«Πες ναι στον εαυτό σου, σε αυτό που σε κάνει διαφορετικό, στα συναισθήματά σου, στο πεπρωμένο σου! Δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Πού ακριβώς οδηγεί δεν ξέρω, ξέρω

μόνο ότι οδηγεί στη ζωή, στην πραγματικότητα, στην αναγκαιότητα που καίει…Μπορεί να σου φανεί ασήκωτο αυτό. Αλλά το να αποφύγει κανείς αυτό το μονοπάτι από απόφαση, προδίδοντας το πεπρωμένο και τη φύση του, έχοντας εξομοιωθεί με

το ‘κανονικό’ – αυτό δεν μπορείς να το κάνεις, δε θα το κατάφερνες για πολύ καιρό και η απελπισία σου θα ήταν μεγαλύτερη από ό,τι είναι τώρα…»

Έρμαν Έσσε

ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ορισμός: η τάση του ανθρώπου να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του στις αντιλήψεις, τις συνήθειες,… της κοινωνίας στην οποία ανήκει, να κάνει ό,τι κάνουν οι άλλοι (συμβατισμός)..

Ενδεικτική εισαγωγή: Σύγχρονη εποχή = φιλελεύθερες ιδέες, ανάδειξη του ανθρωπισμού, εκδημοκρατισμός = σεβασμός στην ανθρώπινη προσωπικότητα και προσπάθειες προστασίας και αναβάθμισής της … ωστόσο, παρατηρείται ταυτόχρονα μια μεθοδευμένη διάδοση ιδεών και νοοτροπιών, που παρουσιάζονται ως οι πλέον ιδανικές και παρωθούν τους πολίτες στην υιοθέτησή τους = ομοιομορφία ατόμων σε πολλές εκφάνσεις της ζωής = φαινόμενο του κομφορμισμού..

Αιτιολόγηση και συνέπειες του φαινομένου: βλέπε το υλικό του θέματος «μαζοποίηση» (οι συνέπειες ταυτίζονται με τα στοιχεία που δίνονται για το πώς η μαζοποίηση συντελεί στην υπονόμευση της δημοκρατίας)..

Οι νέοι σε άλλα ζητήματα αποδεικνύονται ενάντιοι στις ροπές και τα κελεύσματα της εποχής (κυρίως σε ό,τι προέρχεται από τον κόσμο των μεγάλων) και άρα αντισυμβατικοί και σε άλλες περιπτώσεις φανερώνονται κομφορμιστές (νεανική μόδα)..

Α) Οι νέοι ως αντικομφορμιστές: επιλέγουν συμπεριφορές με τις οποίες αντιπαρέρχονται τη μαζοποίηση που προωθεί η κοινωνία = απολίτικη στάση, αντίθεση σε θέματα θρησκείας, υιοθέτηση άλλων κωδίκων έκφρασης, απομάκρυνση από την παράδοση, διαφοροποίηση ως προς την ενδυμασία και την ψυχαγωγία, άλλοι τρόποι προσέγγισης των θεμάτων επικαιρότητας και γενικότερα νέα μορφή κοσμοθεωρίας..Αίτια αυτής της συμπεριφοράς: νέοι = προοδευτικοί, αμφισβητίες, καινοτόμοι, νεωτεριστές, φορείς των κοινωνικών αλλαγών, οραματιστές, ιδεολόγοι, ρομαντικοί … προσδοκούν διαφορετικά δεδομένα ανά τον κόσμο και αντιπαρέρχονται τον τρόπο ζωής και τις επιλογές των μεγαλύτερων.. νέοι = πνευματικά αδιαμόρφωτοι = δεν έχουν αποκρυσταλλώσει ιδέες, απόψεις = είναι δεκτικοί σε καθετί καινούριο = υιοθέτηση νέων μοντέλων ζωής πολύ πιο εύκολα.. νέοι = βιολογικά δυνατοί, ψυχικά σθεναροί, εκφραστές της ζωντάνιας, παρορμητικοί, αυθόρμητοι, αγωνιστικοί.. = διέπονται από την τάση να αλλάζουν τα παγιωμένα για να αφήσουν το δικό τους στίγμα στην ιστορία.. νέοι = αδέσμευτοι / ασυμβίβαστοι = δε δεσμεύονται από υποχρεώσεις (οικονομικές, επαγγελματικές, οικογενειακές..) = μπορούν εύκολα να εναντιωθούν στο κατεστημένο και να διαφοροποιηθούν, γιατί δεν έχουν να απωλέσουν σχεδόν τίποτα..

