1. OSMANLI KLTR VE UYGARLII KONU ANLATIMI

2. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI DEVLET (1299-1922) Osmanl devleti renmeyi ve incelenmeyi kolaylatrmak amacyla eitli dnemlere ayrlmtr. yle bir zetlersek; Kurulu Dnemi (Beylikten Devlete ) (1299-1453) 1299 ylnda st merkez olarak kurulmas ile balar 1453 ylnda II. Mehmetin stanbulu fethetmesi ile sona erer. Fetret dnemini yaamtr. Devletleme ve tekilatlanma sreci yaanmtr. Batda ilk antlama imzalanmtr.(1444 Edirne- Segedin Ant) 3. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Ykseli Dnemi (Dnya Gc Osmanl) (1453-1579) II. Mehmetin stanbulu fethetmesi ile balar 1579 ylnda Sadrazam Sokullu Mehmet Paann vefat etmesi ile sona erer. Karadeniz, Ege ve Akdeniz Trk gl haline getirilmitir. pek ve baharat yollar kontrol altna alnmtr. Halifelik makam denetim altna alnmtr.(Msr seferi I.Selim) Anadolu Trk siyasi birlii kesin olarak salanmtr.(I.Selim/Turnada Sava/Dulkadiroullar Beylii) Douda ilk antlama imzalanmtr.(1555 Amasya Ant.) 4. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Duraklama Dnemi (Aray Yllar) (1579-1699) Sadrazam Sokullu Mehmet Paann vefat etmesi ile balar Karlofa antlamas ile sona erer. Douda (1590 Ferhat Paa Ant) ve batda (1672 Buca Ant) en geni snrlara ulalmtr. Devletin fetih hz yavalamtr. Devlet kurumlarndaki bozulmalar ilk defa belirgin ekilde ortaya kmtr. lk slahat almalar grlmtr. (Bat rnek alnmamtr) Yaygn olarak isyanlar grlmtr. lk defa geni oranda toprak kaybedilmitir. (1699 Karlofa Ant.) Byk devlet olma zellii kaybedilmitir. 5. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Gerileme Dnemi (Diplomasi ve deiim) Karlofa antlamas ile balar Ya antlamas ile sona erer lk defa bat tarz slahatlar yaplmaya balanmtr. Kapitlasyonlar srekli hale getirilmitir. (1740 I. Mahmut) Ortodokslarn koruyuculuu Rusyaya braklmtr.(1774 Kk Kaynarca Ant) lk defa halk Mslman olan blge kaybedilmitir.(Krm) Devlet topraklarn koruma politikasn benimsemitir. 6. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanl Dalma Dnemi (En Uzun Yzyl) (1792-1922) Ya antlamas ile balar saltanatn kaldrlmas ile sona ermitir. Topraklarn tek bana koruyamayacak hale geldi. Denge politikas izleyerek topraklarn korumaya almtr. Aznlk isyanlar grlmtr. (Bamszln ilan eden ilk aznlk Rumlardr.) Batllama almalar hzland. Demokratikleme almalar grlr. Dalmay nlemek amacyla fikir akmlar benimsendi. Smrgecilik sonucunda topraklar igal edildi. I.Dnya Savan kaybetti ve Anadolu topraklar igale urad. Halkn balatt mcadele sonucunda 1 Kasm 1922 tarihinde saltanatn kaldrlmas ile Osmanl Devleti yklmtr. 7. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Osmanl devleti nceki Trk-slam devletlerinin kltrel birikimlerinden yararlanm ve bunlar gelitirmitir. Osmanl Devleti'nin ynetimine Al-i Osman diye adlandrlan Osmanl ailesi dnda baka bir slaleden hkmdar getirilmemitir.(kut Anlay) Eski Trklerde benimsenen lke topraklar hanedan yelerinin ortak maldr anlay ilk dnemlerde uygulanm taht kavgasn azaltmak amacyla; 8. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM I. Murat lke topraklar hkmdar ve ailesinin maldr anlayn getirmi, II. Mehmet Karde Katlini yasal hale getirmi. I.Ahmet Ekber ve Ered sistemini getirerek veraset sistemini dzene koymutur. (Ekber ve Ered Sistemi: Osmanl hanedannn en yals ve akl banda olann hkmdar olmas kural) 9. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM I. Murad'a kadar: OYAK (Oul-yeen-amca- karde) I. Murad Dnemi : HSBC Hkmdarlk sadece baba ocuklar) II. Mehmed Dnemi: GARANT (Sadece hkmdar, karde katli var) 10. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Orhan Bey'in Tekilatlanma ve Devlet Ynetimi alannda yaptklar: Askeri: Osmanl'nn ilk dzenli kara ordusunu ve donamay oluturdu. Eitim: lk Osmanl medresesini at. dari: Divan- Hmayun Mali: ilk gm para basld. I. Murad'n Devlet ynetiminde yaptklar: lk beylerbeyliinin kurulmas Kapkulu ocann oluturulmas Defterdar atamasnn yaplmas Maliye tekilatnn oluturulmas 11. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Kafes Usul: ehzadelerin sancaa gnderilmeyip sarayda esir hayat yaamasdr Sancaa kan ilk padiah I. Murat, Sancaa kan son padiah III. Mehmet, Sancaa kmadan padiah olan I. Ahmettir. Devletin banda Osman Beyin soyundan gelen Bey, Gazi, Han, Hakan, Hnkr Sultan(ilk kez I. Murat) gibi unvanlarla anlan, hkmdarlar bulunurdu. I.Selimin Msr seferi sonucunda devlet Mutlak-Teokratik (Dine dayal devlet) zelliine sahip olmu hkmdarlar halife unvann kullanmaya balamtr. 12. OSMANLI KLTR VE UYGARLII RNEK SORU: I. Osmanl, II. Memluk, III. Seluklu, Yukardaki devletlerin hangilerinde saltanat makam iinde halifelik anlay uygulanmtr? A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III D) I ve II E) II ve III CEVAP: A 13. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM 1839 ylnda ilan edilen Tanzimat Ferman ile hukukun stnl kabul edilerek padiahn yetkileri kanunla snrlandrlmtr. (Kanunname-i Ali Osman (lk kanunname) 1876 ylnda ilan edilen Kanuni Esasi (I.Merutiyet) ile halk padiahn yannda ynetime katlarak Meruti ynetime geilmi ancak padiahn etkinlii korunmutur. 1908 ylndaki II. Merutiyetle birlikte padiahn etkinlii snrlandrlm halkn etkinlii arttrlmtr. Tahta gelen padiah, para bastrr, hutbe okutur, kl kuanr ve komu lkelere haberciler gnderirdi. 14. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Padiahn egemenliini ekilde kullanrd: Yasama Yrtme Yarg Ferman Berat Adalet name Kanunname Divan- Hmayun Msadere 15. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Ferman: Padiahn emridir. Nianc tarafndan tura ekilerek gerekli blgelere gnderilir. Berat: Nian, grev, maa vb. eyler hakknda verilen resmi belgedir (atama belgesi). Padiahn onayyla gerekleir. Kanunname: Hkmdarlarn koymu olduklar kurallar btndr. rfi hukuk kapsam ierisindedir. Adaletname: Halkn haklarn askeriyeye kar koruyan padiah buyruudur Msadere: Devlet grevlilerinin mallarna el konulmasdr. Bu uygulama; Haksz kazanc nler, zel mlkiyetin gelimesini engeller. II. Mahmut tarafndan kaldrlm Tanzimat ferman ile zel mlkiyet gvence altna alnmtr. 16. OSMANLI KLTR VE UYGARLII RNEK SORU: Osmanl Padiahlar bir konu hakkndaki kesin kararlarn aadakilerden hangisiyle belirtirlerdi? A) Fetva B) Risale C) Fkh D) Kelam E) Ferman CEVAP: E 17. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM NOT: Fetva, eyhlislam tarafndan verilir. 18. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI MERKEZ TEKLATI Osmanl merkez tekilat genel olarak e ayrlr; Saray Hkmdar Divan Hmayun Birun Enderun Harem Sadrazam Vezirler Nianc eyhlislam Defterdar Kazasker Yenieri Aas Reisl Kttab Kaptanderya 19. