เที�ยนประเภทีแกะสลั�ก วั�ดเมื�องเดช อ��เภอ

เดชอ�ดมื

เที�ยนพรรษ�หอมื

เทีคน�คในก�รสร��งสรรค ผลัง�น รู�ปแบบในการูจั�ดทำ�าต้�นเทำ�ยนพรูรูษาหอมในป� 2557 ของวั�ดเม�องเดช

อ�าเภอเดชอ ดม ได�ผสมผสานศิ%ลปวั�ฒนธรูรูมทำ�องถิ่%*นอ�สานใต้�ในเรู�*อง“ ” ของ ลวัดลายอ�สานแทำ� เข�าก�บศิ%ลปห�ต้ถิ่กรูรูมทำ�*ม�ช�*อเส�ยงของช มชน

“ ” ในอ�าเภอเดชอ ดม ได�แก+ เทำ�ยนหอม เดชอ ดม ในการูจั�ดทำ�าต้�นเทำ�ยน พรูรูษาหอม ได�ม�การูศิ,กษาข�อม�ลมากวั+า 30 ป� โดยอาจัารูย.อ�านวัย วั

รูพงศิธรู อาจัารูย.ผ��สอนวั%ชาศิ%ลปะปรูะจั�าชาต้% คณะศิ%ลปห�ต้ถิ่กรูรูม วั%ทำยาล�ยอาช�วัศิ,กษา อ บลรูาชธาน� โดยได�ทำ�าการูศิ,กษาลวัดลายทำ�*

ปรูากฏอย�+ในโบรูาณสถิ่าน โบรูาณวั�ต้ถิ่ และงานห�ต้ถิ่กรูรูมพ�3นบ�าน อ�สานของชาวัจั�งหวั�ดอ บลรูาชธาน�และจั�งหวั�ดใกล�เค�ยง โดยการูค�ด

ลอก วัาดลาย ป43 นลาย ถิ่+ายภาพ

และพ�ดค ยสอบถิ่ามจัากผ��รู� �และปรูาชญ์.ทำ�องถิ่%*นน�าข�อม�ลมาวั%เครูาะห. “ ” และจั�ดเก6บเป7นข�อม�ลการูศิ,กษา ลวัดลายอ�สาน ซึ่,*งในป4จัจั บ�นม�

การูศิ,กษาและจั�ดเก6บรูวับรูวัมข�อม�ลลวัดลายอ�สานอย+างม�แบบแผน ค+อนข�างน�อยมาก ม�ควัามเส�*ยงต้+อการูส�ญ์หายของศิ%ลปวั�ฒนธรูรูม

ทำางด�านลวัดลายอ�สานไปต้ามกาลเวัลา ด�งน�3นเพ�*อเป7นการูอน รู�กษ. ส�บทำอด และเผยแพรู+ศิ%ลปะควัามงดงามของลวัดลายอ�สานของ

“ ”ทำ�องถิ่%*นให�เป7นทำ�*รู� �จั�ก คณะช+างเทำ�ยนจั,งน�าเอา ลวัดลายอ�สานแทำ�

ทำ�*ได�จัากการูศิ,กษามาเป7นส+วันปรูะกอบหล�กในการูจั�ดทำ�าต้�นเทำ�ยน พรูรูษาหอมของวั�ด เม�องเดช อ�าเภอเดชอ ดม ในงานปรูะเพณ�แห+

เทำ�ยนพรูรูษา ปรูะจั�าป� 2557 ของจั�งหวั�ดอ บลรูาชธาน� และเพ�*อ เป7นการูรู+วัมเฉล%มฉลองสมโภช จั�งหวั�ดอ บลรูาชธาน� ในวัารูะครูบ

222 ป� โดยน�าเสนอรู�ปแบบ ลวัดลายอ�สาน ทำ�*ม�ปรูากฏอย�+ต้าม โบรูาณสถิ่าน โบรูาณวั�ต้ถิ่ และงานห�ต้ถิ่กรูรูมพ�3นบ�านทำ�*เก%ดจัาก

