1900-1971

29 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1900: o ποιητής γεννιέται ση Σμύρνη

΄Ηταν ο πρωτότοκος γιος του Στέλιου και της Δέσπως Σεφεριάδη

Το σπίτι κοντά στη θάλασσα

Τα σπίτια που είχα μου τα πήραν.Έτυχε να ‘ναι τα χρόνια δίσεχτα πολέμοι χαλασμοί ξενιτεμοίκάποτε ο κυνηγός βρίσκει τα διαβατάρικα πουλιάκάποτε δεν τα βρίσκει το κυνήγιήταν καλό στα χρόνια μου, πήραν πολλούς τα σκάγιαοι άλλοι γυρίζουν ή τρελαίνουνται στα καταφύγια.Μη μου μιλάς για τ’ αηδόνι μήτε για τον κορυδαλλόμήτε για τη μικρούλα σουσουράδαπου γράφει νούμερα στο φως με την ουρά τηςδεν ξέρω πολλά πράγματα από σπίτια

Ο Γιώργος Σεφέρης στο σπίτι όπου

γεννήθηκε, στα Βουρλά της Σμύρνης.

Το 1914, όταν ξεκινά ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος η οικογένεια Σεφεριάδη εγκαθίσταται στην Αθήνα

Το 1915 η οικογένεια πηγαίνει στο Παρίσι όπου ο Σεφέρης θα μείνει ως το1924 σπουδάζοντας νομικά και λογοτεχνία

Το 1925 ο Σεφέρης επιστρέφει στην Αθήνα και νιώθοντας μόνος και απελπισμένος, αρχίζει να κρατά το ημερολόγιό του που εκδίδεται μετά το θάνατό του με τον τίτλο Μέρες.

το 1927 διορίζεται στο διπλωματικό σώμα, ακόλουθος του Υπουργείου Εξωτερικών

Τον Μάϊο του 1931 εκδίδει τη "Στροφή" με το ψευδώνυμο Γ. Σεφέρης

Τον ίδιο χρόνο διορίζεται υποπρόξενος και στη συνέχεια διευθύνων στο Ελληνικό Γενικό Προξενείο του Λονδίνου όπου και θα παραμείνει μέχρι το 1934.

Το 1941 ο Γιώργος Σεφέρης τελεί τους γάμους του με την Μαρία Ζάννου

στις 22 Απριλίου το ζεύγος ακολουθεί την Ελληνική κυβέρνηση που μέσω Κρήτης στις 16 Μαΐου φθάνει στην Αίγυπτο παραμένοντας στην Αλεξάνδρεια

Όλη του τη ζωή σχεδόν ταξίδευε. Στην αρχή ως ακόλουθος κι αργότερα ως πρεσβευτής, υπηρέτησε σε πολλές ελληνικές πρεσβείες του εξωτερικού. Αυτό, βέβαια, υπήρξε πηγή έμπνευσης αρκετών έργων του.

Το 1963 η φήμη του Σεφέρη ξεφεύγει από τα όρια της πατρίδας μας κι απλώνεται σε όλον τον κόσμο με τη βράβευσή του με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας

«Ἀνήκω σὲ μία χώρα μικρή. Ἕνα πέτρινο ἀκρωτήρι στὴ Μεσόγειο, ποὺ δὲν ἔχει ἄλλο ἀγαθὸ παρὰ τὸν ἀγώνα τοῦ λαοῦ, τὴ θάλασσα, καὶ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου. Εἶναι μικρὸς ὁ τόπος μας, ἀλλὰ ἡ παράδοσή του εἶναι τεράστια καὶ τὸ πράγμα ποὺ τὴ χαρακτηρίζει εἶναι ὅτι μας παραδόθηκε χωρὶς διακοπή. Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν ἔπαψε ποτέ της νὰ μιλιέται

Δέχτηκε τ ς λλοιώσεις πο δέχεται καθετ ζωντανό, ὶ ἀ ὺ ὶλλ δ ν παρουσιάζει κανένα χάσμα. λλο ἀ ὰ ὲ Ἄ

χαρακτηριστικ α τ ς τ ς παράδοσης ε ναι γάπη ὸ ὐ ῆ ῆ ἶ ἡ ἀτης γι τ ν νθρωπιά, κανόνας της ε ναι δικαιοσύνη. ὰ ὴ ἀ ἶ ἡΣτ ν ρχαία τραγωδία, τ ν ργανωμένη μ τόση ὴ ἀ ὴ ὀ ὲ

κρίβεια, νθρωπος πο ξεπερν τ μέτρο, πρέπει ν ἀ ὁ ἄ ὺ ᾶ ὸ ὰτιμωρηθε π τ ς ρινύες.»ῖ ἀ ὸ ὶ Ἐ

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1969)συντάσσει δήλωση ενάντια στη Χούντα που δημοσιεύθηκε λίγες μέρες μετά το θάνατό του μαζί με το ποίημα «Επί ασπαλάθων»(1971)

Το 1971 (20 Σεπτεμβρίου), κλείνει για πάντα τα μάτια του, αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό στη νεοελληνική λογοτεχνία. Μετά το θάνατό του εκδόθηκε το προσωπικό του ημερολόγιο με τίτλο «Μέρες…» καθώς και το «Πολιτικό» του ημερολόγιο.

ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ ταν ρα ο Ἦ ὡ ῖ τ Σούνιο ὸ τ μέρα κείνη το Ε αγγελισμο .ὴ ἐ ῦ ὐ ῦ

πάλι μ τ ν νοιξη.ὲ ὴ ἄΛιγοστ πράσινα φύλλα γύρω στ ς σκουριασμένες πέτρεςὰ ὶτ κόκκινο χ μα κα ὸ ῶ ὶ ο σπάλαθοιἱ ἀδείχνοντας τοιμα τ μεγάλα τους βελόνιαἕ ὰκα το ς κίτρινους νθούς.ὶ ὺ ἀ

πόμερα ο ρχα ες κολόνες, χορδ ς μι ς ρπας πο ντηχο νἈ ἱ ἀ ῖ ὲ ᾶ ἅ ὺ ἀ ῦκόμη...ἀ

Γαλήνη-Τί μπορε ν μο θύμισε τ ν ρδια ο κε νον;ῖ ὰ ῦ ὸ Ἀ ῖ ἐ ῖΜι λέξη στ ν Πλάτωνα θαρρ , χαμένη στο μυαλο τ α λάκια.ὰ ὸ ῶ ῦ ῦ ᾿ ὐΤ νομα το κίτρινου θάμνου᾿ ὄ ῦδ ν λλαξε π κείνους το ς καιρούς.ὲ ἄ ἀ ὸ ὺΤ βράδυ βρ κα τ ν περικοπή:ὸ ῆ ὴ«τ ν δεσαν χειροπόδαρα» μ ς λέειὸ ἔ ᾶ«τ ν ριξαν χάμω κα τ ν γδαρανὸ ἔ ὶ ὸ ἔτ ν συραν παράμερα τ ν καταξέσκισανὸ ἔ ὸ

πάνω στο ς γκαθερο ς σπάλαθουςἀ ὺ ἀ ὺ ἀκα π γαν κα τ ν πέταξαν στ ν Τάρταρο κουρέλιὶ ῆ ὶ ὸ ὸ

τσι στ ν κάτω κόσμο πλέρωνε τ κρίματά τουἜ ὸ ὰ Παμφύλιος ρδια ος πανάθλιος ΤύραννοςὉ ὁ Ἀ ῖ ὁ

Το ποίημα συμπεριλαμβάνεται στο Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄ (Ίκαρος,1976). Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στα γαλλικά, στην παρισινή εφημερίδα Le Monde, μαζί με μια εκτενή συνέντευξη του ποιητή στη Γαλλίδα δημοσιογράφο

Anne Philippe (27/08/71), και ένα μήνα περίπου αργότερα (23/09/71) στην αθηναϊκή εφημερίδα Το Βήμα.

Ο Αρδιαίος,σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Πλάτωνας στην  Πολιτεία,ήταν τύραννος σε μια πόλη της Παμφυλίας (περιοχή της Μ. Ασίας). Ανάμεσα σε πολλά ανοσιουργήματα που διέπραξε, σκότωσε τον πατέρα του και το μεγαλύτερο αδερφό του. Γι΄αυτό τιμωρήθηκε πολύ σκληρά στον κάτω κόσμο μαζί με άλλους τυράννους και άδικους ανθρώπους:αφού όλοι αυτοί εξέτισαν την καθιερωμένηποινή, καθώς έβγαιναν στο φως,το στόμιο της εξόδου δεν τους δεχόταν και έβγαζε ένα μουγκρητό.

Εκείνη τη στιγμή κάποιοι άντρες άγριοι και γεμάτοι φωτιά, οι οποίοι ήταν εκεί και ήξεραν τη σημασία του μουγκρητού, έδεσαν τα χέρια, τα πόδια και το κεφάλι του Αρδιαίου και των άλλων, τους έριξαν κάτω και τους έγδαραν. Στη συνέχεια άρχισαν να τους σέρνουν έξω από το δρόμο πάνω στα αγκαθωτά ασπαλάθια πηγαίνοντάς τους στα Τάρταρα, στην άβυσσο της αιώνιας τιμωρίας, που βρίσκεται πιο βαθιά από τον ΄Αδη και εξηγούσαν στους περαστικούς γιατί παθαίνουν αυτά ο Αρδιαίος και οι άλλοι.

