“Engage me or Enrage me”

«Ενέπλεξέ με ή… Εξόργισέ με», διατείνονται οι σημερινοί μαθητές

Marc Prensky

«Ενέπλεξέ με ή εξόργισέ με»

Οι μαθητές που έχουν εσωτερικά κίνητρα (αυτενέργεια) . Όλοι οι εκπαιδευτικοί ονειρεύονται να τους έχουν στην τάξη (αυτοί είναι που ξέρουμε πώς να τους διδάξουμε καλύτερα). Κάνουν όλη τη δουλειά που τους αναθέτουμε και πολλά άλλα. Το σύνθημά τους είναι : « Ανυπομονώ να πάω για μάθημα!» Δυστυχώς όμως, τέτοιοι μαθητές τείνουν προς… εξαφάνιση .

Οι μαθητές που κατευθύνονται προς τη «σωστή κατεύθυνση». Αυτοί είναι εκείνοι οι οποίοι, που αν και βαθιά μέσα τους αισθάνονται ότι αυτό που διδάσκεται έχει μικρή ή καμία σημασία για τη ζωή τους, είναι αρκετά διορατικοί ώστε να συνειδητοποιούν ότι το μέλλον τους μπορεί να εξαρτάται από τους βαθμούς και την απόδοσή τους. Έτσι, μελετούν τα “SOS” το βράδυ πριν από τη διαγώνισμα για να πάρουν τον κατάλληλο βαθμό ώστε τουλάχιστον να είναι τρόπον τινά «επιτυχημένοι» μαθητές. Το σύνθημά τους : «Έχουμε μάθει να… κάνουμε παιχνίδι στο σχολείο».

Οι μαθητές που μας «αποσυντονίζουν». Οι μαθητές αυτοί είναι πεπεισμένοι ότι το σχολείο είναι εντελώς αδιάφορο και άσχετο με τη ζωή τους. Στην πραγματικότητα, θεωρούν το σχολείο πολύ λιγότερο ενδιαφέρον από κάθε λογής μικρόπραγμα έχουν μέσα στις τσέπες και στην τσάντα τους. Για να κερδίσεις την προσοχή τους πρέπει να κοπιάσεις πολύ και όταν το καταφέρεις, αν αυτό που θα τους προσφέρεις δεν είναι ελκυστικό, δυσανασχετούν γιατί η προσοχή τους πήγε τελικά χαμένη! Αυτή η κατηγορία τείνει να γίνει η πλειοψηφία των μαθητών. Το μότο αυτής της ομάδας; «Ενέπλεξέ με… ή εξόργισέ με»

Ενώ τα σχολεία μας και το εκπαιδευτικό σύστημα σήμερα εναρμονίζονται πολύ καλά με τις δύο πρώτες ομάδες, η τρίτη ομάδα αποτελεί μια πραγματική πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς. «Ενέπλεξέ με, ή εξόργισέ με», απαιτούν οι μαθητές. Και πιστέψτε με… είναι εξοργισμένοι».

Αλλά γιατί συμβαίνει αυτό; Να ένα ερώτημα που χρειάζεται μια καλή απάντηση.

Όταν ήμουν πρωτοδιόριστος δάσκαλος στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στην πόλη της Νέας Υόρκης, τα πράγματα ήταν διαφορετικά . Ναι, τότε είχαμε σπουδαστές που δεσμεύονταν στα δικά μας χρονοδιαγράμματα και πλάνα, στις δικές μας αποτυχίες. Στην πραγματικότητα υπήρχαν πολύ περισσότερες αποτυχίες στους μαθητές. Πάρα πολλά παιδιά δε συμμετείχαν στο μάθημα, πολλά από αυτά έμπλεκαν με ναρκωτικά, ενώ άλλα παιδιά συμμετείχαν στο μάθημα στην προσπάθειά τους να επηρεάσουν την κοινωνία- καθώς ήταν περίοδος μεγάλης αναταραχής και αλλαγής- αλλά πολλοί εξακολουθούσαν να μην εμπλέκονταν καθόλου.

Η μεγάλη διαφορά με το σήμερα είναι η εξής: τα παιδιά τότε δεν ασχολούνταν με τόσες πολλές δραστηριότητες. Δεν υπήρχαν video games, CDs, MP3s – τίποτα από τη σημερινή σύγχρονη τεχνολογία. Οι ζωές αυτών των παιδιών δεν ήταν τόσο πλούσια – και όχι μόνο σε χρήμα : ήταν λιγότερο πλούσια σε μέσα μαζικής ενημέρωσης , λιγότερο πλούσια σε επικοινωνία , πολύ λιγότερο πλούσια σε δημιουργικές ευκαιρίες για τους μαθητές έξω από το σχολείο. Πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι από αυτούς δεν ήξεραν καν τι σημαίνει εμπλοκή-συμμετοχή σε κάτι.

