65
Лекц 13,14

лекц13,14

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: лекц13,14

Лекц 13,14

Page 2: лекц13,14

Индекс гэдэг нь заалт, үзүүлэлт гэсэн утгатай латин

гаралтай үг.

Нийгэм эдийн засгийн үзэгдлийн шууд харьцуулж

боломгүй тоо баримтуудыг харьцуулагдахуйц

байдалд оруулаад тэдгээрийн орон зай, цаг

хугацааны доторхи өөрчлөлтийг илэрхийлсэн

харьцангуй хэмжигдхүүнийг индекс гэнэ.

Page 3: лекц13,14

Эдийн засгийн судалгааны практикт индексийн аргынтусламжтайгаар дараах судалгааг явуулна.

Аливаа үзэгдлийн цаг хугацааны өөрчлөлтийгтодорхойлон, өсөлт хөгжилтийнх нь шинж чанарыгилрүүлэх

Өөр өөр бүс нутгийн ижил төрлийн үзэгдлүүдийгхооронд нь харьцуулан судлах

Төлөвлөгөөт зорилт, норм, нормативын биелэлтийгдүгнэх

Аливаа нийлмэл үзэгдлийн хөгжил хөдөлгөөн, байрбайдалд нөлөөлж буй хүчин зүйлсийн нөлөөллийгтодорхойлох

Page 4: лекц13,14

Индекс нь эдийн засгийн тодорхой утга агуулгыг

илэрхийлсэн үндсэн элемент, хэвшин тогтсон тусгай

тэмдэглэгээтэй байдаг.

Индексийн аргыг хэрэглэхдээ ямар үзүүлэлт судалж

байгаагаас шалтгаалан статистикийн ном зохиолд

тусгай үсгээр тэмдэглэл хийнэ.

Page 5: лекц13,14

р -Нэг бүрийн үнэ

q-Ямар нэг бараа бүтээгдэхүүний биет хэмжээ

z-Нэгж бүтээгдэхүүний өртөг

t-Нэгж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд зарцуулсан хугацаа

w-Нэг ажилчны (эсвэл нэгж хугацаанд) үйлдвэрлэн

гаргасан бүтээгдэхүүн өртгөөр (хөдөлмөрийн

бүтээмж)

v-Нэг ажилчны эсвэл нэгж хугацаанд үйлдвэрлэн

гаргасан бүтээгдэхүүн биет хэмжээгээр (хөдөлмөрийн

бүтээмж)

Т-Нийт зарцуулагдсан хөдөлмөр эсвэл ажилчдын тоо

рq-Борлуулалт

zq-Үйлдвэрлэлийн зардал

s-Тариалсан талбай

y-Га-гаас авсан ургац гэх мэт тэмдэглэнэ.

Page 6: лекц13,14

Судалж буй үе хугацаагаар нь

-тайлант үеийнхийг р1, q1

-суурь үеийнхийг р0, q0

Тайлант ба суурь үеийн борлуулалтыг ∑р1q1, ∑р0q0 гэжиндексийн хэлбэрт оруулан бичнэ.

Статистикт ерөнхий индексийг I,

хувийн индексийг i үсгээр тэмдэглэнэ

мөн индекс болохыг нь зааж өгдөг

Iр - үнийн ерөнхий индекс

Iq - тоо хэмжээний хувийн индекс

Ipq - борлуулалтын индекс

Page 7: лекц13,14

Индексийн аргыг хэрэглэхдээ тухайн үзэгдлийг

бүрдүүлж буй хэсгүүдээс өөрчлөлтийг нь сонирхон

судалж байгаагаа хувьсахаар, бусдыг нь тогтмолоор

авч үзнэ. Энэхүү судалж буй элементийг

индекслэгдэж байгаа хэмжигдэхүүн гэнэ. Харин

тогтмолоор авсныг нь индексын жин гэнэ.