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM SARAY Osmanl devletinin ynetim merkezidir. Bakentlerin bulunduu yerlerde saray yaplanmas gelimitir. (Bakentler St, Bursa, Edirne, stanbul) lk saray Bursada yaplm, I. Murat dneminde Edirne ve II. Mehmet dneminde stanbulda Topkap Saray yaplm ve merkez buraya tanmtr. 20. OSMANLI KLTR VE UYGARLII RNEK SORU: Osmanl Devletinin XIX. yzyla kadar ynetildii saray aadakilerden hangisidir? A) Yldz Saray B) Dolmabahe Saray C) Beylerbeyi Saray D) raan Saray E) Topkap Saray CEVAP: E 21. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Dier Saraylar (Bat etkisi grlr); Dolmabahe Saray (Abdlmecit dnemi) raan Saray (Abdlaziz dnemi) Beylerbeyi Saray (Abdlaziz dnemi) Yldz Saray (Abdlhamit dnemi) Sarayn Blmleri Birun: Sarayn d ksmdr. Devlet ileri burada yrtlr 22. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Enderun: Devirmelerin eitildii yerdir.(Devirmeler din, eitim, hukuk alannda grev alamaz) Padiaha hizmet edenlerin kald yerdir. II. Murat tarafndan almtr. 1833te II. Mahmut tarafndan kapatlm, yerine Mekteb-i Maarif-i Adliye almtr Harem: Padiahn ve ailesinin kald yerdir. Saray kadnlarnn yetitirildii yerdir. 23. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Hkmdar Devletin mutlak hakimidir.Devleti divan hmayunla birlikte ynetirdi. Divan- Hmayun Devlet meselelerinin grlp karara baland organdr. Yksek mahkeme (Temyiz mahkemesi/Yargtay) olarak grev yapmtr. Orhan Bey dneminde kurulmu, II. Mahmut dneminde kaldrlm yerine Meclis-i Vkela kurulmutur. 24. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Padiah bakanlnda toplanrken II. Mehmet dneminden itibaren sadrazam bakanlnda toplanmaya balanmtr. Bu durum; Sadrazamlarn ynetimdeki etkinliini arttrmtr. Padiahn otoritesini glendirmitir. Divanda alnan kararlar padiahn onayna sunulur. eitli divanlar bulunur. kindi Divan: Divanda yarm kalan konularn sadrazamn saraynda grlmeye devam edildii divan. Galebe Divan: Elilerin kabul edildii divandr. Ayak Divan: Olaanst hallerde toplanan divandr. 25. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI MERKEZ TEKLATI Divan- Hmayun ilevsel olarak e ayrlr. SEYFYE LMYE KALEMYE Ynetim ve Askerlik grevini stlenmilerdir. Sadrazam Vezirler Kaptan Deryadr Din, eitim ve hukuk ileri ile ilgilenirler. Kazasker eyhlislam Brokrasi snfdr. Mali ve idari ilerden sorumludur. Deftedar Nianc 26. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Divan yeleri 27. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Divan yeleri 28. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLI KLTR VE UYGARLII DEVLET YNETM Divan yeleri 29. OSMANLI KLTR VE UYGARLII RNEK SORU: Osmanl Devletinde Sadrazamn grevi; I. Byk devlet memurlarn atama ve grevden alma, II. Seferde orduya komuta etme, III. Fetva verme, IV. Bte yapma, hangisini kapsar? A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III D) I ve II E) II ve IV CEVAP: D 30. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanlnn Eyalet Ynetimi Osmanl devletinde eyalet ynetimi zelliklerine gre e ayrlr Salyaneli (Yllkl) Eyaletler: (Tmarsz - maal) Gelirleri dorudan hazineye aktarlan eyaletlerdir. Merkezden uzak blgelerde uygulanr.(Tunus, Cezayir, Yemen, Habeistan, Msr gibi) ltizam sisteminin uyguland topraklardr. 31. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanlnn Eyalet Ynetimi ltizam Sistemi: Eyaletlerden alnacak vergi, nceden hazineye, mltezim denilen kiilerce pein verilirdi. Mltezimler verdikleri vergiyi eyaletlerden toplard. haleyi alan kiiye Mltezim denir. Devlet vergiyi pein olarak alm olur. Bu sistemle vergi toplanan araziye Mukataa denir. XII. yydan itibaren tmar topraklar iltizamda kullanlmaya balanmtr.(Nakit para ihtiyacnn artnn gstergesidir) 32. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanlnn Eyalet Ynetimi Salyanesiz (Yllksz) Eyaletler: (Tmarl maa yok yoprak var) Tmar sisteminin uyguland topraklardr. Merkeze yakn blgelerde uygulanr. (Anadolu, Badat, Sivas, Erzurum gibi) zel Ynetimli (mtiyazl) Eyaletler: ilerinde serbest d ilerinde merkeze bal eyaletlerdir. (Hicaz, Krm, Erdel, Eflak, Bodan) Yllk vergi verirler, yneticilerini Osmanl seer. Yneticilerine; Bey, erif ve Voyvoda denirdi. 33. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanl Tara Tekilat Osmanl devletinde tara tekilatndaki en byk idari birim eyalettir. Tarada grevli dier grevliler: Muhtesip: ar ve pazar (esnaf ve tccar) denetlemesi yapard. Satlan mal ve fiyatlar kontrol ederlerdi. (zabta) Kapan Emini: Hale gelen sebze meyvenin vergilendirilmesini yapan grevli (Hal mdr). Beytl Mal Emini: Herhangi bir yerleim yerinde kamu haklarn koruyan grevlidir. Bac Emini: Kasaba ve ehirlerde sanat ve ticaretle ilgili vergileri toplarlard. 34. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanl Devletinde Ordu Osmanl devletinde ilk dnemlerde ordu airet kuvvetlerine dayal olup gnll birliklerdi. lk dzenli orduya Orhan Bey, eyalet askerlerinin temeli olan Tmar sistemine de I. Murad zamannda geilmitir. XV ve XVI. yyda dnemin en gl ordusu olan Osmanl ordusu XVII. yydan itibaren zayflamaya, XVIII. yydan itibaren de bat tarz slahatlar yaplmaya balanmtr. Osmanl devletinde ordu genel olarak: 35. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanl Devletinde Ordu 36. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanl Devletinde Ordu KAPIKULU ORDUSU Devirme sistemi ile oluturulan askeri birliktir Devirme sistemi: Gayr-i Mslimlerin kimsesiz ve fakir ocuklarnn kk yata toplanarak devlet hizmetinde kullanlmak zere yetitirilmesidir.Trk ailelerinin yannda Trk - slam kltr alrlar, sonra Acemi Olanlar Ocana getirilirlerdi. Burada kabiliyetlerine gre askeri ocaklara ayrlrlard 37. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanl Devletinde Ordu Merkez ordusudur. Ulufe adyla ayda bir maa alr Grev yaptklar srece evlenmeleri ve ticaretle uramalar yasaktr. Padiahlarn tahta knda Culus Bahii, sefere knda da Sefer Bahii alrlard. Yenieri ordusu, I. Murat dneminde kurulmu, 1826 ylnda II. Mahmut kaldrlarak kaldrlarak (Vakay Hayriye) yerine Asakire-i Mansure-i Muhammediye adyla yeni bir ordu kurulmutur. 38. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanl Devletinde Ordu DONANMA lk kez Karesiolu Beyliinin alnmas ile Orhan Bey dneminde oluturulmutur. I. Beyazt dneminde Geliboluda tersane kurulmutur. I. Sleyman dneminde ilk Kaptan- Derya olarak Barbaros Hayrettin Paa atanmtr. Askerlerine Levent ad verilir. Donanma 1571 ylnda nebahtda Hallar, 1770 ylnda emede Ruslar, 1827 ylnda Navarinde ngiltere ve Fransa, 1853 ylnda Sinopta Ruslar tarafndan yaklmtr 39. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanl Devletinde Ordu EYALET ASKERLER Dirlik topraklarndan ve tamamen Trklerden oluturulan askeri birliklerdir Devletten maa almazlar (Hazineye yk olmazlar) Tmar askerleridir. Ordunun en kalabalk blm olup bulunduklar blgede gvenlii salarlard. Sava zaman orduya katlrlar, sava bitiminde topraklarna geri dnerler. Cebel ad verilen silahl, tehizatl, atl asker zelliindedirler. Eyalet askerlerinin saysnn azalmas Kapkulu askerlerinin saysnn artmasna neden olur. 40. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanl Devletinde Ordu YARDIMCI KUVVETLER Ordunun geri hizmetinde alanlar ile bal beylik ve devletlerden gelen askerler bu snfa girerdi. Azaplar: Anadoludan toplanm bekr genlerdir. Savata yenierilerin nnde dmana ilk hcumu yaparlard. Aknclar: Snr boylarnda oturan Trklerden meydana gelen hafif svari birlikleriydi. Gnlller: Ani dman saldrlarna kar snrlardaki ehir ve kasabalar korurlard. 41. OSMANLI KLTR VE UYGARLII Osmanl Devletinde Ordu Deliler: zel kuvvetlerdir. Beliler: Her be aileden bir kii alnarak oluturulan birliklerdir Derbentiler: Yol, kpr ve geitleri koruyan birliklerdir. Turnalar: Ordunun posta ilerinden sorumlu birliklerdir. Yaya ve Msellemler (Yrkler): Ordunun nnden giderek yollar ve kprleri onarrlard. 42. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA TOPRAK SSTEM Toprak devletin mal olup kullanm ileme hakk halka aittir. XVII. yzyldan itibaren kyden kente gler hzlanm ve topraklar devletin denetiminden karak ayan ve eraf denilen gl kiilerin eline gemeye balamtr. 1858 Arazi Kanunnamesi ile topraklar mlkiyete dnm, yani uzun sre topra elinde bulunduranlar o topran sahibi olmulardr 43. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA TOPRAK SSTEM Toprak kullanm ekline gre genel olarak e ayrlr. MR ARAZ MLK ARAZ VAKIF ARAZ Devlete ait araziler olup belli artlar dahilinde devlet grevlilerine kiralanr ahslara ait topraklardr. Miras brakabilir, satabilirler Gelirleri hayr kurumlarna braklan topraklardr. Devlet tarafndan el konulamaz. 44. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA TOPLUM Halka reaya denmekle birlikte snf ayrm yoktur bu durum halkta yatay ve dikey hareketliliin grlmesine etki etmitir. Snrlarn genilemesine bal olarak Osman Bey dneminde airetten beylik konumuna, Orhan Bey dneminde beylikten devlet konumuna, II. Mehmet (Fatih) dneminde devletten imparatorluk konumuna gelmitir.(1829 ylnda Yunanistann bamsz olmasyla imparatorluk zellii ilk defa sarslmaya balamtr.) Osmanl devleti halk din ve inanca gre millet kavram ierisinde adaletli ve hogrl ynetim altnda birletirmitir.(Bu anlay halklarn kltrlerini korumasna ve toprak btnlnn bozulmasna etki etmitir.) 45. OSMANLI KLTR VE UYGARLII RNEK SORU: Osmanllarda toplumu oluturan kesimlerin belirlemesinde Millet Sistemi uygulanmtr. Bu sistemde alnan temel lt aadakilerden hangisidir? A) Meslek grubu B) Dini inan C) Nfus oran D) Kltrel dzey E) Ekonomik durum CEVAP: B 46. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA TOPLUM Mslman halk genellikle tarm ve zanaatle urarken gayri mslim halk ticaret ve sanayi ile uramtr. 1839 ylnda Kanun nnde eitlii salamak amacyla Tanzimat Fermann ilan etmi ve hukukun stnl ilkesini benimsemitir. 