ΚΟΜΦΟΡΜΙΣΜΟΣ

Στάση νέων έναντι του κοινωνικού κομφορμισμού

νέοι = απογοητευμένοι από τον κόσμο των μεγάλων (κόσμος διαφθοράς, συμφέροντος, ατομικισμού, αδιαφορίας,..) = διαμορφώνουν ένα δικό τους κώδικα επικοινωνίας και αποσκοπούν στο να βελτιώσουν και να υπερβούν τις υπάρχουσες κοινωνικές διαδικασίες.. εποχή μας = ελευθεροστομία, δημοκρατία = ελευθερία επιλογών και ενεργειών =δυνατότητα των νέων να προβάλουν δικούς τους τρόπους ζωής και απόψεις..

Β) Οι νέοι ως κομφορμιστές: υπόκεινται στις βουλήσεις και στις κατευθύνσεις ποικίλων κέντρων χειραγώγησης και ετεροπροσδιορισμού τους = διαμορφώνεται μια νεανική μόδα που αφορά όλους τους τομείς του κοινωνικού βίου, έναντι της οποίας οι νέοι επιδεικνύουν στάση κομφορμισμού: όμοιος τρόπος εμφάνισης, κόμμωσης, διασκέδασης, γλωσσικής έκφρασης, αντιμετώπισης πολιτικών και εθνικών ζητημάτων…κοινά είδωλα, πρότυπα..Αίτια αυτής της συμπεριφοράς: νέοι = επιρρεπείς, έλλειψη εμπειριών, απουσία οξυμένης κρίσης.. = άπλαστες και μη ανεξάρτητες ακόμη προσωπικότητες = εύκολη η άκριτη υιοθέτηση δεδομένων / μηνυμάτων που τους απευθύνονται και αδυναμία αντίστασης στις ισοπεδωτικές προπαγάνδες που στοχεύουν στο φανατισμό και στην ομοιογενοποίησή τους, λόγω του ανίσχυρου πνευματικού τους επιπέδου.. ΜΜΕ = προώθηση συγκεκριμένων προτύπων και ειδώλων που υποτίθεται πως ενσαρκώνουν τις νεανικές προσδοκίες και εναρμονίζονται με τα νεανικά δεδομένα = εύκολη η χειραγώγηση της νεανικής σκέψης και δράσης …άλλωστε, εκμεταλλεύονται την τάση των νέων για το διαφορετικό, αλλά και την επιθυμία τους για ύπαρξη καθοδηγητών που θα τους υποδείξουν υποδειγματικά πρότυπα ζωής.. μόδα, διαφήμιση, βιομηχανία ελεύθερου χρόνου = προκειμένου να εξυπηρετήσουν οικονομικά συμφέροντα, διοχετεύουν στους νέους, μέσω πλύσης εγκεφάλου, συγκεκριμένους τρόπους ζωής που θα τους ξεχωρίσουν από τους μεγάλους και θα τους επιτρέψουν να έχουν μια διαφορετική ταυτότητα, που στην ουσία όμως τους μετατρέπουν σε ομοιόμορφα μεταξύ τους όντα.. η ανάγκη αποδοχής από τους συνομήλικους και ο φόβος της απόρριψης και της μοναχικότητας εξωθούν πολλούς νέους στην άγονη αντιγραφή, ώστε να νιώσουν την ασφάλεια και τη σιγουριά που τους εξασφαλίζει η ένταξή τους σε μια νεανική ομάδα.. κρίση αξιών = επηρέασε και τους νέους, οι οποίοι πλέον δε διακρίνονται για τα ιδανικά και τα οράματά τους, αλλά χαρακτηρίζονται από εφησυχασμό, απάθεια, αδιαφορία, αρχή της ήσσονος προσπάθειας (λόγω των κοινωνικών συνθηκών στις οποίες μεγάλωσαν: έλλειψη ακραίων καταστάσεων, υψηλό βιοτικό επίπεδο, τεχνολογική ανάπτυξη, ευκολίες..), ανούσια ενδιαφέροντα και υλιστική νοοτροπία = ομοιόμορφες αντιδράσεις από τη μεγαλύτερη μερίδα της νεολαίας..