Page 8: лекц13,14

Жишээ - борлуулсан барааны тоо хэмжээний индекс

q буюу барааны тоо хэмжээ нь индекслэгдэж

байгаа хэмжигдэхүүн

р буюу үнэ нь индексийн жин

00

10

qp

qpI

q

Page 9: лекц13,14

Үзэгдлийг хамрах хүрээгээр

Жингээр нь индексийг

Байгуулагдсан хэлбэрээр нь индексийг

Харьцуулагдаж буй сууриар нь

Судалж буй юмс үзэгдлийн бүтэц, бүрэлдэхүүний талаас нь

Индексийг тооцоолж буй хугацаагаар нь

Page 10: лекц13,14

Ерөнхий индекс - шууд нэмж болохгүй олон янзын

элементээс бүрдсэн нийлмэл үзэгдэл хэрхэн

өөрчлөгдөж буйг харуулна

Хувийн индекс - судалж буй үзэгдлийг бүрдүүлэгч

тодорхой элементүүдийн өөрчлөлтийг илэрхийлнэ

Page 11: лекц13,14

дундаж хэмжигдэхүүний индекс

- ийг судалгаа шинжилгээнд

ашиглан дундаж хэмжигдхүүнээр илэрхийлэгдсэн

үзүүлэлт (өөрийн өртгийн дундаж, дундаж цалин,

дундаж ургац, сүүний дундаж гарц, г.м) -ийн динамик

өсөлтийг тодорхойлно.

0

00

1

11

:q

qz

q

qzI

z

Page 12: лекц13,14

Дэс дараалсан хэд хэдэн үеийн үзүүлэлтүүдийн

өөрчлөлтийг судлахдаа жингий нь аль нэг үеэр авбал

тогтмол жинтэй индекс гэнэ

Харин үе тус бүрд жин нь өөрчлөгдөж байвал хувьсах

жинтэй индекс гэнэ.

10

0

10

20

00

10

;...;;n

n

qp

qp

qp

qp

qp

qp

11n

1

11

21

00

10

;...;;n

nn

qp

qp

qp

qp

qp

qp

Page 13: лекц13,14

агрегат индекс - ерөнхий индексийн түгээмэл хэлбэр

дундаж индекс арифметик ба гармоник дундаж

индекс

Page 14: лекц13,14

Аливаа үзүүлэлтийн ерөнхий индексийг тооцоолох

үед индекслэгдэж буй хэмжигдэхүүн, индексийн жин

хоѐул мэдэгдэж байх ѐстой. Зарим тохиолдолд

индекслэгдэж байгаа хэмжигдэхүүн мэдэгдэхгүй байж

болно. Энэ тохиолдолд арифметик буюу гармоник

дундаж индекст шилжүүлж тооцоолно.

Page 15: лекц13,14

Жишээ - үнийн хувийн индексээс агрегат индексийн

хүртвэрт орлуулга хийвэл арифметик, хуваарьт

орлуулга хийвэл гармоник дундаж индекс болдог.

ip - үнийн хувийн индекс

;11

11

10

11

p

p

i

qp

qp

qp

qpI

00

00

00

01

qp

qpi

qp

qpI

p

p

0

1

p

pi

p

Page 16: лекц13,14

Барааны нэр Тайпант улирлын

борлуулалт

(мян.төг)

Үнийн хувийн

индекс

Телевиз 950.0 0.975 974.36

Угаалгын

машин

620.0 1.000 620.00

Хөргөгч 1500.0 1.060 1415.10

Тоос сорогч 744.0 1.032 720.93

Дүн 3814.0 - 3730.39

pi

qp11

Page 17: лекц13,14

Бүтээгдэхүүний биет хэмжээний арифметик дундаж

индексийг

Академич Струмилийн гаргасан хөдөлмөрийн

бүтээмжийн дундаж индексийг судалгаанд өргөн

хэрэглэдэг. Струмилийн индекс нь судалж буй

нийдмийн бүх нэгжүүдийн хувьд хөдөлмөрийн

бүтээмж дунджаар хэдэн хувиар өссөн /буурсан/-г

харуулдаг.

