Upload
wfth
View
799
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Deze presentatie wordt gebruikt bij de opleiding Bedrijfskunde MER van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen
Citation preview
Introductie Risicobeheer
MER - EKA
Witek ten Hove
Introductie Risicobeheer
Risico en kwaliteit Risicoanalyse Risicorapportage Risico en bestuur Zwarte zwanen Risico en gedrag Risico en maatregelen
Stelling
Image: New York Times, March 16, 2011 Image: Trouw, March 16, 2011
“ Door de ramp in Japan, moet Nederland opnieuw naar de risico’s van
kernenergie kijken. “
Risico en kwaliteit
Verbetering voorspelbaarheid voor stakeholders: Vermogenverschaffers (cash flows) Klanten (product) Leveranciers (afzet en betalingen) Personeel (loopbaan en loon)
Alea Iacta Est
Kans op verlies in een maand
Prijs- {combinaties}
2 - {(1,1)} 3 - {(1,2), (2,1)} 4 - {(1,3), (2,2), (3,1)} 5 - {(1,4), (2,3), (3,2), (4,1)} 6 - {(1,5), (2,4), (3,3), (4,2), (5,1)} 7 - {(1,6), (2,5), (3,4), (4,3), (5,2),
(6,1)} 8 - {(2,6), (3,5), (4,4), (5,3), (6,2)} 9 - {(3,6), (4,5), (5,4), (6,3)} 10 - {(4,6), (5,5), (6,4)} 11 - {(5,6), (6,5)} 12 - {(6,6)}
Totaal: 36 combinaties
Source: http://www.futureaccountant.com/theory-of-expectation-random-variable/problems-solutions/throwing-rolling-dice.php
Kans op faillissement binnen twee maanden
Resultaat- {combinaties}
-/- 200 {(1,1)}
-/- 100 {(1,2), (2,1)}
0 {(1,3), (2,2), (3,1)}
100 {(1,4), (2,3), (3,2), (4,1)}
200 {(1,5), (2,4), (3,3), (4,2), (5,1)}
300 {(1,6), (2,5), (3,4), (4,3), (5,2), (6,1)}
400 {(2,6), (3,5), (4,4), (5,3), (6,2)}
500 {(3,6), (4,5), (5,4), (6,3)}
600 {(4,6), (5,5), (6,4)}
700 {(5,6), (6,5)}
800 {(6,6)}
Totaal: 36 combinaties
Maand 1 Maand 2 Totaal
Resultaat Kans en Resultaat Kans Resultaat Kans
-200 1/36 failliet 36/36 -200 1/36
of
-100 1/18 -200 1/36 -300 1/648
-100 1/18 -200 1/324
of
0 1/12 -200 1/36 -200 1/432
Totaal 3,5%
Kans op faillissement binnen twee maanden bij rentesprong
Resultaat- {combinaties}
-/- 600 {(1,1)}
-/- 500 {(1,2), (2,1)}
-/- 400 {(1,3), (2,2), (3,1)}
-/- 300 {(1,4), (2,3), (3,2), (4,1)}
-/- 200 {(1,5), (2,4), (3,3), (4,2), (5,1)}
-/- 100 {(1,6), (2,5), (3,4), (4,3), (5,2), (6,1)}
0 {(2,6), (3,5), (4,4), (5,3), (6,2)}
100 {(3,6), (4,5), (5,4), (6,3)}
200 {(4,6), (5,5), (6,4)}
300 {(5,6), (6,5)}
400 {(6,6)}
Totaal: 36 combinaties
Maand 1 Maand 2 TotaalResultaat Kans en Resultaat Kans Resultaat Kans
-600 1/36 1 -600 1/36 of
-500 1/18 1 -500 1/18 of
-400 1/12 1 -400 1/12 of
-300 1/9 1 -300 1/12 of
-200 5/36 1 -200 1/12 Totaal 41,7%
of -100 1/6 -600 1/36 -700 1/216
-500 1/18 -600 1/108 -400 1/12 -500 1/72 -300 1/9 -400 1/54 -200 5/36 -300 5/216 -100 1/6 -200 1/36 of
0 5/36 -600 1/36 -600 5/1296 -500 1/18 -500 5/648 -400 1/12 -400 5/432 -300 1/9 -300 5/324 -200 5/36 -200 25/1296of
100 5/36 -600 1/36 -500 5/1296 -500 1/18 -400 5/648 -400 1/12 -300 5/432 -300 1/9 -200 5/324 of
200 5/36 -600 1/36 -400 5/1296 -500 1/18 -300 5/648 -400 1/12 -200 5/432 of
300 5/36 -600 1/36 -300 5/1296 -500 1/18 -200 5/648 of
400 5/36 -600 1/36 -200 5/1296Totaal 56,6%
Alea Iacta Est?
