Προβλήματα Συμπεριφοράς

Προσχολικής Ηλικίας

Ορισμός – Τρόποι Αντιμετώπισης – Παρουσίαση Περιστατικών

Δημήτρης Αγοραστός

Ψυχολόγος, M.Sc.

Πότε είναι προβληματική μία συμπεριφορά;

«Όταν προκαλεί πρόβλημα στο άτομο ή το περιβάλλον του»

«Όταν είναι ενάντια στον νόμο ή τους κανόνες συμπεριφοράς»

«Όταν διαιωνίζει ένα προϋπάρχον πρόβλημα»

Κανένας ορισμός δεν είναι σωστός 100%

Παραδείγματα προβλημάτων στο νηπιαγωγείο

Παιδική Επιθετικότητα

• Λεκτική, συναισθηματική

Χαμηλή αυτοπεποίθηση

• Αποκομμένο από το περιβάλλον του, δεν κάνει κοινωνικές επαφές

Αναπτυξιακές διαταραχές

• Διαταραχές γενετικής/νευρολογικής φύσεως που εμποδίζουν την αναμενόμενη ανάπτυξη του παιδιού (π.χ. αυτισμός, σύνδρομο Ντάουν) ή την προσαρμογή του στην ομάδα (π.χ. Διαταραχές προσοχής ή/και υπερκινητικότητας)

Όλα είναι… σύστημα!

Το όλο είναι κάτι περισσότερο από

ένα απλό άθροισμα των μερών του

αλληλεξάρτηση

Παραδείγματα Συστημάτων

- ΕΕΧώραΝομόςΚοινότητα

- ΣχολείοΔάσκαλοι, Παιδιά, Γονείς

- ΟικογένειαΓονείς, Παιδιά, Παππούδες

- ΣυμπεριφοράΒιολογία, Περιβάλλον,Προσωπικότητα

Ερμηνεία συμπεριφοράς

Οικογένεια

Σχολείο

Φίλοι Βιολογία

Χώρα

Κοινότητα

• Κανόνες κάθε συστήματος

• Ο ρόλος του ατόμου σε κάθε σύστημα

• Όρια του συστήματος

• Το άτομο και το σύστημα

αντιστέκονται στις αλλαγές

• Κάθε συμπεριφορά είναι ταυτόχρονα

και αίτιο και αποτέλεσμα

Εμπόδια που δυσκολεύουν την αλλαγή της

συμπεριφοράς

Δύο αντιλήψεις συγκρούονται

(π.χ. η αυτοαντίληψή μου ως καλό γονέα και η αδυναμία μου να ελέγξω τη συμπεριφορά του παιδιού μου)

Απορρίπτουμε μία

από τις δύο αντιλήψεις

Προσθέτουμε στοιχεία

στη μία αντίληψη για να γίνει δεκτή

1. Εσωτερικές Συγκρούσεις

2. Κοινωνική Υποστήριξη

Αυτό που υποστηρίζω, το υποστηρίζουν

και άλλοι στον περίγυρό μουΆρα είναι σωστή η ερμηνεία/συμπεριφορά μου

Εμπόδια που δυσκολεύουν την αλλαγή της

συμπεριφοράς

3. Ασυμφωνία Γονέων

4. Ξεχνάμε ότι η συμπεριφορά είναι ένας κύκλος

Α Β

Π.χ. Η μαμά θέλει να δουλεύει με θετική ενίσχυση

και ο μπαμπάς με τιμωρίες

Α ΒΠ.χ. τιμωρούμε το βίαιο παιδί με βία κ αυτό

πυροδοτεί εκ νέου βίαια επεισόδια (μίμηση, ανταγωνισμός)

Τεχνικές επίλυσης προβληματικών

συμπεριφορών

Ενεργητική ακρόαση

Δεν ακούμε απλά το παιδί, αλλά

«συμμετέχουμε» στην ακρόαση

1. Προσέχουμε τι λέει, επιτρέποντάς του να

ολοκληρώσει τη σκέψη του

2. Δείχνουμε ότι ακούμε

3. Δίνουμε ανατροφοδότηση

4. Απαντάμε στα ερωτήματα

5. Αποφεύγουμε να είμαστε επικριτικοί

Άλλες δεξιότητες ακρόασης

- Παράφραση

- Ανοιχτές ερωτήσεις

- Γλώσσα του σώματος

Τεχνικές επίλυσης προβληματικών

συμπεριφορών

Παράδειγμα ΑΜ: Γιατί μάλωσες με τον Κων/νο;

Π: Μου τράβηξε τα μαλλιά

Μ: Και εσύ έπρεπε να τον ρίξεις στις λάσπες; Δεν έχουμε

πει 100 φορές ότι δεν μαλώνουμε με άλλα παιδάκια; Είναι

ντροπή να κάνεις τέτοια πράγματα.

