ORGANIZATA BOTËRORE E TREGTISË

Universiteti Mbretëror Iliria

Fakulteti Ekonomik

Punuar nga: Driton Qiraxhiu & Fatlum Hashani

Punim seminarik

Organizata Botërore e Tregtisë dhe anëtarësimi i Kosovës në këtë organizatë .......................... .(OBT) Lënda: Menaxhimi i Resurseve Humane

Profesori:Dr.sc. Mujë Gjonbalaj

Qershor, 2011

`

Përmbajtja

Hyrje 3

Funksionet e OBT-së 5

Objektivat e OBT-së 6

Përparësitë që arrihen me anëtarësimin në OBT 6

Disavantazhet që arrihen me anëtarësimin në OBT 6

Financimi i OBT-së 7

Parimet e OBT-së 7

Marrëveshjet e përgjithshme të OBT-së 11

Procesi i antarsimit te Kosoves ne Organizaten 13

Boterore te Tregtis

Mendimi(Konkluzioni) 15

Bibliografia 16

2

ORGANIZATA BOTËRORE E TREGTISË (OBT)

Lokacioni: Gjenevë, Zvicër

Themeluar: 1 janar 1995, gjatë negociatave në raundin e Uruguajit (1986-

1994)

Anëtarsia: 153 shtete

3

Buxheti: rreth 30 miliard dollar Amerikan

Stafi: 625

Drejtor gjeneral: Pascal Lammy

Qe ne vitin 1945 mendohej qe fluksi i investimeve dhe i tregtis

nderkombetare mund te ishte qelsi i lulzimit mbarboteror. Shume muaj te

negociatave nderkombetare ne Londer, Gjeneve, Nju Jork, arriten kulmin ne

24 mars 1948 ne Havana te Kubes me nënshkrimin e kartes se Havanes per

Organizaten e Tregtis Nderkombetare (ITO), e cila parashikohej te merrej

me politiken e tregtise nderkombetare, praktiken kufizuse te biznesit,

marrëveshjet per mallra, punzenien, rindërtimin, zhvillimin ekonomik dhe

investimet nderkombetare si dhe ngritjen e nje agjencie te re te Kombeve te

Bashkuara per te administruar gjithçka. Mirpo ky draft nuk u ratifikua nga

Kongresi i SHBA-ve dhe parlamente te disa vendeve te tjera, me arsyetim se

ata e ndjejne frymen e burokracis te organizates se re dhe dobësimin e

sovranitetit kombëtar. Mirpo ne vend te themelimit te ITO-se SHBA dhe 22

vende tjera u pajtuan qe rregullimi i kembimit kombëtar te behet permes nje

marrëveshje te quajtur Marrveshja e Pergjithshme per Tregeti dhe Tarifa

(GATT), e cila u nënshkrua ne Gjenev ne vitin 1948, nga 23 vende antare

dhe i cili ka nxitur nje progres te madh ne tregtin botrore. Ne fillim te viteve

te 80-ta antaret e GATT-it vazhduan punen e tyre ne Roundin e Uruguait ku

u përqendruan ne tregtin e shërbimeve, reduktimin e barrierave te tregtis dhe

mbrojtjen e te drejtave te pasuris intelektuale. Nje nga arritjet me te

rendesishme te ketij raundi ishte krijimi i OBT-se, te cilen e nënshkruan

ministrat e 123 vendeve ne konferencen e ministrave te mbajtur ne

Marrakesh te Marokut, ne prill te vitit 1994, ndersa prej 1 janar 1995 filloi

punen OBT-ja. Qe nga kjo kohe GATTI pushoi te funksionoj si institucion i

4

pavarur dhe u be pjese e OBT-se. Ne kuadër te OBT-se u integruan te gjitha

marrëveshjet ekzistuse multilaterale te GATT-it, GATS-it dhe TRIPS.

