ประเพณีผีตาโขน

อ าเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย...

ฮีตสิบสอง คองสิบสี ่

“งานบุญหลวง”

ประเพณผีีตาโขน ประเพณีแห่ผีตาโขน จัดเป็นส่วนหนึ่งในงานบุญประเพณีใหญ่หรือที่เรียกว่า งานบุญหลวง หรือ บุญผะเหวด ซึ่งตรงกับเดือน7มีข้ึนที่อ าเภอด่านซ้ายและอ าเภอนาแห้ว จังหวัดเลย และจัดเป็นประเพณีการละเล่นที่ถือเป็นประเพณีทุกปี เก่ียวโยงกับงานบุญพระเวสหรือเทศน์มหาชาติประจ าปีกับพระธาตุเจดีย์สองรัก ปูชนียสถานส าคัญของท้องถิ่น ช่วงเวลา ในการจัดงาน จะอยู่ในช่วง พฤษภาคม-มิถุนายน ของทุกปี

ต้นก าเนดิผีตาโขน

ที่มานั้นไม่ชัดเจน แต่กล่าวกันว่าเป็นประเพณีที่ใกล้เคียงกับการบูชาบรรพบุรุษของอาณาจักรล้านช้างหลวงพระบาง ในอีกท่ีมาหนึ่งกล่าวกันว่า การแห่ผีตาโขนเกิดขึ้นเมื่อครั้งท่ีพระเวสสันดรและนางมัทรีจะเดินทางออกจากป่า กลับสู่เมืองบรรดาผีป่าหลายตนและสัตว์นานาชนิดอาลัยรักจึงพาแห่แหนแฝงตัวแฝงตน มากับชาวบ้านเพ่ือมาส่งทั้งสองพระองค์กลับเมือง เรียกกันว่า “ผีตามคน” หรือ “ผีตาขน” จนกลายมาเป็น “ผีตาโขน” อย่างในปัจจุบัน

สาระส าคญั

การละเล่นผีตาโขนนับว่าเป็นสิ่งที่แปลกส าหรับผู้พบเห็น มีการน าเอาก้านทางมะพร้าวที่แห้ง น ามาตกแต่งเป็นหน้ากาก โดยการเจาะช่องตา จมูก ปาก และใบหู น าเอาหวดนึ่งข้าว โดยกดดันหวดให้เป็นรอยบุ๋มหงายปากหวดขึ้น เพื่อสวมศีรษะแต่งแต้มสีสันให้น่าดู

สาระความส าคญั

อุปกรณ์ ในการละเล่นมี 2 ชิ้น คือ "หมากกระแหล่ง"และ "อาวุธประจ ากาย" ผีตาโขนส่วนมากจะใช้ผู้ชายแสดงเนื่องจากต้องกระโดดโลดเต้นไปเรื่อย ๆ จึงไม่เหมาะที่จะใช้ผู้หญิงเป็นตัวแสดง

ชนิดของผตีาโขน

- ผีตาโขนเล็ก

- ผีตาโขนใหญ ่

ผีตาโขน ในขบวนแห่จะแยกเป็น 2 ชนิด คือ

ชนิดของผตีาโขน - ผีตาโขนเล็ก

- ผีตาโขนใหญ ่

ชนิดของผตีาโขน

การแต่งกายผีตาโขน ในขบวนแห่ จะมีอยู่ด้วยกัน 3 ส่วน คือ

- ส่วนหัว - ส่วนเสื้อผ้าหรือเครื่องแต่งกาย - ส่วนประกอบสุดท้าย

การแต่งกายผีตาโขน

- ส่วนหัว

หรือท่ีเรียกว่าหน้ากากน้ัน ท าด้วย "หวด"หรือภาชนะที่ใช้นึ่งข้าวเหนียว

- ส่วนเสื้อผ้าหรือเครื่องแตง่กาย

การแต่งกายผีตาโขน

เป็นชุดที่ท าจากเศษผ้าน ามาเย็บติดกัน และมี "หมากกะแหล่ง“หรือ กระดิ่ง

- ส่วนประกอบสุดท้าย

การแต่งกายผีตาโขน

คือ ดาบหรือง้าว ที่จะท าจากไม้เนื้ออ่อน ในขบวนแห่จะประกอบไปด้วยการร้องร าท าเพลงอย่างสนุกสนาน

การละเล่นผตีาโขน เนื่องจากงานประเพณีผีตาโขนเป็น งานบุญใหญ่ จึงมีการจัดงานกัน 3 วัน - วันแรก

