalog za uplatu (instrumeti bezgotovinskog platnog

prometa).

Gotovinsko plaćanje

Uplatnica

Oblici platnog prometa

• Pod unutrašnjim platnim prometom podrazumjevaju se sva gotovinska i bezogotovinska plaćanja izvršena između pravnih i fizičkih lica u valuti te zemlje.

• Platni promet sa inostranstvom obuhvata sva plaćanja i naplate između fizičkih i pravnih lica jedne zemlje sa licima koja se nalaze u drugim zemljama, bez obzira na osnov po kome se vrši plaćanje, obavlja se u različitim nacionalnim valutama.

• Najstariji instrument plaćanja je kovani novac.

• Novac je zakonom propisano sredstvo plaćanja.

• Oblici novca su:

robni,

kreditni,

depozitni novac.

• Hartije od vrijednosti su isprave kojima se izdavalac obvezuje da isplati iznos koji je na njima označen. To su obveznice, mjenice, čekovi, blagajnički zapisi, potvrde o deponovanju sredstava i realne hartije od vrijednosti. Mogu biti domaće i strane, te oročene i bez roka.

• Ţiro promet je takav oblik platnog prometa kod koga se plaćanje u vezi sa dugovnim obavezama likvidiraju knjigovodstvenim prekriţavanjem novčanog iznosa sa računa duţnika u korist povjerioca u knjigama banke ili određene finansijske organizacije. Promet na ţiro računima moţe biti direktan ukoliko se vrši između dva ţiro računa kod iste banke, ili posredni ukoliko se obavlja između dva ţiro računa koji se vode kod različitih banaka u istom ili u različitim

mjestima u zemlji.

Čekovni platni promet

Predstavlja promet čekovima. Banka kao depozitor izdaje deponentu knjiţicu čekova pomoću kojih deponent ima mogućnost plaćanja po raznim osnovama i to isplaćujući ček u korist svojim povjeriocima.

Klirinški promet

Zasniva se na svakodnevnom izmirivanju novčanih obaveza prebijanjem potraţivanja i dugovanja banaka i drugih finanijskih organizacija posredstvom posebne ustanove za obračun ili centralne banke.

Mjenica

Mjenica je bezuslovan pismeni nalog izdavaoca, adresiran na drugo lice, da u određeno vrijeme i neodređenom mjestu isplati određeni novac licu označenom u mjenici ili drugom licu po njegovoj naredbi.

Platne kartice

Danas je u primjeni veći broj različitih tipova platnih kartica i uglavnom su izvedene iz obične prazne plastične kartice. Prema lokaciji primjene, kartice se dijele na: magnetne, laserske ili optičke i inteligentne kartice.

Kreditna kartica

Kreditna kartica je jedno od bezgotovinskih sredstava plaćanja. Najčešće je u obliku plastične kartice s kojom izdavatelj potvrđuje da će platiti račun s kreditne kartice. Izdavatelji kreditnih kartica su uglavnom banke.

Vlasnik kreditne kartice pri kupnji samo potpiše račun. S tim računom nastaje kreditna razmjena. Račun sa izdavateljom kreditne kartice preteţno obračunava mjesečno.

Debitna kartica

• Debitna kartica (poznata i pod nazivom bankomat kartica) je kartica koju banka izdaje vlasniku tekućeg ili deviznog računa kako bi svojim sredstvima mogao raspolagati neovisno o radnom vremenu poslovnice banke. Debitnom karticom klijent moţe podizati gotovinu na bankomatu, ali i plaćati robu i usluge u trgovačko-usluţnoj mreţi.

Dnevno ograničenje troška s debitne kartice određuje banka koja izdaje karticu i on je općenito manji nego kod kreditnih karica te najčešće ovisi i prilivu na pripadnom bankovnom računu.

• Ček je hartija od vrijednosti kojom njen izdavalac daje

bezuslovan nalog drugom licu da iz njegovog pokrića isplati naznačenu sumu novca korisniku čeka.

Vrste čekova• isplatni,

• prenosni,

• obračunski,

• barirani,

• putnički,

• limitirani,

• nelimitirani,

• cirkularni

Pitanja

JU Srednja škola za saobraćaj i komunikacije, Dautov Edina, III1

Šta je platni promet ?

Šta predstavljaju instrumenti platnog prometa ?

Šta je ţiropromet ?

Šta je čekovni platni promet ?

Razlika između kreditne i debitne kartice ?

Šta je ček ?