Funksionet e OBT

- Të ndihmoj që tregtia midis vendeve të kryhet sa më lirshëm që të jetë e

mundur

- Të shërbej si forum për bisedime lidhur me tregtinë ndërkombëtare

- Të kontribuoj në zgjidhjen e kontesteve tregtare ndërmjet palëve përmes

interpretimit të rregullave të tregtisë ndërkombëtare

- Përcjellja e masave tregtare ndërkombëtare

- Ndihmë teknike për vendet në zhvillim dhe vendet në tranzicion

- Bashkëpunimi me organizatat tjera ndërkombëtare

Synimet kryesore te OBT-se jane tregu i hapur global dhe konkurrenca e drejt dhe

padiskriminim. Ne qender te OBT-se jane marrëveshjet e negociuara dhe te firmosura

nga shumica e vendeve te botes, ku perbejne rregullat ligjore per tregtin

nderkombetare. Objek i marrëveshjes te OBT-se jane mallrat, shërbimet dhe pronat

intelektuale. Marrveshja parasheh angazhimin e paleve per uljen e tarifave doganore

dhe zbutjen apo heqjen e barrierave tregtare hapjen e tregjeve te shërbimeve si dhe

procedurat per zgjedhjen e mosmarrëveshjeve.

5

Objektivat kryesore të OBT

- Zhvillimi i metejm i sistemit te tregtise se lire multilaterale dhe

- Thjeshtezimi dhe shkurtimi i kohëzgjatjes ne realizimin e operacioneve

tregtare. Per realizimin e ketyre objektivave te OBT-se ka aprovuar rregulla me

te cilat

- i nxit vendet anetare qe ti harmonizojne aktet ligjore kombetare nga fusha e

tregtise se jashtme

- unifikohen dokumentet te cilat zbatohen ne tregtin e jashme,

- standardizimi ne procedurat ne tregtin e jashtme, veqmas procedurat doganore,

- nxitet standardizimi i termave te cilat perdoren shpesh here ne komunikim dhe

dokumente etj.

6

AVANTAZHET E ANTARSIMIT NE OBT janë:

Rregullat e OBT-se i ofrojne anuarve te rinje mundesi qe ti zgjerojne mundesit e

veta tregtare, ofron nje qasje ne tregjet e vendeve antare te saj, bene qe tregtia te

zhvillohet drejt dhe sigurt, arritja e marrëveshjeve ne kuadër te OBT-se me qellim

te zgjerimit te tregjeve etj.

DISAVANTAZHET

Shfrytzimi i resurseve natyrore te shteteve te pazhvilluara ekonomikisht nga

shtetet e fuqishme (te medha), rrenimi i disa industrive te caktuara vende te

ndryshme pasiqe nuk kane mundesi te konkurojne me kosto te lire te punes

dhe te prodhimit te te njëjtit produkt nga vendet tjera si psh Kina.

Financimi i OBT-së

Eshte rregulluar permes aneksit te 7 te marrëveshjes mbi OBT-ne qe parasheh se

drejtori gjeneral i OBT-se ti drejtohet komitetit per buxhet, financa mbi gjendjen e

OBT-se dhe a do ti mbuloj gjitha shpenzimet brenda nje viti. Komiteti analizon

gjendjen dhe ia paraqet drejtorit gjeneral i cili e aprovon buxhetin. Secili shtet

antare duhet ta paguaj kontributin e tij, mbi pjesëmarrjen e shtetit ne tregtin

nderkombetare per mallra dhe shërbime, kontributi minimal eshte 0.015 te

pjesëmarrjes ne tregtin nderkombetare.

