9. savas konu anlatimi

KURTULUŞ SAVAŞI VE TBMM

KONU ANLATIMI


MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ (1919-1923)

Milli mücadele dönemi

Örgütlenme Dönemi: M. Kemal’in Samsun’a çıkışından savaşların başlamasına kadar olan dönemdir.

Cepheler Dönemi: Ermenilere karşı yapılan mücadele ile başlayıp Mudanya Mütarekesi’nin imzalanması ile sona eren dönemdir.


MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ (1919-1923)

Mustafa Kemal 16 Mayıs 1919’da IX. Ordu Müfettişi olarak İstanbul Hükümeti tarafından Samsun’a;

Bölgede asayiş ve güvenliğin sağlanması,

Halkın elinde bulunan silah ve cephanelerin toplanması,

Direniş derneklerinin ortadan kaldırılması,

Düzenli olarak bulunan orduların terhis edilmesini sağlamak amacıyla gönderilmiştir.

M. Kemal IX Ordu Müfettişi olarak Askeri ve sivilmakamlara emir verecek kadar geniş yetkilerle donatılmış bu da rahat hareket etmesini sağlamıştır.


ÖRNEK SORU:İstanbul Hükümeti, Mustafa Kemal’i aşağıdakilerden

hangisi nedeniyle 9. Ordu Müfettişliği göreviyle Anadolu’ya

göndermiştir?

A) Karadeniz bölgesinde güvenliği sağlamak

B) Yunanlıların İzmir’i işgalini engellemek

C) Kongreler düzenlemek

D) Anadolu’da milis kuvvetleri oluşturmak

E) İngilizlerin Samsun’a çıkmasını engellemek

CEVAP: A


Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919)

İşgallerin mitinglerle protesto edilmesi istenilmiştir

Anadolu halkında işgallere karşı ulusal bilincin uyandırılması amaçlayan ilk belgedir.

Mitinglerin düzenlenmesi Mustafa Kemal’in lider olarak benimsendiğini gösterir.

Mustafa Kemal’in halkı İtilaf devletlerine karşı bilinçlendirmesi tepkiye neden olmuş ve İtilaf devletlerinin baskısı üzerine Mustafa Kemal, İstanbul Hükümeti tarafından geri çağrılmıştır.


Amasya Genelgesi (Tamimi ) (22 Haziran 1919)

Mustafa Kemal genelgenin etkinliğini arttırmak amacıyla Rauf Orbay, A. Fuat Cebesoy, Refet Bele ve Kazım Karabekir’in onayını almıştır.

Maddeleri:

Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir.

Kurtuluş savaşının amaç ve gerekçesi belirtilmiştir

İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğun gereğini yerine getirmemektedir. Bu durum milletimizi yok duruma düşürüyor


ÖRNEK SORU:Amasya Genelgesi’nde vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığının

tehlikede olduğu, İstanbul Hükümeti’nin sorumluluğunu

yerine getiremediği ve ulusu yok olmuş duruma düşürdüğü

belirtilmiştir.

Bu sözlerin Kurtuluş Savaşı hakkında aşağıdakilerden

hangisiyle ilgili bilgi verdiği savunulabilir?

A) Süresi B) Nedeni C) Program D) Kadrosu E) Sonucu

CEVAP: B


Amasya Genelgesi (Tamimi ) (22 Haziran 1919) Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı

kurtaracaktır Kurtuluş savaşının yöntemi belirtilmiştir. Kurtuluş savaşı halka mal edilmeye çalışılmıştır. Bağımsızlıkla egemenlik mücadelesinin birlikte

yürütüleceğini gösterir.

Her türlü etki ve denetimden uzak milli bir kurul oluşturulmalıdır. Temsil kurulundan ilk defa bahsedilmiştir.

Anadolu’nun her bakımdan en güvenli yeri olan Sivas’ta Milli bir kongre toplanmalıdır.


Amasya Genelgesi (Tamimi ) (22 Haziran 1919)Genelgenin Önemi Türk inkılabının ihtilal (Halkın silahlı mücadelesi) safhası başlamıştır. Kurtuluş Savaşının amacını, gerekçesini ve yöntemini ilk kez ortaya

koyan bir programdır. Milli egemenliğe dayalı bir yönetimden ilk defa burada söz edilmiştir. Mustafa Kemal’in resmi görevle yaptığı son çalışmadır Mustafa Kemal Paşa, Kendisine verilen yetkiyi aşmıştır. (ülkenin her

yanına gönderildi.) İtilaf Devletleri genelgeye tepki gösterip İstanbul Hükümeti’ne

baskı yapınca Hükümet, Mustafa Kemal Paşa’yı 9. Ordu Müfettişliği görevinden almış ancak Mustafa Kemal Paşa buna uymamıştır.(23 Haziran 1919)


Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919) Toplayan; Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk ve Trabzon

Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleridir. Toplanma amacı; Doğu Anadolu’yu ve Doğu Karadeniz’i

Ermeni ve Rum saldırılarına karşı savunmaktır. (Mondros’un 24. Maddesinin uygulanmasına engel olmak)

Kongre başlamadan önce Mustafa Kemal Paşa 7-8 Temmuz gecesi çektiği telgrafla resmi görevinden ve askerlikten istifa ettiğini açıklamıştır. (Mustafa Kemal Eskişehir-Kütahya savaşları sonrasında 5 Ağustos 1921 tarihinde Başkomutanlık yetkisi ile tekrar askerlik mesleğine geri dönmüştür)

Kongrede Diyarbakır Elazığ ve Mardin delegeleri yoktur. Katılan İller: Bitlis, Erzurum, Sivas, Trabzon


Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919)

Kongrede Alınan Kararlar;

Milli sınırlar (Misak-ı Milli) içinde vatan bir bütündür, bölünemez.

İlk defa milli sınırlardan bahsedilmiştir.

Sivas kongresi ve Mebuslar


ÖRNEK SORU:

Kurtuluş Savaşı’nın “Vatanın parçalanmaz bir bütün

olduğu” ilkesi ilk kez aşağıdakilerin hangisinde yer almıştır?

A) Sivas Kongresi kararları

B) Erzurum Kongresi kararları

C) Amasya Genelgesi

D) Amasya Görüşmeleri

E) Misak-ı Millî

CEVAP: B


Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919) Her türlü yabancı işgaline ve müdahalesine karşı millet

birleşerek karşı koyacaktır. Ulusal bağımsızlık amaçlanmıştır.

Osmanlı hükümeti vatanın bağımsızlığını sağlayamaz ve koruyamazsa geçici bir hükümet kurulacaktır. Yeni bir devletin kurulacağından ilk defa bahsedildi. Mustafa Kemal başkanlığında bölgesel Temsil Heyeti

oluşturulmuştur.(Bölgesel karar)

Milli kuvvetleri etkili, milli iradeyi hâkim kılmak esastır. Ulusal iradenin ulusal kuvvetlerle gerçekleştirileceği belirtilmiştir. Hristiyan ahaliye siyasi hâkimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozacak

ayrıcalıklar verilemez. Tanzimat ve ıslahat fermanlarına tepkidir.



Manda ve Himaye kabul olunamaz.

Manda ve himaye bağımsızlık anlayışına ters düştüğünden ilk defa reddedildi.

Mebuslar meclisinin derhal toplanmasına ve hükümetin yaptığı işlerin milletçe kontrolüne çalışılacaktır.