Ο ποιητής βρίσκεται στο ακρωτήριο του Σουνίου στις 25 Μαρτίου 1971, ημέρα του Ευαγγελισμού, και είναι βέβαια άνοιξη. Το επίρρημα πάλι λειτουργεί πολλαπλά : και για την εποχή του έτους και για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου – ίσως και για το καθεστώς, που εξακολουθεί να υφίσταται. Μια τελευταία σύνδεση του ποιήματος με την εποχή που γράφτηκε είναι η ένδειξη μετά το τέλος του ποιήματος : 31 του Μάρτη 1971. Πέρα όμως από τους σαφείς τοπικούς και χρονικούς προσδιορισμούς,το γενικό αντιτυραννικό πνεύμα του ποιήματος παραπέμπει στην εποχή της εφτάχρονης δικτατορίας (1967-1974).

Α)Η πρώτη  εικόνα αναφέρεται στο ανοιξιάτικο φυσικό τοπίο και τη συνθέτουν :

Πράσινα  φύλλα, που είναι λιγοστά Σκουριασμένες  πέτρες Κόκκινο  χώμα Ασπάλαθοι : σ΄αυτούς πέφτει το μεγαλύτερο βάρος

γιατί θα παίξουνουσιαστικό ρόλο στη συνέχεια.

Β)Η δεύτερη  εικόνα εντάσσεται στη φύση, όμως δεν είναι δημιούργημα δικό της, παρά αποτελεί απόηχο της ελληνικής πολιτισμικής παράδοσης, και ειδικά του κλασικού Ελληνισμού, ο οποίος εξακολουθεί να κάνει αισθητή την παρουσία του ως σήμερα. Πρόκειται για τα ερείπια του αρχαίου ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο

Τα  ερείπια  του  αρχαίου  ναού  του  Ποσειδώνα τα  βλέπει  μεταφορικά, σαν  αρχαία  άρπα  που  έχει  για   χορδές   τις  κολόνες. ΄Ετσι, η   οπτική  εικόνα  γίνεται  και  ακουστική. Στην  περιγραφή  χρησιμοποιείται  το  ρήμα  αντηχούν  σε  «εξακολουθητικό»  ενεστώτα, για  να  δηλωθεί  η  επίδραση  και  η  επιβίωση  του               αρχαίου  κλασικού  παρελθόντος  ως  το  παρόν.

Η   χρήση  της  χαρακτηριστικής  φράσης  «δείχνοντας       έτοιμα  τα  μεγάλα  τους  βελόνια»   θα  μπορούσε, σε  συσχετισμό  με  το  κεντρικό  θέμα  του  ποιήματος, να  σχολιαστεί  έτσι : θέμα  του  ποιήματος  είναι  η  τιμωρία  του  πανάθλιου       τυράννου  Αρδιαίου. Στόχος  του  να  υποδείξει  τον  τρόπο  με  τον  οποίο πρέπεινα  τιμωρηθούν  και  οι  σύγχρονοι  τύραννοι : να  συρθούν  και  αυτοί  επί  ασπαλάθων  (επομένως  και  ο  τίτλος του  ποιήματος  παραπέμπει  βέβαια στο παρελθόν,αλλά    υποδεικνύει  ή  προβλέπει  τη  μελλοντική  τιμωρία  των  σύγχρονων  τυράννων). 

Γιώργου Σεφέρη, Δήλωση (απόσπασμα)«Κλείνουν δυο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς ολωσδιόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο. Είναι μια κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης, όπου όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι αυτές να καταποντιστούν μέσα στα ελώδη στεκούμενα νερά. Δε θα μου ήταν δύσκολο να καταλάβω πως τέτοιες ζημιές δε λογαριάζουν πάρα πολύ για ορισμένους ανθρώπους.

Δυστυχώς δεν πρόκειται μόνον γι’ αυτόν τον κίνδυνο. Όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει αναπότρεπτη στο τέλος. 

Το δράμα αυτού του τέλους μας βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα, όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. Όσο μένει η ανωμαλία τόσο προχωρεί το κακό.Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς κανένα απολύτως πολιτικό δεσμό και, μπορώ να το πω, μιλώ χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο. Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι εθνική επιταγή. Τώρα ξαναγυρίζω στη σιωπή μου. Παρακαλώ το Θεό να μη με φέρει άλλη φορά σε παρόμοια ανάγκη να ξαναμιλήσω».(Η δήλωση έγινε στις 28 Μαρτίου 1969 στον αγγλικό ραδιοφωνικό σταθμό BBC)

1. Με δεδοµένο ότι το ποίηµα ανήκει στο συµβολισµό και έχει διδακτικό χαρακτήρα, ποια είναι τα στοιχεία που χρησιµοποιούνται αλληγορικά, τι συµβολίζουν και τι διδάσκουν διαχρονικά;

2. Ποια είναι τα χρονικά επίπεδα του ποιήµατος και πώς συνδέονται µεταξύ τους;

3. Τι αποκαλύπτει η χρήση του µύθου του Αρδιαίου για την ποιητική πρόθεση και την πολιτική θέση του Γ. Σεφέρη κατά την εποχή που γράφεται το ποίηµα;