Π: …

Μ: Λοιπόν, γρήγορα στο δωμάτιό σου και να μην

ξανακούσω ότι πείραξες παιδάκι. Είναι η τελευταία φορά.

Π: Αυτό δεν είναι δίκαιο.

Μ: Πήγαινε στο δωμάτιό σου!

Παράδειγμα ΒΜ: Γιατί μάλωσες με τον Κων/νο;

Π: Μου τράβηξε τα μαλλιά

Μ: …

Π: Και με έκανε ρεζίλι μπροστά σε όλους. Νευρίασα γιατί όλοι

γελούσαν με εμένα και τον έσπρωξα. Έπεσε στις λάσπες και άρχισε να

κλαίει. Αυτός το ξεκίνησε όμως!

Μ: Καταλαβαίνω ότι ένοιωσες άσχημα γιατί σε έκανε ρεζίλι μπροστά

σε άλλα παιδιά και αυτό σε θύμωσε. Όμως με το να τον σπρώξεις, δεν

κατάφερες να λύσεις το πρόβλημα.

Π: Το ξέρω, αλλά δεν μπορούσα να σκεφτώ κάτι άλλο

Μ: Δεν νομίζεις ότι θα μπορούσες να κάνεις κάτι

άλλο εκείνη τη στιγμή;

Π: Δεν ξέρω… Έπρεπε να πάω στον δάσκαλο;

Μ: Ορίστε. Αυτό θα ήταν μια καλή ιδέα.

Δίνει χρόνο

Δείχνει ότι ακούει /

παράφραση

Ανατροφοδότηση

Ανοιχτή ερώτηση

Δεν δίνει χρόνο

Ανοιχτά επικριτικός

Δεν ακούει

Τεχνικές επίλυσης προβληματικών

συμπεριφορών

Αναπλαισίωση

Νέος τρόπος ερμηνείας της συμπεριφοράς που

επικεντρώνεται:

1) Στο τι κερδίζει το παιδί με αυτή την

κακή/προβληματική συμπεριφορά

2) Τι κερδίζει το σύστημα από αυτή τη

συμπεριφορά

Τεχνικές επίλυσης προβληματικών

συμπεριφορών

Αναπλαισίωση

Δεν ακούν τι τους λέω

Α)Δεν με σέβονται ή Β)Ασχολούνται με κάτι πιο ενδιαφέρον

Δεν κάθεται 10 λεπτά να ασχοληθεί με τις ασκήσεις του (ή τα μαθήματά του)

Α)είναι άτακτος ή Β)έχει ζωντάνια και χρειάζεται διαλλείματα

Συνέχεια κάνουν παράπονα ότι χτυπάει άλλα παιδάκια

Α)είναι ζωηρό/κακό παιδί ή Β)Τον απομονώνουν και διεκδικεί το ενδιαφέρον

Τεχνικές επίλυσης προβληματικών

συμπεριφορών

Το πρόβλημα ως χαλί που κρύβει πιο ουσιαστικά προβλήματα

• Μερικές φορές η «προβληματική συμπεριφορά» είναι η λύση που έχει δώσει το

σύστημα (π.χ. οικογένεια, σχολείο κτλ) σε ένα άλλο πρόβλημα ή απλά το περιβάλλον

έχει άλλα οφέλη από τη συμπεριφορά.

• Προσπαθούμε να δούμε εάν ακόμη και εμείς οι ίδιοι ως μέρος του περιβάλλοντος του

παιδιού, ενθαρρύνουμε άθελά μας την μη επιθυμητή συμπεριφορά.