7

Parimet kryesore janë:

1. Parimi i tregtisë pa diskriminim

2. Parimi i tregtis me liberale

3. Parimi i tregtis se qendrushme dhe transparente

4. Parimi i nxitjes se konkurences se lire dhe te drejt

5. Parimi i trajtimit preferencial te vendeve ne zhvillim

Parimi i tregtis pa diskriminim - Ky parim parasheh zbatimin e klauzolave te

Kombi me i favorizuar dhe te trajtimit preferencial

1. Klauzola Kombi me i favorizuar do te thot se, sa here qe nje vend i zbret

tarifat doganore ndaj nje vendi antar, per ndonje produkt apo grupe produktesh, ai

obligohet qe ta zbatoj kete zbritje ndaj te gjitha vendeve antare te OBT –se. Pra,

vendet antare nuk mund te bejne dallime ndermjet partnerve te tyre tregtar perveq

ne rastet vijuse

1. kur grupe vendesh arrijne marrëveshje tregtare rajonale siq jane zonat e

tregtis se lire apo unionet doganore

2. vendet e zhvilluara inkurajohen te zbatojne tarifa preferenciale ndaj

vendeve ne zhvillim nepermjet Sistemit te Pergjithshem te Preferencave

dhe

3. nje vend mund te vendos barriera per produkte te caktuara per shkak se

vendi prej nga vijn ato produkte zbaton marrdhenie tregtare te padrejta.

2. Klauzola e trajtimit kombetar qe do te thot se produktet e importuara dhe

produktet e prodhuara ne vend duhet te trajtohen ne menyre te barabart.

8

Parimi i tregtisë më liberale

Bazohet në kërkesën për zbritjen e barrierave doganore dhe jo doganore në tregti

me mallra, si dhe reduktimin e kufizimeve në tregti me shërbime dhe prona

intelektuale.

Tregtia e lirë është e mirëseardhur për të gjithë dhe shpie në mirëqenie,

flamurin për një tregti të lirë e mban Organizata Botërore e Tregtisë (WTO)

Megjithatë, përkundër shumë lehtësimeve doganore, shumë shtete të varfëra

s’do mund të përfitojnë nga tregtia e lirë. Përgjegjësinë për një gjendje të

tille duhet ta marrin ministrant, të cilët kishin marrë pjesë në konferencen e

Hong Kongut, në vitin 2005. Organizata e Ndihmës për zhvillimin tregtar

(Aid for Trade ) është një program i përparuar ndihmash, i cili do t’ ju

mundësojë shteteve ne zhvillim përfitime nga tregtia e lirë. Rreth bilancit të

kësaj organizate që u prezantua së fundi në Gjenevë një informacion nga

Paskal Lechler: Organizata "Ndihmë për zhvillimin tregtar (Aid for Trade)"

paraqiti njëqind faqe me fotografi njerëzish të gëzuar, të cilët mbanin mbi

shpinë thasë të mbushur me kafe apo banane. Raporti i kësaj organizate

synon mbi të gjitha që të shtojë shpresat. Vitin e kaluar për tregtinë e lirë

ndërkombëtare u derdhën 21 miliardë dollarë. Deri në vitin 2010

parashikohet një rritje e kësaj shume në 30 miliardë dollarë. Me këto të holla

tani do t’u mundësohet shteteve me infrastrukturë të dobët, me zhvillim të

dobët të financave publike si dhe me mungesë të instancave zhvillimore, që

të integrohen në tregtinë botërore.

Shefi Bankës Botërore, Robert Zoellick, kishte ardhur në Gjenevë me

një lajm të mirë. Banka Botërore dëshiron që t’i shtojë "Organizatës së

ndihmës për zhvillim tregtar" edhe 2 miliardë dollarë, duke e dyfishuar në

këtë mënyrë ndihmën e deritashme.

9

"Unë mendoj që organizata e ndihmës për zhvillim tregtar do të ndikojë

pozitivisht në tregun e përgjithshëm"!

Gjithashtu mendoj që organizata e ndihmës për zhvillim tregtar do të

ndihmojë edhe shumë shtete në zhvillim të cilat tani mendojnë se vetem

hapja e tregut nuk do të ishte e mjaftueshme. Ato kanë nevojë për përfitime.

Nëse një shtet i varfër nuk mund që ta mbulojë vetë deficitin tregtar, ai mund

të ketë mallra apo produkte për të shitur, por s’mund të depërtojë në treg.

Kjo organizatë u ofron një mundësi të veçantë dhe rrugë të reja për shitjen e

mallrave në tregun ndërkombëtar.