การูส�งเกต้พ�ชพรูรูณและ ส�ต้วั.ต้+างๆ ของช+างโบรูาณ น�ามา จั%นต้นาการูปรูะย กต้.ผ�กลวัดลาย จันเก%ดเป7นลายก�านขดเครู�อเถิ่า

วั.ทำ�*งดงาม ม�กล%*นไอแห+งควัามเป7นอ�สานอย+างแทำ�จัรู%ง ถิ่,งแม�วั+าจัะ ขาดรูะเบ�ยบแบบแผนเช+นลวัดลายในรูาชส�าน�กไปบ�างก6ต้าม

แนวัควั�มืค�ดในก�รสร��งสรรค ผลัง�น

แนวัควั�มืค�ดในก�รออกแบบ ในการูออกแบบต้�นเทำ�ยนพรูรูษาหอมวั�ดเม�องเดช อ�าเภอ

เดชอ ดม ได�แนวัควัามค%ดมาจัากเรู�*องรูาวัในพรูะพ ทำธปรูะวั�ต้% ต้อนทำ�* 117 ซึ่,*งเป7นต้อนทำ�*พรูะพ ทำธองค.เสด6จัลงจัากดาวัด,งส. พ%มาน ภายหล�งจัากทำ�*ทำรูงต้รู�สพรูะธรูรูมเทำศินาอภ%ธรูรูม 7 ค�มภ�รู. โปรูดพรูะพ ทำธมารูดา น�ามาออกแบบเป7นเรู�*องรูาวัองค.

ปรูะกอบบนรูถิ่ต้�นเทำ�ยน น�าเสนอเรู�*องรูาวัของขบวันส+งเสด6จัซึ่,*ง ปรูะกอบด�วัยหม�+เทำพดา หม�+พรูหม และเหล+านางฟ้<า

วั�ธี�ก�รหร�อขั้�%นตอนในก�รที�� ต้�นเทำ�ยนปรูะเภทำแกะสล�ก เป7นต้�นเทำ�ยนสม�ยใหม+ ทำาเป7นครู�3งแรูกเม�*อ

พ.ศิ.2502 โดย นายคาหมา แสงงาม ต้�นเทำ�ยนต้�นหน,*งจัะใช�ข�3ผ,3ง ปรูะมาณ 70-100 ก%โลกรู�ม โดยใช�ข�3ผ,3งด�ผสมก�บข�3ผ,3งชน%ดไม+ด� ใน อ�ต้รูาส+วัน 5 ต้+อ 1 หล�งจัากหล+อและกล,งต้�นเทำ�ยนแล�วั จัะเรู%*มแกะสล�ก

ต้�นเทำ�ยนด�วัยข�3นต้อน ด�งน�3 ออกแบบลายทำ�*จัะแกะสล�ก โดยการูรู+างทำ�3ง ส+วันฐานลาต้�นและยอดเทำ�ยน ใช�เครู�*องม�อแกะสล�กซึ่,*งจัะม�การูเซึ่าะ เจัาะ

ข�ด และข�ด ให�เป7นรู�ปสามม%ต้% เหม�อนของจัรู%ง หรู�อรู�ปทำ�*รู +างไวั�ต้าม จั%นต้นาการู แก�ไขส+วันทำ�*บกพรู+องในรูะหวั+างการูแกะสล�ก อาจัม�การูผ%ด

พลาดได� เช+น รู�ปทำ�*แกะม�ขนาดเล6กหรู�อใหญ์+เก%นไป หรู�อบางส+วัน แต้กห�ก ก6ต้�องแก�ไขปรู�บปรู งให�เรู�ยบรู�อย