1

0

0

1

1 :

T

T

q

T

q

I

00

00

qp

qpiI

q

q

0

1

q

qi

q

Page 18: лекц13,14

Бүтээгдэхүүний нэгжийн өртгийн гармоник дундаж

индексийг

z

z

i

qz

qzI

11

11

Page 19: лекц13,14

Доу-Жонсын индекс. Нью-Йоркийн хөрөнгийн бирж дээрххувьцааны ханшийн арифметик дундаж индекс юм. Угиндекс өдөр бүр бирж хаагдах үед мэдээлэгддэг бөгөөдхагас цаг тутамд ерөнхий бас гурван бүлгээр байнгатооцоологддог. Ерөнхий индекс нь 65 компаниар, бүлгийниндексүүд нь аж үйлдвэрийн 30, тээврийн 20,үйлчилгээний салбарын 15 компанийн үнэт цаасныханшаар тус тус тодорхойлогддог.

Стэндард –Пурын индекс. Нью-Йоркийн хөрөнгийн бирждээрх 500 томоохон компанийн гаргасан хувьцаанытоогоор жинлэгдсэн байдлаар тооцдог дундаж индекс юм.Үнэт цаасны ханшийг нь судалдаг аж үйлдвэрийн 400,санхүүгийн 40, тээврийн 20, үйлчилгээний салбарын 40корпораци хамрагддаг байна.

Page 20: лекц13,14

Динамик ба нутаг дэвсгэрийн гэж ангилна.

Динамик индекс нь судалж буй юмс үзэгдлийн цаг

хугацааны өөрчлөлтийг харуулдаг. Жишээ нь

2009оны хэрэглээний үнийн индексийг 2010оны

хэрэглээний үнийн индекстэй харьцуулах. Динамик

индексийг нэг суурьт ба хэлхээ гэсэн хоѐр байдлаар

тооцоолдог.

Page 21: лекц13,14

Тогтмол бүтэцтэй, хувьсах бүтэцтэй индекс гэж

ангилна. Индексийн энэ ангилал нь хэмжигдэхүүний

динамик судалгаанд өргөн ашиглагдана.

Page 22: лекц13,14

жилийн, улирлын, сарын гэх мэтээр ангилна.

Page 23: лекц13,14

Ерөнхий индекс нь шууд харьцуулагдаж болохгүй

нийлмэл үзэгдлийг харьцуулах байдалд оруулаад

түүний орон зай, цаг хугацааны өөрчлөлтийг нэгтгэн

харуулсан өвөрмөц харьцангуй хэмжигдэхүүн юм.

Индексийн аргыг эдийн засагт хэрэглэхдээ тухайн

үзэгдлийг бүрдүүлэгч зарим хүчин зүйлийг

тогтмолоор авч, сонирхон судалж байгаа хүчин

зүйлийн өөрчлөлтийг олдог.

Page 24: лекц13,14

Үнийн ерөнхий индексийг тодорхойлохдоо жинг нь

тайлант үеийнхээр эсвэл суурь үеийнхээр авч болно.

Германы статистикч А.Ласпейрес (1864 он) үнийн

ерөнхий индексийн жинг суурь үеийн

бүтээгдэхүүнээр,

Г.Пааше (1874 он) тайлант үеийнхээр тооцно гэж

үзэж байсан.

Page 25: лекц13,14

Ласпейресын ерөнхий индекс

Паашегийн ерөнхий индекс

Lqp

qpI

p

00

01

Pqp

qpI

p

10

11

Page 26: лекц13,14

Фишерийн индекс - Паашегийн болон Ласпейресын

индексын геометрийн дундаж юм.

Худалдсан бүтээгдэхүүний тоо хэмжээний индексийн

жин нь ямагт суурь үеийнхээр байдаг онцлогтой.

