Καρκινοειδή & Όστρακα

• Λευτέρης Ζωγράφος • Μάνος Μακαριάδης • Χάρης Μπριτζίκης • Άρντιτ Ντινέ

Καρκινοειδή

Τα καρκινοειδή (Crustacea) αποτελούν μια πολύ μεγάλη

ομάδα αρθρόποδων, η οποία συνήθως αντιμετωπίζεται

ως υποσυνομοταξία. Περιλαμβάνει ζώα όπως τα

καβούρια, τους αστακούς, τις καραβίδες και τις γαρίδες.

Έχουν περιγραφεί 67.000 είδη, τα οποία ποικίλουν

σε μέγεθος από 0,1 χιλιοστά, όπως ο Stygotantulus stocki,

μέχρι το ιαπωνικό καβούρι αράχνη με άνοιγμα ποδιών

μέχρι 3,8 μέτρα και βάρος που φτάνει τα 20 κιλά.

Όπως και άλλα αρθρόποδα, τα καρκινοειδή έχουν

εξωσκελετό, τον οποίο αποβάλλουν για να μεγαλώσουν.

Διαφέρουν από άλλες ομάδες αρθρόποδων όπως τα

έντομα και τα μυριάποδα από τα μέλη τους σε δύο

τμήματα, και από τη μορφή των προνυμφών.

Περιγραφή

Τα περισσότερα καρκινοειδή είναι υδρόβιοι οργανισμοί, αλλά

κάποιοι είναι χερσαίοι και άλλοι παρασιτικοί ή και

προσκολλημένοι σε βράχους. Το σώμα ενός καρκινοειδούς

αποτελείται από τμήματα τα οποία ομαδοποιούνται σε τρεις

περιοχές: το κεφάλι τον θώρακα και το πλέον ή κοιλιά. Το

κεφάλι και ο θώρακας μπορεί να είναι ενωμένοι,

σχηματίζοντας τον κεφαλοθώρακα, ο οποίος μπορεί να

καλύπτεται από ένα ενιαίο καύκαλο. Το σώμα των

καρκινοειδών προστατεύεται από σκληρό, το οποίο πρέπει

να αποβάλει για να μεγαλώσει το ζώο. Το κέλυφος γύρω

από κάθε σωμίτη μπορεί να χωριστεί στο ραχιαίο τέργο, στο

κοιλιακό στέρνο και στα πλευρά.

Περιγραφή

Στα τμήματα στο κεφάλι, αυτά τα εξαρτήματα είναι οι κεραίες

και οι γνάθοι, στον θώρακα είναι τα πόδια, τα οποία μπορεί

να είναι εξειδικευμένα για βάδιση ή σίτιση, ενώ η κοιλιά φέρει

πλεόποδα και το τελικό τμήμα ονομάζεται τέλσον και φέρει

τον πρωκτό και μπορεί να φέρει ουρόποδα, τα οποία

αποτελούν το ουριαίο πτερύγιο. Σε πολλά δεκάποδα, το

πρώτο (και μερικές φορές το δεύτερο) ζεύγος ποδιών είναι

εξειδικευμένα στο αρσενικό για την μεταφορά σπέρματος. Ο

αριθμός και η ποικιλία των εξαρτημάτων στα διαφορετικά

καρκινοειδή είναι εν μέρει υπεύθυνος για την επιτυχία αυτής

της ομάδας.

Οικολογία

Η πλειονότητα των καρκινοειδών είναι υδρόβιοι οργανισμοί, ζώντας είτε

σε θαλάσσια περιβάλλοντα είτε σε γλυκά νερά, ενώ λίγες ομάδες έχουν

προσαρμοστεί στην επίγεια ζωή, όπως τα χερσαία καβούρια και

ερημίτες και οι ονίσκοι. Τα θάλασσια καρκινοειδή είναι πανταχού

παρόντα στους ωκεανούς, όπως τα έντομα είναι στη ξηρά. Η

πλειονότητα των καρκινοειδών είναι κινητοί οργανισμοί, κινούμενοι

ανεξάρτητα, αν και κάποιες ταξινομικές μονάδες είναι παρασιτικές και

ζουν προσκολλημένες στους ξενιστές τους, και οι ενήλικοι βαλάνοι

ζουν προσκολλημένοι σε βράχους. Κάποια βραχίουρα μπορούν να

ανεχθούν γρήγορες αλλαγές στην αλατότητα και μπορούν να

αλλάξουν ξενιστή από θαλάσσια είδη σε είδη των γλυκών

ειδών. Τα κριλ αποτελούν τη βάση της διατροφής στις κοινότητες ζώων

στην Ανταρκτική. Κάποια καρκινοειδή είναι σημαντικά είδη εισβολείς.