Ulus iradesinin ön plana çıkarılması amaçlanmıştır.



Kongrenin Önemi:

Bölgesel amaçlı toplanmasına rağmen aldığı kararlar yönüyle ulusaldır.

Doğudaki ulusal cemiyetler birleştirilmiştir.(Bölgesel karar)

Mustafa Kemal Paşa sivil bir lider olarak benimsendi.(Kongre/Temsil Heyeti Başkanı)

Amasya genelgesinin esasları karara dönüştürülmüştür.

İç ve dış politika ile ilgili karar alması kongrenin meclis gibi hareket ettiğini gösterir.


ÖRNEK SORU:Ulus iradesinin ön plana çıkarılması amaçlanmıştır. I. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurulmasıII. Manda ve himayenin reddiIII. Temsilciler Kurulu’nun Ankara’ya gelmesiYukarıdakilerden hangileri Erzurum Kongresi’nde ele alınankonular arasındadır?A) Yalnız 1B) Yalnız 2C) Yalnız 3D) 1 ve 2E) 1,2 ve3

CEVAP: B


ÖRNEK SORU:Erzurum Kongresi kararlarının aşağıdakilerin hangisinde etkili olduğu savunulamaz?

A) Sivil ve askerî yöneticilerin işgallere karşı mitingler

düzenlemeleri için genelgeler yayımlanması

B) Lozan Antlaşması’nın bağımsızlığı savunan ruhu

C) TBMM’nin toplanış ve açılış gerekçesi

D) Sivas Kongresi kararları

E) Amasya Protokoller

CEVAP: A


Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri (26-31 Temmuz 1919)

Batı Cephesinde Yunan ordusuna karşı mücadele eden Kuvay-I Milliye'nin bir düzen altına alınmasını ve sevk idaresine destek sağlamak amacıyla toplanmıştır.

Toplanış amacı ve aldığı kararlar açısından bölgesel bir kongredir.

Ege’deki direnişin örgütlenmesinde etki olmuştur.

Batı cephesinin temelleri atılmıştır.

Padişaha bağlılığını bildirmişlerdir.


Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) Amasya genelgesi doğrultusunda yurdun çeşitli illerinden

gelebilen delegelerle ülkenin geleceğine yönelik karar almak amacıyla toplanmıştır.

İstanbul Hükümeti ve İtilaf devletlerinin baskı ve engellemeleri (Ali Galip olayı / Ankara Valisi Muhittin Paşa) nedeniyle beklenilen katılım sağlanamadı (38 delege katılmıştır)

Kongre, Anadolu’da oluşmaya başlayan ulusal irade ile İstanbul Hükümeti ve Anlaşma devletleri arasında Anadolu’nun otoritesinin kime ait olduğu mücadelesiydi.

Mustafa Kemal kongre başkanlığına seçilmiştir.


Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919)

Kongre Kararları:

Erzurum kongresi kararları kabul edilerek ulusal hale getirilmiştir.

Devletin ve milletin bağımsızlığını, vatanın bütünlüğü zedelenmemek kaydıyla herhangi bir devletten ekonomik yardım alınabileceği kabul edildi.

Manda ve Himaye düşüncesi kesin olarak reddedildi.(Tam bağımsızlık)

Ali Fuat Paşa Sivas Kongresi sonucunda Batı cephesi komutanlığına atanarak batı cephesinin kontrolü sağlanmıştır.



Kongre Kararları:

Milli cemiyetler “Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirildi.(Mücadele tek elden yönetilmeye başlandı)

Temsil kurulunun sayısı 9’dan 15’e çıkarılmış ve yetkileri bütün vatanı temsil edecek şekilde genişletilmiştir.

Temsil kurulu, TBMM açılıncaya kadar hükümet gibi hareket etmiş ve yürütme yetkisini ilk defa Ali Fuat Paşa’yı Batı cephesi komutanlığına atayarak kullanmıştır.



Kongrenin Önemi:

Toplanış şekli aldığı kararlar yönüyle ulusal bir kongredir.(Tek ulusal kongre)

Yayın yoluyla propaganda yapmak ve ulusu milli mücadele etrafında toplamak amacıyla “İrade-i Milliye” adıyla gazete çıkarılmaya başlandı. (Daha sonra adı Hâkimiyet-i Milliye olarak değiştirilmiştir)

Temsil kurulu, İstanbul Hükümeti ile her türlü yazışmayı keserek Anadolu’da otoritenin kendine ait olduğunu göstermiştir.30 Ekim 1919’da Damat Ferit hükümeti istifa etmiş yerine Ali Rıza Paşa Hükümeti kurulmuştur.(Temsil heyetinin ilk siyasal başarısıdır)

İstanbul Anadolu’ya bağımlı hale gelmeye başlamıştır.


Amasya Görüşmeleri (20-22 Ekim 1919) Damat Ferit Paşanın istifasıyla göreve gelen Ali Rıza Paşa

hükümeti ayakta kalabilmek için Anadolu ile işbirliği yapma zorunluluğunu anlamış ve Heyet-i Temsiliye ile anlaşma yoluna gitmiştir.

Bahriye Nazırı Salih Paşa başkanlığında bir heyet ile Temsil Kurulu başkanı Mustafa Kemal Paşa arasında imzalanan protokoldür

Sivas’ta milli bir kongrenin acilen toplanması

Bütün illerin her sancağından halkın güvenini kazanmış delegelerin en kısa zamanda yola çıkarılması


Amasya Görüşmeleri (20-22 Ekim 1919)

Görüşmenin Önemi:

İstanbul Hükümeti, Salih Paşayı Ankara’ya göndermekle Sivas kongresi kararlarını ve Temsil kurulunu resmen tanımıştır.


Amasya Görüşmeleri (20-22 Ekim 1919)Görüşmenin Önemi:

İstanbul Hükümeti, Salih Paşayı Ankara’ya göndermekle Sivas kongresi kararlarını ve Temsil kurulunu resmen tanımıştır.

İstanbul Hükümeti Mebuslar meclisinin açılması kararını kabul etmiş ancak bunun dışındaki kararları otoritesini koruma adına kabul etmemiştir.

Mebuslar meclisinin İstanbul dışında bir yerde toplanması fikri Kanun-i Esasiye aykırı olduğu gerekçesiyle kabul edilmedi.


ÖRNEK SORU:Amasya Görüşmelerinde,I. Ali Fuat Cebesoy’un Umum Kuvayı MilliyeKomutanlığı’na atanmasıII. Mebuslar Meclisi’nin toplanacağı yerin belirlenmesiIII. Temsilciler Kurulu’nun oluşturulmasıKonularından hangileri ele alınmıştır?A) Yalnız 1B) Yalnız 2C) Yalnız 3D) 1 ve 2E) 2 ve3

CEVAP: B


ÖRNEK SORU:Temsilciler Kurulu, Amasya Görüşmeleri’nde İstanbul Hükümeti’nden Sivas Kongresi’nin saptadığı dış politikaya uymasını istemiştir.

Buna göre; Temsilciler Kurulu’nun, aşağıdakilerden hangisini vurguladığı savunulur?

A) Yabancı sermayeden yararlanması

B) Malta sürgünlerinin geri getirilmesi

C) Manda ve himaye reddi

D) Mebuslar Meclisi’nin İstanbul’da toplanması

E) Antlaşma Devletleri ile barış için görüşme yapılması

CEVAP: C


Amasya Görüşmeleri (20-22 Ekim 1919)Görüşmenin Önemi:

Temsil kurulu, İstanbul’da toplanacak olan Meclis-i Mebusan’ınçalışmalarını yakından izlemek amacıyla Ankara’ya gelmiştir.