PLF

00

10

qp

qpI

q

Page 27: лекц13,14

Борлуулалтын индексийг тодорхойлохдоо тайлант

үеийн борлуулалтыг суурь үеийн борлуулалтад

харьцуулан

00

11

qp

qpI

pq

Page 28: лекц13,14

Жишээ – ХАА-н бүтээгдэхүүн борлуулдаг дэлгүүрийн

эрхлэгч сүүлийн 2 жилийн гол нэр төрлийн барааны

үнэ, худалдсан тоо хэмжээний талаарх мэдээллийг

ашиглан борлуулалт болон үнийн индексийг

тодорхойлох түүнчлэн борлуулалтын өөрчлөлтөнд

нөлөөлсөн үнийн болон тоо хэмжээний нөлөөллийг

шинжлэх дүгнэлт хийхийг хүсчээ.

Page 29: лекц13,14

Барааны

нэр

Хэмжих

нэгж

Суурь онд Тайлант онд

Худалдсан

тоо хэмжээ

Үнэ төг Худалдсан

тоо хэмжээ

Үнэ төг

Сүү мян.л 28.3 200 30.1 220

Мах тн 20.1 650 19.8 700

Төмс тн 5.0 120 6.8 150

Page 30: лекц13,14

Барааны

нэр

Суурь оны

борлуулалт

Тайпант оны

борлуулалт

Суурь онд

худалдсан

бутээгдэхүүн

тэйлант оны

үнээр

Тайлант онд

худалдсан

бүтээгдэхүү

н суурь оны

үнээр

Сүү 5660 6622 6226 6020

Мах 13065 13860 14070 12870

Төмс 600 1020 750 816

Дүн 19325 21502 21046 19706

Page 31: лекц13,14

Борлуулалтын индекс

Үнийн индекс

Паашегийн индекс

Ласпейрсийн индекс

Худалдсан бүтээгдэхүүний тоо хэмжээний ерөнхий

индекс

113.119325

21502

00

11

qp

qpI

pq

089.119325

21046

00

01

qp

qpI

p

02.119325

19706

00

10

qp

qpI

q

091.119706

21502

10

11

qp

qpI

p

Page 32: лекц13,14

Үр дүнгийн үзүүлэлтэнд нөлөөлсөн хүчин зүйлсийн

нөлөөллийг судалж дүгнэлт гаргахад индексийн аргыг

өргөн ашигладаг. Учир нь эдийн засгийн

үзүүлэлтүүдийн хоорондын хамаарал, тэдгээрийн

индексийн хувьд нэгэн адил хадгалагдана.

Судалж буй зүйлийн шинж чанараас хамаарч түүнд

хэдэн ч хүчин зүйл нөлөөлж болно. Иймд индекс нь

хоѐр буюу олон хүчин зүйлийн нөлөөллийг

илэрхийлж чадна.

Page 33: лекц13,14

Тухайлбал борлуулалтын дүн бүтээгдэхүүн тус

бүрийн худалдсан тоо, нэгжийн үнээс хамаарна.

Борлуулалт = Үнэ х Тоо хэмжээ

Тэгвэл индексийн хувьд гэсэн чанар

адил хадгалагдана. Энэ чанар нь зөвхөн Паашегийн

индексийн хувьд хүчин төгөлдөр байдаг.

Индексүүдийн дээрх тэнцэтгэлийг цувруулан

орлуулах чанар ѐсоор дэлгэрэнгүй томъѐолон бичвэл

qppqIII

00

10

10

11

00

11

qp

qp

qp

qp

qp

qp

Page 34: лекц13,14

Ерөнхий индексийг бүрдүүлж буй элементийг тоон,

чанарын гэж ангилж авч үздэг. Тухайлбал: нэг бүрийн

үнэ, нэгжийн өртөг, нэг га-гаас авсан ургац гэх мэт

үзүүлэлтүүдийг чанарын гэсэн ангилалд хамруулна.

Эдгээр чанарын үзүүлэлтийг динамик судалгаа

хийхдээ индекслэгдэж буй үзүүлэлтийн дундажийн

өөрчлөлтийг тодорхойлох хэрэгтэй болдог.

Page 35: лекц13,14

Индекслэгдэж буй дунджид хоѐр хүчин зүйл нөлөөлнө.