1876 ylnda Kanuni Esasinin ilan edilmesi ile aynasal ynetime geilmi, halk (reaya) padiahn yannda ilk defa ynetime katlmtr. lk nfus saym II. Mahmut dneminde yapmtr. XIX ve XX yyda toprak kayplarnn artmas anadoluya yaplan gleri arttrm bu da lkenin demografik yapsn bozmutur. 47. OSMANLI KLTR VE UYGARLII RNEK SORU: Osmanl Devletinin 17.yzyla kadar Avrupada yaylmas ve bu topraklarda yzyllarca kalabilmesinde, I. Ynetimde adaletli olma, II. Farkl din ve milletten insan barndrma, III. Askeri ynden stn olma, zelliklerinden hangilerinin etkili olduu savunulabilir? A) Yalnz 1 B) Yalnz 2 C) Yalnz 3 D) 1 ve 3 E) 1,2 ve 3 CEVAP: D 48. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA MALYE Osmanlda maliye tekilatnn temeli I. Murat dneminde defterdarlk kurularak atlmtr.(1838 ylnda Maliye Nazrl adn almtr) Osmanlda ilk tahmini bte Tarhuncu Ahmet Paa tarafndan yaplmtr. Osmanlda paraya ake, kaime, kuru, mecidiye gibi isimler verilmitir. lk Osmanl bakr parasn Osman Bey lk gm paray Orhan Bey, lk altn paray II. Mehmet, lk kat para Kaime adyla Abdlmecit dneminde bastrlmtr 49. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA MALYE XVII. yydan itibaren Osmanl ekonomisi bozulmaya balam bu durum altn parann ierisine gm kartrlmasna ve parann deerinin dmesine etki etmitir. I. Abdlhamit dneminde ilk kez Esham usul ( borlanma) uygulanarak halktan bor alnmtr. I. Abdlmecit dneminde (1854 Krm Sava sras) ilk defa d bor alnmtr.(ngiltere) 1881 ylnda alacakl devletler Duyun-u Umumiye daresini (Genel Borlar daresi) kurarak Osmanl gelirlerine el koymulardr.(Ekonomik bamszl zedeler) Osmanlnn d borlar Lozan antlamas ile taksitlere balanm bylece borcun anaparas 1954 ylnda denmitir. 50. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA MALYE Osmanlda hazinenin gelir kaynaklar; Sava ganimetleri Halktan alnan vergiler Bal devletlerin dedii vergiler Gmrk, Tuzla ve maden vergileridir. 51. OSMANLI KLTR VE UYGARLII VERG Vergi genel olarak iki balk altnda toplanr eri Vergiler r (Aar) vergisi: Mslman kylnn dedii rn vergisidir 1925 ylnda kaldrlmtr. Harac Vergisi: Gayri Mslimlerin dedii rn vergisidir. 1856 Islahat Ferman ile kaldrlmtr. Cizye Vergisi: Gayri Mslim erkeklerden askere gitmemeleri karlnda alnan korunma vergisidir. 1856 Islahat Ferman ile kaldrlm yerine bedel deme uygulamas getirilmitir. 52. OSMANLI KLTR VE UYGARLII VERG RF- VERGLER ift bozan: Topran mazeretsiz olarak yl st ste bo brakan kylden alnan vergidir. retimde sreklilik esastr. ift Resmi: Mslman halktan alnan arazi vergisidir. spen: Gayrimslimlerden alnan arazi vergisidir. Anam: Kkba hayvan yetitiricilerinden alnan vergidir. Bac: Pazar yerlerinden toplanan vergidir. Resm-i Bennak: Evli iftilerden alnrd. 53. OSMANLI KLTR VE UYGARLII TCARET Ticaret hayatnda gayri Mslimlerin etkinlii fazladr. Mslman esnaf ticaret hayatnda gl tutabilmek amacyla meslek gruplarna gre Lonca tekilat oluturulmutur.