Ankara’nın merkez yapılmasının nedenleri: Ankara’nın ulaşım olanakları,

Düşman tehlikesinden uzaklığı açısından güvenli bir konumda bulunması,

Ankara’nın Ali Fuat Paşanın kontrolünde olması (Batı Cephesi),

Demiryolu ulaşımı ve Haberleşme yönünden elverişli olması,

İstanbul’daki gelişmeleri daha yakından izleme imkânının olması,

Asıl savaşın gerçekleşeceği Batı cephesine yakın olması.


ÖRNEK SORU:Temsilciler Kurulu’nun çalışma yeri olarak Ankara’yı

seçmesinde,

I. Savaş alanlarına yakın olması,

II. İstanbul’daki siyasi gelişmeleri yakından izleyebilme olanağı vermesi,

III. TBMM’nin açılması,

durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

CEVAP: D


Amasya Görüşmeleri (20-22 Ekim 1919)

Görüşmenin Önemi:

Ankara’da 10 Ocak 1920’den itibaren Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi yayınlanmaya başladı.

Mustafa Kemal Paşa daha sonra milletvekillerini Ankara’ya çağırmış ve onlara mecliste takınılacak taviz hakkında bilgi vermiştir. Buna göre,

Mustafa Kemal Paşa Meclise katılmasa dahi meclis başkanı seçilecek

Mecliste bir Müdafaa-i Hukuk grubu oluşturulacak

İstanbul Hükümetine (Ali Rıza Paşa) güvenoyu verilmeyecek

Misak-ı Milli kararları meclise sunularak onaylanması sağlanacaktır.


Osmanlı Mebuslar Meclisi’nin Toplanması (12 Ocak 1920)

Amasya görüşmeleri sonucunda alınan karar gereğince toplanmıştır.

Temsil Heyeti:Meclisin bağımsızlık kararı alacağını,

İstanbul Hükümeti: Padişahın aleyhinde karar alınamayacağını,

İtilaf Devletleri: Kendileri ile barış antlaşması yapılmasını düşünmektedirler.

Mustafa Kemal Paşa ile Ankara’da görüşen milletvekilleri İstanbul’da çeşitli baskı ve etki altında oldukları için sözlerinde duramamış ve Mustafa Kemal Paşa’yı meclis başkanlığına seçememişlerdir. Ancak Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk grubu yerine “Felah-ı Vatan” adında bir grup oluşturuldu.


Osmanlı Mebuslar Meclisi’nin Toplanması (12 Ocak 1920)

NOT:

Felah-ı Vatan Grubu 1. mecliste yer almamıştır.


Misak-ı Milli (28 Ocak 1920) Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz. 30 Ekim 1918’de

işgal edilmeyen Türk ve İslam çoğunluğunun bulunduğu bölge bölünmez bütün olacaktır.

Mondros Ateşkesi imzalandığında düşman işgali altında bulunan Arap memleketlerinin durumu halkın serbestçe verecekleri oylarla belirlenmelidir.

Doğuda üç sancakta (Kars, Ardahan, Batum) yaşayan halkın geleceği, halkın oylarıyla belirlenecektir.

Azınlıkların hakları, komşu memleketlerdeki Müslüman halkın haklarının korunması şartı ile kabul edilecektir. (Halkların eşitliği ilkesi)

İstanbul’un ve Marmara Denizinin güvenliği sağlanmalıdır. Batı Trakya’nın hukuki durumunun tespiti de halkın tam bir özgürlükle

vereceği kararlara uygun olmalıdır.


ÖRNEK SORU:Misak-ı Milli’de;I. Batı TrakyaII. Kars, Ardahan ve ArtvinIII. Arap ülkeleriIV. Doğu Trakyayörelerinden hangilerinin siyasi geleceklerinin belirlenmesiiçin halk oylaması yapılması istenmiştir?A) Yalnız IB) Yalnız IIC) I ve IVD) I, II ve IIIE) II, III, IV

CEVAP: D


Misak-ı Milli (28 Ocak 1920)

Osmanlı devletinin politik, ekonomik ve mali gelişmesini köstekleyen ve hukuk alanında egemenliğini sınırlayan ayrıcalıklar (kapitülasyonlar) ortadan kaldırılacaktır.

Sınırlar, Boğazlar ve İstanbul’la ilgili hükümler kabul Bu edildiğinde Osmanlı borçları ödenecektir.

Koşullar sağlandıktan sonra boğazların dünya ticaretine açılması konusunda ilgili devletlerce verilecek olan karar geçerlidir.


Misak-ı Milli (28 Ocak 1920)

Misak-ı Milli’nin Önemi:

Misak-ı Milli kararları Kara (Kapitülasyonlar), Boğazlar, Osmanlı Borçları, Referandum, Sınır, Azınlıklar’ ya düşmüştür.

Misak-ı Milli ile ulusal ve bölünmez Türk vatanının sanırları çizildi.

Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararlar Osmanlı mebuslar meclisi tarafından da kabul edildi.


Misak-ı Milli (28 Ocak 1920)Misak-ı Milli’nin Önemi:

Misak-ı Milli ile belirlenen sınırlar Lozan Barış Antlaşması ve sonraki değişikliklerle bugünkü sınırlarımızı oluşturmuştur.

Türk milletinin kabul edeceği barış şartlarının sınırları belirtilmiştir.

İtilaf devletleri Misak-ı milli kararlarına tepki olarak, 16 Mart 1920’de İstanbul’u işgal etmiş,

Mebuslar Meclisi’ni dağıtmış ve bir kısım milletvekillerini tutuklamışlardır.


İstanbul’un İşgali(16 Mart 1920) İtilaf devletlerinin İşgalden Kuvay-ı Milliye’yi sorumlu

tutmak ve halkın Kuvayı Milliyecilere karşı harekete geçmelerini sağlamak amacıyla İstanbul’u resmen işgal etmişlerdir.

12 Nisan 1920’de Damat Ferit Paşa Meclis-i Mebusan’ıfeshettiğini açıkladı. (TBMM’nin açılmasının nedeni)

İstanbul’un işgali Mustafa Kemal Paşa’nın haklılığını ortaya koymuştur.

Rauf Bey tutuklanarak Malta’ya sürüldü. Kalanlar Anadolu’yu geçerek milli mücadeleye katılmışlardır. Bu da, İstanbul’da ümit kalmadığı görüldü. Mustafa Kemal Paşa’ya padişah adına söz söyleme hakkı doğdu.


İstanbul’un İşgali(16 Mart 1920)

İşgale Anadolu’nun Tepkisi:

Mustafa Kemal Paşa İstanbul’un işgalini devletleri ve dünyanın tarafsız devletleri nezdinde protesto etmiş ve bazı önlemler almıştır:

İstanbul ile telefon ve telgraf görüşmeleri kesilmiş,

İtilafların Anadolu’ya yapacakları sevkiyatı önlemek amacıyla Geyve ve Ulukışla rayları tahrip edilmiş,

Osmanlının Anadolu’daki gelir kaynaklarına ve vergilerine el konulmuş,

Anadolu’da bazı itilaf devletleri görevlileri tutuklanmıştır.


TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN AÇILMASI(23 Nisan 1920) İtilaf devletlerinin Mebuslar Meclisi’ni kapatması üzerine halkın

iradesini etkin hale getirmek amacıyla açtığı meclistir. Temsil Kurulu’nun görevi sona ermiştir. Ankara’ya gelen milletvekilleri

başlıca üç gruptan oluşuyordu; Mustafa Kemal Paşa’nın genelgesi sonucunda yapılan seçimle

belirlenenler, Osmanlı Mebuslar Meclisinden gelenler, Malta’dan sürgünden dönen 14 milletvekili.

23 Nisan 1920’de meclis 120 milletvekili ile toplanmıştır. 24 Nisan 1920’de M. Kemal’in başkan seçilmesiyle TBMM’nin birinci

dönemi başlamış oldu. Gündemi belli olmadığı için Mustafa Kemal Paşa’nın sunduğu önerge görüşülerek karara bağlanmıştır.


TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN AÇILMASI

(23 Nisan 1920)Kabul edilen önergeye göre:

Hükümet kurmak gereklidir.

Geçici kaydıyla bir hükümet reisi tanımak veya padişah kaymakamı atamak doğru değildir. Meclisin bağımsızlığı ve devamlılığı belirtilmiştir.

Mecliste toplanmış milli iradeyi gerçek olarak vatanın mukadderatına hâkim kılmak temel ilkedir. TBMM’nin üstünde güç yoktur. İstanbul hükümeti yok sayılarak, ulusal iradenin her şeyin üstünde olduğu

vurgulanmıştır.

TBMM yasama ve yürütme yetkisine sahiptir.


TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN AÇILMASI

(23 Nisan 1920)

Kabul edilen önergeye göre:

Meclisten ayrılacak bir heyet meclise vekil olarak hükümet işlerini görür. Meclis reisi bu hükümetin de reisidir.

İlk TBMM’de “Güçler Birliği İlkesi” ve “Meclis Hükümeti Sistemi” kabul edilmiştir.(Hızlı karar almak amaçlanmıştır)

Not:

Olağanüstü yetkili meclistir.

I.TBMM İstiklal Mahkemeleri ile yargı yetkisini de kullanmıştır.


I. TBMM’NİN ÖZELLİKLERİ

İlk TBMM bir kurucu meclis niteliği taşımaktadır. Ancak farklı görüşlere sahip olan milletvekilleri arasında birliği bozmamak için “Olağanüstü Yetkilere Sahip Meclis” ilkesi benimsenmiştir.

Not:

Yasama, yürütme ve yargı yetkilerini kendinde toplamıştır.

İlk mecliste farklı görüşlere sahip insanlar bulunmaktaydı. Bu insanları birleştiren temel amaç Misak-ı Millînin gerçekleştirilmesiydi.

Demokratik, ihtilalci, milliyetçi ve halkçı özelliklere sahiptir.


I. TBMM’NİN ÖZELLİKLERİ

30 Nisan’da TBMM’nin kurulduğu diğer Avrupa devletlerine duyurularak İstanbul Hükümeti ile yaptıkları, yapacakları anlaşmaların Türk Milletinin gerçek temsilcisi olan TBMM tarafından tanınmayacağı ifade edildi.

I.TBMM 23 Nisan 1920 - 11 Ağustos 1923 tarihleri arasında görev yapmıştır.

Bir ihtilal meclisi olup tek yaptığı İnkılap Saltanatın kaldırılmasıdır.


I. TBMM’NİN ÖZELLİKLERİ Ulusal Kurtuluş Savaşını yürütmüş ve bağımsızlığını

sağlamıştır.

“TBMM” adının kullanılması yeni devletin milliyetçi düşünceler taşıdığını ve Türk milletine dayandığını ortaya koymaktadır.

TBMM Hükümeti’nin yaptığı atamalar, genelgeler ve yasaları yayınlamak amacıyla Ceride-i Resmiye adıyla

İlk resmi gazete çıkarıldı. Cumhuriyet’in ilanından sonra “Türkiye Cumhuriyeti’nin Resmi Gazetesi’dir.”kaydıyla çıkmıştır.


I. TBMM’YE KARŞI AYAKLANMALAR

Milli mücadeleye karşı ayaklanmalar 1919 yılında başlamış ancak TBMM’nin açılmasıyla yoğunluk kazanmıştır.

Ayaklanmalar dört gruba ayrılır:

İstanbul hükümetinin Çıkardığı

Otoritesini Anadolu’da korumak amacıyla çıkarmıştır.

Ahmet Anzavur ayaklanması Kuvay-ı İnzibatiye (Halifelik ordusu ) ayaklanması


I. TBMM’YE KARŞI AYAKLANMALARİtilaf (Anlaşma) Devletlerinin Çıkardığı

İtilaf Devletlerinin Anadolu’daki çıkarlarının korumak amacıyla çıkarmışlardır. Bolu-Düzce-Hendek-Adapazarı ayaklanması

Çopur Musa (Afyon) ayaklanması

Çapanoğlu (Yozgat) ayaklanması

Delibaş Mehmet (Konya) ayaklanması

Milli Aşiret (Urfa) ayaklanması,

Şeyh Recep ayaklanması

Cemil Çeto ayaklanması vb.



Azınlıkların Çıkardığı

Kendi devletlerini kurmak istemeleri amacıyla çıkarılmıştır.

Ermeni Hınçak-Taşnak ayaklanması

Pontus-Rum ayaklanması

Kuvay-ı Milliye’nin Çıkardığı

Düzenli orduya katılmak istemediklerinden ayaklanmışlardır.

Demirci Mehmet Efe ayaklanması

Çerkez Ethem ayaklanması

Yörük Ali ayaklanması



TBMM’nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Önlemler:

Hıyanet-i Vataniye kanunu çıkarıldı. (29 Nisan 1920) Bu kanunla TBMM’ye karşı ayaklanmalar, varlığını inkâr edenler vatan haini sayılacak ve gerekirse ölümle cezalandırılacaktır.

Hıyanet-i vataniye kanununun çabuk ve etkili olarak işlemesini sağlamak amacıyla “İstiklal Mahkemeleri” kuruldu.

Kuvay-ı Milliye,I. TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmaları bastırmışsa da düzenli ordunun kurulması ile kaldırılmıştır.



TBMM’nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Önlemler:

İstanbul Hükümetinin fetvasına karşı Rıfat Börekçi ve arkadaşları tarafından karşı fetva hazırlandı.

Halkı bilinçlendirmek için “İrşat (Öğüt) Heyetleri” kurulmuştur.

Ankara’da Anadolu Ajansı ve Hâkimiyet-i Milliye ile İstanbul Hükümeti’nin basın – yayın yoluyla yaptığı aleyhte propagandalara karşılık verildi.



Ayaklanma Sonuçları:

Milli mücadelenin uzamasına neden oldu.

Kurtuluş Savaşının kazanılması gecikti.

Yunanlılar Anadolu’nun en içlerine kadar yayılma zemini buldular.

TBMM’nin tanınmasına ve Anadolu’ya hâkim olmasına ortam hazırladı.

Milli kaynak zayiatı meydana geldi, kuvvetler birbirine karşı kullanıldı.

Kardeş katline ve mücadelesine neden oldu.


SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920) Büyük devletler 18-26 Nisan 1920’de San Remo’da

toplanarak Osmanlı devleti ile yapılacak barışı görüşmeye başladılar.