Тодорхой нэгж, бүлгийн индекслэгдэж буй

хэмжигдэхүүний жинхэнэ өөрчлөлт

Тухайн судалж буй юмс үзэгдлийн бүтцийн өөрчлөлт

Юмс үзэгдлийн бүтцийн өөрчлөлт гэдэг нь нийдмийн

нийт дүнд тодорхой бүлэг, нэгжүүдийн эзлэх хувийн

жингүүдийн өөрчлөлт юм.

Page 36: лекц13,14

Жишээ - үйлдвэрийн ажилчдын дундаж цалингийн

өсөлт нь

• ажилчдын цалин хөлсний хэмжээ нэмэгдсэнтэй

холбоотой

• харьцангуй өндөр цалинтай ажилчдын хувийн жин

(тоо) өссөн

Хоѐр хүчин зүйлийн тус бүрийн нөлөөллийг тооцоолох

шаардлага бий болно.

Үүнийг хувьсах ба тогтмол бүтэцтэй индекс, бүтцийн

өөрчлөлтийн индексүүдийг тооцоолох замаар

шинжилнэ.

Page 37: лекц13,14

Судалж буй юмс үзэгдлийн дундаж түвшингийн

харьцаа өөр өөр цаг үед хамаарч байвал ийм

индексийг хувьсах бүтэцтэй гэнэ.

Жишээ - нэг төрлийн бүтээгдэхүүний нэгжийн дундаж

өртгийн индексийг дараах байдлаар бичнэ.

Хувьсах бүтэцтэй индекс нь индекслэгдэж буй

хэмжигдэхүүний өөрчлөлтийг харуулахын зэрэгцээ

бүтцийн өөрчлөлтийн нөлөөллийг давхар агуулж

байдаг.

0

00

1

11

0

1 :q

qz

q

qz

z

zI

xb

Page 38: лекц13,14

Тогтмол бүтэцтэй индексийн жин нь аль нэг

үеийнхээр байх бөгөөд зөвхөн индекслэгдэж буй

хэмжигдэхүүний өөрчлөлтийг харуулна.

Жишээ - нэг төрлийн бүтээгдэхүүний нэгжийн дундаж

өртгийн тогтмол бүтэцтэй индекс нь

10

11

1

10

1

11

:qz

qz

q

qz

q

qzI

tb

Page 39: лекц13,14

Судалж буй юмс үзэгдлийн бүтцийн өөрчлөлт энэхүү

үзэгдлийн дундаж хэмжигдэхүүний динамикт хэрхэн

нөлөөлж буйг харуулсан индексийг бүтцийн

өөрчлөлтийн индекс гэнэ.

0

1

00

10

0

00

1

10

::q

q

qz

qz

q

qz

q

qzI

bo

Page 40: лекц13,14

Дээрх гурван индекс нь тодорхой холбоотой бөгөөд

Хувьсах бүтэцтэй индекс = Тогтмол бүтэцтэй индекс х

бүтцийн өөрчлөлтийн индекс

ºbtbxbIII

Page 41: лекц13,14

Жишээ - нэгэн төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг

гурван үйлдвэрийн дараах мэдээлэл өгөгдөв.

Page 42: лекц13,14

Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн Нэгжийн

өртөг

/мян.төг/

Нэгжийн

өртгийн

хувийн

индекс

Үйлдвэрлэлийн

зардал сая.төгТоо ширхэг Дүнд эзлэх

хувь

Суурь

үед q0

Тайлант

үед q1

Суурь

үед

Тайла

нт үед

Суурь

үед z0

Тайлан

т үед

z1

Суурь

үед

z0q0

Тайлант

үед z1q1

z0q1

А 1 2 3 4 5 6 7=6:5 8=5*1 9=6*2 10=5*

2

1 1680 1500 70 50 20 20.3 1.015 33.6 30.45 30.00

2 480 600 20 20 18 18.4 1.022 8.64 11.04 10.8

3 240 900 10 30 15 15.5 1.033 3.6 13.95 13.5

2400 3000 100 100 19.1 18.48 45.84 55.44 54.3

Page 43: лекц13,14

Хувьсах бүтэцтэй индекс

10.192400

458400

z

48.183000

554401

z

9675.010.19

48.18

xbI

Page 44: лекц13,14

Тогтмол бүтэцтэй индексийг тооцвол

021.130.54

44.55

tbI

Page 45: лекц13,14

Нэгжийн дундаж өртгийн өөрчлөлтөд нөлөөлсөн

бүтцийн нөлөө

9476.02400

3000:

84.45

30.54º

b

I

Page 46: лекц13,14

Индексийн аргыг макро түвшний эдийн засгийн гол

үзүүлэлтүүдийг зэрэгцүүлэх үнээр үнэлэхэд

ашиглана.

