Polityka państw wobec kryptowalutDR KRZYSZTOF PIECH

INSTYTUT EKONOMII POLITYCZNEJ, PRAWA I POLITYKI GOSPODARCZEJ – SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE

Seminarium "Polska potęgą bitcoin - szanse i zagrożenia"pierwsze seminarium nt. bitcoina w SGH18 grudnia 2013 r., SGH – Warszawa

Plan prezentacji

Zmieniająca się rola pieniądza

Powstanie kryptowalut

Przykłady działań władz publicznych wobec kryptowalut

Podsumowanie

Zmieniająca się rola pieniądza

Początki pieniądza

Pieniądzem jest to, co powszechnie jest uznawane za środek płatności.

Przykłady pieniądza: muszelki, kamienie, sól, skóry, złoto, srebro, zadrukowany papier.

Powstanie banków (Szwecja): instytucje poświadczające na papierze (banknocie) zdeponowanie w nim środków o określonej wartości.

Początkowo pieniądz sam w sobie miał wartość. Jednak wraz z upowszechnianiem się pieniądza kruszcowego, zwłaszcza gdy władcy zmniejszali udział metali szlachetnych w bitych monetach (ang. debasement), zaczęło się to zmieniać. W ten sposób powstał pieniądz fiducjarny (fiat money), oparty na „wierze” (łac. fides – wiara) osób używających go w jego wartość, popartej odpowiednimi gwarancjami państwa.

Początki pieniądza

Początkowo – możliwość wymiany pieniądza na metale szlachetne.

Ale upadek systemu z Bretton Woods.

Państwo zagwarantowało, że pieniądz będzie miał pokrycie w pracy i jej wydajności. Jest to system oparty na zaufaniu: w przypadku nadmiernego wzrostu podaży pieniądza (jego „druku”), może dojść do hiperinflacji.

Współcześnie pieniądz w coraz mniejszej mierze ma charakter fizycznych obiektów, a częściej – zapisów komputerowych (pieniądz elektroniczny):

łatwiejsza kreacja pieniądza przez system bankowy,

trudniejsza kontrola władz nad jego podażą;

pokusa zwiększania podaży pieniądza bez pokrycia w pracy, w wydajności gospodarki; podminowuje to zaufanie do pieniądza, które jest jedną z jego podstawowych wartości. Jeśli to zaufanie zostałoby nadużyte, pieniądz traciłby wartość – mogłoby dojść nawet do hiperinflacji (Zimbabwe).

Podaż pieniądza w USA

Obawy o zaufanie do dolara amerykańskiego – znaczący wzrost podaży pieniądza:

T.A.R.P,

Quantitative Easing II,

Operacja Twist.

Początkowo podaż pieniądza podążała za wzrostem gospodarczym. W 2008 r. sytuacja dramatycznie się zmieniła.

Sytuacja USA nie jest jednak kwestią dotyczącą jedynie tego kraju. Dolar amerykański nie ma statusu waluty narodowej – jest pieniądzem rezerwowym świata. Natomiast wszelkie recesje w USA przekładają się na pogorszenie koniunktury na świecie.

PKB i M2 w Stanach Zjednoczonych w latach 1959-2013

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

8,000

9,000

10,000

11,000

0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

18,000

1959q

1

1961q

2

1963q

3

1965q

4

1968q

1

1970q

2

1972q

3

1974q

4

1977q

1

1979q

2

1981q

3

1983q

4

1986q

1

1988q

2

1990q

3

1992q

4

1995q

1

1997q

2

1999q

3

2001q

4

2004q

1

2006q

2

2008q

3

2010q

4

2013q

1

PKB (w mld $) - lewa skala M2 (w mld $) - prawa skala

Uwagi: do 3 kw. 2013 r. włącznie. PKB w cenach z 2009 r. M2 – średnia miesięczna (dopasowana sezonowo) w danym kwartale.

Źródło: oblicz. wł. na podst. Board of Governors of the Federal Reserve System oraz U.S. Department of Commerce – Bureau of Economic Analysis.

Powstanie kryptowalut

Powstanie kryptowalut

Kryptowaluty – to elektroniczny:

środek wymiany (stosowany w transakcjach kupna-sprzedaży),

środek płatniczy (aczkolwiek funkcja ta nie akceptowana przez władze państwowe) i

środek tezauryzacji (służący do gromadzenia w nim wartości).

Czy można je uznać za pieniądz?

Z punktu widzenia ww. właściwości – tak.