Ζευγάρωμα

Τα περισσότερα καρκινοειδή έχουν ξεχωριστά

φύλα και αναπαράγονται σεξουαλικά. Ένας μικρός αριθμός

είναι ερμαφρόδιτα. Κάποια μπορούν να αλλάξουν φύλο κατά τη

διάρκεια της ζωής τους. Η παρθενογέννεση είναι διαδεδομένη στα

καρκινοειδή, όπου βιώσιμα αυγά μπορούν να παραχθούν από

ένα θηλυκό χωρίς την ανάγκη γονιμοποίησης από ένα

αρσενικό. Αυτό συμβαίνει σε πολλά βραχιόποδα, μερικά

οστρακώδη, κάποια ισόποδα και συγκεκριμένα «ανώτερα»

καρκινοειδή.

Αυγά Σε πολλές ομάδες καρκινοειδών, τα γονιμοποιημένα αυγά

απελευθερώνονται στο νερό, ενώ άλλα έχουν αναπτύξει

μηχανισμούς ώστε να κρατούν τα αυγά μέχρι να είναι έτοιμα

να εκκολαφτούν. Τα περισσότερα δεκάποδα μεταφέρουν τα

αυγά πάνω στα πλεόποδά τους, ενώ τα περικάρδια,

τα νοτόστρακα, ανόστρακα και πολλά ισόποδα σχηματίζουν

ένα θύλακο από το καύκαλο και τα θωρακικά πλευρά

τους. Τα θηλυκά βραγχίουρα δεν μεταφέρουν αυγά σε

εξωτερικούς σάκους, αλλά τα προσκολλούν σε σειρές σε

βράχους και άλλα αντικείμενα. Τα

περισσότερα λεπτόστρακα και κριλ μεταφέρουν τα αυγά τους

ανάμεσα στα θωρακικά πλευρά.

Απολιθώματα

Τα καρκινοειδή έχουν πλούσιο και εκτεταμένο

αρχείο απολιθωμάτων. Οι περισσότερες κύριες ομάδες

καρκινοειδών εμφανίστηκαν πριν το τέλος του Κάμβριου,

όπως τα Βραγχιόποδα, τα Γναθόποδα και τα

Μαλακόστρακα, ενώ υπάρχει διαφωνία κατά πόσο ζώα της

κάμβριας εποχής που θεωρούνται οστρακώδη, είναι

οστρακώδη ή όχι, ειδάλλως, αυτή η ομοταξία χρονολογείται

από το Ορδοβίκιο. Τα περισσότερα από τα πρώτα

καρκινοειδή είναι σπάνια, αλλά τα απολιθώματα γίνονται

άφθονα μετά το Λιθανθρακοφόρο.

Όστρακα

Στη ζωολογία, όστρακο ονομάζεται το στερεό και ανθεκτικό

κέλυφος ζώων, ιδίως των μαλακοστράκων και μαλακίων.

Συνήθως αυτό είναι ασβεστολιθικό ή τιτανικό ή χιτινώδες που

εκκρίνεται από αδένες που βρίσκονται υπό τον μανδύα του ζώου.

Αποτελείται από δύο στρώματα το εξωτερικό και το εσωτερικό. Το

εξωτερικό μπορεί να είναι λείο, ανώμαλο, γραμμωτό ή ελικοειδές

κ.λπ. ενώ το εσωτερικό είναι κατά κανόνα στιλπνό. Σε άλλα μεν

ζώα το όστρακο παρουσιάζει μια κόγχη ή έξοδο, οπότε και

ονομάζεται μονόκογχο ή μονόθυρο, ενώ σε άλλα δύο κόγχες

οπότε και ονομάζεται δίκογχο ή δίθυρο. Τα όστρακα γενικά

αποτελούν αντικείμενο έρευνας και μελέτης της οστρακολογίας.