Бусад оны (үеийн) өртгийн үзүүлэлтийг үнэлэхээр

суурь болгон сонгож авсан ямар нэг оны (үеийн)

үнийг зэрэгцүүлэх үнэ гэнэ.

Page 47: лекц13,14

Өртгийн үзүүлэлтийг зэрэгцүүлэх үнээр үнэлэхдээ дараахгурван аргыг хэрэглэдэг.

Тайлант үеийн бараа бүтээгдэхүүний биет хэмжээг (тоо,ш, тн, л, кг, г.м) суурь болгон сонгож авсан оны үнээрүржүүлж зэрэгцүүлэх үнэд шилжүүлдэг дахин үнэлгээнийарга.

Суурь үеийн өртгийн үзүүлэлтийг биет хэмжээнийиндексээр үржүүлж зэрэгцүүлэх үнэд шилжүүлдэгэкстраполяцийн арга.

Тайлант оны өртгийн үзүүлэлтийг үнийн индекст хуваадагдефляторын арга

00

10

0010

qp

qpqpqp

qIqpqp 0010

pI

qpqp

11

10

10

11

1110

:qp

qpqpqp

Page 48: лекц13,14

Үүнээс үзэхэд дефляторын аргын суурь ньПаашегийн үнийн индекс болж байна.

Үндэсний тооцооны системийн гол голүзүүлэлтүүдийг /үндэсний орлого, дотоодын нийтбүтээгдэхүүн г.м/ зэрэгцүүлэх үнэд шилжүүлэхдээтусгай индекс-дефлятор ашигладаг байна.

Дефлятор гэдэг нь тайлангийн үеийн өртгийнүзүүлэлтийг суурь үеийн үнэд шилжүүлдэг тусгайкоэффицент юм. Статистикийн практикт дефляторыгулсын хэмжээнд төдийгүй эдийн засгийн зарим муж,бүс нутаг, бараа бүтээгдэхүүний тодорхой бүлгээр,эдийн засгийн салбараар тооцоолдог.

Page 49: лекц13,14

Улс үндэсний эдийн засгийн ерөнхий төлөв байдлыг

үнэлэхэд индексийн аргыг ялангуяа хэрэглээний

үнийн индексийг ерөнхий үзүүлэлт болгон ашигладаг.

Хэрэглээний үнийн индекс нь цалин тэтгэвэр,

хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэмэгдүүлэх,

засгийн газрын нийгмийн бодлогыг зохицуулахад

зайлшгүй анхаарч үзэх нэг үндэс болохоос гадна

мөнгөний худалдан авах чадварыг тодорхойлоход

чухал ач холбогдолтой.

Page 50: лекц13,14

ХҮИ-ийг тооцоолох аргачлалыг боловсруулахдаадараах зарчмыг баримтална.

Хэрэглээний сагсанд орох бараа бүтээгдэхүүн,үйлчилгээний жагсаалт гарган үнийн бүртгэл явуулна.Уг жагсаалтанд ард түмний аж амьдралд зайлшгүйшаардлагатай материаллаг, соѐлын болон оюуныхэрэгцээг хангах бараа үйлчилгээг оруулдаг.

Тодорхой бараа үйлчилгээний бүлгээр нийтхэрэглээнд эзлэх хувь буюу бүтцийг тодорхойлно.Үүнийг өмнө явуулсан өрхийн төсвийн судалгаа,хэрэглээний зардлын бүтцийн мэдээлэлд тулгуурлантогтоодог.