Kritikat ndaj kësaj organizate (Aid for Trade) vijnë nga organizatat

joqeveritare. Kristine Weller (...nga Christian Aid) mendon që Organizata

Botërore e Tregtisë (WTO) nuk është institucioni i saktë për ndihmen e

zhvillimit tregtar.

"Këtu nuk bëhet fjalë vetëm për një shumë të hollash për shtetet në

zhvillim, sepse kjo ndikon në dinamikën e tregtisë së përgjithshme botërore.

Në këtë kontext qëndon rreziku që shtetet e zhvilluara të marrin më tepër

dhe shtetet në zhvillim të japin gjithashtu më tepër, sepse diku ekziston

mundësia për të tërhequr ndihmat e premtuara".

Parimi i tregtisë së qëndrueshme dhe transparente

Ky parim parasheh se, vendet anëtare duhet ti respektojnë kufijtë maksimal të

tarifave doganore të përcaktuara. Një vend mund ti ndryshon këta kufij, vetëm pas

negociatave me vendet tjera partnere në tregti, në të kundërtën ato mund të

10

kërkojnë kompensim për humbjet e pësuara. Po ashtu mund me qëllim të sigurimit

të kushteve për afarizëm të shëndosh dhe pa diskriminim, vendet anëtare

obligohen të jenë transparente në politiken e tyre tregtare.

Parimi i nxitjes se konkurrencës së lire dhe të drejtë

Me rregullat e OBT është definuar se çka konsiderohet konkurrencë e drejtë e çka

e padrejtë, vendet anëtare duhet të luftojnë kundër konkurrencës së padrejtë e jo ta

aplikojnë atë.

Parimi i trajtimit preferencial të vendeve në zhvillim, i cili lejon:

a) Aplikimin e Klauzolës së habilitacionit e cila lejon realizimin e marrëveshjeve

multilaterale lidhur me masat jo doganore, për caktimin e koncesioneve doganore

dhe dhënien e tretmanëve speciale për vendet e varfra në botë,

b) Aplikimi i masave restriktive tregtare për shkak të gjendjes së bilancit të

pagesave mund të aplikohen vetëm në situata të jashtëzakonshme dhe çdo herë në

mbikëqyrjen e OBT

c) Masat mbrojtëse me motive zhvillimore, kanë të bëjnë me privilegjet që u

lejohen vendeve në zhvillim me qëllim të përmirësimit të gjendjes së tyre.

11

Marrëveshjet e përgjithshme të OBT-se

Marrëveshja e përgjithshme për Tarifa dhe Tregti (GATT – 1994)

Marrëveshja e përgjithshme për Tregti me shërbime (GATS)

Marrëveshja për aspekte tregtare të të drejtës së pronës intelektuale

(TRIPS)

Marrveshje te tjera siç janë:

Marrëveshja për zbatimin e masave sanitare dhe fitosanitare

Marrëveshja për subvencionet

Marrëveshja për anti damping

Marrëveshja për inspektimin para origjinës

Marrëveshja për barrierat teknike në tregti

Marrëveshja për vlerësimin e mallrave në dogan

Marrëveshja për rregullat e origjinës etj

12

Procesi i antarsimit te Kosoves ne Organizaten Boterore te

Tregtise

Zyrtarë qeveritarë dhe ekspertë për çështje ekonomike japin mendime të

kundërta rreth përgatitjes së Qeverisë së Kosovës për të aplikuar në

Organizatën Botërore të Tregtisë (OBT).

Me gjithë faktin se ky proces është i komplikuar dhe i vështirë,

zyrtaret konfirmojn se tashmë i kane bërë të gjitha përgatitjet e duhura për

të aplikuar në Organizatën Botërore të Tregtisë.

“Ne po i bëjmë të gjitha përgatitjet teknike, ku përfshihet ngritja e stafit,

ngritja e infrastrukturës ligjore, anëtarësimi apo puna jonë që po e bëjmë në

ngritjen e kapaciteteve në organizata rajonale, siç është edhe CEFTA”.