Kwestią wątpliwą jest powszechność akceptacji bitcoina, jako środka płatniczego.

Jest kilkanaście tysięcy punktów na świecie akceptujących go.

Ale nie zyskał akceptacji władz publicznych.

Niektóre plusy i minusy

Cechy:

Ryzyko government failure a możliwość sprawowania „kontroli” nad podażąkryptowalut przez rynek.

Transparencja: możliwe jest prześledzenie każdej transakcji dokonanej przy ich wykorzystaniu, pozyskanie informacji o koncentracji ich posiadania itp.

anonimowość powiązania własności kryptowalut z daną osobą, aczkolwiek (vide PRISM) jest to również postrzegane, jako zaleta.

„In God we trust” vs. „In cryptography we trust”.

Bitcoin jako waluta

Waluta – „jednostka pieniężna oficjalnie obowiązująca w danym państwie i mająca ustawową moc zwalniania od zobowiązań pieniężnych” (T. Orłowski).

bitcoin i inne „kryptowaluty” nie są walutami – nie są ustawowo zaakceptowane przez prawodawstwo

powstanie bitcoina skłania do rewizji stanowiska wobec definicji „walut”:

związane były z danym krajem,

obecnie istnieją kraje, które jako własny pieniądz akceptują walutę innego kraju

zatem przynajmniej funkcja emisji danej waluty nie jest nierozerwalnie związana z danym krajem

efekt: możliwe byłoby rozszerzenie interpretacji pojęcia waluty na obiekty, które nie sąemitowane przez jakikolwiek bank centralny.

Uznanie bitcoina za walutę wymagałoby oficjalnego stanowiska władz państwowych.

Przykłady działań władz publicznych wobec kryptowalut

Stany Zjednoczone

Jedno z najważniejszych dotąd działań władz publicznych wobec kryptowalut: wysłuchanie publiczne w Kongresie Stanów Zjednoczonych:

przed Senate Homeland Security and Government Affairs Committee pt. “Beyond Silk Road: Potential Risks, Threats, and Promises of Virtual Currencies” (18 listopada2013 r.)

oraz przed Senate Committee on Banking, Housing, and Urban Affairs: Podkomitetds. Bezpieczeństwa narodowego, Międzynarodowego Handlu i Finansów oraz Podkomitet ds. Polityki Gospodarczej pt. “The Present and Future Impact of Virtual Currencies.”

Efekty: bitcoin może być uznawany za legalną usługę finansową (wsparcie m.in. Bena Bernanke’go).

Jedyny obecny przedstawiciel biznesu bitcoinowego (Tony Gallippi z firmy BitPay) stwierdził m.in., że bitcoin powinien otrzymać podobną ochronę od Kongresu, co internet na początku lat 90. oraz by rząd nie przeregulowywał bitcoina.

Europa

Europejski Nadzór Bankowy: ostrzeżenie przed możliwością utracenia pieniędzy ulokowanych w wirtualne waluty. Związane jest to z nienadążaniem polityki władz za przemianami w tym zakresie. „Korzystając z cyfrowych pieniędzy w transakcjach handlowych konsumenci nie są chronieni żadnymi przepisami prawnymi Unii Europejskiej mówiącymi o refundacji”.

Rząd Norwegii: bitcoin nie kwalifikuje się w ramach zwyczajowej definicji pieniądza lub waluty, choć środki te będą obłożone podatkiem od zysków kapitałowych.

Władze Danii początkowo zapowiadały, że będą chciały uregulować kwestie bitcoina by chronić obywateli przed zagrożeniami, ale ponieważ „bitcoin i inne kryptowaluty nie kwalifikują się jako emisja pieniądza elektronicznego, giełdy walutowe, domy maklerskie czy usługi depozytowe”, zatem ponieważ „wirtualne waluty nie są pokrywane obecnymi ramami regulacyjnymi Danii”, stąd „kryptowaluty nie mogą byćprzedmiotem krajowych standardowych regulacji finansowych”.

Rada Federalna rządu Szwajcarii ma przygotować raport nt. niebezpieczeństw wynikających z bitcoina oraz określająca możliwy jego wpływ na szwajcarski system finansowy oraz na społeczeństwo.

Bank centralny Francji potwierdził fakty, że bitcoin jest „wysoko spekulacyjny”.

„Niemieckie ministerstwo finansów uznało bitcoin za legalną jednostkę rozliczeniową do prywatnych transakcji.”