Normale verdeling
Normale verdeling
Project risico
Eenvoudig scenario Uitgebreid scenario Monte Carlo simulatie
Eenvoudige scenarioanalyse
Voorbeeld: 5 variabelen / 3 scenario’s
Risicoanalyse ScenarioPrijs per eenheid Negatief Verwacht Positief
Verkoopprijs 8,00 10,00 12,00
Grondstofkosten 8,00 6,00 4,00
Energiekosten 2,00 1,50 1,00
Arbeidskosten 3,00 2,00 1,00
Resultaat (5,00) 0,50 6,00
Aantal eenheden 1.000 2.000 3.000
Totaal resultaat (5.000) 1.000 18.000
Uitgebreide scenarioanalyse
Voorbeeld: 5 variabelen / 3 scenario’s = 35 = 243 mogelijke uitkomsten
Monte Carlo Simulatie
Risicorapportage
Uit “Zo maak je een risicoanalyse” van M. Gerritsma en R. Grit, 2009
Risico
Risico = Kans x Gevolg
Risicorapportage
Kansklassen Gevolgsklassen Risicoscoretabel Risicomatrix
Voorbeeld KHF
Kansklassen
Kansklassen
Score Kans in % Omschrijving Toelichting
1 10% minder dan 1 x per 3 jaar Zeer zelden
2 30% tussen 1 - 2 x per 3 jaar Zelden
3 50% tussen 2 - 3 x per 3 jaar Mogelijk
4 70% tussen 3 - 4 x per 3 jaar Vaak
5 90% meer dan 4 x per 3 jaar Zeer vaak
Voorbeeld KHF
Gevolgsklassen
Gevolgsklassen Score Effect Schade Toelichting
1 minder dan 100.000 EUR < 1% van eigen vermogen Zeer laag2 tussen 100.000 - 400.000 EUR < 4% van eigen vermogen Laag3 tussen 400.000 - 800.000 EUR < 8% van eigen vermogen Serieus4 tussen 800.000 - 1.500.000 EUR < 15% van eigen
vermogenHoog
5 meer dan 1.500.000 EUR > 15% van eigen vermogen
Zeer hoog
Voorbeeld KHF
Risicoscoretabel
Gebeurtenis Effect Kans Gevolg Risico
Extern
Koopkrachtdaling Minder vraag, lagere verkoopprijzen, daling kwaliteit debiteuren
1 5 5
Inflatie Stijging grondstofkosten, loonkosten, energie, transportkosten, financieringskosten
1 4 4
Tekort grondstoffen Stijging grondstofkosten 2 3 6
Krapte arbeidsmarkt Stijging loonkosten 1 1 1
Logistieke problemen Onderbreking aanvoer, onderbreking uitvoer 1 5 5
Voorbeeld KHF Risicomatrix
hoog
risic
o
laag
risic
o
Risico
Als de kans dat een gebeurtenis plaatsvindt 100% is, is er dan nog sprake van risico?
Framework Risk Management
Source: Twan Kilkens, Deloitte
Strategische Visie
Strategische Doelstellingen
Bus. Strat. Incl. Risico Strat. en Appetite
Uitvoering Bus. Processen
Geintegreerd Risico en Control Framework Incl. Risico Bepaling
en Kwantificering
Business Performance Management
Risk Adjusted Return
Business MI
Prestatie en Beloning Management
Functies, Verantwoordelijkheden en Verantwoording
Risico MI
Code of conduct
VALUES
Respect
We treat others as we would like to be treated ourselves. We do not tolerate abusive or disrespectful treatment. Ruthlessness, callousness and arrogance don't belong here.
Integrity
We work with customers and prospects openly, honestly, and sincerely. When we say we will do something, we will do it; when we say we cannot or will not do something, then we won't do it.
Communication
We have an obligation to communicate. Here, we take the time to talk with one another and to listen. We believe that information is meant to move and that information moves people.
Excellence
We are satisfied with nothing less than the very best in everything we do. We will continue to raise the bar for everyone. The great fun here will be for all of us to discover just how good we can really be.
Risico en bestuur
Corporate Governance
De Nederlandse Corporate Governance Code (Tabaksblat)
Public Governance
Nederlandse Code voor Goed Openbaar Bestuur
Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (BBV)
Known Knowns, Known Unknowns, Unknow Unknowns
Aandelen hebben een hoger risico dan een bankdeposito
Tsunami’s komen voor, maar we weten niet wanneer en waar
Een terrorist kan een verkeersvliegtuig overnemen en daarmee een wolkenkrabber invliegen
Rumsfeld = Einstein
Known Knowns, Known Unknowns, Unknown Unknowns
="Not everything that counts can be counted, and
not everything that can be counted counts." (Sign hanging in Einstein's office at Princeton)
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
Wek
elijk
se g
roei
Week
Groeiontwikkeling van een kerstkalkoen
Kijk uit voor Black Swan Events
Risico en gedrag
Als je de risico’s hebt bepaald, welke beslissingen neem je?
Onderzoek Tversky / Kahneman (1979) Eigen enquête
Enquete studenten E-cluster periode 1 - 2010/11
Situatie 1:
100% zekerheid 3.000 EUR winst
vs
Gokken met 80% kans op 4.000 en 20% kans 0 winst
Situatie 2:
100% zekerheid 3.000 EUR verlies
vs
Gokken met 80% kans op 4.000 en 20% kans 0 verlies
Resultaten P1 2010/11
Resultaten P3 2010/11
Risico en maatregelen
Recht:
Contracten
SLAs
Etc.
Economie:
Financiele instrumenten (derivaten, verzekeringen)
Controletechnische instrumenten
Etc.
Management:
Kwalteitsbewaking en verbetering
HRM instrumenten: competenties, ervaring, motivatie
Etc.