วั�สด�อ�ปกรณ์ ในก�รจั�ดที��ต�นเที�ยน

1. เทำ�ยนส�เหล�อง หรู�อส�หมากส ก2. แกนทำ�*ทำาจัากทำ+อเหล6กหรู�อไม� หรู�อทำ+อป�น3. ป�นพลาสเต้อรู.ใช�สาหรู�บป43 นห +น4. อ ปกรูณ.ทำ�*ใช�ในการูต้�นเทำ�ยน

ขั้�%นตอนก�รแกะสลั�กต�นเที�ยน

การูแกะสล�กลาต้�นเทำ�ยน เรู%*มจัากการูต้กแต้+งผ%วัลาต้�นให�เรู�ยบ ด�วัยการูข�ดต้กแต้+ง หรู�อนาไปกล,งให�กลม แล�วัออกแบบ

ลวัดลาย ลวัดลายทำ�*ออกแบบข,3นอย�+ก�บเรู�*องรูาวัทำ�*เรูาจัะน�าเสนอ วั+าขบวันรูถิ่แห+ของเรูาจัะเป7นเรู�*องรูาวัเก�*ยวัก�บอะไรู เพรูาะเรู�*อง

รูาวัทำ�*แกะลาต้�นจัะต้�องส�มพ�นธ.ก�นก�บเรู�*องรูาวัต้�วัละคนในรูถิ่ ขบวันต้�นเทำ�ยน ต้�วัละครูทำ�*อย�+ในขบวันรูถิ่ฯ เช+น ลายก%นรู�เป7น

ลวัดลายทำ�*ม�ควัามอ+อนหวัาน ลายย�กษ.หรู�อส�ต้วั.ป?าห%มพานต้.ก6จัะ เป7นลายกรูะบ�*คชะ ซึ่,*งเป7นลายทำ�*ม�ควัามด ในต้�วัเอง และสามารูถิ่

ด%3นลายไปต้ามจั%นต้นาการู

๑. การูรู+างภาพและลวัดลายลงบนลาต้�น ช+างทำ�*ย�งไม+ม� ควัามช�านาญ์พอก6สามารูถิ่รู+างลายลงบนกรูะดาษไข

หรู�อกรูะดาษแก�วั แล�วัทำาการูอลกลายลงลนลาต้�น เทำ�ยน ซึ่,*งม�ข�อเส�ยค�อ จัะเก%ดรูอยต้+อด�านหล�งซึ่,*งจัะ

ต้�องมาแก�ไขจั�งหวัะลายใหม+ ซึ่,*งจัะทำาให�ลายทำ�*ได�ไม+ ลงต้�วัทำ�3งจั�งหวัะและช+องไฟ้ของลวัดลาย

๒. การูรู+างลายลงบนลาต้�น เป7นการูเข�ยนลายแบบสดโดยใช� ปากกาเมจั%กหรู�อใช�เหล6กปลายแหลม หรู�อต้ะป� หรู�อถิ่�าหาก

เป7นช+างทำ�*ม�ควัามช�านาญ์จัะใช�เก�ยงแกะสล�ก รู+างภาพได�เลย โดยการูรู+างเบา ๆ ก+อนลงเส�นหน�ก และทำาการูแกะสล�ก

๓. เก�ยงทำ�*ใช�ในการูแกะสล�กจัะม�หลายรู�ปแบบ หลายขนาด ม� ทำ�3งขนาดส�3น ขนาดยาวั คม ด�านเด�ยวัหรู�อคม สองด�าน ปลาย

โค�งงอ ปลายใหญ์+ ปลายแหลม ปลายเล6กแหลมเรู�ยวั แล�วัแต้+ พ�3นทำ�*หรู�อลวัดลายทำ�*จัะแกะ ส+วันมากช+างจัะทำาเก�ยงใช�เอง

เพรูาะสามารูถิ่เล�อกแบบ รู�ปทำรูง ขนาดได�ต้ามควัามถิ่น�ดและ ควัามพอใจั วั�สด ทำ�*ใช�ทำาเก�ยงต้�อม�ควัามแข6งแรูง ไม+บ%ดต้�วั