İmzalanma Nedenleri:

I. TBMM’nin önderliğinde güçlenen Anadolu Hareketi karşısında İstanbul Hükümeti ile itilaf devletlerinin telaşa düşmesi

İstanbul Hükümetinin varlığını devam ettirmek amacıyla itilaf devletleriyle hemen barış imzalayıp Anadolu Hareketini sona erdirmek istemesi


SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920)

Sevr Antlaşmasının Önemi:

Sevr antlaşması İtilaf devletlerinin Misak-ı milli kararlarına tepki olarak ortaya koydukları yazılı metindir.

I. Dünya Savaşının galipleri Osmanlı Devletini paylaşmıştır.

Osmanlı mebuslar meclisinin onayından geçmediği için Kanun-i Esasiye ve Osmanlı halkının iradesine ters düşmüştür. Bu yüzden resmi anlamda geçersizdir. (Ayastefanos Antlaşması gibi)


SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920)

Sevr Antlaşmasının Önemi:

TBMM ve Türk halkı tarafından kabul edilmediği için yürürlüğe girmemiştir.

Osmanlı devletinin imzaladığı son anlaşmadır.

Kurtuluş Savaşı sonucu Sevr geçerliliğini yitirmiş, onun yerine Lozan Zaferi kazanılmıştır.

TBMM anlaşmayı tanımadığını ilgili devletlere bildirmiştir.

19 Ağustos 1920’de çıkardığı genelge ile Sevr’i imzalayanları vatan haini ilan etmiştir.


KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİ

Kurtuluş Savaşının Stratejisi:

Kongreler yolu ile halkı örgütleyip birleştirmek, (TBMM’nin açılması büyük oranda tamamlandı.)

Güneydeki Kuvay-ı Milliye aktif hale getirilerek Ermeni ve Fransızlar yıpratılacak,

Ordu taarruz gücüne ulaşıncaya kadar savunmada kalınacak,.

Yunanlılar atılıncaya kadar Trakya’nın kendi imkânlarıyla mücadele etmesini sağlamak.


KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİKurtuluş Savaşının Stratejisi:

Kurtuluş savaşı hukuki dayanağını Wilson Prensiplerinden almaktadır.

Milli egemenlik ve milli bağımsızlık mücadelesi bir arada yürütülmüştür.

Türk milletinin I. Dünya Savaşının sonuçlarına bir tepkisidir.

İtilaf devletleri Sevr Antlaşmasını TBMM’ye kabul ettirmek, TBMM ise Misak-ı Milli kararlarını gerçekleştirmek için mücadele etmiştir.

Kurtuluş savaşının ilk adımları Milli Cemiyetler atmış, TBMM tamamlamıştır.



Kurtuluş Savaşının Stratejisi: Kurtuluş Savaşında işe doğu cephesinden başlanmıştır.

İtalyanlar ve İngilizler ile savaş yapılmamıştır.

En fazla siyasi mücadelemiz İngilizlerle olmuştur.

Mecliste ilk bunalım ordu, ikinci bunalım ise, hükümet meselesinden dolayı çıkmıştır.

I.TBMM milli mücadeleyi hızlandırmak amacıyla,

Kuvayı-ı milliyeyi kaldırmış yerine düzenli ordu kurmuştur.

Asker kaçaklarını cezalandırmak için “Firariler Kanunu ”nu çıkarmış ve İstiklal Mahkemeleri’ni kurmuştur.





Doğu Cephesi

Ermeni saldırılarını arttırması üzerine TBMM hükümeti 24Eylül 1920’de Ermenilere karşı K. Karabekir komutasındaki ordunun saldırıya geçmesi emrini verdi.

Ordunun Gümrü’ye girmesi ile Ermeniler ateşkes teklifinde bulunmuşlardır. Görüşmeler sonucunda “Gümrü Antlaşması” imzalanmıştır.

TBMM döneminde ilk askeri cephe Kazım Karabekir Paşa’nın komutasında düzenli bir askeri birliğin olması nedeniyle doğuda kurulmuştur.



GÜMRÜ ANTLAŞMASI (3 Aralık 1920)

Doğu sınırı Aras Nehri-Çıldır gölü hattına kadar uzanacak.

Kars, Sarıkamış, Kağızman ve Iğdır Türk devletine verilecektir.

Ermenistan hükümeti, TBMM tarafından tanınmayan Sevr’i tanımayacaktır.

Ermenistan Türkiye’ye düşmanca bir hareketle bulunmayacaktır.

Tehcir edilen ve Türklere karşı silah kullanmamış Ermeniler 6 (altı) ay içinde Türkiye’ye dönebilecektir.



GÜMRÜ ANTLAŞMASI (3 Aralık 1920)

Önemi:

TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır.

Ermenistan, TBMM’yi tanıyan ilk doğu devletidir

Mondros’la çizilen sınırlar ilk defa aşıldı.

Sovyetlerden alınacak yardımların Anadolu’ya gelmesini sağlayacak yolun açılması

Ermeni yönetimi 5 Aralık 1920’de Sovyetlerin eline geçti. Rus işgalinden dolayı Gümrü Antlaşması yürürlüğe girmedi.



Gürcistan ile Antlaşma:

23 Şubat 1921’de Gürcistan ile “Batum Ant.” imzalandı ve Artvin, Ardahan, Batum Türk Devletine bırakıldı.

Ermenistan ve Gürcistan’la yapılan antlaşmaların kesinleşmesi Moskova Antlaşmasıyla sağlandı.


KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİGüney Cephesi Fransa ve Ermenilere karşı halk kendi imkanları ile mücadele etmiştir. İtalyanlar, Ege bölgesinin Yunanlılara verilmesinden dolayı Kuvay-ı

Milliye destek vermiştir. İtalyanlara karşı herhangi bir direniş olmamış ve cephe açılmamıştır. Urfa ve Maraş TBMM açılmadan önce kurtulmuştur. Batı Cephesinde kazanılan Sakarya Savaşı sonucunda Fransa ile

imzalanan Ankara antlaşması ile kapanmıştır. (20 Ekim 1921) Hatay misak-ı millinin dışında kaldığından güney sınırının kesin olarak

çizilmesi 1939’da Hatay’ın anavatana katılması ile olmuştur.


KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİBatı Cephesi

Yunanistan ve Rumlarla mücadele edilen cephe Yunanlıların İzmir’i işgali açılmıştır.

İlk dönemlerde Kuvay-ı milliye mücadele ederken daha sonra düzenli ordu mücadele etmiştir.

Bu cephedeki askeri başarılar diğer cephelerde siyasi başarılara etki etmiştir.

Milli mücadelenin en şiddetli savaşları bu cephede meydana gelmiştir.

I. İnönü muharebesi ile başlayan askeri süreç Mudanya Mütarekesinin imzalanması ile sona ermiştir.



I.İnönü Muharebesi (6-10 Ocak 1921)

I. TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun yaptığı ve kazandığı ilk savaştır.

TBMM’ye olan güven artmış ve askere alma işlemleri kolaylaşmıştır.

İsmet Paşa genelliğe terfi etti.

Savaşın sonuçlarını kodlarsak “I.İnönü düzenli ordu için MİLAD oldu” denilebilir.