Παραδείγματα: φιλάσθενο & υπερευαίσθητο παιδί, το οποίο τραβάει την προσοχή της

οικογένειας από πιο σοβαρά προβλήματα (π.χ. πρόθυρα διαζυγίου)

Τεχνικές επίλυσης προβληματικών

συμπεριφορών

Ενθάρρυνση για τη συνέχιση της συμπεριφοράς σε διαφορετικό χωροχρόνο

• Συμφωνούμε από κοινού με το παιδί ότι μια συμπεριφορά είναι αποδεκτή, αλλά σε συγκεκριμένα μέρη ή όταν την κάνει με συγκεκριμένο τρόπο (π.χ. δεν ζωγραφίζουμε/γράφουμε τους τοίχους αλλά μόνο σε χαρτί ή καμβά, δεν φωνάζουμε ή χτυπάμε το αδερφάκι μας όταν κάνει ζημιές, αλλά το λέμε στους γονείς γιατί μόνο αυτοί είναι υπεύθυνοι να το μαλώσουν)

• Και αυτή η τεχνική υποδηλώνει ότι αποδεχόμαστε τα βαθύτερα αίτια της συμπεριφοράς αλλά κάνουμε έναν συμβιβασμό από κοινού με το παιδί, ώστε να μην δημιουργούνται επιπλέον προβλήματα.

Τεχνικές επίλυσης προβληματικών

συμπεριφορών

Επηρεάζοντας έμμεσα το πρόβλημα

Δεν αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα αυτό καθ’αυτό, αλλά αλλάζουμε τη συμπεριφορά μας σε μια άλλη πτυχή

της ζωής του παιδιού η οποία έμμεσα θα λύσει και το πρόβλημα.

Παράδειγμα

Ζηλεύει το αδερφάκι του και γι’ αυτό είναι επιθετικό απέναντί του.

Αντί να επικεντρωθούμε στην επιθετικότητα, προσπαθούμε να

επιβραβεύουμε με πολλά μπράβο το παιδί σε άλλες πτυχές

της καθημερινότητάς του, ώστε να του τονώσουμε την αυτοπεποίθηση

ΒΑ

Α Β

Γ

Τεχνικές επίλυσης προβληματικών

συμπεριφορών

Θετική ενίσχυση και όχι τιμωρία

Προσπαθούμε να δουλέψουμε κυρίως με ανταμοιβές για καλές συμπεριφορές(π.χ. μάζεψε τα παιχνίδια του άρα μπορεί να δει το αγαπημένο του παιδικό στην τηλεόραση)

Αποφεύγουμε όσο μπορούμε τις τιμωρίες για κακές συμπεριφορές και κυρίως τις τιμωρίες που δεν συνδέονται με το πρόβλημα και δεν βοηθούν στο παιδί να κατανοήσει το λάθος του (π.χ. δεν λέμε στο παιδί να κλειστεί στο δωμάτιό του γιατί έπαιξε στην κουζίνα και έκανε χάλια το χώρο. Θα μπορούσαμε να το βάλουμε να καθαρίσει μαζί μας για να κατανοήσει το λόγο που αυτή η συμπεριφορά δεν είναι αστεία)

Σε βάθος χρόνου η θετική ενίσχυση είναι πιο αποτελεσματική γιατί α)μαθαίνει στο παιδί τα θετικά του χαρακτηριστικά β)του τονώνει την αυτοπεποίθηση γ)μαθαίνει καλές συμπεριφορές και δεν αποφεύγει απλά κακές συμπεριφορές

Το πιο σημαντικό…

Να αναλάβουμε δράση έχοντας υπόψη ότι οι αλλαγές στη συμπεριφορά δεν

γίνονται άμεσα ούτε και εύκολα. Να μην ξεχνάμε ότι μερικές φορές και εμείς οι

ίδιοι, άθελά μας, ίσως γινόμαστε μέρος του προβλήματος.

Να μην ξεχνάμε ότι η ευτυχία του να είσαι γονιός είναι πολύ μεγαλύτερη από την

όποια πικρία μπορεί να νοιώθουμε κατά καιρούς με τη συμπεριφορά του παιδιού

μας.

Βιβλιογραφία

• Δρ. Γεωργία Ψαρρά: «Προβληματα Συμπεριφορας Στο Σχολειο: Η Οικοσυστημικη

Προσεγγιση» (http://bit.ly/1nW4iX2)

• Δρ. Ευθυμία Γουργιώτου: «Διαχείριση προβλημάτων επιθετικής συμπεριφοράς.

στο νηπιαγωγείο» (http://bit.ly/nipiagogeio)