(Ftvvet, Ahilik, Lonca, Esnaf Kefalet Koop.) Muhtesip: ar, pazarda mallarn fiyatlarn denetleyen grevli Mekkari Taifesi: Tccarlarn mallarn tayan kiiler Menzil Tekilat: Ticaret yollar zerinde tamacln hzlanmasndan sorumlular. Derbent Muhafz: Sarp geitlerde gvenlii salamakla grevli kiilerdir. Kapan Han: Bir maln toptan satnn yapld yer. 54. OSMANLI KLTR VE UYGARLII BANKACILIK Osmanlda bugnk manada bankaclk sistemi XIX. yyda gelime gstermeye balamtr. lk Osmanl bankas Bank- Dersaadettir. Kat para basma yetkisine sahip yabanc sermeyeli banka Bank- Osman- ahane (Osmanl Bankas)dir. Memleket Sandklar (Abdlaziz dnemi) tibari Bankas (ttihat ve Terakki dnemi) Dersaadet Bankas (Abdlmecit nemi) Osmanl Bankas (Abdlmecit dnemi) Ziraat Bankas (II. Abdlhamit dnemi) 55. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA HUKUK eri Hukuk: slam inine gre oluturulan hukuktur. Dzenlemeler padiah adna eyhlislam ve kad tarafndan yaplr. Kad tarafndan uygulanr. Kadlar devletten maa almaz, davalardan aldklar harlarla geimlerini salarlard Divandaki temsilcisi Kazaskerdir. Osmanl Devletinde er'i ve rf btn meseleler er' Mahkemelerde zmlenirdi. Mahkemelerde grlen davalar eriyye Sicilleri denilen defterlere kaydedilirdi. 56. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA HUKUK rfi Hukuk slam ncesi dnemden itibaren oluan tre kurallardr. eri kurallarla atmas durumunda dini kurallar geerlidir. Padiah tarafndan fermanlarla dzenlenir. Fethedilen Blge Hukuku Osmanl devleti bir blgeyi fethettii zaman adaletli ynetimi kurmak amacyla o blgede uygulanan hukuk kurallar geerli olmakla birlikte rfi hukukta uygulanmtr. 57. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA HUKUK Osmanlda ilk hukuki dzenleme Orhan Bey dneminde Kad atanarak yaplmtr.(lk kad Dursun Fakihtir) I.Murat dneminde ilk kez Kazaskerlik makam oluturulmu kad ve mderrislerin atamasndan sorumlu tutulmutur. Snrlarn genilemesine bal olarak II. Mehmet dneminde saylar arttrlan Kazaskerler Anadolu ve Rumeli kazaskerleri olarak ikiye ayrlmtr. Hukukun bamszl ilkesi benimsenmitir. Kadlarn verdii kararlara itiraz Divan- Hmayun grerek karara balard (Temyiz Mahkemesi/Yargtay) Padiahlar yaynladklar kanunnamelerde rfi ve eri hukuku dikkate almak durumundadrlar Osmanlda ilk geni apl hukuki dzenleme II. Mehmet dneminde Kanunname-i Ali Osman ile yaplm ve tre hukuku yazl hale getirilmitir.(Merkezi otoriteyi glendirme amal) 58. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA HUKUK XIX. yydan itibaren batnn etkisi hukuki alanda da kendini gstermitir. Tanzimat Ferman ile hukukun stnl ilkesi benimsenmi Aznlklar iin Nizamiye mahkemeleri kurulmu 1876 ylnda Kanun-i Esasinin ilan ile batl anlamda anayasal dnem balamtr. Mecelle adyla slam medeni kanunu hazrlanmtr. Abdlaziz Dneminde Divan- Ahkam- Adliye (Yargtay) adl bir yksek mahkeme kuruldu. 1878de de hukuk alannda uzman ihtiyacn karlamak amac ile Mekteb-i Hukuk-i ahane (Hukuk Fakltesi) kurulmutur 59. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA ETM-BLM-BASIN VE YAYIN Osmanl devletinde eitim sbyan mektepleri(mahalle okulu) ve medreselerde verilirdi Medreselerde dini ve pozitif bilimler bir arada okutulmaktayd. Medrese hocalarna Mderris ad verilmektedir. lk medrese Orhan Bey dneminde znikte almtr.(Sleyman Paa Medresesi/lk mderris Davudi Kayseridir) II.Mehmet dneminde alan Sahn- samen medresesi ilk yksek eitim veren medrese zellii gstermektedir.(Bugnk stanbul niversitesi) 60. OSMANLI KLTR VE UYGARLII OSMANLIDA ETM-BLM-BASIN VE YAYIN Yeni Trk devleti Medreseleri kapatarak, Tevhidi Tedrisat Kanununu kabul ederek, Yabanc okullar milli eitime balayarak eitim birliini salamtr. 