Moskova Antlaşması (16 Mart 10921)

İstiklal Marşı (12 Mart 1921)

Londra Konferansı (23Şubat – 12 Mart 1921)

Anayasanın ilanı (20 Ocak 1921)

Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921)


KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİTeşkilat-ı Esasiye (1921 Anayasası) (20 Ocak 1921) I. İnönü Savaşının kazanılması, TBMM’ye olan güveni attırmış,

bu da anayasanın ilanında kolaylaştırıcı etki meydana getirmiştir. Savaş/ihtilal anayasası olduğundan maddeleri kısadır. Maddeleri: Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

Türk tarihinde ilk kez Ulusal egemenlik anlayışını benimsemiştir.

Yasama, yürütme gücü TBMM’ye aittir. Çabuk kararlar alabilmek için “Güçler Birliği” ilkesi kabul

edilmiştir.



Teşkilat-ı Esasiye (1921 Anayasası) (20 Ocak 1921)

Türkiye Devleti “TBMM’ce yönetilmektedir” ve hükümeti “TBMM Hükümeti” adını alır. TBMM’nin başkanı, hükümetinde başkanıdır.

Yeni Türk Devletinin kuruluşunun hukuki ve siyasal bir belgesi olmuştur.

Meclis hükümeti modeli anayasal bir zorunluluk olmuştur.

Ulusal birliği zedelememek için devletin rejimi belirtilmemiştir.

Şer’i Hükümlerin yerine getirilmesi TBMM’ye aittir

Laik bir anayasa değildir.




Kanun-i Esasi’nin Teşkilat-ı Esasiye ile çelişmeyen hükümleri geçerlidir.

Temel hak ve hürriyetler Kanuni Esasi ile karşılanmıştır.

Saltanat yanlılarının tepkisinin çekilmemesi amaçlanmıştır.

Milletvekilleri seçimi iki yılda bir yapılır. Eski meclisin görevi yenisi toplanıncaya kadar sürer.




Önemi:

TBMM’nin varlığını hukuki açıdan belgelemiştir.

TBMM anayasa ile padişah ve halifenin yetkilerini üstlenmiştir.

1921 Anayasasında en önemli değişiklikler 29 Ekim 1923 tarihinde gerçekleşmiştir. Bu tarihte cumhuriyet ilan edilerek devletin yönetim şekli belirlenmiş, “Meclis Hükümeti” sistemi yerine de “kabine” sistemine geçilmiştir.



Londra Konferansı (23 Şubat-12 Mart 1921)

İtilaf devletleri, Yunan kuvvetlerinin yeniden toparlanması için zaman kazanmak ve Sevr Barışının koşullarını biraz hafifleterek Türk halkına kabul ettirmek amacıyla konferansı düzenlemişlerdir.

İtilaf devletleri, konferansta ikilik çıkarmak amacıyla İstanbul Hükümetini ve TBMM’yi birlikte konferansa davet ettiler


KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİLondra Konferansı (23 Şubat-12 Mart 1921) TBMM konferanstan bir sonuç alınamayacağını bildiği halde

konferansa katılmıştır. Nedenleri: Misak-ı Milliyi dış dünyaya duyurmak ve TBMM’yi meşru hale

getirmek Türkler “barışa yanaşmayan” şeklindeki propagandaları önlemek Türk milletinin hakiki temsilcisi olduğunu göstermek İşgallerin haksız olduğunu duyurmak ve zaman kazanmak

İtilaf Devletleri, TBMM’nin varlığını resmen tanımışlardır.(İlk kez)

Anadolu’da Yunan saldırısı yeniden başladı. Bu durum II. İnönü Savaşına neden oldu.


KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİTÜRK-AFGAN Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921)

Afganistan ve TBMM arasında imzalan bu antlaşma ile taraflar karşılıklı meşruluk tanımayı ve yardımlaşmayı kabul ettiler.

Afganistan, Ankara’ya bir elçi göndermiş. Böylece Ankara’ya ilk elçi gönderen devlet Afganistan olmuştur.

TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan’dır.

İstiklal Marşı’nın Kabulü (12 Mart 1921)

Ulusal bağımsızlık duygusunun güçlendirilmesi amacıyla kabul edilen şiirdir.




TBMM ile siyasi ilişki kuran ilk devlet 3 Haziran 1920’de Sovyet Rusya olmuştur. Ancak Sovyet Rusya’nın TBMM’nin geleceği konusunda bazı endişeleri vardı. TBMM’nin;

Doğu’da Ermenileri yenilgiye uğratması,

I. İnönü Savaşı’nı kazanması,

Batılı devletler tarafından Londra Konferansı’na çağırılması gibi başarıları Sovyet Rusya’daki endişeyi ortadan kaldırmıştır;




İmzalanma Nedenleri:

TBMM’nin doğu cephesini tam anlamıyla kapatıp buradaki kuvvetlerini batıya kaydırma çalışması Sovyet Rusya’nın Anadolu’daki milli hareketi kendi düzenine dönüştürme çabaları

Rusya’nın sınırlarını güvence altına almak için Anadolu’da dost ve bağımsız bir devletin varlığını desteklemesi

İtilaf devletlerinin Sovyet Rusya’daki yeni rejimi yıkmak istemeleri


KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİMoskova Antlaşması (16 Mart 1921)

Anlaşma Maddeleri: İki taraftan birinin tanımadığı devletlerarası bir senedi diğer

taraf da tanımayacaktır.

İtilaf devletlerine karşı TBMM ve Rusya güç birliği yapmıştır.

Sovyet Rusya, Misak-ı Milliyi tanıyan ilk Batı/Avrupa devletidir.

Sovyet Rusya, Sevr’i geçersiz saydı.

Taraflar birbirlerinin ç işlerine karışmayacaktır. Bağımsız devlet anlayışının güçlendirilmesi amaçlanmıştır.


KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİMoskova Antlaşması (16 Mart 1921)

Anlaşma Maddeleri:

Sovyet Rusya kapitülasyonların kaldırıldığı kabul edecektir. Rusya kapitülasyonları kaldıran ilk devlet oldu.

Sovyetler, TBMM, Gürcistan ve Ermenistan arasında imzalanmış anlaşmalara göre saptanmış sınırı Batum’unGürcistan’a iade edilmek koşuluyla tanıyacaktır. Batum’un Rusya’ya, Kars ve çevresinin Türk Devletine ait olduğu

kabul edildi.

Olağanüstü şartlardan dolayı Gürcistan’a bırakılan “Batum” Misak-ı Millinin ilk tavizidir.


II. İnönü Savaşı (23-31 Mart 1921)

İtalyanlar, Anadolu’da işgal ettikleri yerleri boşaltmaya başladılar. (5 Temmuz 1921) (Sakarya Savaşı’ndan sonra tamamen boşaltmışlardır)

Fransa, Ankara’ya barış elçisi gönderdi. İnönü Savaşlarının Kurtuluş Savaşındaki başlıca rolü, düşmanı oyalamak ve böylece zaman kazanmak olmuştur.


Eskişehir-Kütahya Savaşları (10-24 Temmuz 1921)

TBMM ve düzenli ordunun ilk ve tek yenilgisidir.

Yunan ileri harekâtı sonucunda Afyon, Kütahya ve Eskişehir Yunanlıların eline geçti.

Mustafa Kemal Türk ordusunun fazla kayıp vermesini önlemek amacıyla Türk ordusunu Sakarya Irmağının doğusuna çekmiştir. (5 Temmuz 1921)



TBMM ile barış imzalamak isteyen Fransa, bu yenilgiden sonra çekimser davranmaya başlamıştır.