Αλλά σήμερα , όλα τα παιδιά ξέρουν . Όλοι οι μαθητές που διδάσκω έχουν κάτι στη ζωή τους, που είναι πραγματικά ελκυστικό - κάτι που κάνουν και είναι καλοί σ’ αυτό, κάτι που έχει ένα ευχάριστο , δημιουργικό πεδίο για να ασχοληθούν. Κάποιοι μπορεί να κατεβάζουν τραγούδια, μερικοί μπορεί να ραπάρουν , ή να τραγουδήσουν καραόκε, μερικοί μπορούν να παίζουν video games, κάποιοι μπορεί να μιξάρουν τραγούδια, μερικοί μπορεί να φτιάχνουν ταινίες και τέλος άλλοι μπορούν να επιδίδονται σε extreme sports που είναι αρκετά εύκολο πλέον με τον εξοπλισμό και τα υλικά του 21ου αιώνα . Αλλά όλοι κάνουν κάτι ελκυστικό .

Στο συνέδριο " Born to Be Wired " (Γεννημένος για να Είμαι Συνδεδεμένος) για τη Yahoo το 2003, ένα παιδί δήλωσε: «Αν δεν έχω τίποτα να κάνω, κάτι θα βρω στο Διαδίκτυο να ασχοληθώ». Κάποιο άλλο παιδί σχολίασε: «Κάθε μέρα μετά το σχολείο , πάω σπίτι και το μόνο που κάνω είναι να κατεβάζω μουσική». Άλλο παιδί πρόσθεσε: «στο Διαδίκτυο , μπορείς να παίξεις παιχνίδια , μπορείς να ελέγξεις την ηλεκτρονική αλληλογραφία σου, μπορείς να μιλήσεις με τους φίλους σου , μπορείς να αγοράσεις πράγματα και τέλος μπορείς να δεις ό, τι σου αρέσει». Σήμερα, πολλά παιδιά τρίτης δημοτικού έχουν πολλαπλές διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Με τους υπολογιστές στα σπίτια τους, κάθονται εκεί με τα αποτελέσματα των ανοιχτών παράθυρων (windows), επικοινωνώντας με όλους τους φίλους τους . Ακόμα και τα παιδιά που δεν έχουν υπολογιστές έχουν συνήθως μια κονσόλα παιχνιδιών βίντεο ή GameBoy. Η ζωή για τα σημερινά παιδιά μπορεί να είναι πολλά πράγματα – συμπεριλαμβανομένης και της αγχώδους ζωής- αλλά σίγουρα δεν είναι βαρετή!

…Εκτός από το σχολείο .

Εκεί είναι τόσο βαρετά που τα παιδιά, που είναι συνηθισμένα να ζουν μια άλλη ζωή, απλά δεν μπορούν να το υποφέρουν.

Ωστόσο πολλοί εκπαιδευτικοί ανταπαντούν λέγοντας: «Και όμως το σχολείο μπορεί να γίνει ελκυστικό». «Δεν καταλαβαίνω τι είναι τόσο πολύ ελκυστικό σε αυτή τη ζωή που κάνουν τα παιδιά του σήμερα, εκτός από τα ελκυστικά γραφικά» . Για να μπορέσω να απαντήσω σε αυτό, κοιτούσα πρόσφατα τα 3 πιο δημοφιλή video games στην αγορά από τον Ιούνιο του 2004 που ήταν τα εξής: «City of Heroes» , ένα μαζικό online παιχνίδι ρόλων για πολλούς παίκτες, «ο Χάρι Πότερ και ο Αιχμάλωτός του Askaban» , ένα παιχνίδι δράσης για το PlayStation 2 και το « Rise of Nations» , ένα παιχνίδι στρατηγικής σε πραγματικό χρόνο για Η/Υ. Όλα αυτά τα παιχνίδια υπόσχονται στα παιδιά που τα αγοράζουν μερικές πολύ ενδιαφέρουσες εμπειρίες: «Υπάρχει ένα μέρος που όλοι μπορείτε να είστε ήρωες». «Οι Dementors (αυτοί που έρχονται και «ρουφάνε» τις ευχάριστες στιγμές σου και παγώνουν τη ζωή σου) έρχονται , και αυτή τη φορά ο Χάρι χρειάζεται φίλους του». «Ολόκληρη η ανθρωπότητα είναι στα χέρια σου».