Organizata Botërore e Tregtisë është organizatë ndërkombëtare, me

qendër në Gjenevë të Zvicrës, e cila merret me nxitjen dhe vënien në zbatim

të ligjeve dhe rregulloreve tregtare ndërkombëtare.

Çështja e, siç thuhet, moszbatimit të ligjeve në Kosovë mbetet shqetësim

kryesor për njohës të çështjeve ekonomike.

Lidhur me këtë, Kosova ka probleme, si në aspektin ekonomik, ashtu edhe

në atë politik. Në rrafshin ekonomik, duhet theksuar mospërgatitjen e duhur

të institucioneve kompetente për përfshirjen e Kosovës në tregjet

ndërkombëtare. Ndërsa, në atë politik, ne e sheh si problem numrin e

pamjaftueshëm të shteteve që deri më tash kanë njohur pavarësinë e

Kosovës.

“Ekziston një paragraf në rregulloren e funksionimit të OBT-së, ku pika e

parë është që një shtet, i cili dëshiron të jetë anëtar i OBT-së, duhet të ketë

menaxhim të plotë, duhet të ketë shtrirje horizontale brenda kufijve

13

administrativë. Pastaj, është aspekti politik, që sa më tepër vende ta njohin

(Kosovën) dhe të jetë pjesë e Kombeve të Bashkuara”.

Edhe pse numri i vendeve që e kanë njohur shtetësinë e Kosovës nuk

është ndonjë parakusht për anëtarësim në Organizatën Botërore të Tregtisë,

një gjë e tillë, megjithatë, mbetet sfidë për institucionet kosovare.

Sidoqoftë, Kosova po pret një kohë më të përshtatshme për aplikim në

këtë organizatë, në mënyrë që pranimi i Kosovës të jetë i sigurt.

“Grupi punues i merr vendimet e veta me konsensus. Kështu që, në rast se

në grupin punues ekziston një shtet i caktuar, i cili është kundër pavarësisë

së Kosovës, do të mund të paraqiten probleme për marrjen e

rekomandimeve, të cilat duhet të shkojnë në asamblenë e përgjithshme të

OBT-së, e cila i merr vendimet me 2/3 e votave”.

Ekspertët e ekonomisë pohojnë se një ndër parakushtet që një vend

duhet t’i plotësojë për të aplikuar, është që vendi të ketë tërësi unike

doganore, por, duke pasur parasysh problemin e mosfunksionimit të plotë të

doganave në disa pjesë të territorit, sipas tyre, Kosovës i vështirësohet

aplikimi.

Aktualisht, në Organizatën Botërore të Tregtisë bëjnë pjesë 153 vende

të botës, kurse 30 të tjera janë në proces të anëtarësimit, që përfaqësojnë mbi

97 për qind të shkëmbimeve tregtare botërore.

14

KONKLUZIONE

OBT-ja eshte nje tube rregullash qe vendet antare duhet tu përmbahen ne politiken

e tregtis se jashtme.

Natyrisht qe qdo vend do te deshironte qe te jete pjese e OBT-se dhe e

institucioneve te tjera per shum arsyje, pasiqe permes ketyre marrëveshjeve

percaktohen politikat e vendeve ne tregtin e jashtme, rregullat dhe procedurat ne

operacionet e tregtis se jashtme, menyren e mbajtjes te krijimtaris intelektuale, do

te rregulloheshin shum qeshtje me rendesi te medha ekonomike-tregtare. Kosova

nuk eshte pjese e OBT-se. Shpresojme qe me antarsimin e Kosoves ne OBT do te

hapen dyert qe do te rezultonte me përfitime te medha per Kosoven dhe per nje

ngritje te zhvillimit ekonomik.

15

BIBLIOGRAFIA

Literatura e përgatitur nga prof. dr.Halil Kukaj

Ilia Kristo, Biznesi ndërkombëtar

www.WTO.org

www.Wikipedia.com

16