İtalya Anadolu’yu boşaltmada yavaş davranmaya başlamıştır.

Yunan ordularının Ankara’ya yaklaşması yurtta karamsarlığa, TBMM’de tartışmalara yol açmıştır.

Başkentin Kayseri’ye taşınması gündeme gelmiştir.

Ordunun başına Mustafa Kemal’in geçmesi gündeme geldi



Mustafa Kemal’e üç ay süreyle hızlı kararlar almasını sağlamak amacıyla “Başkomutanlık Yetkisi” verilmiştir. (5 Ağustos 1921) Böylece;

8-9 Temmuz gecesi askerlik görevinden istifa eden Mustafa Kemal Paşa, tekrar askerlik görevine dönmüştür.

TBMM’ye ait yasama ve yürütme yetkileri Mustafa Kemal Paşa’ya geçmiştir.(Güçler birliği).

İstiklal Mahkemelerinin Mustafa Kemal’e bağlanmasıyla yargı yetkisine de sahip oldu.


Tekalif-i Milliye (Milli Yükümlülükler)(7-8 Ağustos 1921) Ordunun ihtiyaçlarının halk tarafından karşılanmasıyla ilan

edilen yükümlülüklerdir.

Silahlı mücadeleye halkında çekilmesiyle “seferberliktir.”

Büyük Taarruz Savaşı’na lojistik destek sağlamıştır.

Maddeleri:

Ülkedeki her evden bir takım çamaşır, bir çift çorap ve çarık milli vergi komisyonuna verilecektir.

Her türlü yiyecek maddesinin %40’ına sonradan ödenmesi şartıyla el konulacaktır.

Tüccarın ve halkın elinde bulunan her türlü giyim eşyasının %40’ına sonradan verilmek şartıyla el konulacaktır.


Sakarya Savaşı (23 Ağustos-12 Eylül 1921)Sonuçları:

İtalya Anadolu’yu tamamen boşaltmıştır.

TBMM ve düzenli ordunun son savunma savaşıdır.

Türk ordusunun 1683 yılından itibaren devam eden geri çekilişi sona erdi.

Mustafa Kemal’in “Hatt-ı müdafaa yoktur, Sath-ı müdafaa (alan, yüzey savunması) vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanı ile ıslanmadıkça terk olunamaz.” Sözü savaşın planı hakkında bilgi vermektedir.


Sakarya Savaşı (23 Ağustos-12 Eylül 1921)Sonuçları: Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı.( 20 Ekim 1921) Güney cephesi kapandı. Hatay ve İskenderun’da özerk yönetim kurulması kabul edildi. Fransa Suriye’den çekilirse Hatay halkı kendi geleceğini

belirlemek üzere halk oylamasına gidebilecek Caber Kalesi Türk toprağı sayılacak ve Türk askeri tarafından

korunacaktır Hatay, Batum’dan sonra misak-ı millinin ikinci tavizidir. Fransa, TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devletidir. 1939’da Hatay’ın anavatana katılması ile güney sınırı kesin olarak

çizilmiştir.


Sakarya Savaşı (23 Ağustos-12 Eylül 1921)

Sonuçları:

2 Ocak 1922’de Ukrayna Cumhuriyeti (Sovyet Rusya’ya bağımlı) ile TBMM Hükümeti arasında bir Dostluk Antlaşması imzalanarak, Sovyet Rusya’nın, TBMM’ye yapacağı destek ve yardımlara kesinlik kazandırılmıştır.

İtilaf devletleri Yunan ordularının güçlenmesi amacıyla TBMM’ye barış teklifinde bulunmuşsa da TBMM bağımsızlığı hedeflediği için kabul etmemiştir.


Büyük Taarruz (26 Ağustos-18 Eylül 1922) Başkomutanlık süresi uzatıldı. (20 Temmuz 1922) Ancak

meclis yetkileri verilmedi. Rusya’dan yardım sağlandı, Fransa ve İtalya’nın bıraktığı

silahlar toplandı. Mustafa Kemal’in “Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir,

ileri!” ordunun hedefini ortaya koymuştur. Milli mücadele nin silahlı safhası sona erdi. Anadolu’da İtalyan ve Fransız işgalinden sonra Yunan işgali

de sona erdi. Türk ordusu Çanakkale ve İzmir civarında İngiliz kuvvetleri

ile karşı karşıya geldi.


Mudanya Mütarekesi (11 Ekim 1922) TBMM’nin Yunanlıları Büyük Taarruzla yenilgiye

uğratması ve savaşı resmen sona erdirmek istemesi

Fransa ve İtalya’nın savaşı sona erdirmesi için İngiltere’ye baskı yapması.

3 Ekimde İngiltere, İtalya, Fransa ve TBMM temsilcileri Mudanya Ateşkes görüşmelerine başladılar. Yunanlılar görüşmeyi bir gemiden takip ettiler.

Görüşmelere TBMM adına İsmet Bey temsil etti.


Mudanya Mütarekesi (11 Ekim 1922)Ateşkese Göre,

Türk-Yunan kuvvetleri arasındaki savaş sona erecektir.

Yunan kuvvetleri Meriç nehrine kadar olan Doğu Trakya’yı 15 gün içinde boşaltacaklardır.

Doğu Trakya TBMM’nin jandarma kuvvetlerine bırakılacaktır. Ancak bu kuvvetler 8000’i geçmeyecektir.

İstanbul, boğazlar ve çevresinin yönetimi TBMM hükümetine bırakılacaktır İstanbul, Boğazlar ve çevresinin TBMM Hükümetine

bırakılması ile Osmanlı Devleti hukuken sona erdi.


Mudanya Mütarekesi (11 Ekim 1922)

Önemi

Türk kurtuluş savaşı sona erdi.

Yeniden silahlı çatışmaya girilmeden diplomatik başarılarla Doğu Trakya, İstanbul ve boğazlar kurtarıldı.

İngilizler Türk başarısını kabul ettiler.

Kurtuluş savaşının diplomatik safhası başladı.

Türk tarafına Lozan Barış Konferansı için teklifte bulunuldu.

Yeni Türk Devleti I. Dünya Savaşında yenilmiş devlet yerine eşit devlet durumuna geldi.


Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) İstanbul hükümeti Lozan’a gitmek için hazırlık yapmaya

başlaması ve İtilaf devletlerinin TBMM’nin Lozan’da çıkarmak istedikleri ikiliği önlemek.

Önemi

Milli egemenlik ilkesi gerçekleşti.

Lozan’da çıkarılmak istenen ikilik sona erdi

Osmanlı Devletinin/İstanbul hükümetinin siyasi ve hukuki varlığı kesin olarak sona erdi.

Devlet başkanı ve rejim şekli sorunu ortaya çıktı.

Laikliğin ilk aşaması gerçekleşti.


ÖRNEK SORU:TBMM’nin Saltanatı kaldırması, aşağıdakilerden

hangisine kanıt olarak gösterilemez?

A) Millî egemenliğin güçlendirildiğine

B) Demokrasiye geçiş için adım atıldığına

C) Kişisel egemenliğin sona erdiğine

D) Tüm yetkilerin TBMM’de toplandığına

E) Devlet rejiminin adının konulduğuna

CEVAP: E


Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)

Önemi

Son Osmanlı padişahı VI. Mehmet (Vahdettin) 17 Kasım 1922’de İngiltere’ye sığınarak ülkeyi terk etti.