Αχιβάδα

Η αχιβάδα είναι ομάδα ορισμένων δίθυρων μαλακίων, που ζουν στον

βόρειο Ατλαντικό και στη Μεσόγειο. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι

το δίθυρο όστρακο, από το οποίο καλύπτονται. Αλιεύεται κυρίως για

το κρέας της. Αντιπροσωπευτικότερο είδος του είναι η κοινή αχιβάδα

(Αφροδίτη η ακροχορδονώδης). Το όστρακο της αχιβάδας είναι

διπλό και έχει ίσες θυρίδες. Στο εξωτερικό του μέρος αποτελείται από

ομόκεντρες πτυχές και τα χείλη του έχουν δόντια. Δύο σίφωνες

ρυθμίζουν την είσοδο και την έξοδο του νερού. Με τον τρόπο αυτό

εξασφαλίζεται η αναπνοή και η θρέψη του ζώου. Πολλαπλασιάζεται

με αυγά και γονιμοποιείται έξω από το σώμα της, στο περιβάλλον. Το

ζώο ζει στο βυθό και σκάβει στην άμμο, όπου βυθίζεται.

Αχινός

Οι αχινοί, ή αχινιοί, (καθαρεύουσα εχίνοι), είναι μικρά, θαλάσσια ζώα με

ασβεστολιθικό σφαιρικό κέλυφος που φέρουν αγκάθια. Ανήκουν στην υπο-

συνομοταξία των Εχινοζώων (ή Ελευθεροζώων), της συνομοταξίας των

Εχινοδέρμων, στην οποία ανήκουν και οι αστερίες. Τα ζώα αυτά

σχηματίζουν την ομοταξία των Εχινοειδών (Echinoidea). Απαντώνται σε

όλες τις θάλασσες του κόσμου. Ειδικότερα, ζουν στη λάσπη του βυθού ή

σε μέρη με φύκια ή επάνω σε βράχους, σε μικρό σχετικά βάθος.

Χαρακτηριστικό τους είναι τα μακριά τους αγκάθια, με τα οποία κινούνται,

ενώ για την κίνησή τους χρησιμοποιούν και βαδιστικούς ποδίσκους, που

έχουν σχήμα σωλήνα. Με τους ποδίσκους προσκολλώνται σε στέρεα

υποστηρίγματα και επίσης αναπνέουν. Το κέλυφός τους σχηματίζει κάψα, η

διάμετρος της οποίας τυπικά κυμαίνεται από 3 ως 10 εκατοστά.

Κυδώνι

Kυδώνι είναι η κοινή ονομασία των Δίθυρων Μαλακίων της

οικογένειας Καρδίδες. Γνωστότερο είδος είναι το «κάρδιον το

εδώδιμον». Το μέγεθός τους φθάνει τα 3,5 εκατοστά. Τα κελύφη τους

βρίσκονται σε πολλές παραλίες σε όλο τον κόσμο, ιδίως στη

Μεσόγειο. Υπάγονται στα Ελασματοβράγχια ή Πελεκύποδα μαλάκια.

Μετακινούνται έρποντας στο βυθό και συχνά βυθίζονται στη λάσπη

με γρηγορότατο ρυθμό. Τρώγονται ωμά, με λεμόνι. Με απόφαση της

ελληνικής Κυβέρνησης, απαγορεύεται η εμπορία κυδωνιών μικρού

μεγέθους.

Μύδι

Το μύδι ( Mytilus ) είναι γένος θαλάσσιων οργανισμών, που ανήκει

στην οικογένεια Μυτιλίδες. Με τη σειρά της η οικογένεια αυτή ανήκει

στα Δίθυρα ελασματοβράγχια ή πελεκύποδα μαλάκια. Το

χαρακτηριστικότερο είδος ονομάζεται Mytilus edulis. Διακρίνουμε

πολλές ποικιλίες ανάλογα με το σχήμα, το μέγεθος και τον τόπο

προέλευσης. Απαντάται σε όλες τις ελληνικές θάλασσες. Θεωρείται

εύγευστη τροφή και πολύ θρεπτική. Τα μύδια τρέφονται με

μικροοργανισμούς της θάλασσας. Καθώς το νερό περνά μέσα από

το όστρακο, το μύδι κατακρατεί τους οργανισμούς αυτούς.