…Ουδεμία σχέση με αυτά που υποσχόμαστε στα παιδιά στο σχολείο…

Και οι περιγραφές των παιχνιδιών; «Δημιουργήστε τους δικούς σας ήρωες». «Συναρπαστικές μάχες!». «Συνάντησε ...» « Εμπλέξου ...» «Πέτα ...» «Ανακάλυψε ...» «Συναρπαστικό!» «Ενδιαφέρον !» Ο αρχηγός προτείνει ... : «Συγκέντρωσε...», «Δόμησε ...» « Εκτέλεσε ...» «Ερεύνα…» «Καθοδήγησε….» «Μη δουλεύεις μόνος σου…».

…Δεν μπορείς να πεις ότι όλα αυτά περιγράφουν τις σημερινές τάξεις και τα μαθήματα…

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια παρέχουν όμως όλες αυτές τις υποσχέσεις , γιατί αν δεν το έκαναν, όχι μόνο δεν θα ήταν best-sellers, αλλά ούτε καν θα τα αγόραζαν.

Στο σχολείο , όμως , τα παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα να «μην αγοράσουν», γιατί αντί να έχουν την εξουσία να επιλέξουν τι θέλουν, να δουν ό, τι τους ενδιαφέρει και να δημιουργήσουν τη δική τους προσωπική ταυτότητα - όπως κάνουν στην υπόλοιπη ζωή τους- στο σχολείο θα πρέπει να «τρώνε ό, τι τους σερβίρουν» .

Και αυτό που τους σερβίρουν είναι , ως επί το πλείστον , μπαγιάτικο , ήπιο , και σχεδόν εξ ολοκλήρου βασισμένο σε πεπαλαιωμένα αντικείμενα. Χθεσινή εκπαίδευση για τα παιδιά του αύριο . Πού είναι ο προγραμματισμός , η γονιδιωματική , η βιοηθική , η νανοτεχνολογία , η ουσία του χρόνου τους ; Δεν είναι εκεί. Ούτε καν μία φορά την εβδομάδα, την Παρασκευή!

Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο τα παιδιά είναι τόσο εξοργισμένα , γιατί ξέρουν ότι τους λείπει η ουσία!

Αλλά ίσως , μέσα από αυτήν την οργή τους , τα παιδιά μας στέλνουν ένα άλλο μήνυμα και ως εκ τούτου μας προσφέρουν την ελπίδα να επικοινωνήσουμε, να συνδεθούμε μαζί τους.

Ίσως - και νομίζω ότι αυτό είναι αυτό είναι και το κύριο θέμα- σήμερα τα παιδιά μας προκαλούν , προκαλούν εμάς τους εκπαιδευτικούς τους , να εμπλακούμε μαζί τους σε εθνικό επίπεδο , ακόμη και με τα παλιά «υλικά», που όλοι ισχυριζόμαστε πως είναι τόσο σημαντικά , δηλαδή τη «διδακτέα ύλη».

Ίσως ακόμα και όταν μαθαίνουν τα «παλιά» διδακτικά αντικείμενα, οι μαθητές μας θα μπορούσαν να δίνουν συνεχώς ευκαιρίες στις δυνατότητές τους , να λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα, θα μπορούσαν να υπάρχουν πολλαπλές ροές δεδομένων , να τεθούν οι στόχοι που θέλουν να πετύχουν, αλλά να αναρωτιούνται αν πραγματικά μπορούν να κερδίσουν ένα πολύ δύσκολο παιχνίδι και να περάσουν το μάθημα, ίσως τότε δεν θα χρειαστεί, το παιδί να πιέζει τον εαυτό του κάθε φορά που μπαίνει στην τάξη.