1835te Mekteb-i Harbiye kuruldu. 1845te Harp Okullarna renci yetitirmek amacyla Askeri Liseler (dadi) almtr. 1857de Maarif-i Umumiye Nezareti (Genel Eitim Bakanl) kurularak Milli Eitim Bakanlnn temeli atld. 61. OSMANLI KLTR VE UYGARLII BASIN VE YAYIN Osmanl devletinde Hat sanatnn gelimi olmas matbaann lkeye ge gelmesine ve yaygn olarak kullanlmasn engellemitir. lk matbaa 1727 ylnda lale devrinde brahim Mteferrika ve Sait Efendi tarafndan alm baslan ilk eser Van kulu Lgat ve Cihannmadr.(Hattatlarn isiz kalmamas iin dini eserlerin baslmas yasaklanmtr) 1831 ylnda Takvim-i Vekay adyla ilk resmi gazete karld. 1840 ylnda Ceride-i Havadis adyla ilk yar resmi gazete karld 1860 ylnda Tercman- Ahval adyla ilk zel gazete karld (Agah Efendi ve inasi) 1862 ylnda Mecmua-i Fnun adyla ilk resmi dergi karld. 62. OSMANLI KLTR VE UYGARLII SANAT VE MMAR Osmanl devletinde sanat XV.yydan itibaren gelime gstermeye balam XVI. yyda yksek bir seviyeye ulamtr. Resim ve heykelciliin yasak olmas Hattatlk, inicilik, minyatr, nakkalk, kakmaclk, oymaclk, tezhip sanatnn gelimesine etki etmitir. 63. OSMANLI KLTR VE UYGARLII SANAT VE MMAR Osmanl mimarisi Anadolu Seluklu ve Bizans devleti etkisinde balam XVI. yydan itibaren Hristiyan mimarisini gemitir. Mimar Sinan, Osmanlnn en mehur mimardr. I.Sleyman, II. Selim ve III. Murat dnemlerinde mimarbalk yapmtr. Mimar Sinann yapt baz eserler unlardr; ehzadeba Cami (raklk), Sleymaniye Cami (Kalfalk), Selimiye Cami (Ustalk(Edirne). Haseki Klliyesi Osmanl mimarisinde, camilerin evreleri klliye tabir edilen l messeselerle evrilmitir. 64. OSMANLI KLTR VE UYGARLII SANAT VE MMAR ERKEN DNEM OSMANLI MMARS znik Hac zbek Camii (lk Osmanl camisi) znik Yeil Cami Bursa Yeil Cami Yldrm Medresesi (Bursa) Bursa Ulu Cami (lk byk cami) Bursa Muradiye Medresesi Edirne Eski Camii: Edirne erefeli Camii Hac Bayram Camii (Ankara) Lala ahin Paa Medresesi (Bursa) Yeil Trbe (Bursa) Edirne saray 65. OSMANLI KLTR VE UYGARLII SANAT VE MMAR Hisarlar: Anadolu Hisar (Gzelcehisar) Yldrm Bayezid Rumeli Hisar (Boazkesen) Fatih Sultan Mehmet KLASK OSMANLI MMARS Fatih Camii (stanbul) Topkap Saray (Fatih) Haseki Camii ve Medresesi (stanbul) ehzade Camii ve Medresesi (stanbul 1543) Sleymaniye Camii (stanbul 1549) 66. OSMANLI KLTR VE UYGARLII SANAT VE MMAR Selimiye Camii ve Medresesi (Edirne 1574) Sultan Ahmet Camii (stanbul 1616) Eyp Sultan Trbesi (stanbul) ehzade Mehmet Trbesi (stanbul) Yeni Camii (Valide Sultan) (stanbul 1664) Mihrimah Sultan Medresesi (stanbul) Kanuni Sultan Sleyman emesi inili Kk (stanbul) Mostar Kprs (Bosna) Rumeli Hisar (Fatih) Kilitbahir Kalesi (Fatih) Kale-i Sultaniye (Fatih) 67. OSMANLI KLTR VE UYGARLII SANAT VE MMAR GE DNEM (BATI TARZI) OSMANLI MMARS Osmanl mimarisinin batnn etkisinde gelimeye balad dnemdir. Avrupann etkisiyle Barok ve Rokoko tarz mimari anlay gelimitir. Nuru Osmaniye Camii (stanbul): Avrupai tarzda yaplan ilk eser Laleli Camii (stanbul) Dolmabahe Camii (stanbul) Ortaky Camii (stanbul) Revan Kk (stanbul) Badat Kk 68. OSMANLI KLTR VE UYGARLII RNEK SORU: I. Rumeli Hisar II. mam Buhari Trbesi III. Kahire Tulunolu Ahmet Camisi IV. Mostar Kprs V.Malabadi Kprs yukarda verilen eserlerden hangileri Osmanllar dnemine aittir? A) I ve III B) IV ve V C) I, II ve III D) I ve IV E) III, IV ve V CEVAP: D