หรู�อโค�งงอง+าย ไม+เป7นสน%ม

๔. เหล6กข�ด เป7นอ ปกรูณ.เสรู%มอ�กอย+างหน,*ง ใช�ข�ด เทำ�ยนให�เรู�ยบ เซึ่าะรู+องล,กทำ�*ม�ทำ� 3งหน�ากวั�างและหน�า

แคบ ข,3นอย�+ก�บพ�3นทำ�*ทำ�*จัะแกะ ช+างบางคนใช�ใบเล�*อย หรู�อเหล6กแผ+นทำ�3งเรู�ยบและเป7นคมเล�*อย ใช�ในการูข�ด

พ�3นให�หยาบเหม�อนผ%วัช�างหรู�อขนส�ต้วั.

๕. เม�*อรู+างภาพเสรู6จัแล�วั เรู%*มแกะจัากลายทำ�*ม�ภาพปรูะกอบก+อนเพรูาะเป7นส+วันทำ�*น�นส�งก+อนแล�วัไล+ไป

ต้ามรูะด�บช�3นของลายหรู�อช+อลาย แต้+ละกล +มทำ�* ต้�องการูควัามคมช�ด โดยเฉพาะกล +มลายทำ�*อย�+ด�าน

ข�างของต้�วัรูถิ่ต้�นเทำ�ยนซึ่,*งเป7นจั ดทำ�*น+าสนใจัและส�*อควัามหมายได�ช�ดเจันมากทำ�*ส ด

๖. ลายทำ�*ม�ควัามสวัยงามอ+อนช�อยในต้�วัเองค�อ ลายทำ�* ถิ่�กต้�องต้ามหล�กของลายไทำย แต้+จั�งหวั�ด

อ บลรูาชธาน� เป7นจั�งหวั�ดชายแดนทำ�*ต้%ดก�บปรูะเทำศิ สาธารูณรู�ฐปรูะชาธ%ปไต้ยปรูะชาชนลาวั และเขมรู ก6

อาจัจัะม�การูซึ่,มซึ่�บเอาลายจัากปรูะเทำศิเหล+าน�3เข�ามา บ�าง แต้+ก6เป7นเพ�ยงส+วันน�อย เรูาย�งคงเอกล�กษณ.

ควัามเป7นไทำยอ�สาน เหม�อนก�บไทำยภาคเหน�อและภาคใต้�

๗. ช+างแกะสล�กเทำ�ยนต้�องม�ควัามเช�*อม�*นในต้�วัเองและม�*นใจัในการูลงลายแกะสล�กเพรูาะถิ่�าพลาดก6จัะทำาให�

ช%3นงานน�3นเส�ยเพรูาะเทำ�ยนน�3นเม�*ออากาศิเย6นจัะเปรูาะ แต้กห�กง+าย แต้+ถิ่�าอากาศิรู�อนเทำ�ยนก6จัะละลายหรู�อบ%ด

ต้�วั ช+างต้�องเอาใจัใส+เป7นพ%เศิษ ซึ่,*งส%*งทำ�*ส�าค�ญ์อ�กอย+าง หน,*งในการูทำางานด�านน�3ค�ออารูมณ. จัะต้�องต้+อเน�*อง

และน�าหน�กการูลงเก�ยงจัะต้�องเทำ+าก�น

๘. อ ณหภ�ม%เป7นป4จัจั�ยหน,*งทำ�*ม�ส+วันส�าค�ญ์ในการูแกะ สล�กเทำ�ยน ช+างม�ควัามจัาเป7นต้�องทำางานแข+งก�บเวัลา

ฉะน�3นการูทำางานในช+วังเวัลาทำ�*อากาศิเย6น หรู�อช+วัง กลางค�นต้�องอาศิ�ยเครู�*องม�อช+วัยทำาให�เทำ�ยนอ+อนต้�วั