Τρόποι αντίστασης στον κομφορμισμό καλλιέργεια πνεύματος.. γνώσεις, πληροφόρηση.. όξυνση κριτικής σκέψης και φαντασίας.. γόνιμη αμφισβήτηση.. διασταύρωση των πληροφοριών.. αποφυγή φανατισμών, προκαταλήψεων.. προβληματισμός έναντι των μαζικών τάσεων.. πρωτοβουλίες για πρωτότυπες δράσεις.. απόρριψη εκείνων των στοιχείων των ομάδων που καταργούν τις ιδιαιτερότητες του ατόμου.. ανάταση των ψυχικών δυνάμεων, παρρησία, σθένος, αυτοπεποίθηση.. διαμόρφωση ισχυρής, πολύπλευρης και ανεξάρτητης προσωπικότητας.. δια βίου παιδεία (έμφαση στο ανθρωποκεντρικό της κομμάτι)..

«Η ΠΛΑΝΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΥΦΛΩΣΗ, Η ΠΛΑΝΗ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΝΔΡΙΑ»

ΝΙΤΣΕ

2

ΘΕΜΑ: «Το οργανωμένο πλήθος, η κοινωνική ομάδα μας στηρίζει, μας προστατεύει, αλλά και θολώνει την όραση, μηχανοποιεί τη συμπεριφορά, δένει τη σκέψη, αποδυναμώνει τη φαντασία μας με τα πολυκαιρισμένα σχήματα των απρόσωπων εννοιών και αξιών της». Να αναπτύξετε την παραπάνω φράση σε ένα κείμενο, δίδοντας τις θετικές και αρνητικές επιδράσεις που μπορεί να έχει η κοινωνική ομάδα στην οποία εντάσσεται το άτομο. Υποθέστε ότι το κείμενό σας θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα (σχολικό βιβλίο, σελ. 119).

ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Ζήτημα πρώτο: θετικές επιδράσεις της κοινωνικής ομάδας ικανοποίηση της έμφυτης κοινωνικότητας.. συναισθηματική κάλυψη.. καταπολέμηση μοναξιάς.. αίσθηση ασφάλειας, σιγουριάς, αισιοδοξίας.. παροχή βοήθειας σε δύσκολες στιγμές.. στήριξη (ψυχική και έμπρακτη) ατόμου σε συντελούμενες εναντίον του αδικίες.. αντίδοτο στην αδυναμία αυτάρκειας.. μέσω της πραγμάτωσης των συμφερόντων της ομάδας: προώθηση των ατομικών στόχων, επιδιώξεων και βουλήσεων.. συμβολή στην ανάπτυξη και συγκρότηση προσωπικότητας.. διαπαιδαγώγηση και εκπολιτισμός των μελών της (αρχές συλλογικότητας, αλληλεγγύης, σεβασμού, υπευθυνότητας + γνώσεις / πληροφόρηση / κάλυψη πνευματικών αναγκών)..

Ζήτημα δεύτερο: αρνητικές επιδράσεις της κοινωνικής ομάδας κίνδυνος αλλοτρίωσης των μελών και αναίρεσης της ατομικότητάς τους.. εκφυλισμός των προσωπικοτήτων, μαζοποίηση, κατάργηση προσωπικών ιδιαιτεροτήτων.. μέσω της ψυχολογίας της μάζας: συρρίκνωση νοητικών ικανοτήτων, αδρανοποίηση κριτικής και φαντασίας, άμβλυνση αντιστάσεων.. απώλεια αυτενέργειας, επιβολή θέσεων από την ομάδα και άκριτη αποδοχή τους.. κυριαρχία μονομερούς σκέψης (βάσει της οπτικής γωνίας της ομάδας).. ταύτιση του ατόμου με την ομάδα στην οποία ανήκει και μετατροπή του σε φερέφωνο / πειθήνιο όργανό της.. ευνοείται η διάδοση δογματικών αντιλήψεων, προκαταλήψεων και ρατσιστικών ιδεών.. εύκολη η χειραγώγηση, ο αποπροσανατολισμός και η εκμετάλλευση των μελών της ομάδας από τους εκάστοτε ηγέτες της.. μηχανοποίηση και τυποποίηση της ζωής λόγω της εναρμόνισης με τα υποδεικνυόμενα από την ομάδα μοντέλα βίου.. εφόσον η ομάδα δε διακρίνεται για το ήθος της: ανά πάσα στιγμή διέγερση παθών και ενστίκτων, εκμαυλισμός συνειδήσεων, ανάπτυξη φαινομένων κοινωνικής παθογένειας..

«ΓΙΝΟΜΑΣΤΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΟΝΟ ΜΕ ΤΗ

ΡΙΖΙΚΗ ΚΑΙ ΒΑΘΙΑ ΑΡΝΗΣΗ ΕΚΕΙΝΟΥ ΠΟΥ

ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΜΑΣ ΕΧΟΥΝ ΚΑΝΕΙ…»

ΣΑΡΤΡ

3