Australia, Nowa Zelandia, Polska, Tajlandia

Ostrzeżenia przed ryzykiem związanym z inwestowaniem w bitcoiny wydały banki centralne Australii i Nowej Zelandii.

W Polsce, Ministerstwo Finansów stwierdziło, że „wprawdzie wirtualna waluta nie spełnia definicji środka płatniczego ani pieniądza elektronicznego, ale wymiana bitcoinów na waluty podlega opodatkowaniu. >>Taką transakcjęnależy bowiem traktować jako przychód z odpłatnego zbycia praw majątkowych<<”

Wobec braku prawodawstwa odnoszącego się do kryptowalut, bank Tajlandii wprowadził zakaz obrotu bitcoinami:

„Zabronił ich kupowania i sprzedawania, a także korzystania z nich do kupowania towarów i usług.

Nielegalne stało się wysyłanie bitcoinów do osób znajdujących się poza terenem Tajlandii oraz otrzymywanie ich od osób z zagranicy.”

Chiny

Ważnym aktorem są władze Chin, które są największym rynkiem bitcoinowym.

Ludowy Bank Chin wraz z innymi regulatorami finansowymi

ostrzegł przed bitcoinem (stwierdził, że bitcoin jest towarem cyfrowym, a nie legalnym pieniądzem), ryzykiem inwestycyjnym z nim związanym i zabronił bankom oraz instytucjom finansowym dostarczania usług i produktów opartych na bitcoinie.

zapowiedział większą kontrolę nad internetowymi giełdami bitcoinowymi dla ochrony przed praniem brudnych pieniędzy.

16 grudnia 2013 r. – spotkanie przedstawicieli Ludowego Banku Chin i firm płatniczych strony trzeciej (third-party payment companies), w trakcie którego mogły one otrzymaćzakaz dokonywania transakcji z giełdami bitcoinowymi.

Prezes Bobby Lee stwierdził, że BTC China zawiesiła przyjmowanie depozytów w renminbi, ale możliwe jest ich wycofywanie z tej giełdy. W efekcie nastąpił światowy „run na banki” – w tym przypadku na giełdy bitcoinowe, powodując znaczący spadek kursu bitcoina (oraz konsekwentnie – innych kryptowalut).

Dobowa cena zamknięcia bitcoina na giełdzie Mt. Gox (w USD)

Źródło: BitcoinCharts, 18 grudnia 2013 r., http://bitcoincharts.com/charts/mtgoxUSD

Podsumowanie

Praktyczna rola bitcoina

Bitcoin ma wiele zalet, choć używany bywa w praktyce biznesowej głównie w celach marketingowych.

Mankamentem bitcoina – spekulacja. Nie sprzyja zwiększeniu akceptacji dla bitcoina, jako pieniądza; jego funkcja tezauryzacyjna podlega znaczącym wahaniom.

Podobieństwo do początków internetu, kiedy ceny akcji firm prowadzących działalność przy wykorzystaniu internetu również były wysoce niestabilne i podatne na działania spekulacyjne.

Narodziny polityki państw wobec kryptowalut

Koniec 2013 r. to okres ciekawy z punktu widzenia rozwoju rynków

finansowych, gdyż jesteśmy świadkami narodzin polityki państw wobec kryptowalut.

Istnieje potrzeba uregulowania wielu kwestii: dotychczasowe systemy

prawne nie były przygotowane na pojawienie się bitcoina i jego pochodnych.

Prawodawstwo nie nadąża za przemianami technicznymi zachodzącymi na świecie. Stwarza to duże pole manewru dla rynków, które jest niekiedy nadużywane.

Niekiedy jednak, władze krajów chcą chronić obywateli tak znacząco (paternalizm), że na wszelki wypadek wprowadzają restrykcje, które w efekcie blokują rozwój rynku.

Perspektywy

Nawiązanie do początków internetu:

państwo również nie nadążało z regulacjami – dochodziło do nadużyć,

ale zarówno nadmierne regulacje, jak i ich zupełny brak, blokował rozwój internetu i biznesów na nim opartych.

Bańki spekulacyjne są normalne dla każdego, nowego rynku.

Pokazuje to rolę dla władz, które mogłyby nieracjonalnych, kierujących sięzachowaniem tłumów „inwestorów” ostrzegać przed nimi.

Takie działania już były podejmowane w odniesieniu do bitcoina i powinny byćkontynuowane, by spekulacja nie osiągnęła wartości mogących zagrażaćstabilności systemów finansowych i gospodarek.