Στρείδι Στρείδι είναι η κοινή ονομασία μερικών εδώδιμων ειδών του γένους

οστρέα (Ostrea) και γρυφαία. Ανήκουν στην οικογένεια οστρεΐδες και στην τάξη των δίθυρων ή ελασματοβραγχίων. Το γνωστότερο είδος (Ostrea edulis) είναι διαδεδομένο στις ακτές της Μεσογείου, του Ατλαντικού και της Σκανδιναβίας. Είναι ζώο ωοτόκο και οι προνύμφες του είναι εφοδιασμένες με βλεφαρίδες . Για τη θρεπτική του αξία καλλιεργείται σε ειδικά οστρεοτροφεία. Όπως και το μύδι, το στρείδι προσκολλάται σε βράχια αλλά και κάτω από τις επενδύσεις των πλοίων. Εξαιτίας του τελευταίου γεγονότος, προκαλούνται δηλητηριάσεις έπειτα από κατανάλωση στρειδιών, καθώς προσλαμβάνουν χαλκό από τα πλοία. Τα στρείδια μπορούν να ζήσουν και 20 χρόνια.Το όστρακο του στρειδιού είναι στρογγυλό ή ωοειδές και η γκριζόλευκη επιφάνειά του είναι ανώμαλη με ομόκεντρες αύλακες.

Μαργαριτάρια

Το μαργαριτάρι είναι σκληρό υλικό το οποίο παράγεται από τους μαλακούς ιστούς

(ιδίως τον μανδύα) ζωντανών μαλακίων με όστρακο. Όταν ένας κόκκος άμμου ή

κάποιο παράσιτο, εισχωρήσει στο κοχύλι ενός στρειδιού, τότε το στρείδι ενοχλείται. Το

όστρακο, αδυνατώντας να διώξει τον «εισβολέα», παράγει μια λεία σκληρή κρυστάλλινη

ουσία το μάργαρο (ανθρακικό ασβέστιο) γύρω από αυτό για να προστατεύσει τον

εαυτό του. Όσο ο εισβολέας μένει εκεί, το όστρακο συνεχίζει να παράγει στρώματα

αυτής της ουσίας, ώσπου μετά από κάποια χρόνια έχει παγιδευτεί μέσα σε ένα λείο και

λαμπερό μαργαριτάρι. Το πιο πολύτιμα μαργαριτάρια σχηματίζονται αυθόρμητα στη

φύση, είναι όμως πολύ σπάνια. Τα άγρια μαργαριτάρια αναφέρονται ως φυσικά

μαργαριτάρια. Τα καλλιεργημένα μαργαριτάρια προέρχονται από μαργαριτοφόρα

όστρακα, όπως τα στρείδια και τα μύδια. Επίσης πωλούνται και απομιμήσεις

μαργαριταριών τα οποία χρησιμοποιούνται σε φθηνά κοσμήματα, αλλά η ποιότητα

των ιριδισμών τους είναι συνήθως πολύ κακή και ξεχωρίζουν από τα αυθεντικά. Τα

καλλιεργημένα μαργαριτάρια χρησιμοποιούνται κυρίως στην κοσμηματοποιία, αλλά

έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί για να διακοσμήσουν ρούχα. Επίσης, έχουν

χρησιμοποιηθεί αλεσμένα στην κοσμητική, την ιατρική και σε βαφές.

Πηγές: • Ιστοσελίδα: https://el.wikipedia.org/wiki/Μαλακόστρακα. Μαλακόστρακα.

• Ιστοσελίδα: http://www.livepedia.gr/index.php/Καρκινοειδή. Καρκινοειδή.

• Ιστοσελίδα: http://www.ygeiaonline.gr/component/k2/item/26880-karkinoeidh.

• Ιστοσελίδα: http://wikipedia.qwika.com/en2el/Crustacean. Καρκινοειδή.

• Ιστοσελίδα: http://greek_greek.enacademic.com/218777/καρκινοειδή. Καρκινοειδή.

• Ιστοσελίδα:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%87%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%82.

Αχινοί.