ง+ายต้+อการูแกะ เครู�*องม�อเหล+าน�3น ไม+วั+าจัะเป7นส ปอต้ไลทำ. เครู�*องเป?าควัามรู�อน หรู�อเต้าถิ่+านม�ส+วัน

ส�าค�ญ์ทำาให�งานเสรู6จัล ล+วังไปด�วัยด� ถิ่�าม�เศิษเทำ�ยนแต้กห�กก6สามารูถิ่นามาต้�มหลอมใหม+และใช�งานได�

๙. เม�*อแกะสล�กลาต้�นเสรู6จัแล�วั ก6เป7นข�3นต้อนการูทำาห +นหรู�อองค. ปรูะกอบเรู�*องรูาวัทำ�*นาเสนอบนรูถิ่ต้�นเทำ�ยน ส+วันใหญ์+การูทำาห +น

จัะเรู%*มจัากทำาฐานรูองห +น ม�แกนย,ดห +น โครูงย,ดน�3นอาจัจัะเป7นไม� หรู�อเหล6กก6ได�แต้+ต้�องแข6งแรูง จัากน�3นนาใยมะพรู�าวัผสมก�บป�

นพลาสเต้อรู.ป43 น แต้+งผ%วัให�เรู�ยบรูอต้%ดเทำ�ยน เทำ�ยนทำ�*ใช�ต้%ด ใช�วั%ธ� เทำเทำ�ยนทำ�*ต้�มแล�วัเทำลงในถิ่าดเทำ�ยนให�สม�*าเสมอ ปล+อยให�เทำ�ยนทำ�*

เทำแล�วัน�3นเย6นต้�วัลงแล�วัแกะออกจัากถิ่าดเป7นแผ+น ๆ นามาต้%ด เข�าก�บห +น และนาเทำ�ยนแผ+นทำ�*ได�ต้%ดเข�าก�บต้�วัห +น ต้กแต้+งห +นห�3น

ให�เรู�ยบรู�อย และแกะสล�ก หรู�อถิ่�าต้�องการูควัามน�นก6สามารูถิ่ พอกและแกะลวัดลายให�น�นสวัยงาม แค+น�3เรูาก6จัะได�ห +นทำ�*

สวัยงามต้ามทำ�*ต้�องการู

สมื�ช�กในกลั�)มื๑. นายทำวั�จั%ต้รู ก,กก�น เลขทำ�* ๑๒. นายส%รูธ�รู. ส�ผ,3งทำอง เลขทำ�* ๗. นายส รู%ยา น%โส เลขทำ�* ๙๔. นายพ%ส%ษฐ. วังศิ.ป4ญ์ญ์า เลขทำ�* ๑o

๕. นางสาวัพ%มชนก อารู� เลขทำ�* ๑๓๖. นางสาวัณ�ฐวัด� หงษ.ค�า เลขทำ�* ๑๔๗. นางสาวัเพ6ญ์พ%ส ทำธ%I สองเม�อง เลขทำ�* ๑๕๘. นางสาวัพ�ชรูา ส บ ญ์ เลขทำ�* ๑๙

๙. นางสาวัเจันจั%รูา สายบ ญ์สา เลขทำ�* ๒๒๑o. นางสาวัทำ�ศิน�วัรูรูณ พ�นธ.ทำ ม เลขทำ�* ๒๓๑๑. นางสาวัพ%จั%ต้รูา บ ญ์ช�*น เลขทำ�* ๓๔๑๒. นางสาวัย วัด� พลอยสมบ�รูณ. เลขทำ�* ๓๕๑๓. นางสาวัล�ดดาวัรูรูณ เอ�โทำบ ต้รู เลขทำ�* ๓๘๑๔. นางสาวัพ%มพ.พ%ส ทำธ%I พ%ทำ�กษ.ช มพล เลขทำ�* ๔๔

ช�3นม�ธยมศิ,กษาป�ทำ�* ๕/๑๓ เสนอ อาจัารูย.พ�ทำรูพงษ. ศิ%รู%ส วัรูรูณ