Page 51: лекц13,14

Он Нарийн бичгийн

даргын 7 хоногийн

цалин /$/

Хэрэглээний

үнийн индекс

Бодит цалин

1973 114,75 100

1979 145,5 123

1989 472,98 200

75.114100

10075.114

29.118123

1005.145

44.236200

10098.472

Page 52: лекц13,14

Индексийн аргыг судалгаанд хэрэглэх явцад хэд хэдэн

практик асуудлууд гардаг.

Нэг суурьт шилжүүлэх асуудал

Индексүүдийг холбох асуудал

Гинжин буюу цуваа индекс үүсгэх асуудал

Page 53: лекц13,14

Хоѐр болон түүнээс дээш үзэгдлийн хэд хэдэн

жилийн индексийг зэрэгцүүлэн судалж дүгнэлт гаргах

үед ийм асуудал гарч болдог.

Жишээ. А болон В барааны хувьд үнийн индексийн

суурь онууд нь 1991, 1992 онууд.

Page 54: лекц13,14

Барааны

нэр

1992 1993 1994 1995 1996 1997

А 136 139 152 188 206 210

В 100 106 121 140 146 157

Page 55: лекц13,14

А барааны үнийн суурь он 1991 он болно. Эдгээр

барааны үнийн индексүүдийг зэрэгцүүлэн

шинжлэхийн тулд А барааны үнийн суурь индексийг

1992 онд шилжүүлнэ.

гэх мэтчилэн шилжүүлнэ

100100136

136100

1992

1992 i

i2.102100

136

139100

1992

1993 i

i

8.111100136

152100

1992

1994 i

i

Page 56: лекц13,14

Барааны

нэр

1992 1993 1994 1995 1996 1997

А 100 102.2 111.8 138.2 151.5 154.4

В 100 106 121 140 146 157

Page 57: лекц13,14

Аливаа үзэгдлийн өөрчлөлтийн индексийг олон

жилийн хугацаагаар судлах үед ийм асуудал гардаг.

Жишээ - С барааны үнийн өөрчлөлтийг 1984 оноос

хойшхи жилүүдэд судалжээ.

Page 58: лекц13,14

1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1997

ip 100 109 112 128

ip 100 133 157 180 195

Page 59: лекц13,14

С барааны үнийн индексүүдийг холбохын тулд

пропорцын аргыгашиглан 1992, 1994, 1996, 1998

онуудын индексийг 1984 онтой харьцуулсан

байдлаар тодорхойлж болно.

гэх мэтчилэн тодорхойлно.100

128

133

x

2.170100

128133

x

Page 60: лекц13,14

Он 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998

ip 100 109 112 128 170.2 300.9 230.9 249.6

Page 61: лекц13,14

Жишээ. А барааны нэг суурьт үнийн индексүүдийг

гинжин (хэлхээ) хэлбэрт оруул

Page 62: лекц13,14

1992 1993 1994 1995 1996 1997

100 102.2 111.8 138.2 151.5 154.4

Page 63: лекц13,14

Нэг суурьт индексээс өмнөх онтой нь харьцуулсан

хэлхээ индекс үүсгэхийн тулд дараах тооцооллыг

хийнэ.

гэх мэтчилэн хэлхээ өсөлтийн хурд тооцоолох

аргачлалаар гинжин индекс үүсгэж болно.

2.102100100

2.102100

1992

1993 i

i 4.1091002.102

8.111100

1993

1994 i

i

Page 64: лекц13,14

Суурь

он

Т а й л а н т о н

1992 1993 1994 1995 1996 1997

1992 100 102.2

1993 109.4

1994 123.6

1995 109.6

1996 101.9

Page 65: лекц13,14

Бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагааны үр

дүнгийн үзүүлэлтэд нөлөөлж буй хүчин зүйлсийн

нөлөөллийн тоон хэмжээг тодорхойлох, макро эдийн

засгийн түвшинд ард түмний амжиргааны байдал

бодит цалингийн өсөлт, хэрэглээний үнийн индексийг

тодорхойлох зэрэгт индексийн аргыг судалгаанд

өргөн ашигладаг