Κατά την άποψή μου , δεν είναι το «ενδιαφέρον» που λείπει από αυτή τη γενιά , αυτό που λείπει είναι η δέσμευση. Ποια είναι η σημασία των Πόκεμον, των Γιου Γκι Ο ή του “American Idol”; Τα παιδιά έχουν γίνει ειδικοί σε συστήματα δέκα φορές πιο περίπλοκα από την άλγεβρα , κατανοούν συστήματα δέκα φορές πιο περίπλοκα από ό, τι η απλή αριθμητική που απαιτούμε από αυτά και διαβάζουν σε πολύ υψηλότερο βαθμό από ό,τι απαιτείται στην εκάστοτε βαθμίδα που φοιτούν – όταν οι στόχοι που τίθενται αξίζουν τον κόπο για αυτούς. Σε μια πρόσφατη εκπομπή του BBC «Παιδί της εποχής μας», ένας

τετράχρονος, ο οποίος ήταν ειδικός ενός περίπλοκου βιντεοπαιχνιδιού του «Halo 2» όταν του προσφέρθηκε ένα από τα λεγόμενα « παιχνίδια μάθησης» που ήταν έτη φωτός κάτω από το επίπεδο του, έδειξε τη συνολική απογοήτευση του και την οργή του.

Το γεγονός είναι ότι , ακόμη και αν είστε ο πιο συναρπαστικός καθηγητής παλαιού τύπου στον κόσμο , δεν πρόκειται να κερδίσετε κάτι περισσότερο από την προσοχή των μαθητών με τον παλιό τρόπο. «Η βραχεία προσοχή τους καλύπτει», όπως είπε ένας καθηγητής «αφορά όμως (μόνο) τους παλαιούς τρόπους μάθησης». «Σίγουρα δεν έχουν απώλειες προσοχής για τα παιχνίδια τους, ταινίες, μουσική , ή σερφάρισμα στο Internet . Όλο και περισσότερο, δεν ανέχονται τους παλιούς τρόπους - και είναι εξοργισμένοι που δεν κάνουμε κάτι καλύτερο από αυτούς» .

Για αυτούς τους λόγους, πρέπει να βρούμε τον τρόπο να παρουσιάσουμε τα προγράμματα σπουδών μας με τρόπους που εμπλέκουν τους μαθητές μας - όχι μόνο στη δημιουργία νέων «σχεδίων μαθήματος», ούτε με να τοποθετήσουμε μόνο το πρόγραμμα σπουδών στο διαδίκτυο. Για παράδειγμα έχουν δοθεί στο BBC , 350 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας από τη βρετανική κυβέρνηση για να δημιουργηθεί ένα «ψηφιακό πρόγραμμα σπουδών. Έχουν καταλήξει όμως στο συμπέρασμα ότι όλο αυτό το πρόγραμμα θα πρέπει να βασιστεί στη λογική των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, γιατί αν δεν εμπλακούν οι μαθητές, τα £ 350 εκατομμύρια θα πάνε χαμένα και δε θα μπορέσει να υπάρξει μια δεύτερη ευκαιρία. Έτσι οι ειδικοί συνεχίζουν να παλεύουν με αυτόν τον «άγνωστο κόσμο».

Λοιπόν, πώς μπορούμε -και οφείλουμε- να το κάνουμε αυτό; Πρέπει να γίνει όπως και με τα παιχνίδια: πρέπει να χρηματοδοτήσουν, να πειραματιστούν και να αναπροσαρμόσουν. Μπορούμε να το αντέξουμε οικονομικά; Ναι, γιατί παραδόξως το να εμπλέξεις τους μαθητές δεν είναι θέμα μόνο αυτών των φανταχτερών, ακριβών γραφικών, αλλά αφορά τις ιδέες. Σίγουρα , τα βιντεοπαιχνίδια σήμερα έχουν τα καλύτερα γραφικά, αλλά η μακροπρόθεσμη ενασχόληση των παιδιών με ένα παιχνίδι εξαρτάται πολύ λιγότερο από αυτό που βλέπουν από ό, τι απ’ αυτό που κάνουν και μαθαίνουν.

Έτσι, αν εμείς οι εκπαιδευτικοί δεν αρχίσουμε να παρουσιάζουμε σαν ένα πραγματικά καλό «παιχνίδι» τη διδακτέα ύλη για τους μαθητές μας -και σύντομα- θα θέλουν όλα τα παιδιά να φορέσουν ένα μπλουζάκι που είδα πρόσφατα στη Ν. Υόρκη το οποίο αναγράφει: «Δεν είμαι Δ.Ε.Π.*-Απλά δεν ακούω!»

«Για αυτό, γεια σου , είμαι το αποσυντονισμένο παιδί στα πίσω θρανία με τα ακουστικά . Σκοπεύετε να με δελεάσετε και να με εμπλέξετε σήμερα ή πρόκειται να με εξοργίσετε;» Η επιλογή είναι δική σας…

*Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής

Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Κότσαρη