- วันที่สอง - วันที่สาม

การละเล่นผตีาโขน - วนัแรก พธิเีบกิอปุคตุ

เริ่มพิธีตอนเช้า 04.00-05.00 น. คณะแสนหรือข้าทาสบริวารของเจ้าพ่อกวนจะน าอุปกรณ์ มีด ดาบ หอก ฉัตร พานดอกไม้ ธูปเทียน ขันห้าขันแปดถือเดินน าขบวนไปท่ีริมแม่น้ าหมัน เพื่อนิมนต์พระอุปคุตต์ท าการทักขิณาวัฏ 3 รอบ หลังจากน้ันก็จะมีการยิงปืนและจุดปะทัด ผีตาโขนได้ยินก็ต่างพากันก็จะมาร่วมขบวนด้วยความยินดีปรีดา เต้นร า เข้าจังหวะกับเสียงหมากกระแร่ง

การละเล่นผตีาโขน - วนัที่สอง พธิแีหพ่ระเวส

เป็นพิธีแห่พระเวส ในขบวนประกอบด้วย พระพุทธรูป 1 องค์ พระสงฆ์ 4 รูป นั่งบนแคร่หามตามด้วย เจ้าพ่อกวน นั่งอยู่บนกระบอกบั้งไฟ ท้ายขบวนเป็นเจ้าแม่นางเทียม กับบริวาร ชาวบ้าน และเหล่าผีตาโขน ส่วนคนที่แต่งกายเป็นผีตาโขนใหญ่ต้องถอดเครื่องแต่งกายออกให้หมดและน้ าไปทิ้งท่ีแม่น้ าหมันเป็นการทิ้งความทุกข์ยากและสิ่งเลวร้ายไป รอจนปีหน้าฟ้าใหม่แล้วค่อยท าเล่นกันใหม่

การละเล่นผตีาโขน - วนัที่สาม เทศนม์หาชาต ิ

จะเป็นการฟังเทศน์มหาชาติตั้งแต่เช้ามืดเพ่ือกล่อมเกลาจิตใจและได้อานิสงส์ผลบุญอันแรงกล้า เป็นอันเสร็จพิธี

บทสรุป

ผีตาโขน เป็นการละเล่นชนิดหนึ่ง ซึ่งถือว่ามีเอกลักษณ์ท่ีโดดเด่น และมีเพียงแห่งเดียวในโลก … งานผีตาโขนจัดขึ้นในช่วงเดือน 7 หรือเดือน 8 ของทุกปี ที่ วัดโพนชัย เป็นงานที่ดึงดูดผู้คนจากทุกสารทิศให้มาที่อ าเภอเล็กๆแห่งนี้ของจังหวัดเลย

สาระส าคัญท่ีแท้จริงของงานนี้คือเป็น “งานบุญหลวง” ซึ่งเป็นงานบุญใหญ่ประจ าปีของ อ าเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย โดยได้รวม “งานบุญเผวส” หรืองานเทศมหาชาติ ซึ่งเป็นฮีตเดือนสี่ของชาวอีสาน และ “งานบุญบั้งไฟ” ซึ่งเป็นฮีตเดือนหก เข้าไว้ด้วยกัน แล้วเรียกรวมว่า "งานบุญหลวง" โดยชาวบ้านมีความเชื่อว่าใครได้ฟังเทศน์ดังกล่าวจบในวันเดียว จะได้กุศลแรง อาจดลบันดาลให้ได้พบพระศรีอารยะเมตไตรในชาติหน้า

บทสรุป

บรรณานกุรม

http://www.esanclick.com/newses.php?No=439

http://www.thaipaipan.com/jl_tppcom/index.php?

option=com_content&view=article&id=1179&catid

=319%3Afree-zone&Itemid=69

http://travel.sanook.com/bangkok/bangkok_07097

.php

http://www.thaigoodview.com/library/studentsho

w/2549/m6-1/no16-25-26-42/kong-dee-kong-

thai/sec49.html

บรรณานกุรม

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B

8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0

%B8%9E%E0%B8%93%E0%B8%B5%E0%B9%81

%E0%B8%AB%E0%B9%88%E0%B8%9C%E0%B8

%B5%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0

%B8%82%E0%B8%99

http://www.paiduaykan.com/76_province/Northeas

t/loie/pheetakhone.html

http://www.moohin.com/trips/loei/peetakhon/

บรรณานกุรม

http://allknowledges.tripod.com/phitakhon.html

http://personal.swu.ac.th/students/hm471010130/

web/page10.htm

http://travel.sanook.com/784138/%E0%B8%9C%

E0%B8%B5%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B9%

82%E0%B8%82%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%

B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87

%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%A2/

อิสระอยูท่ี่ใจ ไปไหน ไป “เลย”

ขอบคุณครับ “จบการน าเสนอแล้วครับ”

นายวีระพล ภูมิย่ิง คอมพิวเตอร์ศึกษา ปี 1หมู ่2 รหัส 548144218

อาจารย์ณฐันนัท ์สดีาแกว้

1500101 ภาษาไทยเพื่อการสือ่สารและสบืคน้