İlk defa halife tayin ile belirlendi “Abdülmecid Efendi” (18 Kasım 1922)

TBMM’nin açılışından sonra ikinci büyük inkılâp gerçekleşti.

Cumhuriyet yönetimine geçiş süreci hızlanmıştır.


Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) KatılanDevletler ve Amaçları: Konferansa, TBMM’nin karşısında İtilaf devletleri, sadece

boğazlar rejimini ilgilendiren konularda ise Sovyet Rusya ve Bulgaristan TBMM’ye destek amacıyla katılmışlardır.

Konferansta İtilaf devletleri Sevr’i değişik şekilde kabul ettirmeyi amaçlamıştır. TBMM, Misak-ı Milli içerisinde bağımsız bir Türk devletinin

kurulacağını göstermek ve ulusal egemenliğimizi sınırlayıcı koşulları ortadan kaldırmak amacıyla katılmıştır.

Lozan’a Mudanya’yı imzalayan İsmet Bey başkanlığındaki heyet katılmıştır.


Lozan Barış Antlaşması Mustafa Kemal Paşa Lozan’a gönderilen heyetten (İsmet İnönü, Rıza

Nur (Sinop), Hasan Saka (Trb.) Kapitülasyonlar Doğu Anadolu’da Ermeni yurdu Ordu ve Musul konularında taviz verilmemesini istemiştir.

20 Kasım 1922’de başlayan görüşmelerde Türkiye’nin isteklerine direnmeleri nedeniyle 4 Şubat 1923’te kesilmiştir.

Görüşmelere ara verildiği dönemde, iç politikada bağımsız, milli bir ekonomi sisteminin benimsendiği “İzmir İktisat Kongresi” düzenlenmiş ve Misak-ı iktisadi kararları alınmıştır. (18 Şubat 1923).

Lozan Görüşmeleri ikinci kez 23 Nisan 1923’te tekrar başlamış ve 24 Temmuz 1923’e kadar sürmüştür.


Lozan’da Görüşülen Konular ve Alınan Kararlar

Sınırlar

Sovyet Sınırı:

Lozan’da gündeme gelmemiştir. Zira daha önce imzalanan Gümrü, Moskova ve Kars antlaşmalarıyla belirlenmiştir.

Suriye Sınırı:

Ankara antlaşması ile belirlenen sınır kabul edildi. (CaberKalesi Türklerde kaldı.)



Sınırlar

Batı (Yunan) Sınırı:

Meriç ırmağına kadar Doğu Trakya Türkiye’de Batı Trakya Yunanistan’a bırakıldı

Lozan’da sadece Batı sınırımız bugünkü şekliyle çizilmiştir.



Sınırlar

Irak Sınırı:

Musul-Kerkük meselesinden dolayı çizilemedi. Ancak bu sınır sorunun çözümü için İngiltere ile TBMM arasında yapılacak görüşmeler sonucunda belirlenecektir.

Şeyh Said isyanından dolayı 1926 Ankara antlaşması ile İngiltere ‘ye bırakıldı



Adalar

Türkiye,Bozcaada ve İmroz (Gökçeada)’u alacak.(Çanakkale Boğazının güvenliği için)

Yunanistan, Ege Adalarını alacak. Anca Yunanistan Türkiye’ye yakın adaları silahlandırmayacaktır.

İtalya’ya Rodos ve On iki Ada’ya bırakıldı.



Boğazlar

Boğazların idaresi, milletler cemiyeti tarafından denetlenen başkanlığını bir Türk’ün yaptığı komisyona bırakıldı.

Boğazlardaki egemenlik hakları zedelenmiştir.

1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile komisyon kaldırılarak boğazların egemenlik hakları Türkiye’ye bırakıldı.

Kapitülasyonlar

Hiç taviz verilmeden tamamen kaldırılmıştır.


Lozan’da Görüşülen Konular ve Alınan Kararlar Ermenistan Sorunu

Sevr’le kurulmasına karar verilen Ermeni Devletinden vazgeçilmiş ve bölgenin Türk toprağı olduğu kabul edildi.

Dış Borçlar Fransa ile aramızda problem olmuştur.

Duyun-u Umumiye kaldırıldı.

Osmanlı Devletinden ayrılan devletlere Osmanlı borçları paylaştırılacaktır.

Azınlıklar Bütün azınlıklar Türk vatandaşı olarak kabul edildi ve hiçbir

ayrıcalıkların bulunmadığı benimsenmiştir.



Nüfus Mübadelesi İstanbul hariç Anadolu’daki Rumların Yunanistan’a dönmesi, Batı

Trakya‘da (Selanik ve Gümülcine) yaşayanlar Türkler hariç Türklerin Anadolu’ya dönmesine karar verilmiştir.

Yabancı Okullar Türk kanunlarına, tüzük ve yönetmeliğe bağlı olacaktır.

Türk hükümeti bu okulların öğrenimini düzenleyecektir.

Savaş Tazminatı Yunanistan tazminat olarak Karaağaç’ı Türkiye’ye bıraktı. I. Dünya

Savaşı için talep edilen tazminat kabul edilmemiştir.



Patrikhane

Yabancı kiliselerle ilişki kurmamak şartı ile Türkiye’de kalması kabul edildi.

Türkiye kaldırmak istemekle, içişlerine karışılması önlemek istemiştir.


Lozan’da Görüşülen Konular ve Alınan Kararlar Lozan’ın Bıraktığı Pürüzler

İngiltere ile Musul sorunu (TBMM’nin aleyhine)

Denetim ve savunma hakkımız tanınmayan boğazlar sorunu (TBMM’nin lehine)

Hatay sorunu (TBMM’nin lehine)

Fransa’ya ödenen borçlardan doğan anlaşmazlık

Azınlıkların takasından çıkan sorun

Batı Trakya ve Ege adalarının geri alınmaması

Kıbrıs gündeme gelmedi. İngiltere’nin egemenliğinde devam etti.


Lozan Barış Antlaşmasının Önemi İtilaf devletleri Misak-ı Milliyi ve Türk milletinin bağımsızlığını kabul

ettiler. Günümüze kadar devam eden tek uluslararası antlaşmadır. I. Dünya savaşından sonra imzalanan en son antlaşmadır. Türkiye için

I. Dünya savaşı sona erdi. Sömürge ülkelerine bağımsızlık mücadelelerinde yol gösterici bir rol

oynamıştır. TBMM, düşündüğü düzenleme ve devrimler için gerekli barış ortamına

kavuşmuştur. Lozan 24 Temmuz 1923’te, I. TBMM tarafından imzanmış23 Ağustos

1923’te II.TBMM tarafından onaylandı. İtilaf devletlerine karşı TBMM tek başına mücadele etmiş ve

başarmıştır.


ÖRNEK SORU:Atatürk, “Bu anlaşma, Türk ulusuna karşı yüzyıllardan beri

hazırlanmış ve Sevr Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış,büyük bir suikastın yıkılışını bildirir bir belgedir. Osmanlı tarihinde benzeri görülmemiş bir siyasal zafer yapıtıdır.”

sözünü aşağıdakilerden hangisi için kullanmıştır?

A) Mudanya Ateşkes Anlaşması

B) Moskova Antlaşması

C) Ankara Antlaşması

D) Lozan Antlaşması

E) Montrö Boğazlar Sözleşmesi

CEVAP: D

Education

9. savas konu anlatimi